بخشی از مقاله
چکیده
در این مطالعه گلخورکماهی Periophthalmus waltoni Koumans, 1941، با روش ژئومترک مورفومتریک برای سنجش تفاوت ریختی میان دو منطقهی جزیرهی قشم و بندرعباس، بررسی شد. ریخت سنجی هندسی یا همان ژئومتریک برای تعیین تفاوت درونگونهای کاربرد زیادی دارد. نتایج نشان داد جنس مادهی حاضر در دو منطقه، تفاوت معنیداری را در شکل بدن نشان میدهد.
فرم بدن جنس ماده در این جنس تغییراتی را در ناحیه سرپوش آبششی و ابتدای باله شکمی دارد. جنس نر در این دو منطقه با آزمون تفاوتهای ریختی، هیچگونه تغییر چشمگیرینسبت به یکدیگر نداشته و نشان از شباهت فرم بدنِ این جنس در دو منطقه، با توجه به عدم تغییر نقاط لندمارک و عدم خمیدگی بر روی نوار باریک نازک میباشد. لاروهای شناور این گونه بر خلاف بالغینِ کم تحرکشان، از عوامل مرتبط ساختن جمعیتهای مختلف در سراسر پهنههای گلی است. واگرایی ریختی بین نر و ماده را میتوان به تفاوتنوع فعالیتِ هر کدام از جنسهای گلخورک والتونی در زیستگاهشان نسبت داد.
.1 مقدمه
گلخورک ماهی Walton، periophthalmus waltoni Koumans, 1941 - Murdy, 1989 - در زیستگاههای جزر و مدی مختلف شامل پهنههای گلی و جنگلهای مانگرو در خلیج فارس و دریای عمان شناخته شده است
خلیج فارس یک دریای نیمه بسته و کم عمق است. میانگین عمق آن 40 متر، و بیشترین عمق آن 120 متر است که در نزدیکی تنگهی هرمز واقع شده است. خلیج فارس تحت تاثیر جزر و مد، طوفانها، گرما و سیلابهای آب شیرین - شامل رودخانه ها - میباشد
خلیج فارس شرایط زیستمحیطی پر استرسی دارد: حداکثر دما - 30< - درجه سانتیگراد در تابستان، و کمینهی دما - 10> - در زمستان است. میانگین دما در تابستان برای مناطق حرا بیش از 35 درجه سانتیگراد ، و بارندگی سالانه کمتر از 200میلیمتر در جنگلهای مانگرو میباشد. میزان تبخیر بیش از مقدار بارندگی سالانه و ورودی آب شیرین دائمی به این مناطق میباشد. میزان شوری خلیج فارس بسیار بالا، که در مناطق مانگرو، به مقدار 38 تا 50 گرم بر لیتر میرسد
در این پژوهش بندرعباس به عنوان سرزمین اصلی این گونه و جزیرهی قشم به عنوان بزرگترین جزیرهی خلیج فارس که در شمال تنگهی هرمز و جنوب شرقی کوههای زاگرس واقع شده است، مورد بررسی قرار گرفته است. در این مطالعه بر اساس فرضیهی جدا بودن جمعیتهای گلخورک والتونی، باتوجه به جدایی زیستگاهی و جغرافیایی که در آن قرار دارد، تفاوتهای ریختی این گونه مورد بررسی قرار گرفت.
درآمدی بر روش ژئومتریک مورفومتریک
روشهای ریختشناسی و ژئومتریک، به منظور تعیین تفاوتهای ریختی در فرم بدن یک جانور در بین جنسهای مختلف یک گونه کاربرد دارد. این روشها با استفاده از اطلاعات مهم زیستی، به مطالعهی تنوع زیستی و مدیریت صحیح فعالیتهای شیلات میپردازد
ژئومتریک مورفومتریکٌ، به عنوان یکی از قدرتمندترین ابزارهای تجزیه و تحلیل شکل میباشد. این روش خصوصیات مدار رشد را بیان کرده و تجسمی از رشد آلومتری ارائه میکند. کاربرد این روش در زمینهی مطالعهی شکل ماهی است، که در پژوهشهای بنیادی و کاربردیِ اخیر، به طور گسترده به عنوان یک ابزار نظارت بر کیفیت ماهی گزارش میشود. این روش بر پایهی تشخیص لندمارکهای همولوگوس - مختصاتx و - y از مجموعنقاطِ روی ماهی میباشد
روشهای مورفومتریکِ هندسی، در مقایسه با روشهای ریختشناسی سنتی، ویژگیهای بارزتری نشان میدهد. این ویژگیها، به خصوص برای تمایز و تجزیه و تحلیل گونههایی که ارتباط نزدیکتری با هم دارند، کاربرد بیشتری دارد
ژئومتریک مورفومتریک GM - - ،روشِ اندازهگیری، مطالعه و درک تنوع مورفولوژیکی را متحول نموده است
این روش همچنین یک ابزار قوی برای ترسیم و مطالعهی تغییرات مورفولوژیکی در وضعیتی واقعیتر و یکپارچهتر نسبت به ابزارهای مورفومتریک گذشته، میباشد ;
توسعهی ابزارهای آماری برای تجزیه و تحلیل چندجانبهی دادهها، دریچهی جدیدی برای توصیف و مطالعهی مجموعه فنوتیپها باز کرد. این موارد از طریق کمی کردنِ - رقومی کردن - شماری از فواصل خطی، شمارشی، نسبتی از زوایا، توصیف ویژگی یکسری خصوصیات بارز، صورت گرفت
تغییرات در صفات ریختی، میتواند ناشی از سازش با تغییرات محیطی، و منطبق با تغییرات رفتاری و هورمونی باشد، که به تغییرات در ریخت موجود منجر میشود
عوامل محیطی به عنوان نیرویی قدرتمند در شکلدهی ریخت موجودات در طی فرآیند فردزایی - تکامل فردی - شناخته شده اند . - Costa and Cataudella, 2007 - به منظور کمی کردن تغییرات ریخت شناسی، روش ریخت سنجی هندسی - - GM به کار برده شده است، که یک رویکرد کمی کردن برای مطالعه اشکال زیستی میباشد.
مزایای عمده GM این است که تغییرات شکل را از طریق جابهجایی مختصات لندمارکها نشان میدهد، و یک مجموعه جدیدی از تغییرات وابسته به شکل را میتوان با استفاده از آمارهای چند متغیره مورد تجزیه وتحلیل قرار داد
تغییرپذیری شکلیٌ - درماهیان اغلب به عنوان یک پاسخ انتوژنیک به تغییرات محیط زیست در بهبود بخشیدن به شکل فیزیولوژی، رفتار و ریختشناسی مشاهده شده است
شکل بدن در این مطالعه با استفاده از روشهای ژئومتریک مورفومتریک بر پایهی لندمارکها تجزیه وتحلیل میشود
.2 مواد و روش ها
نمونه برداری
117 نمونه از Periophthalmus.waltoni از زیستگاههای حرا و پهنههای گلی خلیج فارس جمع آوری شدند.ماهیها در طول جزر با روش دستی گرفته شدهاند. با دوربین دیجیتالCasio14MP در شرایط استاندارد و با مشخص کردن نقاط همولوگ بر روی ماهیها، عکسهای مورد نظر از آنها تهیه شد. درنهایت10 لندمارک برای تجزیه و تحلیلها انتخاب شد. در آزمایشگاه هرکدام از نمونهها از طریق بررسی زائدهی Urogenital نر و ماده بودنشان مشخص شد. درنهایت برای نشانگذاری هر کدام از عکسها به محیط TPS انتقال داده شدند و از طریق TPSUtil v.1.38 - Rohlf, F., 2013 - عکسها پشت سر هم قرار گرفته و سپس توسط - Rohlf, F., TPSDigv.2.16 - 2010رقومی شدند.
ابتدا بر روی نمونهها به بررسی اثر آلومتری در نرم افزار - PAST v.2.15 - Hammer et al. , 2009 پرداخته شد، و نرمال بودن دادهها در این نرمافزار به آزمون گذاشته شد. سپس در این نرم افزار برای بدست آوردن داده های GM، ابتدا دادههای نشانهگذاری شدهی هر نمونه با استفاده گزینهی Transform ، پروکراست شدند. این روش تغییرات غیرشکلی و اندازه را از تجزیه وتحلیلها جدا میکند
فواصل پروکراست، معیار استاندارد در تئوری شکل هستند. مختصاتنقاطِ نمونههای هم ردیف شده، مختصات پروکراستها هستند و آنها به عنوان متغیر در تجزیه وتحلیل آماری در این مطالعه استفاده میشوند.
از طریق نرم افزار MorphoJ v. 1.04a تغییرات شکلی بر روی شبکه نازک باریک - Tps - در طول محور DFA به نمایش درآمد، شبکههای باریک نازک، شبیه به شبکههای تغییرات ʼ$UFK\ 7KRPSVRQʼV هستند ، جایی که اختلافات شکلِ مربوطه، نمایندهی یک مجموعهای از خمیدگیهای شبکهی خطوط روی هم افتاده در سرتاسر مختصات لندمارکهای هر نمونه میباشد
