بخشی از مقاله
تغذيه گياهي(در مورد برنج)
مقدمه
ايران با داشتن سطح زير كشت برنج به ميزان 620.000 هكتار جزو كشورهاي عمده برنج خيز دنياست مصرف كود و سم زياد در اين مزارع باعث آلودگي محيط زيست ميگردد بنابراين از طرفي براي توليد بيشتر گرايش به مصرف كود زيادتر و از طرفي با مشكلات محيط زيستي مواجه هستيم. استان مازندران رتبه اول و گيلان و گلستان و خوزستان و فارس در رتبههاي بعدي از نظر سطح زير كشت قرار دارند مصرف بهينه كود در برنج با انجام آزمون خاك اجراي تحقيقات گسترده همه جانبه بمنظور استفاده صحيح از عناصر پرمصرف و كم مصرف- مواد آلي – كودهاي بيولوژيك و روشهاي مختلف كود دهي مثل آغشتن بذر با كود – كود آبياري – برگپاشي – مصرف سطحي يا عمقي كود – جايگزاري كود در زير بذر يا در كنار آن و روشهاي افزودن كود سرك و خلاصه روشهاي هزينه كمتر و محصول بيشتر هدف ميباشد.
بطور كلي رعايت مصرف كودي و همگاني كردن مصرف كود پتاسيم و روي و مصرف اوره با پوشش گوگردي كه باعث كاهش آلاينده نيترات در آبهاي زيرزميني ميگردد ميتوان توليد برنج را تا حد 5/7 تن در هكتار افزايش داد كه در مقايسه با وضع موجود كه حدود 5/5 تن ميباشد باعث افزايش محصول به ميزان چهل هزار تن در شهرستان بابلسر كه داراي سطح زير كشت 21500 هكتار ميباشد گردد، چنانچه بتوانيم حتي يك تن در هكتار افزايش محصول داشته باشيم ارزش ريالي آن معادل هشت ميليارد تومان ميباشد.
ازت = N
حال ميپردازيم به نحوه مصرف كودهاي پرمصرف كه از همه مهمتر ازت است.
مصرف كود سبز (مثلاً برگرداندن شبدر پس از چين آخر با يك شخم به خاك) يا مصرف كاه كلش پس از برداشت محصول به خاك و يا مصرف كود حيواني بصورت كود پايه همراه با اوره باعث افزايش بازيافت نيتروژن توسط گياه ميگردد و در چنين شرايطي اوره جذب شده توسط گياه برنج به kg 5/90 بجاي kg46 بدون مصرف كود سبز افزايش مييابد.
وضعيت فيزيكي كودي كه مصرف ميشود مهم است بعنوان مثال كود اوره گرانوله به مراتب بيشتر از كود محلول اوره يا نيترات آمونيوم موثر است علت آن است كه گياه برنج در ابتداي امر توان جذب نيترات را ندارد و حدود 21 روز پس از كشت در زمان افزايش گرهها كه ريشه بسرعت توسعه مييابد ميزان بازيافت نيتروژن تا 73 درصد را دارا ميباشد.
بهتر است كود اوره در حالت عادي در دو زمان قبل از غرقاب دائم زمين و مدتي پس از نشاء برنج به زمين اضافه شود – جذب نيتروژن در گياه در تمام مدت رشد ادامه دارد و كمترين آن در زمان رسيدگي كامل گياه است.
دادن كود بصورت پايه و با مخلوط كردن با خاك بدون آنكه آبي روي آن بايستد باعث بازيافت نيتروژن حداكثر خواهد شد و اگر آبي به ارتفاع 25 تا ميلي متر50 روي خاك بايستد باعث كاهش راندمان به ميزان 7-5 درصد ميشود.دادن كود سرك نيز بدون آنكه آبي روي خاك ايستاده باشد باعث راندمان بيشتري ميشود اين عوامل كه به آن اشاره شد باعث افزايش محصول برنج ميگردد.
خلاصه مواد مهم در مصرف نيتروژن
مصرف 15 تا 20 كيلوگرم نيتروژن خالص در هر تن عملكرد دانه
كودهاي نيتروژني بصورت تقسيط حداقل سه بار مصرف شود مطابق نياز رشدي گياه و آخرين بار بايد قبل از گلدهي گياه باشد.
در خاكهاي با نيتروژن معدني كم و در جائيكه فواصل كشت زياد است براي افزايش پنجه زني و در جائيكه در زمان نشاء درجه حرارت آب و هوا پائين باشد بايد نيتروژن بيشتر مصرف شود.
مصرف اوره با پوشش گوگردي كه علاوه بر 28 درصد نيتروژن داراي 14 درصد گوگرد نيز ميباشد ضروريست (آموزش كشاورزان توسط واحد ترويج)
آزادسازي نيتروژن در اوره با پوشش گوگردي بسيار بطئي و طي هفت روز در داخل آب كمتر از 25 درصد نيتروژن آزاد ميشود بنابراين بازيافت آن توسط گياه افزايش و آلودگي آبهاي زيرزميني به مقدار قابل توجهي كاهش مييابد.
فسفر: فسفر نيز از عناصر اصلي مورد نياز گياه ميباشد و مهمترين عنصر در توليد محصول به شمار ميآيد در كليه فرآيندهاي بيوشيميائي تركيبات انرژيزا و مكانيزم انتقال انرژي دخالت دارد و علاوه بر اين جزئي از پروتئين ياخته ميباشد بخشي از پوسته جامد زمين و (12/0 درصد) فسفر است.
طبق مطالعات كود فسفره بايستي در زمان كاشت و يكباره مصرف شود و در زمينهاي قليائي با PH بالا سوپر فسفات نسبت به فسفات آمونيوم برتري دارد.
انجام شخم خشم كم عمق (10cm) دو هفته بعد از برداشت برنج باعث افزايش اكسيداسيون خاك و تجزيه باقيماندههاي گياهي و نهايتاً افزايش قابليت استفاده فسفر در كشت بعدي ميشود. (فعال شدن ميكرو ارگانيزمهاي خاك كه باعث تجزيه فسفر ميگردند)
براي عملكرد 7-5 تن در هكتار ميزان كودهاي فسفره حدود 30-15 كيلوگرم در هكتار بايد باشد كودهاي فسفره سوپر فسفات ساده و تريپل علاوه بر فسفر به ترتيب 12% و 4 درصد گوگرد دارند كه در تغذيه گياهي مهم است.
فسفر زياد مانع جذب عنصر روي – آهن و بُر در خاك ميگردد.
پتاسيم = K
پتاسيم مانند نيتروژن و فسفر جزء عناصر پراحتياج مورد نياز گياه است ميزان پتاسيم موجود در پوسته زمين حدود 9/1 تا 3/2 درصد است و مقدار پتاسيم در خاكهاي زراعي 5/0 تا 5/2 درصد ميباشد ولي پتاسيم قابل جذب براي گياه بسيار ناچيز ميباشد.
مقدار پتاسيم مورد نياز براي گياه تقريباً با مقدار نيتروژن برابري ميكند.
بهترين زمان براي افزودن پتاس به خاك زمان اول سرك نيتروژن است زيرا در اين زمان ساقه و برگ در حال رشد و توسعه هستند پتاسيم باعث افزايش فتوسنتز در گياه ميشود پتاسيم مقاومت گياه را در مقابل خشكي و بيماريهاي لكه قهوهاي – پوسيدگي ساقه وبلايت باكتريايي بالا ميبرد و باعث افزايش وزن هزار دانه ميگردد.
كود پتاسه بصورتهاي كلريد پتاسيم و اكسيد پتاسيم و سولفات پتاسيم موجود است ميزان مصرف در هكتار بايد پس از آزمايشات دقيق مشخص شود ولي بطور كلي ميزان 150 كيلوگرم سولفات پتاسيم در هر هكتار پيشنهاد ميگردد. بهتر است از كود سولفات پتاسيم به عنوان كود پايه قبل از كاشت و از كلريد پتاسيم بعنوان سرك مصرف گردد سولفات پتاسيم دو منظوره بوده و علاوه بر پتاسيم گوگرد مورد نياز گياه را تامين ميكند. كود پتاسه در اغلب معاون جهان به شكل كلرور موجود است و براي تهيه سولفات دو پتاس احداث كارخانه و سرمايهگذاري بيشتر لازم است در زمينهاي شور كلرور مناسب نيست ضمناً گياهان به كلر حساس هستند.
كودهاي پتاسيمي در مراحل پاياني آماده سازي زمين مصرف گردد ولي آزمايشات ديگر ثابت كرده كه براي حداكثر جذب پتاس بهتر است در زمان نشاء كاري و در زمان حداكثر پنجهزني و باقيمانده در زمان تشكيل خوشه مصرف گردد.
روي – Zn
روي بصورتهاي اكسيد روي و سولفات روي موجود است در ايران از سولفات روي استفاده ميشود. در كشور پاكستان در سطوح مختلف از 10 تا 100 كيلوگرم سولفات روي در هكتار مصرف شده كه باعث افزايش 6/2 تن محصول در هكتار گرديده.
بطور كلي براي شاليزاري در سطح شهرستان بابلسر مصرف 5 تا 15 كيلوگرم از خاكهاي غرقابي تا معمولي سولفات روي براي هر هكتار پيشنهاد ميگردد. براي محصول گندم مصرف 20 كيلوگرم سولفات روي پيشنهاد ميگردد.
سولفات روي بصورت پخش سطحي در مرحله نهائي تهيه زمين و مخلوط شدن آن با خاك و يا آغشته كردن نشاء با سوسپانسيون 1 تا 4 درصدي و يا محلولپاشي مصرف ميگردد.
