بخشی از مقاله
چکیده
به منظوربررسی میزان توجه به آموزش های زیست محیطی موجود درکتاب هـای علـوم تجربـی پـنجم و چهـارم دوره ابتدایی این پژوهش صورت گرفته است، روش تحقیق پژوهش حاضر،ازنوع پژوهش توصیفی مـی باشـد. درایـن پـژوهش ازروش تحلیل محتواستفاده شده است. روش آماری مورد استفاده، آمار توصیفی می باشد وشامل فراوانی، درصدونموداراست. جامعه آماری این تحقیق کتاب علوم تجربی چهارم وپنجم دوره ابتدایی که درسال تحصیلی 90-91 تدریس شده اسـت می باشدنمونه. آماری ،معمولاً درتحلیل محتوا جامعه ونمونه یکی است .وبه همـین خـاطر بـه منظـورافزایش اعتبـار تمـام دروس کتاب علوم تجربی چهارم وپنجم دوره ابتدایی مورد بررسی قرارگرفته است.به عبارت دیگر جامعه ونمونه آماری باهم برابر است واحتیاجی به تعیین حجم نمونه و روش نمونه گیری نیست.ابزارتحقیق ،کتاب درسی علوم تجربی چهـارم وپـنجم دوره ابتدایی می باشد. درنهایت نتایج حاصل ازتجزیه وتحلیل داده ها به شرح زیر است:
باتوجه به نتایج به دست آمده کل مفاهیم موجوددرکتاب علوم تجربی چهـارم وپـنجم دوره ابتـدایی درارتبـاط بـا آمـوزش مسائل زیست محیطی وحفاظت از آن شامل 1133فراوانی می باشد که ازاین مجموع 538 فراوانی مربوط بـه کتـاب علـوم چهارم دوره ابتدایی می باشد که ازاین تعداد فراوانی 203فراوانی مربوط به بعـد تصـویر،20فراوانـی مربـوط بـه بعدپرسـش و315فراوانی مربوط به بعد متن می باشد . به طورکلی طبق نتایج به دست آمده ازاین تحقیق میزان توجه به مفاهیم زیست محیطی و آموزش آن درکتاب علوم تجربی چهارم دوره ابتدایی با توجـه بـه بعـد (تصـویر ،پرسـش ومـتن)%47/ 48 مـی باشد.میزان تأکید به مسائل زیست محیطی ازبعدتصویردرکتاب علوم تجربـی چهـارم دوره ابتـدایی%37/73وپرسـش%3/71 ومتن %58/55 درصد می باشد. مجموع تعداد فراوانی های موجوددرکتاب علوم تجربی پنجم دوره ابتدایی 595فراوانی مـی باشد که ازاین تعداد فراوانی 253فراوانی مربوط به بعدتصویرو31فراوانی مربوط به بعدپرسش و411فراوانـی مربـوط به بعد متن می باشد.به طورکلی میزان توجه به مسائل زیست محیطی وآموزش آن درکتاب علوم تجربـی پـنجم دوره ابتدایی %58/55 درصد می باشد . باتوجه به نتایج تحقیق میزان توجه به آموزش مسـائل زیسـت محیطـی درکتاب علوم تجربی پنجم دوره ابتدایی از بعد تصویر %36/40، پرسش%4/48 و متن %59 مـی باشـد .طبـق یافتـه های تحقیق درباره راه های حفاظت از محیط زیست دراین دوکتاب توجه جدی نشده است که این مسـئله توجـه مـؤلفین وبرنامه ریزان کتب درسی رامی طلبد که محتوای کتاب ها رامورد بازنگری قراردهند.
واژگان کلیدی:آموزش حفاظت ازمحیط زیست ، تحلیل محتو ا، آموزش محیط زیست درمدارس.
1
اولین همایش سـراسـری محیط زیست، انـرژی و پدافند زیستی
The 1st National Conference on Environment, Energy and Biodefense
×
2
اولین همایش سـراسـری محیط زیست، انـرژی و پدافند زیستی
The 1st National Conference on Environment, Energy and Biodefense
مقدمه:
در دو ره ای به سر می بر یم که آن را در دورا ن بحرا ن زیست محیطی نا م نها ده اند،چرا کـه گسـتر ه دسـت انـدازی انسان برعر صه ها ی محیط زیست در نتیجه رشد روز افزون جمعیت ونیاز به تو سعه درکلیـه سـطوح اقتصـادی و اجتمـاعی روز به روز ابعا دوسیع تر ی به خو د گر فته ودر اثر بهر ه برداری غیر اصولی وبی رویه از منا بع طبیعی ،خطرا ت جدی تدا وم حیا ط این منا بع راموردتهدیدقرارداد ه است وخسارت جبران نا پذیری بر پیکر ه محیط زیست وارد نموده است .(چائی بخـش
،1383،ص.(99 از آنجا که حفاظت ازمحیط زیست امری همگا نی است ضرورت دارد که همه نهادهـا و سـا زمـان
هایی که با گروه های انسانی سرو کار دار نداین امرمهم را در برنا مه خودبگنجا نند.امروزه توجه به محیط زیست بـیش از
هر زمان دیگری ضر ور ت دارد و باید در جهت روشن کر دن افکار عمومی در زمینه محیط زیست گا م اسا سی بر دا شته
شود .یکی از را ه ها ی اساسی این امرانعکاس مسائل فوق درمتون درسی مدارس مـی باشـد ( یعقـوبی ،.(1382 بنـا بـراین آموزش و پرورش یکی از مهمترین نها دها یی است که می توا ند پا یه گذارومر بی یک جـا معـه مـدنی و احتـرام بـه محیط زیست باشد . بدین لحا ظ محتوا ی کتب درس دوره های تحصـیلی مـی تواندبرنامـه هـا ی اصـولی ومنظمـی را درجهت هما هنگ کر دن این نیر و ها تنظیم کند طبیعی است که آغاز این را ه جز با شـنا خـت وآگـا هـی ازآنچـه در پـیش روست،امکا ن پذیر نیست.یکی از راه ها ی اساسی این امرانعکاس مسائل فوق درمتون درسـی مـدارس مـی باشـد ( یعقـوبی ،.(1382 بنا براین آموزش و پرورش یکی از مهمترین نها دها یی است که می توا ند پا یه گذار ومر بی یک جا معه مدنی و احترام به محیط زیست باشد . بدین لحا ظ محتوا ی کتب درسی دوره های تحصیلی می تواندبرنامـه هـا ی اصـولی ومنظمی را درجهت هما هنگ کر دن این نیر و ها تنظیم کند طبیعی است که آغاز این راه جز با شنا خت وآگا هی ازآنچـه در پیش روست،امکا ن پذیر نیست.گنجا ند ن مفا هیم زیست محیطی در محتوای کتا ب ها ی درسی بو یژه کتا ب ها ی دو ره ابتدایی با عث می شود که کودکا ن ونوجوا نان نقش فعا ل تری برای گا ه سازی خودودیگران داشته با شد .اهمیت آمـوزش ها ی زیست محیطی بیشتر به این علت است که هم سو با پیشرفت ها ی بشری در زمینه های مختلف وافزایش جمعیـت ،منا بع آلوده کننده محیط زیست افزایش می یا بد وافرادبشربرای زندگی دراین کره خاکی نیازبه این دارندتاآگاهی های لازم رادراین خصوص راکسب نمایندوخودودیگرا ن را ازخطرات زیست محیطی ناشی از استفاده بی رویه ونامعقول ازطبیعـت اسـت آگاه نمایند.مسائلی مثل آلودگی آب،هوا ،خاک ،نا بو دی درختان جنگلی،آلودگی صو تی ،کـا هـش ونـابودی منـابع دریـا یـی و...مسائلی هستندکه ایجادکننده آن انسان است ولذاضرورت داردکه به ا نسا ن آموزش های لازم برای حفا ظت محیط زیست ارائه شود تا اوضاع کره زمین ازاینکه هست بدترنشود. ضرورت واهمیت آموزش های زیست محیطی تاآنجاست که درفرهنـگ اصیل ایرانی و آمو زه های مذهبی بر حفا ظت از آب و خا ک وآلوده نکر دن آن وسلا مت محیط زیست تا کید ها ی زیا دی شده است .در قرآن کریم آمده است:»هوأنش کم من الارض واستعمرکم فیها...یعنی اوخدایی است که زمین رابرای شما خلـق کردتادرآن به عمران وآبادی بپردازید(سوره هودآیه)( 61 اسلا م ومحیط زیست،جوا دی آملی ،1386،ص،.(268 بـه نظرمحقـق آموزش ها ی زیست محیطی باید ازخا نه شـر وع شودودردبسـتا ن ومقـا طـع بعـدی ادامـه یابـدودرواقع بایدفرآینـدی مـادام العمرباشد،اماچون اساس یادگیری های پایداروماندنی دردوره کودکی ونوجوانی پایه ریزی مـی شـود. بهتـر آن اسـت بـه ایـن ضرورت در این دورا ن پا سخ منا سب داده شود. گنجاندن این آموزش هادرنظام آموزش وپر ورش رسمی کشـور یکـی از راه هایی است که می توا ن به این ضرورت پاسخ مثبت داد،چراکه اکثرکودکان درکشورما بـه آمـوزش ابتـدایی دسترسـی دارنـد وهمچنین این افرادازمناطق مختلف فرهنگی،اجتماعی کشوربامسایل گوناگون زیست محیطی خاص خودمی با شد.
3
اولین همایش سـراسـری محیط زیست، انـرژی و پدافند زیستی
The 1st National Conference on Environment, Energy and Biodefense
آموزش حفاظت از محیط زیست:
آموزش محیط زیست عبارت است از رابطه میان کودکان ومحیط زیست آن ها ومیزان تاثیر گذاری آن ها براین محیط.یعنی آموزش محیط زیست باعث می شود که دانش آموزان دانش وشناخت وآگاهی ومهارت های مورد نیاز را به منظور بحث درباره مسائل محیط زیست کسب نمایندوجهان ونقش منابع طبیعی رادرک کنندوبا استفاده از امکانات موجود برای محافظت ومدیریت محیط زیست ودرباره محیط زیست خودآگاه وهوشیار شوند وفعالانه درحل مشکلات زیست محیطی خود شرکت می کنند. (خورشید دوست،. (1382
