بخشی از مقاله
1. سردبیر، مجله تحقیقات علوم پزشکی زاهدان
2. معاون سردبیر، مجله تحقیقات علوم پزشکی زاهدان
چکیده
در یک سال گذشته در مقالات ارسالی به دفتر سردبیري موارد متعددي از سوء رفتار در پژوهشهاي پزشکی مشاهده گردیده است. این موارد شامل عدم رعایت اخلاق در تحقیقات پزشکی، دزدیدن اطلاعات دیگران، وجود ghost authors، gift authorship، dual submissions، salami publications، ..... بودند. در بررسیهاي بیشتر دفتر سردبیري به این نتیجه رسید که فشار رقابتی مستمر به پژوهشگران براي چاپ مقالات بیشتر، علیرغم میل باطنی آنها براي کشف درست و دقیق حقایق علمی، باعث بروز تعارض بین اهداف شخصی آنان و پیشرفت علمی جامعه میگردد و در نهایت سبب بروز سوء رفتار در پژوهش میشود. آگاه و آشنا کردن پژوهشگران با سوء رفتارهاي تحقیقاتی از مسائل بسیار با اهمیت در جامعه مربوطه است. در ابتداي این مقاله بخش مهم ولی کوتاهی از تاریخ این معضل بازگو میشود و به دنبال آن تعاریف، واکنش سردبیر و پیشگیري از این پدیده مورد بحث قرار می گیرد.]م ت ع پ ز، [1-7 :(1)14 ; 1391
کلیدواژهها: تقلب، پژوهش پزشکی، سوء رفتار
مقدمه
سوء رفتار در تحقیقات پزشکی (Research Misconduct) اگر چه سابقه طولانی و ثبت شده ندارد اما اهمیت به سزاي آن غیر قابل انکار است.1
به قول Richard Smith سردبیر سابق BMJ این رفتار مانند child abuse
است اگر چه به وفور وجود دارد ولی به خوبی مشاهده و یا درك نمیشود.2
در عین حال Stephen Lock سردبیر اسبق BMJ معتقد است تقلب و سوء رفتار تاریخچه نا کاملی به قدمت خود تحقیقات دارد.3
در یک مطالعه انجام شده از طریق پست در 1992 در نروژ 40 درصد پاسخ دهندگان اظهار کردند که تقلب از مشکلات پژوهش در طب بوده و
27 درصد نیز از وجود یک یا چند مورد آن آگاه بودند.Misconduct 4 نه تنها باعث سلب یا کاهش اعتماد عمومی به تحقیقات پزشکی و شاغلین حرف پزشکی میشود بلکه باعث جمعبندي غلط در نتایج پزشکی نیز میگردد. در این میان آسیبپذیري کشورهاي توسعه نیافته به مراتب بیش از کشورهاي توسعه یافته است. این مطلب زمانی اهمیت بیشتري مییابد که بدانیم هزینههاي تحقیقات فشار بیشتري را به درآمدهاي عمومی جوامع در حال توسعه وارد خواهد کرد. شایان ذکر است این پدیده صرفا در پزشکی مشاهده نمیشود و سایر شاخههاي علوم نیز با این معضل رو به رو هستند، نمونه آن در شاخه انسانشناسی قضیه مربوط به Piltdown Man میباشد، زمانی که Charles Dawson در سال 1912 با افزودن فک یک اورانگوتان به جمجمه یک انسان و تراشیدن دندانهاي میمون و نصب آن در فکین همان جمجمه، آن را به عنوان جمجمه انسان ما قبل تاریخ ارائه کرد. او توانست بیش از 40 سال انسان شناسان و باستان شناسان را با یک "شوخی علمی"
(Scientific Hoax) بازي دهد.6،5
تاریخچه
شوك اول، نیویورك، :1974 وقتی William Summerlin ادعا کرد که توانسته است پوست یک خرگوش سیاه را روي یک خــرگوش سفید پوست
پیوند نماید، روساي مرکز تحقیقات سرطان Sloan Kettering نیویورك در پوست خود نمیگنجیدند اما بعدا معلوم شد او با استفاده از قلم موهاي نقاشی کمی پوست خرگوشها را رنگ زده است.7 واکنش جامعه پزشکی به این اتفاق خیلی ساده بود و به او برچسب اختلال در وضعیت روحی- عقلی
(Mental Health) ناشی از کار زیاد زدند.3 اگر چه Robert Good رئیس Summerlin که خود ایمونولوژیست برجستهاي بود مجبور شد استعفا نماید اما به پژوهشگر خاطی صرفا یک سال استراحت پزشکی با پرداخت حقوق اعطا کردند. شاید بهترین اصطلاح براي این رفتار جامعه تحقیقاتی "انکار علمی" (Scientific Denial) باشد.
High Wycombe، انگلستان، JP Sedgwick :1975 پزشک خانواده در Buckinghamshire انگلستان بود و مدتها در برنامههاي تحقیقاتی داروهاي ضد فشار خون با کمپانیهاي دارو سازي همکاري میکرد. او توانسته بود در مدتی کوتاه 101 فرم پر شده کار آزمایی بالینی با امضاءهاي جعلی جهت ارزیابی تهیه کرده و به شرکتهاي مربوطه ارائه نماید8 و البته از این طریق درآمد نسبتا زیادي کسب میکرد. نتایج کاري او با بسیاري از دیگر نتایج هم زمان متفاوت بود. نهایتا نظام پزشکی انگلستان (GMC)
مجبور شد نام وي را از گروه پزشکان حذف نماید.
کانکتیکت، دانشگاه Yale، :1979 سال Philip Fleig 1978 مقالهاي که جهت داوري از New Engl J Med برایش فرستاده شده بود را به دستیارش Vijay Soman استادیار طب در دانشگاه Yale میسپارد. مقاله در فرایند داوري توسط Soman رد میشود ولی سال بعد او با استفاده از اطلاعات مقاله مزبور، مقالهاي مشابه را با نام خود و Fleig در Am J Med چاپ میکند.9 نویسنده اصلی مقاله که پژوهشگر جوانی به نام Helena Wachslicht-Rodbard از موسسه ملی سلامت (NIH) امریکا بود، از آن
دو شکایت میکند.
آدرس نویسنده مسئول: دفتر مجله تحقیقات علوم پزشکی زاهدان email: amoghtaderi@gamil.com ١
William McBride
مجله تحقیقات علوم پزشکی زاهدان، سال 91، دوره 14، شماره 1
اگر چه در ابتدا حرف خود را نمیتواند پیش ببرد اما دادخواست او توسط دیابتولوژیستی از بوستون به نام Jeffery Fleir در فوریه 1980 مورد تایید قرار میگیرد. تحقیقات بعدي نشان داد که 12 مقاله از 14 مقاله چاپ شده Soman تقلبی بوده است یا اطلاعات آنها دستکاري شده بود. Fleig
استعفا میدهد و Soman از آمریکا میرود. این اولین بار بود که جامعه علمی آمریکا به سوء رفتار در تحقیقات پزشکی واکنش نشان میدهد. سوء استفاده از فرایند داوري و دزدي علمی ناشی از آن آشکار میشود و شخصیتی به نام Gift Authorship خود را به جامعه علمی میشناساند. ولی هنوز جامعه علمی و دولت مردان به درستی نمیدانستند وقتی یک زیر دست
(Junior) از یک بالا دست (Senior) شکایت میکند چه باید بکنند؟ بوستون، دانشگاه هاروارد، John Darsee :1981 محقق نسبتا جوانی بود
که در رشته کاردیولوژي به طور مستقیم زیر نظر Eugene Braunwald
روي فرایند ایسکمی قلبی کار میکرد.11،10 در ابتدا سوء رفتار تحقیقاتی او را نوعی "عملکرد نامطلوب منفرد" تلقی کردند و به او اجازه دادند تحت نظارت به تحقیقات ادامه دهد. 6 ماه بعد مشخص میشود بسیاري از اطلاعات Darsee در مورد محافظت از میوکارد ایسکمیک به طور واضح و مشخص با سه مرکز دیگر متفاوت است. بررسیهاي بعدي نشان میدهد رفتار تقلب کارانه Darsee سالها قبل از فارغ التحصیلی، از دانشگاه Notre-Dame
شروع شده و به دانشگاه Emory و Harvard ختم میشود.
اطلاعات او نه تنها ساختگی بود بلکه برخی اقدامات انجام شده مثل گرفتن خون وریدي از دم 200 موش به صورت هفتگی در طول عمر 90
هفتهاي آنها کاري غیر ممکن مینمود. Darsee در طول عمر علمی خود بیش از 200 مقاله و خلاصه مقاله کنگره در بسیاري از ژورنالهاي معتبر چاپ کرد که احتمالا بسیاري باید از چرخه علمی حذف میشدند و البته بسیاري از همکاران او در این مقالات از پزشکان و محققین سرشناس بودند.11-13 در نهایت پس از جلوگیري از فلوشیپ Darsee در NIH، به عمر علمی وي خاتمه داده میشود.
اهمیت ماجراي Darsee در چند نکته خلاصه میشود. اول آنکه قضیه Darsee اولین موردي بود که نه تنها جوامع علمی را درگیر نمود، بلکه دیگر افراد جامعه نیز به آن پرداختند و درباره آن بحث کردند. ثانیا به واسطه وجود شخصیت برجستهاي مثل Braunwald خصوصیات و کرایتریاي Authorship مورد بررسی قرار گرفت. علاوه بر آن توانایی و اجازه نگهداري اطلاعات و نظارت بر زیردستان و مدیریت رفتارهاي نامطلوب از مسائل مهمی بود که به آن توجه شد و در نهایت اعتقاد بر این قرار گرفت که چیزهاي غیر ممکن در اخلاق طب "شدنی" هستند و عدم توانایی داوران و ناظران در کشف حقایق کاملا واضح و آشکار میباشد.
