بخشی از مقاله
چکیده
از آن جا نارضایتی شغلی در ابتدا موجب کاهش کارآیی افراد در محل کار و سپس سست شدن تعهد آنان نسبت بـه ارزش ها ، هنجارها و اعتماد اجتماعی می شود ، بنابراین پیوسته بررسی آن در میان اقشار مختلـف از اهمیـت خاصـی برخـوردار بوده است . طی چند سال اخیر شاهد بروز نارضایتی های معلمان در سطح (( رفتار اجتماعی )) مثل اعتصابات و راهپیمایی های گوناگون هستیم که این اعتراضات ابتدا در سالهای 83 و 84 آغاز و از انتهای سال 93 و ابتدای سال 94 بـه اوج خـود رسیده است که در پی آن موج عظیم اعتراض نسبت به بی عدالتی از طرف معلمـان شـده اسـت. مقالـه حاضـر برگرفتـه از پژوهشی است به منظور شناخت میزان نارضایتی شغلی معلمان و عوامل اجتماعی موثر برآن ، جامعه آمـاری تحقیـق کلیـه فرهنگیان شهر بندرامام خمینی در سال تحصیلی 93-94 به تعدا 902 نفر که از این بـین تعـداد 270 نفـر بـا اسـتفاده از فرمول کوکران انتخاب شدهاند. بر اساس یافته های تحقیق 49 درصـد معلمـان در نمونـه از شـغل خـود ناراضـی هسـتند. همچنین میان احساس محرومیت، میزان نیازهای ارضا نشده، بـیعـدالتی در اداره، منزلـت اجتمـاعی ، شـغل و تحصـیلات معلمان با نارضایتی شغلی آنان رابطه معناداری وجود دارد و این متغیرها جمعا 63 درصد تغییرات نارضایتی را تبیین مـی-کنند.
×
کلمات کلیدی: بیعدالتی، محرومیت نسبی،رضایت شغلی، منزلت شغلی
معلمان
بیان مسئله و ضرورت تحقیق
رضایت شغلی یکی از موضوعاتی است که بیشتر مطالعات و بررسی ها را در زمینه کار در سـازمان بـه خـود اختصـاص داده است و موضوع مورد علاقه و مشترک دو دسته از افراد است : افرادی که در سازمان ها کار می کنند و افرادی کـه آن هـا را مطالعه می کنند . ( اکسپکتور ، . ( 1 : 1997
تدا وم تعهد فرد به نظام اجتماعی و اهداف سازمانی ریشـه در رضـایت از خـود ، سـازمان و جامعـه ای دارد کـه فـرد در آن زندگی می کند . هر فرد از طریق تحلیل شرایط پیرامون می تواند اوضاع فردی خویش را دریافته و به ارزیابی آن بپـردازد . عواطف مثبت فرد از شرایط خود اگرچه عنصری ذهنی است ، اما ریشه در شرایط عینی دارد ، نمـی تـوان ایـن حقیقـت را نادیده انگاشت که مولفه های اصلی در ارزیابی نثبت و منفی هر فرد تحلیل و ارزیابی ذهنی است که نسبت به شرایط خـود و جامعه در تطبیق با دیگران دارد . چنان چه ارزیابی فرد از اوضاع شخصی یا از زندگی خود به نتایج منفی بیانجامـد ، ایـن احساس منفی در همان بخش محدود نمانده و بسـیاری از رفتارهـا و گرایشـات فـرد نسـبت بـه وضـعیت فـردی و شـرایط اجتماعی را تحت تاثیر قرار داده و متحول می نماید . اکثر صاحب نظران نارضایتی شغلی را از عوامل مهم ناسازگاری فرد با
1
شغل خویش و به دنبال آن کاهش کارایی و افزایش هزینه ها می دانند و همچنین تاکید دارند که چنان چه فرد به شغلش علاقه مند باشد و از آن رضایت داشته باشد و از آن رضایت داشته باشد ، عملکرد و کارایی او افزایش می یابد .
طی چند سال اخیر شاهد بروز نارضایتی های معلمان در سـطح (( رفتـار اجتمـاعی )) مثـل اعتصـابات و راهپیمـایی هـای گوناگون هستیم که این اعتراضات ابتدا در سالهای 83 و 84 آغاز و از انتهای سال 93 و ابتدای سال 94 به اوج خود رسیده است که در پی آن موج عظیم اعتراض نسبت به بی عدالتی و همچنین جهت دریافت مطالبات سالهای قبل شده و همچنان ادامه دارد و از طرفی پیامدهای نارضایتی شغلی معلمان بـرای جامعـه بسـیار گرانبـار اسـت ، بررسـی میـزان و سرچشـمه نارضایتی ها ضروری به نظر می رسد .
مباحث نظری
مطالعات انجام شده درباره نارضایتی یا رضایت شغلی از لحاظ (( موضوع )) به شرح زیر دسته بندی شده اند : مطالعات با رویکرد سازمانی مطالعات با رویکرد روان شناختی مطالعات با رویکرد جامعه شناسی
مطالعات با رویکرد سازمانی به رضایت شغلی سازمان ها و اصولامحیط کار نقش بسیار مهمی در ایجاد رضایت یا نارضایتی شغلی دارند .
در محیط کار متغیرهایی وجود دارد که باعث نگرش های منفی و مثبت شغلی می شود . اگرچه متغیرهای سـازمانی طیـف بسیار گسترده ای را شامل می شوند ، اما هدف نهایی همه این متغیرها بررسی ارتباط بین سازمان ( محیطی که فرد در آن انجام وظیفه می کند ) و رضایت شغلی فرداست . بخشی از مطالعات انجام شده در موضوع رضـایت شـغلی در تـلاش بـرای فهم روابط سازمانی و عوامل سازنده و ایجاد کننده آن صورت گرفته است ( نجفی 1378 ، ترابی کیا 1377 ، لوزیر 1996 ، وارنر 1999، اندروز 2003 ، هلر و کلی . ( 1996
مطالعات با رویکرد روان شناختی ویژگی های شخصی کارکنان می تواند الگوهایی برای پیش بینی رفتار و حالت هـای روانـی آنـان فـراهم آورد . از ایـن رو ،
مفهوم شخصیت اهمیت زیادی برای سازمان ها دارد . بسیاری از سازمانها فرهنگ و الگوی مورد قبول رفتاری خاص خود را دارند ، اما تفاوت های فردی افراد در این میان عامل مهمی به حساب می آید که نشان می دهد چـرا برخـی افـراد بهتـر از دیگران با شرایط و متغیرهای سازمانی تناسب دارند و کنار می آیند و برخی دیگر نمی توانند خـود را بـا شـرایط سـازمانی سازگار کنند . علاوه بر این ، مشاغل بر پایه ویژگی های شخصی مورد نیاز با یکدیگر تفاوت دارند و شخصیت افراد می تواند بر مناسبت آنها با نقش های معین تاثیر زیادی داشته باشد و در نهایت سطوح مختلفـی از انگیـزش ، رضـایت و کـارکرد را برای آنان به وجود آورد .بخشی از مطالعات انجام شده در موضوع رضایت شغلی نیز معطوف بـه ویژگـی هـای شخصـیتی و روان شناختی افراد است ( باقری 1379 ؛ معمار 1376 ، جمشیدیان 1380 ، راگوت 1997 ، بیتی 1996 ، اسپکتور 1994
)
مطالعات با رویکرد جامعه شناختی ای دسته از مطالعات از چند لحاظ متمایز از مطالعات دیگر است . اولا ، اکثر قریب به اتفاق نظریه هـای مـورد اسـتفاده در
تحقیق ، به ویژه فرضیات تحقیق ، اجتماعی یا جامعه شناختی می باشند . ثانیا اکثر آن ها از سوی محققان علوم اجتمـاعی با رشته تخصصی جامعه شناسی صورت گرفته است.در این دسته مطالعات ،متغیرهـای مـورد بررسـی ( کـه همگـی رابطـه مثبتی با رضایت شغلی دارند ) عبارتند از : عدالت یا برابری در اداره ، منزلت اجتمـاعی شـغل ، بیگـانگی اجتمـاعی ، نفـوذ اجتماعی ، انتظار و ... ( زهی 1377 ، یوسف پور 1377 ، رضوی اصل 1376 ، طالبان 1374 ، وسلی 2001 ، تاچ ( 1991 مفهوم رضایت شغلی
2
کرنی و دیگران ( ( 1 : 1992 معتقداند اگرچه تعاریف بسیار متعددی از رضایت یا نارضایتی شغلی بیان شده است ، اما یک توافق روشن و آشکاری در تعریف رضایت شغلی وجود دارد .آن ها رضایت شغلی را این گونه تعریف مـی کننـد : ((واکـنش عاطفی فرد نسبت به شغل خود ، که ناشی از مقایسه نتایج شغل با آن چیزی است که انتظارش را دارد)) .
لوک ( ( 76 : 1976 رضایت شغلی را (( حالت عاطفی لذت بخشی می داند که از ارزیابی شغلی شخص یـا تجربـه شـغلی او منتج می شود و نارضایتی شغلی را حالت عاطفی غیر لذت بخشی می داند که ناشی از ارزیابی شغل خویش در نرسیدن بـه اهداف یا ناکام شدن در نیل به ارزش های شغلی است)) .
هوارد ویس ( ( 173 : 2002 با تلفیق تعاریف رضایت و نارضایتی شغلی لوک ، به تعریف دیگری رسـیده اسـت : (( رضـایت شغلی قضاوت ارزشی مثبت یا منفی است که فرد از شغل خود یا موقعیت شغلی اش دارد )) .
نظریه های اجتماعی رضایت شغلی - 1 نظریه های با رویکرد نیاز
(( رضایت )) با (( نیاز )) ارتباط ارگانیکی دارد . تا نیازی نباشد و در پـی آن حرکتـی ، تلاشـی و کوششـی انجـام نپـذیرد ، م قوله رضایت نمی توتند مطرح باشد . وقتی کشش و نیاز گرسنگی به وجـود آیـد و بـه شـدت برسـد ، اعمـال ، حرکـات و اقدامات خاص به صورت عقلانی به دنبال می آورد . اگر نیاز بر مبنای اعمال و اقدامات عقلایی بر آورده نشود و شـدت یابـد تمام فعالیت های موجود زنده حول برآوردن آن متمرکز می شود . تمام اعمال و اندیشه ها و حتی نگرش هـای فـرد بـرای ارضای آن بسیج می شود تا برآورده گردد ( محسنی و صالحی ، ( 11 : 1382
