بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر بررسی تأثیر یوگا بر اضطراب اجتماعی زنان و مردان سالمند بود. پژوهش حاضر، نیمه تجربی با ماهیت کاربردی و گمارش تصادفی آزمودنی ها در گروه های تجربی و کنترل، به همراه پیش آزمون و پس آزمون است.
جامعه آماری این تحقیق کلیه زنان و مردان 60 سال به بالا استان البرز در سال 1395 بود که از میان آنها 30 زن و مرد سالمند، به صورت نمونه در دسترس و هدفمند از خانه سالمندان کهریزک استان البرز انتخاب و بهطور تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل، قرار گرفتند. از پرسشنامه اضطراب اجتماعی - گلاس و همکاران، - 1982 بهعنوان ابزار در این مطالعه استفاده شد. گروه تجربی به مدت 6 هفته و هر هفته 3 جلسه به مدت 45 دقیقه مورد مداخله قرار گرفت.
داده ها به وسیله آزمون شاپیرو-ویلک و آزمون تحلیل واریانس دوعاملی تجزیه وتحلیل شد. نتایج نشان داد تمرینات یوگا بر اضطراب اجتماعی زنان ومردان سالمند اثر معناداری ندارد و تفاوت بین اضطراب اجتماعی دو گروه تحقیق در پیشآزمون و پسآزمونتقریباً مشابه است . - P=0/619 - همچنین تمرینات یوگا بر افکار مثبت - P=0/694 - و نیز افکار منفی - P=0/435 - ، زنان و مردان سالمند اثر معناداری ندارد و تفاوت بین افکار مثبت و منفی دو گروه تحقیق در پیش آزمون و پس آزمون اندک است. با توجه به یافته های این تحقیق، در کنار مداخله یوگا از مداخلات روانشناختی نیز جهت کاهش اضطراب اجتماعی سالمندان استفاده شود، همچنین تحقیقات بیشتری در این زمینه روی سالمندان انجام گیرد.
مقدمه
امروزه، مسئله ارتقای سلامت افراد مسنو فعال ماندن آنها در سنین بالا، مسئلهای جدی تلقی میشود و دیگر به عنوان مفهومیتجملی مطرح نیست. با در نظر داشتن نیازهای خاص دوران سالمندی، توجه به رفتارهای ارتقاء دهنده سلامت و کیفیت زندگی در سالمندان بسیار مهم است - ثنایی، زردشتیان، نوروزی سید حسینی، . - 1392 تغییراتی که طی سالمندی رخ میدهد تا حدودی نتیجه افت تدریجی کارکرد دستگاه های مختلف بدن است که منجر به از دست دادن سلامت جسمانی، ذهنی و اجتماعی میشود
سازمان بهداشت جهانی، سلامتی را حالتی می داند که فرد دارای سلامت کامل جسمانی، ذهنی و اجتماعی باشد و در او هیچ نشانه ای از بیماری و ضعف مشاهده نشود - دنینگ و میلن2، . - 2011 یعنی در ارزیابی سلامتی نباید تنها به عوامل سنتی سلامتی، یعنی نرخ مرگ ومیر و ابتلای به بیماری توجه نمود، بلکه باید به تمامی ابعاد سلامتی - جسمانی، ذهنی و اجتماعی - ، توجه کرد - ولز و لکیز3، . - 2006 سالمندان نیز بهعنوان شهروندان ارشد جامعه، باید از سلامت جسمانی، ذهنی و اجتماعی درخور و شایسته ای برخوردار باشند
در دنیای امروز بهویژه در دو دهه اخیر گسترش اضطراب و نگرانی رو به افزایش است. در دوران سالمندی اضطراب یک مسئله شایع است، زیرا این دوره مملو از انواع احساس کمبودها و ناتوانی ها است. به عبارتی سالمندان به علت کاهش اعتمادبه نفس، نقصان فعالیت و حرکت، از دست دادن دوستان و نزدیکان کاهش استقلال مادی و جسمانی در معرض استرس و اضطراب بیشتری قرار دارند
اضطراب نه تنها رنج و ناراحتی شدید جسمانی و روانی برای افراد به وجود می آورد، بلکه حتی به صورت غیرمستقیم و به میزان قابلتوجهی به مشکلات اجتماعی و اقتصادی جوامع امروز مربوط می شود - پور افکاری، . - 1388 نوعی از اضطراب شایع که موردتوجه روان شناسان است اضطراب اجتماعی6 است. اضطراب اجتماعی به ترس آشکار و پیوسته از موقعیت های اجتماعی یا عملکردی اشاره دارد و از این باور فرد ناشی می شود که او در این موقعیت ها به طرز خجالت آور یا تحقیرآمیزی عمل خواهد کرد
افراد مبتلابه اضطراب اجتماعی به طورمعمول از موقعیت های ترس آور پرهیز می کنند و به ندرت خود را مجبور به تحمل موقعیت اجتماعی یا عملکردی می نمایند، اما اگر با این موقعیت ها روبه رو شوند دچار اضطراب شدیدی خواهند شد؛ این ترس ناشی از این انتظار است که فرد بهطور منفی مورد قضاوت قرار خواهد گرفت و این مسئله به دستپاچگی و تحقیر خواهد انجامید - سوزیک و همکاران8، . - 2008 اضطراب اجتماعی می تواند با طیف گسترده ای از اختلالات روانی دیگر همراه همراه شود
اضطراب اجتماعیمعمولاً با اعتمادبه نفس پایین و افسردگی همراه است که از کمبود روابط اجتماعی و دوره های طولانیمدت انزوا - درنتیجه اجتناب از موقعیتهای اجتماعی - ، ناشی میشود. اگرچه تحولات جمعیتی و عوامل فرهنگی مختلف، یا تمرکز بر نگرانی های اجتماعی روی سالمندان بهعنوان یک گروه جمعیتی تعیین کننده سالمندی هستند، اما علوم زیست شناسی و پزشکی تلاش های زیادی در جهت مقابله با مشکلات این دوران نمودهاند
یکی از عادت های مناسب بهداشتی یا رفتارهای ارتقاء دهنده سلامتی، فعالیت های حرکتی و تمرینات ورزشی منظم است که روی سلامتی انسان و کیفیت زندگی آثار مثبتی دارد، بهگونهای که زمینه اختلالهای روانشناختی و جسمانی را کاهش و بهداشت و سلامت روانی را افزایش میدهد - کاساسولا1، . - 2010 ورزش و حرکات منظم بدنی علاوه بر سلامت جسم بر سلامت روانی و اجتماعی افراد، اثر معناداری دارد و در سازگاری فرد در جامعه و شخصیت فرد نیز تأثیرگذار است
. ورزش و فعالیت های بدنی از طریق تغییرات زیستی و بیوشیمیایی، سلامت روانی را حفظ و بهبود می بخشند - کاساسولا، . - 2010 به جهت آثار سوء ناشی از مصرف داروها در درمان اضطراب و افسردگی و در پاره ای از مواقع بی فایده بودن و حتی مضر بودن آن ها، محققین در پی یافتن روش های غیر دارویی و غیرتهاجمی در درمان این اختلالها بوده اند - راب، . - 2002 از سوی دیگر، فنون شناختی-رفتاری، کم هزینه بوده و بهراحتی قابل انجامند و عوارض جانبی ندارند، که از میان آنها میتوان به فعالیتهای بدنی مؤثر چون یوگا، اشاره کرد.
از دهه 1970، یوگا مراقبه و دیگر فنون کاهش دهنده فشار روانی، به عنوان درمان های امکان پذیر و پزشکی مکمل جهت درمان اضطراب و افسردگی مورد مطالعه قرارگرفته و در دهه های اخیر به میزان زیادی استفاده شده اند - راب، . - 2002 بررسی ها نشان می دهد، یوگا اثرات مبنی بر کارکرد شناختی و عاطفی دارد و انجام آن باعث کاهش فعالیت سامانه عصبی مرکزی و خودکار در طی تمامی حالتهای پراسترس می شود - داتا2، . - 1998 بعضی از یافتهها نشان دادهاند که تمرینهای یوگا بر حالات روانی فرد، خستگی، کیفیت زندگی و ... تأثیر میگذارد و موجب پیشگیری و کاهش افسردگی میشود
در این راستا گاماج، دروین و لامارچ - 2016 - 4، در بررسی تأثیر کلاس یوگا همراه با کلاس های ورزش مقاومتی بر بر رضایت بدنی و اضطراب اجتماعی اندام زنان، به برتری معنادار در بهبود رضایت بدنی و کاهش اضطراب اجتماعی مداخله یوگا نسبت به تمرین ورزش مقاومتی دست یافتند. هرینگ، لیندهیمر، اوکانر - 2013 - 5 در فرا تحلیل تأثیر یوگا بر اضطراب دریافتند که ورزش یوگا می تواند به عنوان یک درمان جایگزین برای بیماران مبتلابه اختلال اضطراب اجتماعی، اختلال اضطراب منتشر و اختلال وسواسی-اجباری باشد. لی و گولداسمیت - 2012 - 6، نیز در مطالعه مروری روی 35 پژوهش روی تأثیر یوگا بر استرس و اضطراب دریافتند که یوگا دارای مزایایی در از بین بردن استرس و اضطراب است.
در ایران نیز مددی و خدابخشی کولایی - 1395 - ، در اثربخشی یوگای خنده درمانی کاتاریا و فعالیت های فیزیکی بر امید و معناجوبی در سالمندان به تأثیر معناداری دست یافتند. معماریان - 1395 - ، در اثر یک دوره تمرینات یوگای خنده بر اضطراب و کیفیت خواب سالمندان مبتلابه پارکینسون به کاهش اضطراب و همچنین بهبود کیفیت خواب آزمودنیها دستیافت، داداشعلی و رحمتی - 1395 - نیز در اثربخشی تمرین های ذهن آگاهی ساهاجایوگا بر افسردگی، اضطراب و استرس زنان به کاهش معنادار متغیرهای فوق از طریق مداخله ذهن آگاهی ساهاجایوگا دست یافتند.
ازآنجاکه اغلب مطالعه های پیشینه به بررسی متغیرهای اضطراب اجتماعی و یوگا بر نمونه های گوناگون چون: اثر تمرین های یوگا بر نشانه های اضطراب زنان - کاویانی، - 1392، تأثیر یوگا بر بیماران مبتلابه اختلال اضطراب اجتماعی، اختلال اضطراب - هرینگ، لیندهیمر، اوکانر، - 2013، تأثیر یوگا بر اضطراب زنان سالمند - مرادی و همکاران، - 1390، تأثر یوگا و کیفیت خواب، حالت افسردگی و وضعیت سلامت سالمندان - چن7 و همکاران، - 2009، اثر یوگا بر کیفیت زندگی در در بیماران مبتلابه سرطان - اولگر و یاگلی8، - 2010 و در خصوص مداخلات روان شناختی: تأثیر برنامه آموزشی روان شناختی بر اضطراب اجتماعی بیماران مبتلابه سرطان - مردانی حموله، ابراهیمی و مستغاثی، - 1391 و همچنین مداخلات گوناگون دیگر چون: اثر مداخلات روان شناختی بر عوامل جسمانی - تعادل، راه رفتن و متغیرهای فیزیولوژیکی -
