بخشی از مقاله
چکیده
منطقه نیشابور در شرق مشهد و خراسان رضوی واقع شده است . مرتفعترین نقطه محدودهی مطالعاتی 1482 متر از سطح دریا و پستترین آن 1246 متر از سطح دریا است. نتایج حاصل از مطالعات ترکیب رستنیها، وجود 14 گونه گیاهی متعلق به 11 جنس و 7 خانواده گیاهی را نشان میدهد. بزرگترین تیره گیاهی از نظر تعداد گونه مربوط به تیره کاسنی (Asteraceae) و بقولات (Fabaceae) است. و بزرگترین جنس از لحاظ تعداد گونه جنس Astragalus (گون) از تیره پروانهآساها میباشد. در بین گیاهان شناساییشده منطقه به عنوان گونه همراه Launaea acanthodes (Boiss.) O. Kuntze به ترتیب %53 همیکریپتوفیت، %27 تروفیت، %13 کامفیت و %7 ژئوفیت مهمترین شکلهای زیستی را تشکیل می دهند. تعداد 10 گونه از عناصر گیاهی (%67) از گونههای همراه گونه L. acanthodes (چرخه) مربوط به ناحیه ایران-تورانی، تعداد 2 گونه ( (%13 مربوط به ناحیه ایرانی- تورانی و مدیترانهای، تعداد 1 گونه ( (%7 جهان وطن، تعداد 1 گونه
مربوط به ناحیه ایران- توران، مدیترانهای و اروپا سیبری و در نهایت تعداد 1 گونه ( (%6 به نواحی ایران- تورانی و اروپا
سیبری تعلق دارند.
کلمات کلیدی: شکل رویشی، انتشار جغرافیایی، گونه همراه، Launaea acanthodes، نیشابور.
مقدمه و هدف
کشور ایران با مساحت 1648000 کیلومترمربع دارای اختلاف ارتفاعی از 28 متر کمتر از سطح دریا در ساحل دریای خزر تا ارتفاع 5770 متر بالاتر از سطح دریا در رشته کوه البرز میباشد . شرایط اقلیمی متنوع از جمله آب و هوای مرطوب در حاشیه جنگلهای دریای خزر، آب و هوای خشک در بیابانهای دشت لوت و تنوع دمایی کمتر از 35 درجه سانتیگراد در شمال غربی و تابستانهای بالای 50 درجه سانتیگراد در خلیج فارس از دیگر ویژگیهای ایران است. درنتیجه این تنوع زیاد در شرایط توپوگرافی، زمینشناختی و اقلیمی، کشور ایران یکی از مناطق مهم تنوع گونهای و همچنین گونهزایی گیاهان می باشد .[4]
پوشش گیاهی بخش مهمی از اکوسیستمهای طبیعی را تشکیل میدهد. گونههای گیاهی بر اساس خواص، سرشت و نیز شرایط محیطی اطراف خود در هر اکوسیستم انتشار مییابند .[12] شکلهای رویشی موجود در هر منطقه، بین گونههای گیاهی و محیط زندگی آنها تعادل برقرار میکند که موجب سازگاری گیاه با شرایط محیط میشود. شناسایی و معرفی رستنیهای یک منطقه به طور اختصاصی و محلی اهمیت ویژهای دارد که از آن جمله میتوان امکان دسترسی به گونههای گیاهی خاص در محل و زمان معین، تعیین پتانسیل و قابلیتهای رویشی منطقه، امکان افزایش تراکم گونههای منطقه، شناسایی گونههای مقاوم، مهاجم و گونههای در حال انقراض، کمک به تعیین پوشش گیاهی کشور، امکان دستیابی به گونه یا گونههای جدید گیاهی و شناسایی عوامل مخرب رستنیهای منطقه را نام برد .[3] طیف زیستی رانکایر بر اساس معرفی
اولین همایش سـراسـری محیط زیست، انـرژی و پدافند زیستی
The 1st National Conference on Environment, Energy and Biodefense
شکلهای رویشی با توجه به موقعیت وچگونگی حفاظت جوانههای گیاه در فصول نامساعد بنا شده است. با توجه به اینکه طیف زیستی گیاهان در اقلیمهای گوناگون متفاوت و در هر منطقه رویشی بیانگر وضعیت اقلیمی و آب و هوایی آن است، اگر عوامل اکولوژیک برای یک گونه مناسب باشد، آن گونه از سطح انتشار بیشتری برخوردار است .[10] بررسی انتشار جغرافیایی گیاهان هر منطقه، در تعیین عرصه انتشار گونهها و تغییرات آن در پی تأثیر عوامل مختلف و نیز تشخیص
گونههای بومزاد اهمیت زیادی دارد. در این میان مناطق حفاظتشده از اهمیت و جایگاه خاصی برخوردار میباشند .[5]
در این پروژه به مطالعه کوروتیپ و شکل زیستی گونههای همراه گونهLaunaea acanthodes (Boiss.) O. Kuntze پرداخته شد . به همین منظور مساحت 7 هکتاری مسیر مشهد به نیشابور مورد بررسی و گونههای همراه گونه چرخه شناسایی و نامگذاری گردید. سپس تجزیه و تحلیل نهایی در رابطه با اهداف طرح صورت گرفت تا امکان برنامهریزی آتی بخشهای اجرایی از جمله ادارات محیط زیست، ترویج و منابع طبیعی در این منطقه بر پایه مطالعات انجامشده انجام گردد.
گیاهان منطقه با توجه به خصوصیات اقلیمی و جغرافیایی منحصر به فرد این منطقه، مانند طبیعت کوهستانی منطقه، دارای ژنومهای ارزشمندی هستند . شرایط تعلیف شدید دام در مسیر موردمطالعه گویای نابودی تدریجی گیاهان این منطقه است، لذا مطالعه گونههای همراه گونه چرخه از جنبههای مختلف از لحاظ کاربرد برای احیا و اصلاح این مراتع و همچنین شناخت تنوع زیستی کشور حائز اهمیت است.
به علت اهمیت بررسی شکل زیستی گیاهان و تنوع گونهای آن منطقه خراسان رضوی، جاده مشهد- نیشابور مورد مطالعه قرار گرفت. لازم به ذکر است این منطقه از نظر بومشناسی گیاهی و جانوری و داشتن شرایط زیستگاهی متفاوت دارای ارزش فراوانی است. محدوده مورد مطالعه در موقعیت جغرافیایی 36˚ 16ـ25/1" تا 35˚ 59ـ20.4" طول شمالی و 37/3" 059˚25ـ تا 058˚ 46ـ33/7"عرض شمالی به مساحت حدود 7 هکتار واقع شده است. حداقل و حداکثر ارتفاع مناطق به ترتیب؛ 1258 و 1482 متر از سطح دریا بود. موقعیت منطقه مورد مطالعه در کشور در شکل 1 نشان داده شده است.
شکل :1 موقعیت منطقه مورد مطالعه (در جهت شیب شمالی- جنوبی و (شرق به غرب) شهر نیشابور، خراسان رضوی- ایران.
