بخشی از مقاله
چکیده:
بطالت اجتماعی بیانگر آن است که افراد در فعالیت های گروهی کمتر از آن چه در توان دارند، تلاش می کنند. واژه بطالت اجتماعی برای نخستین بار توسط لاتانه (1979) ابداع و به کار گرفته شد؛ اما بعد از گذشت سال ها مورد توجه قرار گرفت و تلاش هایی در رابطه با شناخت ماهیت، دلایل و نحوه شکل گیری آن انجام شد. هدف مقاله حاضر سنجش و مقایسه میزان بطالت اجتماعی در میان کارکنان زن و مرد بیمه البرز شهر تهران است. جامعه آماری این تحقیق را تمامی220 نفر کارکنان شاغل در این شرکت در شهر تهران تشکیل میدهد. بر طبق جدول کرجسی و مورگان (1970)، حجم نمونه برای انجام این پژوهش140 نفر منظور شده است . برای گردآوری دادهها از پرسشنامه بطالت اجتماعی جورج (1992)که روایی و پایایی آن بررسی و تایید شد، استفاده گردید . داده های گردآوری شده به وسیله نرم افزار SPSS16 و با استفاده از روشهای آمار توصیفی و استنباطی بررسی شدند. نتایج تحقیق بیانگر آن است که از حیث بطالت اجتماعی در میان دو گروه مردان و زنان تفاوت معناداری وجود دارد. از دیگر یافتههای پژوهش آن است که سابقه کار، تحصیلات و سن کارکنان با بطالت اجتماعی رابطه معنیداری ندارد.
واژگان کلیدی: بطالت اجتماعی، کار گروهی، زنان، مردان.
1. مقدمه و بیان مسئله:
تمام انسان ها برای انجام فعالیت هایشان نیاز به شرکت در فعالیت های گروهی دارند، تا با همکاری با دیگران موجبات دست یابی به اهداف مورد نظرشان را فراهم آورند. امروزه سازمان ها نیز بیش از پیش تلاش می کنند تا از مزایای فعالیت های گروهی بهره مند شوند. دیدگاهی وجود دارد که افراد در حالت گروهی بهتر از حالت انفرادی کوشش می کنند، در حقیقت روانشناسان اجتماعی آن را تسهیل اجتماعی1 می نامند و معتقدند گروه باعث تقویت رفتار افراد می شود، اما دیدگاه دیگری هم وجود دارد مبنی بر این که، همیشه افراد آن چنان که باید در گروه مشارکت نمی کنند. بطالت اجتماعی2 شرایطی است که در آن گروه موجب کاهش عملکرد افراد می شود. واژه "اجتماعی" از آن جا به کار برده شده است که این پدیده از عواقب حضور و کار دیگران بر عملکرد افراد است. از طرفی با ورود زنان به سازمان ها در سال های اخیر، تغییراتی در سازمان ها ایجاد شده است. پژوهش ها نشان می دهد تفاوت هایی در میان زنان و مردان در اهمیت دادن به گروه و شرکت در فعالیت های گروهی وجود دارد .[1]
لاتانه (1979) بطالت اجتماعی را نوعی بیماری می داند که اثرات منفی برای فرد و جامعه به دنبال دارد .[2] بطالت اجتماعی کارائی گروه را کاهش می دهد و باعث کاهش مزایای کار گروهی برای فرد و گروه نهایتاً جامعهمی شود. هدف اصلی این مقاله اندازه گیری و مقایسه بطالت اجتماعی در میان کارکنان زن و مرد شرکت بیمه البرز شهر تهران در زمستان 1392 است. و اهداف فرعی این پژوهش بررسی میزان بطالت اجتماعی بر حسب سن، میزان تحصیلات و سنوات شغلی در میان کارکنان شرکت بیمه البرز شهر تهران است.
.2 بطالت اجتماعی
. 2.1 شکل گیری مفهوم بطالت اجتماعی
اولین مطالعات درباره پدیده بطالت اجتماعی مربوط به یک مهندس کشاورزی با نام رینگلمن است او در اواخر دهه 1930 بهره وری افراد و گروه ها را در یک مسابقه طناب کشی مورد بررسی قرار داد و متوجه شد تلاش گروه برابر با مجموع تلاش افراد نیست. در ادامه آزمایشاتی بر روی تعدادی زندانی که به کار آسیاب کردن گندم مشغول بودند،
Social facilitation Social loafing
1
2
1
انجام شد و با اندازه گیری وزن و نیرویی که افراد وارد می کردند، متوجه شد هر چه به تعداد زندانیانی که گندم ها را آسیاب می کنند، اضافه شود، به همان اندازه تلاش هر یک از زندانیان کم می شود و بعضی از افرد نه تنها نیرویی وارد نمی کنند بلکه نیرو هم دریافت می کنند به این معنی که نیروی درون آسیاب افراد را به دنبال خود می کشاند. این پدیده اثر رینگلمن نام گذاری شد.
تحقیقات انجام شده تا سال 1974 بیشتر بر نکات مثبت کار گروهی مانند تسهیل اجتماعی متمرکز بودند و کمتر نتایجی مشابه نتایج رینگلمن داشتند. تا این که در این سال، اینگهام، لوینگر، گریو و پکهام در آزمایشی متوجه شدند، حتی در گروه های مجازی نیز با افزایش تعداد افراد، تلاش افراد کاهش می یابد. آنان مهم ترین دلیل کاهش عملکرد در فعالیت های جمعی را کاهش انگیزه افراد می دانستند و نه افت همکاری یا هماهنگی میان افراد گروه .[3]
» کاهش چشم گیر تلاش افراد در کارهای جمعی در مقایسه همان کارها به صورت انفرادی « تعریفی است که لاتانه، ویلیامز و هارکینز در سال 1979 با ایجاد تغیراتی که در اثر رینگلمن ارائه دادند و آن را بطالت اجتماعی نامیدند .[2]
2.2 چارچوب نظری بطالت اجتماعی
بطالت اجتماعی، معضل بزرگی برای سازمان هایی است که بر کار گروهی متمرکز شده اند. از این رو تحقیقات زیادی در رابطه با این موضوع به عنوان یکی از دلایل کاهش کارائی گروه ها انجام شده است. و پژوهشگران برای تبیین این پدیده، توجه خاصی به نظریه های انگیزشی داشته اند تا به این وسیله عوامل زمینه ساز این پدیده را شناسایی کنند. با بررسی پژوهش های انجام شده می توان بیان کرد بطالت اجتماعی ریشه در نظریه های انگیزشی دارد .[4]
2.2.1 نظریه تاثیر نفوذ اجتماعی
نظریه تاثیر اجتماعی که در سال 1981 توسط لاتانه ارائه شده است، بیان می کند، رفتار، احساسات و تفکر افراد به شدت تحت تاثیر حضور و فعالیت های دیگران قرار دارد. میزان تاثیر اجتماعی افراد به سه عامل زیر بستگی دارد:
i = f (SIN)
در این تابع:
:i مجموع تاثیرات یا میزان نفوذ، :S نیرو منبعمثلاًناظر، :I فوریت و نزدیکی به منبع و :N تعداد منابع.
زمانی که افراد به تنهایی کار می کنند هر فردکاملاًزیر نظر سرپرست یا ارزیاب قرار دارد، به همین دلیل تلاش زیادی می کند. این نظریه به خوبی تاثیر اندازه گروه بر تلاش افراد را مشخص می کند با افزایش تعداد افراد در گروه امکان شناخته شدن افراد در گروه کاهش می یابد و فرصت برای بروز بطالت اجتماعی در افراد ایجاد می شود.[5]
2.2.2 مدل تلاش جمعی
کارائو و ویلیامز براساس تحقیقاتشان و با تلفیق مدل انتظار-ارزش و خود ارزیابی، مدلی با عنوان »تلاش جمعی«1 ارائه دادند، آن ها معتقدند زمانی می توانیم تلاش و فعالیت گروهی را افزایش دهیم که اعضای گروه مطمئن باشند تلاشی که در گروه انجام می دهند، منجر به دست یابی به منافع شخصی و مورد علاقه و مطلوبشان می شود. به این معنی که رابطه مستقیمی بین تلاشی که افراد انجام می دهند و منافعی که در انتظارشان خواهد بود، برقرار است.
