بخشی از مقاله
چکیده
جوانان به دلیل عدم آگاهی و بلوغ فکری و نداشتن تجربه، سریع تر از اقشار دیگر جامعه ارزش های اجتماعی را نقض کرده و قربانیان اصلی مواد مخدر می با شند که عوارض آن از معضلات بهداشت روانی است.
هدف از این پژوهش بررسی اثر بخشی تأثیر سایکودرام گروهی بر افزایش سلامت روان و کاهش نگرش مثبت نسبت به سوء مصرف مواد مخدر در دانشجویان پسر است.
مواد و روش: این پژوهش نیمه آزمایشی با پیش آزمون و پس آزمون بود. نمونه شامل 224 دانشجوی پسر سال اول ، که در نمره پرسشنامه سلامت روان و مقیاس نگرش مثبت به سوء مصرف مواد نمره یک انحراف معیار بالا تر از میانگین کسب نمودند 30 نفر به صورت نمونه گیری خوشه ای انتخاب و به طور تصادفی به دو گروه آزمایش و کنترل منصوب شدند. بر گروه آزمایش مورد مداخله سایکودرام 2 - ساعت هر روز در طول یک هفته - قرار گرفتند و گروه کنترل مورد مداخله قرار نگرفتند. سپس آنها با پرسشنامه مذکور مورد بررسی قرار گرفتند. داده ها با تحلیل کوواریانس و ابزار SPSS مورد ارزیابی قرار گرفتند.
نتایج تحلیل کوواریانس نشان می دهد که مداخله سایکودرام گروهی بر بهبود سلامت روان و کاهش نگرش مثبت به سوء مصرف مواد در سطحP≤ 0/001 اثر معناداری دارد.
بحث: پژوهش نشان می دهد که مداخله مبتنی بر سایکودرام به عنوان یک شیوه درمان گروهی و رابطه محور می تواند در بهبود سلامت روان و مولفه های آن مؤثر باشد و این روش را می توان برای تقویت مهارت اجتماعی، توانبخشی روانی- اجتماعی و تغییر نگرش افراد در معرض خطرسوء مصرف مواد مخدر بکار گرفت.
مقدمه:
اعتیاد به سوء مصرف مواد در میان جوانان، یکی از معضلات بهداشتی- اجتماعی و اقتصادی جهان امروز است که تأثیر مستقیمی بر سلامتی آنها دارد - - .1 وجود تقریباً 2 میلیون معتاد به مواد در جامعه جوان ایران و پایین آمدن سن اعتیاد، شیوع خطرناک اعتیاد در مراکز ، مدارس و خوابگاه های دانشجویی ضرورت تلاش برای پیشگیری و درمان اعتیاد طلب می کند
محققان عوامل همچون تنیدگی و فقدان مهارت های مقابله ای مناسب ، فقدان جرأت ورزی و وضعیت سلامت روان، بخصوص افسردگی را از علل شروع و عود سوء مصرف مواد بیان کرده اند - 3و. - 4 مک کالر و همکاران در بررسی خود نشان دادند که تعارض خانوادگی، افسردگی، اضطراب، نگرش ها و باورهای مثبت به مواد مخدر، قوی ترین پیش بینی کننده مصرف مواد مخدر هستند
یکی از مهمترین استراتژی ها در پیشگیری از اعتیاد، تغییر نگرش ها مثبت و تثبیت نگرش های منفی نسبت به مصرف مواد مخدر است براساس مطالعات انجام شده افرادی که نسبت به مواد مخدر نگرش ها و باورهای مثبت دارند احتمال مصرف و اعتیاد آن ها بیشتر از کسانی است که نگرش های منفی یا خنثی دارند. این نگرش های مثبتعمولاً شامل »کسب بزرگی و تشخیص، رفع دردهای جسمی و خستگی، کسب آرامش روانی، توانایی مصرف مواد بدون ابتلاء به اعتیاد« است. بر این اساس تغییر نگرش از خنثی به منفی، آسان تر از تغییر نگرش از مثبت به منفی است
کارون و همکارانش روش تغییر نگرش را نوعی درمان شناختی- رفتاری می دانند که شامل مراحل یادگیری جهت شناخت و اصلاح رفتارهای مشکل زا، افزایش کنترل خود، همچنین بررسی و امتحان پیامدهای مثبت و منفی شناخت موقعیت ها و عواملی که بر احتمال میل زودرس و سریع مواد تأثیر می گذارند و روش های مقابله از این موقعیت ها به منظور کاهش میل به مواد می دانند
پسیکودرام یک رویکرد پربار در رواندرمانی است که از نمایش، تخیل، تصویر سازی ذهنی، اعمال بدنی و پویایی گروه بهره می گیرد و ترکیبی از هنر، بازی، حساسیت هیجانی و تفکر روشن است. پسیکودرام یک رویکرد التقاطی است با هدف بالا بردن سطح ارتباط میان افراد، رویارویی مستقیم با هیجان های طرف های درگیر، نشان دادن کشمکش های هیجانی طرف درگیر در زندگی روزمره، کاهش خود خود محوری و خودیاری به کار برده میشود
روان نمایشگری روش گروهی اصلاح رفتار و رویکرد رابطه محور است؛ در شرایط درمان، ادراک مخدوش، نارسایی ارتباطی، پاسخ های هیجانی نارسا، رفتار های کلیشه ای، رفتار های تکانشی و از خود بیگانگی کاربرد دارد
پژوهش های انجام شده در زمینه اثر بخشی سایکودرام کارآمدی آن را در ارتقای شخصی و در تغییر نگرش در زمینه بهبود قدرت خود - ایگو - و رشد و مهارت های اجتماعی و در بهبود رفتارهای گروهی گزارش نموده اند - . - 10-13 همچنین در تحقیق که توسط کورکی و همکاران نشان می دهد تعامل افراد در گروه های روانمایشگری، مطرح کردن مسئله در گروه و دستیابی به راه حل نهایی توسط شخص از عوامل مؤثر در اثربخشی این مداخله است - . - 9 همچنین تأثیر سایکودرام در تغییر نگرش به اعتیاد و سوء مصرف مواد و همچنین مهارت های اجتماعی عزت نفس و رفتار بین فردی تأیید شده است
هدف این پژوهش بررسی تأثیر سایکودرام برافزایش سلامت روان و کاهش نگرش منفی به سوء مصرف مواد مخدر در دانشجویان پسر دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز می باشد.
روش بررسی:
طرح این پژوهش از نوع مداخله ای نیمه آزمایشی به صورت پیش آزمون - پس آزمون با گروه آزمایش و گواه بود. به منظور انجام این مطالعه تعداد 224 نفر از دانشجویان پسر سال اول دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز ضمن مصاحبه بالینی به پرسشنامه سلامت عمومی گلدبرگ - - GHQ-28 و مقیاس نگرش به سوء مصرف مواد مخدر به عنوان ابزار سرند پاسخ دادند. پس از گردآوری داده ها و نمره گذاری تعداد 50 نفر آزمودنی که بر پایه نمره کل پرسشنامه سلامت عمومی، بالاتر از نقطه برش بالاتر از 21 قرار داشته و بر پایه نمره مقیاس نگرش به سوء مصرف مواد مخدر یک انحراف معیار بالاتر از میانگین 65/23 بودند، گزینش شده و از میان آن ها تعداد 30 نفر به روش تصادفی ساده انتخاب و براساس گمارش تصادفی به دو گروه مساوی آزمایش و گواه تقسیم شدند. همه آزمودنی ها مجرد و تحت سرپرستی پدر و مادر بودند.
برنامه مداخله ای سایکودرام شیوه ای مؤثر از درمان های گروهی است، در فرآیند این مداخله، به درمانجو کمک می شود تا با کمک اعضاء گروه در فضای این صحنه به بازنگری مسأله اش بپردازد. و راه حل های مختلف را بیازمایند و سرانجام بهترین را انتخاب کند. برنامه مداخله ای از پیش طراحی شده سایکودرام به عنوان عامل آزمایش به مدت 12 جلسه 90 دقیقه ای برای گروه آزمایش اجرا شد، اعضای گروه گواه به برنامه عادی خود ادامه دادند پس از پایان یافتن دوره مداخله آزمایشی، اعضای هر دو گروه دوباره با استفاده از ابزار پژوهش مورد آزمون قرار گرفتند.تحلیل داده ها با استفاده از نرم ابزار SPSS و روش آمار توصیفی - میانگین، انحراف معیار - و آزمون همگنی واریانس های لوین، تحلیل کوواریانس چند متغیری و تحلیل کوواریانس یک راهه صورت گرفت. برای گردآوری داده ها ابزار زیر به کار برده شد.
پرسشنامه سلامت عمومی گلدبرگ - - GHQ
ابزار پرسشنامه سلامت عمومی اولین بار توسط گلدبرگ - 1972 - ، تنظیم گردید. پرسشنامه اصلی دارای 60 سؤال می باشد، اما فرم کوتاه شده 30 سؤالی، 28 سؤالی و 12 سؤالی در مطالعات مختلف استفاده شده است. در پژوهش حاضر از پرسشنامه 28 سؤالی سلامت عمومی استفاده شده است که دارای 4 خرده آزمون که هر کدام از آنها دارای 7 سؤال می باشند. سؤال های هر خرده آزمون به ترتیب پشت سر هم آمده است، به نحوی که از سؤال 1 تا 7 مربوط به خرده آزمون نشانه های جسمانی، از سؤال 8 تا 14 مربوط به خرده آزمون اضطراب و بی خوابی، سؤال 15 تا 21 اختلال در کارکرد اجتماعی و از سؤال 22 تا 28 مربوط به خرده آزمون افسردگی می باشد.
