بخشی از مقاله
چکیده:
هیدروپلیتیک ترکیبی متوازن از دو واژه آب و سیاست است، و تاثیر و نقشآفرینی منابع آب بر روابط سیاسی کشورها را مورد مطالعه قرار میردهد.رهدف این مقاله بررسی رابطه متغییر منابع آب با روند همکاريها و همگراییهاي کشورهاي داراي حوضه آبریز مشترك، با تأکید برحوضه هریرود میرباشد.رپژوهش حاضر را به لحاظ روش شناسی علمی میرتوانر از نوع توصیفی-ر تحلیلی دانست.ر گردآوري اطلاعات در پژوهش حاضر بر مبناي زمینههاير هیدروپلیتیکی صورت گرفته و عمدتاً بر مشاهده و دریافت عمقی اطلاعات از کتابخانهها و آرشیوها و نشریات، متکی است.ربر اساس مدل عملیاتی پژوهش، متغیرهاي مدیریت منابع آب در حکم اصلی ترین متغیرهاي مستقل عمل خواهند کرد این متغیرها به همراه متغیر نواحی مرزي شمال شرق کشور میرتواندر به مثابه متغیر وابسته در برابر متغیرهاي مستقل عمل کند.رنتایج پژوهش نشان میردهد رآب یکی از عوامل اصلی و تأثیرگذار بر دوستیها و خصومتهاي کشورهاي منطقه بوده و با توجه به روندهاي موجود روز به روز به طرز اعجابانگیزي بر اهمیت سیاسی و امنیتی آن افزوده میرشود.رتردیدي نیست که معادلات آتی این منطقه بیش از هر چیز دیگري متاثر از آب خواهند بود اختلاف بر سر رودخانههاي مشترك بین دو یا چند کشور، عدم وجود هرگونه ضابطه قانونی خاص یا توافقنامه کلی در مورد استفاده از آبهاي مشترك و نیز فقدان ضمانت اجرا براي آن دسته از توافقهایی که تاکنون بین کشور براي تعیین سهم برداشت هر کدام ازحوزهر هاي آبی مشترك منعقد شده است و همچنین عدم اعتماد متقابل وسوء برداشت یبن کشورهاي مختلف خاورمیانه، از جمله عوامل موثر در بحران کم آبی و تنشرهاي و مناقشات این منطقه تلقی میرشوند.روجود منابع مشترك میان کشورها هنگامی که بهرطور طبیعی با کمبود همراهرباشند، بیش از آن که عامل همگرایی باشد زمینه ساز تخاصم خواهند بود.رر
واژههاي کلیدي: هیدروپلیتیک، ژئوپلیتیک، رودخانه هاي بینالمللی.
مقدمه
رودخانههاي مرزي علاوه بر داشتن اهمیت استراتژیک در تعیین خطوط مرزي، به شیوهرهاي گوناگون براي توسعه کشاورزي، رونق صنعت و تأمین منابع آب شرب نیز مورد استفاده و بهرهربرداري قرار میرگیرندر. تامین منابع آب پایدار براي ساکنین نواحی مرزي نقش موثري در ایجاد اشتغال و جلوگیري از تخلیه سرزمینرهاري مرزي و مهاجرت بیررویه به سمت سایر شهرها و نواحی داخلی دارد. ر همچنین آب بهرعنوان یک پدیده جغرافیایی میرتواندر منبع تنش ببین کشورها گردد.رپیترهاگت در مدلرهاي»پوتیتکا «ي خود یکی از منابع مشاجره و منازعه بین کشورها را ربودن آب در قسمترهاري علیاي رودخانه بهروسیله کشور همسایه میداند، که در آن جریان رودي که سفلاي آن از قلمروي کشور دیگري واردهاي پوتیتکا عکشور فرضیلارمیرشودرممکن است آب این رود در قسمت علیا ذخیره شود یا بیش از حد به مصرف برسد و براي آبیاري بخش سفلاي رود مشکلات جدي ایجاد نماید عپیتر هاگت، 360 :1379لا ر موقعیت خاص ایران با توجه به قرار گرفتن در کمربند کمآب کره زمین و همچنین با عنایت به اینکه میزان
متوسط بارش سالیانه آن کمتر از یک سوم متوسط بارش سالیانه کره زمین میرباشد، همواره بستر مناسبی براي ایجاد تنشرهاي سیاسی و نظامی بارکشورهاي بالا دست رودخانههاي مرزي خود فراهم آورده است. راز جمله
-1 دانشجوي دکتري جغرافیاي سیاسییرگروه جغرافیایردانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات، M_Motlagh2000@yahoo. comرر
رودهاي مرزي که منبع آب مشترك ایران با کشور همسایه خود افغانستان میرباشدررودخانه هریرود است.راین رودخانه از ارتفاعات مرکزي افغانستان سرچشمه میرگیردر و زندگی مردم خراسان رضوي وابسته به آن است.ر خراسان یکی از مناطق خشک و کم باران ایران محسوب میرشودراز این رو رودخانه هریرود نقش حیاتی در زندگی و توسعه اقتصادي نواحی مرزي ایفا میرکند. روابستگی شمال شرق ایران به منابع آب هریرود و قرار گرفتن سرچشمه این رود در افغانستان موجب نقش آفرینی آن در روابط سیاسی بین دو کشور شده است.ر
