بخشی از مقاله
بررسی نگرش دانشجویان دانشگاه فرهنگیان نسبت به درس کارورزی
(مطالعه موردی دانشجو معلمان استان چهارمحال و بختیاری)
چکیده:
هدف این تحقیق بررسی نگرش دانشجویان دانشگاه فرهنگیان نسبت بـه درس کـارورزی بـوده اسـت.روش پژوهش توصیفی - پیمایشی بوده است.جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان مقطع کارشناسی پیوسته دانشگاه فرهنگیان استان چهارمحال و بختیاری(879 نفر) بوده که با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای 100نفـر از آنها به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار این پژوهش پرسشنامه بود که روایی آن توسط متخصصان دانشگاهی تأیید و پایایی آن با محاسبه آلفای کرونباخ0/71به دست آمد. داده های گردآوری شده در دو سطح توصیفی و استنباطی(آزمون خی) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.یافته های نشان مـیدهـد کـه دانشـجویان ایـن دانشگاه نگرش مثبتی نسبت به این درس دارند.
کلیدواژه: کارورزی، دانشگاه فرهنگیان، دانشجویان، نگرش.
-1مقدمه:
دستیابی به اهداف هر نظام آموزش عالی تنها در قالب برنامه ریزیهای دقیق و در عینحالمدونی امکان پذیر است که با توجه به نیاز جامعه طراحی شده اند.برنامه درسی نظام آموزش عالی کشور ما براساس رشـته هـای متعددی ارایه شده و اجرای آن برعهده دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی است .[1]
در نظام آموزش عالی کشور علاوه بر آموزش نظری در رشته های مختلف بـه برنامـه هـای آمـوزش عملی ومهارت آموزی دانشجویان نیز توجه می شود و دانشجویان پذیرفته شده در دوره های آموزش عـالی در کنار کسب دانش نظری،ملزم به گذراندن واحدهای درسی عملی تحت عنـوان کـارورزی هسـتند.بـرای درس کارورزی تعاریفی ارایه و اهدافی در نظر گرفته شده است که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد.
برخی صاحب نظران کارورزی را برنامه پیشرفت فـردی وحرفـه ای کـارورز برپایـه نظریـه یـادگیری تجربی دانستند .[2]در واقع اعتقاد دارند که کارورزی بستری را فراهم میکندکه کارورز تجربیات بـا ارزشـی را از محیط شغلی آینده خود به دست بیاورد و استعداد های خود را در زمینه معلمی کشف کند.
هرچند دانشجو معلمان دروس فنون تدریس را به صورت تئوری می گذرانند ولی این دروس اگـر بـه صورت عملی تمرین نشود ثمربخش نخواهد بود. ضمن کارورزی است که داوطلب معلمی جـرأت و جسـارت ورود به کلاس،گفتگو باشاگردان،طرح کردن سوأل،پاسخ دادن بـه سـوأل،تجزیه وتحلیـل موضـوعات درسـی وسخنرانی کردن را می آموزد .[3]
برای درس کارورزی اهداف زیادی در نظر گرفته شده است.به عنوان مثال برخی صاحب نظران اعتقاد دارد که هدف از کارآموزی (کارورزی) معلمی این است که فرد داوطلب معلمی برای تصدی ایـن شـغل،مطابق برنامـه های رسمی کشور،هنر معلمی را یاد بگیرد .[4]
در حرفه معلمی بخش اعظمی از مهارت ها از قبیل مدیریت کلاس،برقراری ارتباط با دانش آمـوز و....
به صورت عملی هستند و یادگیری آنها از طریق آموزش دروس تئوری امکان پذیر نیست لـذا بـرای دانشـجو معلمان گذراندن درس کارورزی الزامی به نظر می رسد. صاحب نظران اعتقاد دارند که هرچـه دانشـجو معلـم مصصم تر باشد ومعلم راهنمای او جدی تر باشد،کارورزی اثربخش تر خواهد بود .[5]
-2بیان مسأله:
بر اساس باور بسیاری از اندیشمندان معلم اساسی ترین عنصر نظام آموزشی است.دانش پـژوه وفـرزاد اعتقـاد دارند که موفقیت هرنظام آموزشی در حد تعیین کننده ای به دانش و مهارت های حرفه ای معلم بستگی دارد .[6]کریمرز اعتقاد دارد که معلم در مرکز فرآیند آموزش قرار دارد .[7] رودهاوس نیز اعتقـاد دارد کـه معلمـان نقش بسیار مهمی در هدایت دانش آموزان دارند .[8]برومند نیز بر این باور است که معلم نقش مهمی در نظام تعلیم وتربیت برعهده دارد .[9]
باتوجه به رشد سریع و تصاعدی دانش و فناوری در عصر کنونی بر کسی پوشـیده نیسـت کـه نقـش سنتی معلم منسوخ و نقش جدیدی جایگزین آن شـده اسـت. ولفولـک اعتقـاد دارد کـه بـرای رشـد وتربیـت فراگیران در دنیای امروز به معلمانی احتیاج است که مجهز به دانش و معلومات حرفه ای باشند .[10]
اغلب پژوهشگران براین باور هستند که دروس نظری دانشگاه فرهنگیان به تنهایی نمـیتوانـد نقـش مؤثری برای آماده سازی معلمان در عصر کنونی ایفا کند.به عنوان مثال عابدی در پژوهشی دریافت که کتـب
تربیت معلم تنها به بخش ناچیزی از توانایی های بنیادین تدریس اشاره ای گذرا داشته انـد واز بخـش اعظـم این توانایی ها غفلت کرده اند .[11]
برای جبران این خلأ، درس کارورزی پیشنهاد شـده اسـت کـه مـا در ادامـه بـه بررسـی آن خـواهیم
پرداخت.
کارورزی یعنی"به عمل کشیدن مطالب تئوری همراه با تمرینات متعدد ومکرر برای رسیدن به مهارت های عملی تدریس" . [12] در واقع در کارورزی علاوه بر اینکه دانشجو مبانی نظری تدریس را از اسـتاد یـاد می گیرد،این فرصت برای او فراهم می شود که فوت وفن های کلاس داری را از معلم راهنما یاد بگیرد.
فعالیت کارورزی از این جهت دارای اهمیت است که وسیله ای برای تلفیق تئوری و عمـل مـی باشـد .[13] "بدون تردید اگر مهارت های تدریس مورد تمرین های مکرر قرار نگیـرد ومطالـب تئـوری بـا تجربـه شخصی در نیامیزد،دانشجومعلمان هرگز به مرحله مهارت نسبی برای تدریس و کلاس داری نخواهند رسـید" .[14] رؤوف معتقد است که عنصر دانایی به تنهایی ثمربخش نخواهد بود وبرای اینکه سودمند واقع شود بایـد با عنصر توانایی آمیخته شود و رسیدن به این هدف هم تنها از طریق کارورزی میسـر اسـت .[15] مختـاری معمار بر این باور است که آنچه آموزش نظری را پربارتر ساخته و آن را پاسخگوی نیاز های جامعه میگردانـد تلفیق آن با کار عملی است .[16] مهدوی نیز اعتقاد دارد که تلفیق میـان علـم وعمـل عمـده تـرین بخـش سرمایه نیروی انسانی است .[17] درس کارورزی تأثیر چشمگیری در آموزش شیوه کلاس داری بـه دانشـجو معلمان دارد.چنانچه کلاس درس با اصول وقواعد صحیح اداره نشود،چه بسا که با اعمال رویه ها وشیوه هـای نادرست اثرات نامطلوب و جبران ناپذیری در نتیجه کار معلم باقی بگذارد .[18]
برخی از مسایل در کلاس درس وجود دارد که شیوه برخورد با آنهارا نمی توان بـه خـوبی از طریـق دروس تئوری آموزش داد وبهترین راه آموزش آنها از طریق کـارورزی اسـت،به عنـوان مثـال مرتضـوی زاده اعتقاد دارد که یکی از نگرانی های معلمان تازه کار این است که چگونه در عین برقراری روابـط صـمیمانه بـا دانشآموز ،کلاس درس را هم کنترل کنند .[19]
نکته قابل توجه این است که در کشورهایی که از نظر آموزشـی سـطح بـالایی دارنـد بـه کـارورزی دانشجومعلمان توجه ویژه ای شده است.به عنوان مثال در ژاپن مدارس خاصی برای کارورزی در نظـر گرفتـه شده است .[20]
درس کارورزی دانشگاه فرهنگیان متأسفانه با چالشهـایی روبـرو اسـت. عمـده تـرین چـالش درس کارورزی این است که معمولأ دانشجومعلمان برای کارورزی به معلمانی معرفی می شوند کـه سـابقه تـدریس بیشتر وطبیعتأ سن بالاتری دارند،و معمولأ این معلم ها درمقابل نظرات جدید وتغییرات مقاومت می کننـد وبـه این ترتیب عملأ همان اصول قدیمی وبعضأ منسوخ تدریس به دانشجو معلمان منتقل مـیشـود. دانـش پـژوه وفرزاد در تحقیقی به این نتیجه رسیدند که معلمان دوره ابتدایی در اجزای مهم تدریس با برخی نارسایی های جدی روبرو هستند واکثر آنها هنوز از الگوی سنتی آموزش استفاده میکننـد .[21] برخـی پژوهشـگران بـراین باورند که که روشهای سنتی تدریس دیگر جوابگوی نیازهای دانشآموزان نیست .[22] در عصری که جهانی شدن شاخصه اصلی آن است اگر روشهای سنتی تدریس کماکان در مدارس به قوت خود بـاقی بمانـد،امکان هماهنگی با علم ودانش روز وجود نخواهد داشت.
مختاری معمار پژوهشی باعنوان» نگـرش اعضـای هیـأت علمـی و دانشـجویان مقطـع کارشناسـی کتابداری درباره اهداف ونحـوه ارایـه درس کـارورزی « انجـام داد ، کـه یافتـه هـا بیـانگر نگـرش متوسـط
دانشجویان و اعضای هیأت علمی درمورد درس کارورزی بود .[23]باتوجه به مطالب ارایه شده هدف از انجام این پژوهش بررسی نگرش دانشجویان دانشگاه فرهنگیـان نسـبت بـه درس کـارورزی بـود و فرضـیه هـای پژوهش به شرح زیر می باشد:
فرضیه اصلی:دانشجویان دانشگاه فرهنگیان نگرش مثبتی نسبت به درس کارورزی دارند. فرضیات فرعی:
فرضیه:1 دانشجویان دانشگاه فرهنگیـان تعـداد سـاعت و واحـدهای اختصـاص داده شـده بـه درس کارورزی را مناسب میدانند.(سوال1و(2
فرضیه:2 دانشجویان دانشگاه فرهنگیان درس کـارورزی را فرصـت مناسـبی بـرای فراگـرفتن فنـون کلاس داری(مدیریت کلاس) وبرقراری ارتباط با دانش آموزان میدانند.(سوال3و(4
فرضیه:3 دانشجویان دانشگاه فرهنگیان درس کارورزی را فرصت مناسبی برای تلفیق مبـانی تئـوری تدریس با فنون عملی آن ورفع کاستی های برنامه درسی تئوری دانشگاه میدانند.(سوال5و 6و7و8و(9
فرضیه:4 دانشجویان دانشگاه فرهنگیان درس کارورزی را فرصت مناسـبی بـرای یـادگیری روشـهای فعال تدریس می دانند.(سوال(10
فرضیه:5 دانشجویان دانشگاه فرهنگیان امکانات رفاهی - آموزشی مدرسـه و مهـارت هـای تـدریس وکلاس داری معلمان راهنما را در حد بالایی میدانند.(سوال11و12و13و14و(15
-3روش پژوهش:
هدف این تحقیق بررسی نگرش دانشجویان دانشگاه فرهنگیان نسبت بـه درس کـارورزی بـوده اسـت.روش پژوهش توصیفی - پیمایشی بوده است.جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان مقطع کارشناسی پیوسته دانشگاه فرهنگیان استان چهارمحال و بختیاری(879 نفر) بوده است کـه بـا روش نمونـه گیـری تصـادفی خوشـه ای 100نفر از آنها به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار این پژوهش پرسشنامه محقق ساخته، که شامل 15گویه بـا طیف لیکرت بوده است و روایـی آن توسـط متخصصـان دانشـگاهی تأییـد و پایـایی آن بـا محاسـبه آلفـای کرونباخ0/71به دست آمد. برای هریک از پرسشهای پرسشنامه میانگین متوسـط آنهـا بـا میـانگین لیکـرت مقایسه گردیده و سپس داده های گردآوری شده در دو سطح توصیفی و استنباطی(آزمون خی) مورد تجزیـه و تحلیل قرار گرفته است.
به منظور تفهیم بهتر پرسشهای پرسشنامه هریک از گزینه ها به شرح زیر رتبه بندی گردید. =5کاملأ موافق ، =4موافق ، =3 متوسط ، =2مخالف ، =1کاملأ مخالف
-4یافته ها:
فرضیه:1
جدول شماره-1 جدول مربوط به آمار اسـتنباطی و توصـیفی تعـداد سـاعات و واحـدهای اختصـاص داده شـده بـه درس کارورزی
با توجه به جدول شماره 1 و میانگین به دست آمده((3/7 و مقایسه با میانگین فرضی لیکرت((3 ، دانشجویان در مورد تعداد ساعات و واحدهای اختصاص داده شده به درس کارورزی نگرش مثبت متوسطی دارند.
فرضیه:2
جدول شماره-2 جدول مربوط به آمار توصیفی و استنباطی تأثیر درس کارورزی بر فراگیری فنون کلاس داری و برقـراری ارتباط با دانش آموز
با توجه به جدول شـماره 2 و میـانگین بـه دسـت آمـده((3/96 و مقایسـه بـا میـانگین فرضـی لیکـرت((3 ، دانشجویان در مورد تأثیر درس کارورزی بر فراگیری فنون کـلاس داری و برقـراری ارتبـاط بـا دانـش آمـوز نگرش مثبت متوسطی دارند.
فرضیه:3
جدول شماره-3 جدول مربوط به آمار توصیفی و استنباطی تأثیر درس کارورزی در تلفیق مبانی تئوری تدریس بـا اصـول عملی آن
