بخشی از مقاله
چکیده
اقتصاد مقاومتی از مفاهیمی است که بیشتر ارگانها و سازمانهای دولتی را چه در حوزه اقتصاد و چه در سایر حوزهها درگیر کرده است. یکی از این سازمانها، دانشگاه فرهنگیان است. از این رو هدف ما از نگارش این پژوهش بیان مفاهیم کاربردی، اهداف اقتصاد مقاومتی و نقش دانشگاه فرهنگیان در تحقق این اهداف است. روش ما در این پژوهش روش همسوسازی یا مثلثسازی طرحی است که هدف آن به دست آوردن دادههایی متفاوتامّا مکمل در مورد یک مسئله میباشد تا بتوان آن مسئلهی پژوهشی راکاملاً درک کرد. واژه مقاومت اشاره دارد به استعداد بازیابی و برگشت به وضعیت نخستین سیستم بعد از وارد شدن تکانه - محرک - و اقتصاد مقاومتی اقتصادی است که توانایی مقابله با شوکهای وارده را داشته باشد. اقتصاد مقاومتی ادبیاتی است که در مقابله با تحریمهای بینالمللی مطرح شده است.
اقتصاد مقاومتی باید یک اقتصاد غیر شکننده و در عین حال پاسخگو در زمینههای مختلف باشد. هدف اقتصاد مقاومتی باید این باشد که سردرگمی در اقتصاد ایران را برای همیشه از بین ببرد. یکی از نقشهای دانشگاه فرهنگیان در تحقق اقتصاد مقاومتی را میتوان ایجاد دانشگاه مقاوم از نظر اقتصادی دانست. دانشگاه فرهنگیان با آمادهسازی معلمان آگاه از ماهیت تربیت اقتصادی، همسو با اقتصاد مقاومتی، در تحکیم فرهنگ اقتصاد مقاومتی در جامعه میتواند نقش برجستهای ایفا نماید. نقش دیگری که میتوان برای دانشگاه فرهنگیان در تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی متصور بود این است که در ساختارهای آموزشی دانشگاه تناسب وجود داشته باشد.
واژگان کلیدی: اقتصاد مقاومتی، اهداف اقتصاد مقاومتی، دانشگاه فرهنگیان، تحریم و ...
-1 مقدمه
بارها پیش آمده که کشوری دچار جنگ و تهدید خارجی شده باشد. کشور ما نیز پس از دوران دفاع مقدس همچنان از طرف نظامهای سلطه تهدید میشود. یکی از این تهدیدها که بیشتر حوزه اقتصاد را در بر میگیرد، تحریمها میباشد. اقتصاد ایران با توجه به تحریمهای ظالمانه نظام سلطه که نوعی جنگ اقتصادی محسوب میشود، در سالهای اخیر با مشکلات فراوانی روبرو شده است. در این زمینه صاحبنظران بسیاری نیز به ارائه راهکارهایی پرداختهاند. یکی از راهکارهایی که رهبر انقلاب نیز بدان اشاره نمودهاند؛ مفهوم اقتصاد مقاومتی است. اقتصاد مقاومتی اقتصادی است که توانایی مقاومت و مقابله در برابر تهدیدهای اقتصادی دشمن را داشته باشد. در تحقق اقتصاد مقاومتی علاوه بر نهادهای اقتصادی سایر نهادهای اداری از جمله نهادهای فرهنگی نیز نقش دارند. دانشگاه فرهنگیان یکی از این نهادهاست.
اهمیت این موضوع زمانی آشکار میشود که بدانیم که تحریمهای اقتصادی مشکلات اقتصادی فراوانی در کشور ما ایجاد کرده است و به مثابهی جنگ اقتصادی میباشد. اگر به فکر راهکاری در این حوزه نباشیم امکان متلاشی شدن نظام اقتصادی کشور وجود دارد. بنابراین تمام ارکان و نهادهای نظام جمهوری اسلامی ایران باید هماهنگ شده و با هم همکاری کنند. از جمله نهادهایی که میتواند در این زمینه نقشی ایفا کند، دانشگاه فرهنگیان است. آنچه سعی داریم در این پژوهش بدان دست یابیم این است که ابتدا با مفهوم اقتصاد مقاومتی آشنا شویم. پس از آن اهداف مورد انتظار اقتصاد مقاومتی را برشماریم و در پایان نقش یکی از نهادهای مؤثر در این زمینه یعنی دانشگاه فرهنگیان در تحقق این اهداف را بیان کنیم.
-2 بیان مسئله
یکی از نیازهای امروز کشور تبیین مفهوم اقتصاد مقاومتی است. بر هیچ کس پوشیده نیست که در تحقق این امر نه تنها افراد بلکه سازمانها و نهادها نیز وظایفی دارند. دانشگاه فرهنگیان به عنوان نهادی فرهنگی یکی از این سازمانهاست که نقشی مؤثر در این زمینه دارد.
-3 جامعه آماری و نمونهگیری
جامعه آماری در پژوهش حاضر برخی از کتابها و مقالات میباشد که با رویکرد تحلیلی و با استفاده از نمونهگیری هدفمند، پیشینه تحقیقات را که با مسئله اقتصاد مقاومتی و نقش دانشگاه فرهنگیان در تحقق این امر ارتباط داشتند، انتخاب شدند.
-4 ابزار پژوهش
با استفاده از روش جستجوی کتابخانهای، مطالب مرتبط با موضوع، انتخاب شده و مورد بررسی، تحلیل و توصیف قرار گرفته است و از آنها برای تبیین مسئله استفاده شده است.
-5 روششناسی
روش به کار رفته در این پژوهش روش همسوسازی یا مثلثسازی طرحی است که هدف آن به دست آوردن دادههایی متفاوت امّا مکمل در مورد یک مسئله میباشد تا بتوان آن مسئلهی پژوهشی را کاملاً درک کرد.
-6 اهداف پژوهش
ما در نگارش این پژوهش در تلاشیم تا به اهداف زیر دست یابیم:
بسط و گسترش مفهوم اقتصاد مقاومتی.
ارتباط اقتصاد مقاومتی و دانشگاه فرهنگیان.
بیان نقش دانشگاه فرهنگیان در تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی.
-7 مبانی نظری و چارچوب پژوهش
-7-1 تعریف علم اقتصاد
علم اقتصاد عبارت است از بررسی روشهایی که بشر با وسیله یا بدون وسیله »پول« برای به کار بردن منابع کمیاب تولید به منظور تولید کالاها و خدمات در طی زمان و همچنین برای توزیع کالا و خدمات بین افراد و گروهها در جامعه به منظور مصرف در زمان حال و آینده انتخاب میکند. - صراف، 1383، ص - 2
-7-2 تعریف اقتصاد مقاومتی
واژه مقاومت به استعداد بازیابی و برگشت به وضعیت نخستین سیستم بعد از وارد شدن تکانه - محرک - اشاره دارد و اقتصاد مقاومتی اقتصادی است که توانایی مقابله با شوکهای وارده و قابلیت انعطاف در شرایط مختلف و توانایی عبور از بحران را داشته باشد. - انصاری، 1395، ص - 8
-7-3 دانشگاه فرهنگیان
دانشگاه فرهنگیان یا همان تربیت معلم قدیم دانشگاهی است که به منظور تربیت مربیان و معلمان توانمند به وجود آمده است و بر اساس مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی، ضوابط و مقررات دو وزارت آموزش و پرورش و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری اداره میشود. - مسیر ایرانی، - 1393
-7-4 اهداف اقتصاد مقاومتی
طرح اقتصاد مقاومتی این مسئله را به ذهن متبادر میکند که اقتصاد باید در مقابل تهدید اقتصاد خارجی مقاومت کند. با وجود تحریمهای اقتصادی، ما در حال حاضر به نوعی درگیر جنگ اقتصادی هستیم و با وجود اقتصاد مقاومتی است که میتوان در مقابل تهدیدهای خارجی مقاومت کرد و از مسائلی همچون از همپاشیدگی اقتصاد جلوگیری کرد. تلاش برای از هم پاشیدگی اقتصاد، از اهداف دشمن است. از این رو اقتصاد مقاومتی باید اقتصادی باشد که در پایان یک جنگ اقتصادی همچنان پابرجا باشد و متلاشی نشود. - کوشکباغی، - 1395سیاستهای مالی و پولی در ادبیات اقتصاد مقاومتی باید مشخص شود. به این معنا که اول باید شناخت درستی از اقتصاد ایران و مشکل اصلی اقتصاد ایران داشته باشیم. لذا در اقتصاد مقاومتی باید بدانیم مشکل اصلی اقتصاد ایران چه چیزی است؟ پس از آن نیز باید روش درست برخورد با مشکل را شناسایی کنیم.
پس در ادبیات اقتصاد مقاومتی پس از آگاهی از مشکل اصلی اقتصاد ایران باید سیاستهای پولی و مالی مناسب را به کار گیریم. - حمیدیفر، - 1391 هدف اقتصاد مقاومتی باید این باشد که سردرگمی در اقتصاد ایران را برای همیشه از بین ببرد. آنچه سبب شده است اقتصادایران نتواند تمرکز بر مشکل اصلی خود نماید یک نوع عدم برنامهریزی یا به عبارت بهتر نوعی سردرگمی مربوط میشود. کسری بودجه، ضعیف شدن سیستم بانکی، دریافت نکردن ارز از طریق صادرات نفت و ... از مشکلات اقتصاد ایران هستند که به موجب همین عدم برنامهریزی و سردرگمی به وجود آمدهاند. از این رو اقتصاد مقاومتی باید ریشهکن کردن این سردرگمی را در دستور کار خود قرار دهد. - همان، - 1391 امروزه مشکل اقتصاد ایران، مشکل طرف عرضه است. به این معنا که در رابطهی عرضه و تقاضا در روابط اقتصادی مشکل درقسمت عرضهی کالا، خدمات و ... است.
مشکلی که امروزه خودش را در کاهش ظرفیتهای تولیدی، افزایش بیکاری و سوزاندن سرمایههای انسانی - تخصصزدایی به جای تخصصزایی - و انواع و اقسام مشکلات دیگر نشان میدهد. به بیان بهتر، در اقتصاد مقاومتی باید بتوانیم مشکل طرف عرضه را حل کرده تا بسیاری از مشکلات دیگر اقتصادی برطرف شوند. - همان، - 1391 اقتصاد مقاومتی باید یک اقتصاد غیر شکننده و در عین حال پاسخگو در زمینههای مختلف باشد. در چنین شرایطی لازم است تا در زمینههای مختلف داری نوعی استقلال اقتصادی باشیم و در بخشهای واقعی و مالی و ... به خودکفایی برسیم و این مسئله با بهرهگیری از اقتصاد مقاومتی محقق میشود. به معنای دیگر اقتصاد مقاومتی در رویارویی و تقابل با اقتصاد وابسته قرار دارد. اقتصاد مقاومتی نمیپذیرد کهصرفاً مصرفکننده باشد، منفعل نیست و در مقابل اقتصاد سلطه ایستادگی میکند. - کوشکباغی، - 1395
-7-5 نقش دانشگاه فرهنگیان در اقتصاد مقاومتی
یکی از نقشهای دانشگاه فرهنگیان در تحقق اقتصاد مقاومتی را میتوان ایجاد دانشگاه مقاوم از نظر اقتصادی دانست. دانشگاه فرهنگیان تاکنون نتوانسته است با تکیه بر منابع مالی و بودجهی وزارت آموزش و پرورش برنامهها و فعالیتهای خود را به اجرا در آورد. مفهوم دیگر این سخن، آسیبپذیر بودن دانشگاه فرهنگیان از حیث بودجه و منابع مورد نیاز برای توسعه به واسطهی کسری بودجه دولتی است. بنابراین مقاومسازی دانشگاه از این جهت یکی از نقشهایی است که این دانشگاه در تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی میتواند ایفا کند. - مهرمحمدی، - 1395 نقش دیگری که میتوان برای دانشگاه فرهنگیان در تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی متصور بود از این قرار است که میاندانشجویان هر پردیس با ساختارهای آموزشی دانشگاه تناسب وجود داشته باشد.
واحدهای آموزشی کوچک باید تجمیع شود و نسبت دانشجو به کارکنان غیر آموزشی افزایش یابد. از طرف دیگر اگر تعداد دانشجویان در مقابل تعداد کارکنان غیر آموزشی افزایش نیابد، نه تنها موجب عدم پیشرفت کارها میشود بلکه بخش قابل توجهی از بودجه را بدون بازدهی آموزشی و فرهنگی به هدر میدهد. - تاجیک اسماعیلی، - 1395 یکی از پیشنهادهایی که در این زمینه میتوان اظهار داشت ادغام نمودن دو پردیس خواهران و برادران در هر استان و ایجادشاکلهای همچون دانشگاههای ملی دوجنسیتی سراسر کشور هم به منظور ایجاد تناسب در تعداد دانشجویان با کارکنان غیر آموزشی و هم تمرکز هزینههای اضافی در سایر امور آموزشی مانند خرید لوازم آزمایشگاهی میباشد. بنابراین، دانشگاه فرهنگیان در راستای تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی باید میان تعداد دانشجویان و کارکنان غیر آموزشی تناسب ایجاد کند.
دانشگاه فرهنگیان با آمادهسازی معلمان آگاه از ماهیت تربیت اقتصادی، همسو با اقتصاد مقاومتی، در تحکیم فرهنگ و ارزشهای اقتصاد مقاومتی در جامعه میتواند نقش برجستهتری ایفا نماید. بنا به تعریف یونسکو تربیت اقتصادی رویکردی تمام نهادی دارد که تمامی پروژهها و آموزههای دانشگاههای فرهنگیان از جمله مقوله تربیت معلم را در بر میگیرد. دانشگاه فرهنگیان، معلم را تربیت میکند و معلم تربیت جامعه را بر عهده دارد. تمرکز بر انجام این نقش کلیدی، تکالیف خاصی را از جهت شناخت شایستگیهای مورد نیاز معلمان را در برنامههای آموزشی، فرهنگی و تربیتی ایجاد میکند. به بیان بهتر،
