بخشی از مقاله
تحلیل محتوا ی کتب درسی علو م چهارم وپنجم ابتدایی درسال تحصیلی 90-91 در ارتباط با آموزش محیط زیست و حفاظت از آن وارائه راهکارهای مناسب برای بر نامه ریزان درسی دراین زمینه
چکیده
به منظوربررسی میزان توجه به آموزش های زیست محیطی موجود درکتاب هـای علـوم تجربـی پـنجم و چهـارم دوره ابتدایی این پژوهش صورت گرفته است، روش تحقیق پژوهش حاضر،ازنوع پژوهش توصیفی مـی باشـد. درایـن پـژوهش ازروش تحلیل محتواستفاده شده است. روش آماری مورد استفاده، آمار توصیفی می باشد وشامل فراوانی، درصدونموداراست. جامعه آماری این تحقیق کتاب علوم تجربی چهارم وپنجم دوره ابتدایی که درسال تحصیلی 90-91 تدریس شده اسـت می باشدنمونه. آماری ،معمولاً درتحلیل محتوا جامعه ونمونه یکی است .وبه همـین خـاطر بـه منظـورافزایش اعتبـار تمـام دروس کتاب علوم تجربی چهارم وپنجم دوره ابتدایی مورد بررسی قرارگرفته است.به عبارت دیگر جامعه ونمونه آماری باهم برابر است واحتیاجی به تعیین حجم نمونه و روش نمونه گیری نیست.ابزارتحقیق ،کتاب درسی علوم تجربی چهـارم وپـنجم دوره ابتدایی می باشد. درنهایت نتایج حاصل ازتجزیه وتحلیل داده ها به شرح زیر است:
باتوجه به نتایج به دست آمده کل مفاهیم موجوددرکتاب علوم تجربی چهـارم وپـنجم دوره ابتـدایی درارتبـاط بـا آمـوزش مسائل زیست محیطی وحفاظت از آن شامل 1133فراوانی می باشد که ازاین مجموع 538 فراوانی مربوط بـه کتـاب علـوم چهارم دوره ابتدایی می باشد که ازاین تعداد فراوانی 203فراوانی مربوط به بعـد تصـویر،20فراوانـی مربـوط بـه بعدپرسـش و315فراوانی مربوط به بعد متن می باشد . به طورکلی طبق نتایج به دست آمده ازاین تحقیق میزان توجه به مفاهیم زیست محیطی و آموزش آن درکتاب علوم تجربی چهارم دوره ابتدایی با توجـه بـه بعـد (تصـویر ،پرسـش ومـتن)%47/ 48 مـی باشد.میزان تأکید به مسائل زیست محیطی ازبعدتصویردرکتاب علوم تجربـی چهـارم دوره ابتـدایی%37/73وپرسـش%3/71 ومتن %58/55 درصد می باشد. مجموع تعداد فراوانی های موجوددرکتاب علوم تجربی پنجم دوره ابتدایی 595فراوانی مـی باشد که ازاین تعداد فراوانی 253فراوانی مربوط به بعدتصویرو31فراوانی مربوط به بعدپرسش و411فراوانـی مربـوط به بعد متن می باشد.به طورکلی میزان توجه به مسائل زیست محیطی وآموزش آن درکتاب علوم تجربـی پـنجم دوره ابتدایی %58/55 درصد می باشد . باتوجه به نتایج تحقیق میزان توجه به آموزش مسـائل زیسـت محیطـی درکتاب علوم تجربی پنجم دوره ابتدایی از بعد تصویر %36/40، پرسش%4/48 و متن %59 مـی باشـد .طبـق یافتـه های تحقیق درباره راه های حفاظت از محیط زیست دراین دوکتاب توجه جدی نشده است که این مسـئله توجـه مـؤلفین وبرنامه ریزان کتب درسی رامی طلبد که محتوای کتاب ها رامورد بازنگری قراردهند.
واژگان کلیدی:آموزش حفاظت ازمحیط زیست ، تحلیل محتو ا، آموزش محیط زیست درمدارس.
مقدمه:
در دو ره ای به سر می بر یم که آن را در دورا ن بحرا ن زیست محیطی نا م نها ده اند،چرا کـه گسـتر ه دسـت انـدازی انسان برعر صه ها ی محیط زیست در نتیجه رشد روز افزون جمعیت ونیاز به تو سعه درکلیـه سـطوح اقتصـادی و اجتمـاعی روز به روز ابعا دوسیع تر ی به خو د گر فته ودر اثر بهر ه برداری غیر اصولی وبی رویه از منا بع طبیعی ،خطرا ت جدی تدا وم حیا ط این منا بع راموردتهدیدقرارداد ه است وخسارت جبران نا پذیری بر پیکر ه محیط زیست وارد نموده است .(چائی بخـش ،1383،ص.(99 از آنجا که حفاظت ازمحیط زیست امری همگا نی است ضرورت دارد که همه نهادهـا و سـا زمـان هایی که با گروه های انسانی سرو کار دار نداین امرمهم را در برنا مه خودبگنجا نند.امروزه توجه به محیط زیست بـیش از هر زمان دیگری ضر ور ت دارد و باید در جهت روشن کر دن افکار عمومی در زمینه محیط زیست گا م اسا سی بر دا شته شود .یکی از را ه ها ی اساسی این امرانعکاس مسائل فوق درمتون درسی مدارس مـی باشـد ( یعقـوبی ،.(1382 بنـا بـراین آموزش و پرورش یکی از مهمترین نها دها یی است که می توا ند پا یه گذارومر بی یک جـا معـه مـدنی و احتـرام بـه محیط زیست باشد . بدین لحا ظ محتوا ی کتب درس دوره های تحصـیلی مـی تواندبرنامـه هـا ی اصـولی ومنظمـی را درجهت هما هنگ کر دن این نیر و ها تنظیم کند طبیعی است که آغاز این را ه جز با شـنا خـت وآگـا هـی ازآنچـه در پـیش روست،امکا ن پذیر نیست.یکی از راه ها ی اساسی این امرانعکاس مسائل فوق درمتون درسـی مـدارس مـی باشـد ( یعقـوبی ،.(1382 بنا براین آموزش و پرورش یکی از مهمترین نها دها یی است که می توا ند پا یه گذار ومر بی یک جا معه مدنی و احترام به محیط زیست باشد . بدین لحا ظ محتوا ی کتب درسی دوره های تحصیلی می تواندبرنامـه هـا ی اصـولی ومنظمی را درجهت هما هنگ کر دن این نیر و ها تنظیم کند طبیعی است که آغاز این راه جز با شنا خت وآگا هی ازآنچـه در پیش روست،امکا ن پذیر نیست.گنجا ند ن مفا هیم زیست محیطی در محتوای کتا ب ها ی درسی بو یژه کتا ب ها ی دو ره ابتدایی با عث می شود که کودکا ن ونوجوا نان نقش فعا ل تری برای گا ه سازی خودودیگران داشته با شد .اهمیت آمـوزش ها ی زیست محیطی بیشتر به این علت است که هم سو با پیشرفت ها ی بشری در زمینه های مختلف وافزایش جمعیـت ،منا بع آلوده کننده محیط زیست افزایش می یا بد وافرادبشربرای زندگی دراین کره خاکی نیازبه این دارندتاآگاهی های لازم رادراین خصوص راکسب نمایندوخودودیگرا ن را ازخطرات زیست محیطی ناشی از استفاده بی رویه ونامعقول ازطبیعـت اسـت آگاه نمایند.مسائلی مثل آلودگی آب،هوا ،خاک ،نا بو دی درختان جنگلی،آلودگی صو تی ،کـا هـش ونـابودی منـابع دریـا یـی و...مسائلی هستندکه ایجادکننده آن انسان است ولذاضرورت داردکه به ا نسا ن آموزش های لازم برای حفا ظت محیط زیست ارائه شود تا اوضاع کره زمین ازاینکه هست بدترنشود. ضرورت واهمیت آموزش های زیست محیطی تاآنجاست که درفرهنـگ اصیل ایرانی و آمو زه های مذهبی بر حفا ظت از آب و خا ک وآلوده نکر دن آن وسلا مت محیط زیست تا کید ها ی زیا دی شده است .در قرآن کریم آمده است:»هوأنش کم من الارض واستعمرکم فیها...یعنی اوخدایی است که زمین رابرای شما خلـق کردتادرآن به عمران وآبادی بپردازید(سوره هودآیه)( 61 اسلا م ومحیط زیست،جوا دی آملی ،1386،ص،.(268 بـه نظرمحقـق آموزش ها ی زیست محیطی باید ازخا نه شـر وع شودودردبسـتا ن ومقـا طـع بعـدی ادامـه یابـدودرواقع بایدفرآینـدی مـادام العمرباشد،اماچون اساس یادگیری های پایداروماندنی دردوره کودکی ونوجوانی پایه ریزی مـی شـود. بهتـر آن اسـت بـه ایـن ضرورت در این دورا ن پا سخ منا سب داده شود. گنجاندن این آموزش هادرنظام آموزش وپر ورش رسمی کشـور یکـی از راه هایی است که می توا ن به این ضرورت پاسخ مثبت داد،چراکه اکثرکودکان درکشورما بـه آمـوزش ابتـدایی دسترسـی دارنـد وهمچنین این افرادازمناطق مختلف فرهنگی،اجتماعی کشوربامسایل گوناگون زیست محیطی خاص خودمی با شد.
آموزش حفاظت از محیط زیست:
آموزش محیط زیست عبارت است از رابطه میان کودکان ومحیط زیست آن ها ومیزان تاثیر گذاری آن ها براین محیط.یعنی آموزش محیط زیست باعث می شود که دانش آموزان دانش وشناخت وآگاهی ومهارت های مورد نیاز را به منظور بحث درباره مسائل محیط زیست کسب نمایندوجهان ونقش منابع طبیعی رادرک کنندوبا استفاده از امکانات موجود برای محافظت ومدیریت محیط زیست ودرباره محیط زیست خودآگاه وهوشیار شوند وفعالانه درحل مشکلات زیست محیطی خود شرکت می کنند. (خورشید دوست،. (1382
آموزش حفاظت محیط زیست به کلیه اقشار اجتماع به ویژه کودکان وگنجاندن آن دربرنامه های آموزشی ودرسی آن ها (ازطریق کتب درسی،قصه،داستانی،مصورو......) از ضروری ترین هدف های آموزشی است.این آموزش کمک می کند تا آنها با پاسخگویی به تغییرات ،نقش سازنده دربهبود بخشیدن به زندگی وحفاظت از محیط زیست داشته باشند وباپرورش اخلاق انسانی وکسب دانش ،ارزشها،نگرش ها،ومهارت های علمی لازم بتوانند باشیوه ای مسئولانه ومؤثر به پیش بینی وحل مسائل زیست محیطی ومدیریت آنها بپردازند.ازاین روتوجه به معضلات وآموزش زیست محیطی به کودکان دوره ابتدایی به عنوان نیاز اساسی قرن حاضر مطرح می شود. تحقیقات به عمل آمده نشان می دهدکه نه تنها احساس مسئولیت ایجاد شده وآموزش محیطی درزمان کودکی عامل هدایت رفتار اجتماعی ومحیطی درنوجوانی وبزرگسالی است(هاستینگز،2(2000،بلکه پیش زمینه ای اساسی برای رفتارهای محیطی مطلوب یانامطلوب یعنی معضلات زیست محیطی هستند(واینر،.3(1995ازاین رو،توجه به معضلات وآموزش های محیطی ازطریق محتوا،موادوکتب درسی جزءنیازهای ابتدایی واساسی محسوب می شودکه درنخستین سال های زندگی کودک براثر احساس مسئولیت محیطی ،به صورت رفتاری مسئولانه دراو به وجود می آید .
اهمّیت این موضوع زمانی بیشتر می شود که بدانیم دراکثر موارد،کتاب درسی به عنوان تنها رسانه آموزشی است که به قول زمانی (1385)درفرایندیاددهی-یادگیری دراختیار معلم قرارمی گیرد.پس بهتراست بگوییم که اساس شکل گیری ورشداحساس مسئولیت محیطی درکودکان به دوره ابتدایی وتعلیمات مدرسه ای برمی گردد ،یعنی بچه ها بامطالعه وآموزش مسائل محیطی که به صورت قصه،داستان،شکل،تصویر،مطلب و....درکتب درسی آنها آمده بامسائل محیطی آشنا می شوندوپس ازبروز این رفتاردروالدین وسایر افراد،پذیرش آن ازطرف کود ک به صورت رفتارمحیطی نمودپیدا می کندوبه قول نائلی(.(1373تأثیراین آموزش دردوره بزرگسالی کودکان نمایان خواهدشد.به همین دلیل عریضی وعابدی نیز (1382) باتأکیدبرادبیات ،موادومحتوای درسی وداستانی ازآن به عنوان مهمترین منبع تقویت انگیزه پیشرفت هر جامعه یاد می کنند.علاوه براین موارد،پایین بودن احساس مسئولیت محیطی ،بزرگترین مانع رسیدن به توسعه پایدار وپیشرفت است که منجربه بسط وتوسعه معضلات محیطی می شود(هونکه 4و همکاران، 1991؛اوسکمپ5 وهمکاران،1991 وهوپر وهمکاران6،.(1991
به طورکلی اهدافی ، که دربالا ذکر شد ، ما از آن به عنوان اهداف کلی آموزش محیط زیست نام می بریم .
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده درایران
بادکوبی پور ابرا هیم و هادی پو ر (1379) در پژوهشی به ارزیابی و ضعیت آگاهی آموزگاران مقطع دبستان شـا غـل درمنـاطق مختلف آموزش و پر ورش شهر تهرا ن در زمینه مو ضوعات زیست محیطی و روش ها ی ارتقاء آگا هی پر دا خته اند. جـا معـه آماری مشکل اساسی محیط زیست درکشور را بی اطلا عی و نا آگا هی مردم ذکرکرده اند و همچنین آموزگاران آشنا یـی چنـدا نی با اقدا ما ت آموزشی انجا م شده توسط سا ز ما نها ی متولی محیط زیست در جا معه ونیز گرو ه ها ی غیـر دولتـی حـا مـی محیط زیست ندا شته وعلت اسا سی نا رضا یتی آمو ز گا را ن از فعا لیت ها ی آمو زشی انجا م شده تو سط ساز مـا ن هـا ی متو لی حفظ محیط زیست عدم وجود آ مو زش کا فی برای مر دم بو ده است که نیا ز مند بر نا مه ریزی را هبردی و اصو لی می با شد همچنین یا فته ها بیا نگر آموزش محیط زیست در مدا رس ویژه مقطع دبستا ن وپیش از آن واستفبا ل آموزگـا را ن از طر ح ها ی آموزش محیط زیست می با شد . یعقو بی (1382) در مقا له ای به بر رسی میزا ن انعکا س مو ضوعا ت مـر بو ط با محیط زیست در کتب درسی مقاطع ابتدا یی ،را هنما یی و متو سطه پر دا ختـه اسـت . روش مـو رد اسـتفا ده ،رو ش تحقیق اسنا دی و مطا لعا ت کتابخانه نه ای می با شد. نتا یج بد ست آمده نشا ن می دهد که در مقطع ابتدا یی تعدا د صـفحا ت اختصاص یا فته به محیط زیست در مقا یسه با کل حجم کتا ب،کتب درسی دراین مقطع 1/5درصد ازکل ودرمقطـع راهنمـا یی 31صفحه می باشد . درمقطع متوسطه تنها درکتاب های زیست شنا سی،زمین شنا سی وجغرا فیـا مطـالبی در مـورد محـیط زیست وجود دارند واز بین رشته ها ی دبیر ستا ن ،رشته علوم تجربی بیشترین مطلب مر بو ط به محیط زیست را داراست.نتـایج بد ست آمده نشا ن می دهد که این متون هم از نظر حجم مطلب نسبت به کل محتوا ی برنامه درسی وهم ازنظرکیفیت مطالب ناکافی است .
کریمی (1382) درپژو هشی به بر رسی نیاز ها ی آمو زشی زیست محیطی دانش آمو زا ن ،معلما ن و زنا ن خا نه دار در منطقـه خا ک سفید تهرا ن پر دا خته است .در این پژوهش میزا ن آگا هی ها ی سه گروه از طبقا ت اجتماعی منطقه خا ک سفید تهـرا ن مورد بررسی قرار گر فته است ونیا زمند ی ها ی آمو زشی زیست محیطی دانش آموزا ن ، زنا ن خا نه دارومعلما ن منطقه با استفا ده از الگوی نیا ز سنجی کا فمن ،کا ریکا ن وجا نسون تعیین شده است.نتا یج این پژوهش نشان داده است که میزان آشنا یی زنا ن خا نه دار با مو ضو عا ت محیط زیست واثرا ت آن نا چیز است.درهرسـه گـروه موردمطالعـه ،بیشـترافراد تمـا یـل بـه فراگیری آگاهی ها ی زیست محیطی دا شته اند ،ولی تعدا د معدودی از آن ها حاضربه پرداخت هزینه این در این را بطه نبو دند و درنها یت این پژوهش برنامه های آمو زشی مورد نیا ز هر یک از طبقا ت را تعیین و شیو ه ها ی منا سب آن را پیشنها د کر ده است .
خارج از ایران
پاراسکی وپلوس(1998)7 درپژوهشی به بررسی دانش زیست محیطی دانش آموزان مـدارس ابتـدایی درشـهر تسـالونیکی یونـان پرداخته است.این بررسی برروی 686 نفرازدانش آموزان 50تا60 کلاس در16مدرسه که به صورت تصادفی انتخاب شده اند اجـرا شده است.دراین پژوهش کتاب های درسی وسایر موادآموزشی موردبررسی قرارگرفته است.سپس پرسشنامه ای که شامل7سوال درباره دانش زیست محیطی دانش آموزان بودوموردتأییدمتخصصان محیط زیست وگروه آمـوزش ابتـدایی دانشـگاه ارسـطوطل8قرارگرفت که مواردی چون دانش درباره گیاهان،حیوانات،آلودگی وتعامل بین انسان ومحیط زیست رامی سـنجید.پـس ازاجـرای مقدماتی درنمونه فوق اجراگردید.
نتایج این پژوهش نشان دادکه دانش کودکان درباره گیاهان وحیوانات محدود می باشد،ودانش آمـوزان ازبعضـی ازویژگـی هـای گیاهان مثل: اینکه گل دارند،سبزهستندومیوه دارندآگاهنـد وهمچنـین کودکـان از ارزش واهمیـت گیاهـان و حیوانـات قـدردانی می کنندوآن ها اغلب حیوانات دست آموزکوچک رامی شناسند.نتایج دیگر این پژوهش نشـان مـی دهدکـه کودکـان چیزهـای زیادی درباره حیوانات وجانوران کوچک ودست آموزمی دانند امانمی توانندانواع مختلف پرندگان راشناسایی کننـد.بنابرنتـایج ایـن پژوهش،بدجلوه دادن ونامناسب بودن دانش زیست محیطی دراغلب کتـاب هـای درسـی مشهوراسـت،بنابراین اهمیـت آمـوزش کودکان درطبیعت یادرباره طبیعت و افزایش درک آن ها ازتفاوت بین محیط زیست های مصنوعی وطبیعی ازنتایج این پژوهش آشکار می شود.نتایج همچنین نشان دادکه کودکان مفاهیم مهم زیست محیطی رانمی فهمند وقادرنیستندکه بین علـت ومعلـول تمایز قائل شوند.واین امربه دلیل دوره رشدذهنی این دانش آموزان است..بیشتر این کودکان درتشخیص بین مفاهیم مربـوط بـه دنیای زنده خارج ازمدرسه ومفاهیم نمونه درکتاب های علوم که درمدرسه تدریس می شونددارای مشکل بودند.ازنتـایج دیگـراین پژوهش عدم توجـه بـه رویکـردی معنـوی بـرای منـابع زیسـت محیطـی ومحیطـی درکتـاب هـا وتمرکزمصـرانه مربیـان بـه رویکردتکنوکراسی ویاعقلانی درتبین رابطه بین انسان وطبیعت می باشد.به طورکلی یافته های ایـن پـژوهش نیـاز بـه تغییـر در روش هــای آمــوزش کودکــان ، معلمــان ورویکردهــای طبیعــی دربرنامــه هــای درســی رامشــخص مــی ســازد کــه ایــن روش جدیدبایدرویکردسیستماتیک رادرتدریس محیط زیست وطبیعت دربرگیرد.
چــاپمن وهــال(9(1998 بــه پــژوهش بــاعنوان بررســی ادراکــات زیســت محیطــی دانــش آمــوزان ایرلنــدی وباواریــا(ایــالتی درآلمان)پرداختند.این مطالعه که مربوط به ارزش یابی ادراک زیسـت محیطـی واکولـوژیکی دانـش آمـوزان دبیرسـتان هـا مـی باشد.دارای دوهدف مهم استاولاً. به کاربردن ابزار سنجش جهت بررسی ادراکـات زیسـت محیطـی نمونـه 900 تـایی ازدانـش آموزان ایرلندی که بین12تا16سال دارندواستفاده از3خرده مقیاس:رفتارزیست محیطی،کاربرد استفاده ازطبیعت وتوجه به حفاظـت محیط زیست براساس مطالعه قبلی که در باواریا انجام شده بود،قرارداشت ،اماساختارش ازلحـاظ ابعـاد روایـی فراترازرویکردهـای روان سنجی بود.دوم اینکه این مطاله تفاوت های موجودبین دانش آموزان ایرلندی وباوواریایی رادرسه بعدذکرشـده کنتـرل مـی کرد.نتایج نشان دادکه تفاوت معناداری درنگرش هاورفتارزیست محیطی بین دانش آموزان دومنطقـه وجـوددارد.نمونـه ایرلنـدی تمایل کمتری به ارزش های حفظ محیط زیست داشت امابیشتربه موارداستفاده ازطبیعت تمایل نشان می داد.علاوه براین تفاوت های جنسی درخرده مقیاس های به کاربرده شده،نقش زیادی برعهده داشت.
هدف اصلی تحقیق: تعیین میزان توجه به مسائل زیست محیطی و حفاظت ازآن درمحتوای کتب علوم تجربی چهارم وپنجم دوره ابتدایی درسال تحصیلی 90-91 می باشد.
روش پژوهش:
دراین پژوهش ازروش تحقیق توصیفی استفاده شده است زیرا درپژوهش های توصیفی هدف محقق شرح وبیان آنچه هست
.روش تحقیق توصیفی که دراین پژوهش مورد استفاده قرارگرفته است ازنوع تحلیل محتوامی باشد.
جامعه و نمونه آماری:
جامعه ونمونه آماری این پژوهش عبارت است ازکلیه صفحات ومحتوای کتاب درسی علوم تجربی چهارم وپنجم دوره ابتدایی درسال تحصیلی 90-91 می باشدکه ازطرف وزارت آموزش و پرورش تألیف وچاپ شده است ودراختیاردانش آموزان قرارگرفته است.ومحتوای این کتاب ها درارتباط با آنچه که راجع به مباحث محیط زیست وحفاظت از آن وجوددارد موردبررسی قرار گرفته است.
ازنظرحجم نمونه،تمام محتوای مطرح شده دراین دوکتاب علوم تجربی چهارم وپنجم دوره ابتدایی که شامل پرسش ،متن وتصویر می باشد موردبررسی قرارگرفته است.همانطورکه روشن است دراین پژوهش باتمام جامعه آماری سروکارداریم وباتوجه به محدودبودن جامعه پژوهش،جهت ارزیابی دقیق ونتایج قطعی وروشن تمام جامعه آماری به عنوان نمونه انتخاب شده است.
روش وابزارجمع آوری اطلا عات:
با بررسی هریک ازکتب درسی علوم تجربی چهارم وپنجم دوره ابتدایی، تمام متن ها وتصاویر وپرسش ها وسوالات آخرهردرس موردتحلیل قرارگرفته است تامیزان توجه هرمضمون وعبارت وتصویروپرسش درارتباط با مفاهیم حفاظت ازمحیط زیست سنجیده شود.
روش تجزیه وتحلیل اطلاعات :
در این پژوهش ازآ مارتوصیفی نظیر فراوانی ودرصدگیری ورسم نمودار وجدول استفاده شده.دراین روش ابتدا ما فراوانی هریک ازمتغیر ها رابه دست آورده ومجموع آن ها رابایکدیگر جمع کرده وبرای هریک ازمتغیرها جمع کل ارائه کرده ایم به این صورت که درابتدا ما مفاهیم مربوط به محیط زیست را درهردرسی پیدا کرده ایم وآن رادرجدول مربوط به (تصویر،متن،پرسش) قرارداده ایم وبراساس جدول وآمارتوصیفی مربوط به هریک ازسوالات تحقیق،به بیان استنباط ها وتفسیر مواردبراساس اهداف پیش بینی شده پرداخته ایم ونتیجه نهایی درمورد هریک ازسوالات پژوهش نیز بیان شده است.
یافته های تحقیق:
بعد ازتجزیه وتحلیل این کتب،اطلاعات بدست آمده درجدول زیر ارائه شده است.برای بدست آوردن میزان توجه به مفاهیم محیط زیست فراوانی های مربوط به هرکتاب درارتباط بامیزان توجه به مسائل زیست محیطی به طورجداگانه مورد تحلیل قرارگرفته اندوفراوانی آنها ازجنبه(متن،تصویروپرسش)به دست آورده وفراوانیهای مربوط به مفاهیم موردتحلیل وجمع آنها نیز طبق هرکتاب درجدول مربوط به هرکتاب جداگانه درجداول زیر به دست آمده است.ودرقسمت یافته های تحقیق به طورخلاصه به بررسی سؤالات تحقیق پرداخته شده است.
جدول (2)تجزیه وتحلیل نهایی کتاب علوم تجربی چهارم دوره ابتدایی درارتباط بامسایل زیست محیطی باتوجه به بعد (تصویر،پرسش،متن).
