بخشی از مقاله
چکیده
مطالعهای به منظور بررسی اثرات دگرآسیبی غلظتهای مختلف 0 - ، 25، 50، 75 و 100 درصد - Rapistrum rogosum - L. - All ،Phalaris minor Retz،.Alopecurus textilis Booiss،Avena fatua L بر برخی صفات جوانهزنی، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی کلزا به اجرا درآمد.
نتایج تجزیه واریانس اثرات اصلی غلظتهای مختلف، اندامها, علفهای هرز و اثرات متقابل آنها بر صفاتی نظیر طول ریشهچه، ساقهچه، شاخص بنیه بذر، درصد و سرعت جوانهزنی، وزن خشک، محتوی فنل کل، کلروفیل a، b و کل ارقام کلزا مورد بررسی نشان داد که هر یک از اثرات اصلی و متقابل آنها تأثیر معنیداری بر صفات مورد بررسی در سطح یک درصد داشتند.
مقدمه
کلزا یکی از مهم ترین گیاهان روغنی می باشد، از مهم ترین کشورهای تولید کننده کلزا میتوان به چین ، کانادا ، هندوستان ، فرانسه و آلمان اشاره کرد ، در ایران نیز کلزا در منطقه وسیعی از جمله مازندران، گلستان، مناطق سرد و معتدل کشور کشت می شود
علف های هرز از جمله عوامل محدود کننده تولید کلزا در کشورهای مختلف بوده و کنترل آن ها یکی ازبیشترین هزینههای تولید گیاه را به خود اختصاص داده است .[4] کنترل علفهایهرز به وسیله علفکشها نه تنها پرهزینه است بلکه باعث اثر بر کاهش کیفیت خاک، آب، سیستمهای حفاظت از حیات، سلامت بشر و غذا میگردند .[1] ادامه سیر آلودگی محیط زیست توسط علفکشها در سیستمهای تولید کشاورزی، محققان را ناگزیر به شناخت راههای اکولوژیک کنترل علفهایهرز مینماید
کنترل بیولوژیک علفهای هرز بدون استفاده از ترکیبات شیمیایی علفکش برای مدتها است که مورد توجه متخصصان علفهرز و زراعت قرار گرفته است.استفاده از آللوپاتی یا ترشحات گیاهی که دارای پتانسیل بازدارندگی در برابر علفهای هرز باشد یکی از روش های بیولوژیک کنترل علفهای هرز است
گیاهان ترکیبات شیمیایی متعددی را در طول دوره رشد و نمو خود تولید میکنند که به عنوان مواد حامل ترکیبات شیمیایی آللوپاتیک شناخته شده اند. بقایای گیاهان پوششی همچون شبدر، جو، چاودار به عنوان مواد آللوپاتیک بازدارنده رشد شناخته شده اند. کشت گیاهان پوششی زمستانه و برگرداندن بقایای آنها با روشهای خاکورزی مناسب میتواند به طور مطلوبی به کنترل علفهای هرز کمک کند
هدف از پژوهش حاضر، بررسی پاسخهای زیستی مولفههای جوانهرنی گیاه کلزا رقم هایولا 401 به تنشهای ایجاد شده توسط ترکیبات آللوپاتیک علف های هرز Rapistru m rogosum - L. - All - ،Alopecurus textilis Booiss ، Phalaris minor Retz.،. - Avena fatua L بود.
مواد روشها
مطالعه ای جهت ارزیابی پتانسیل آللوپاتیکی غلظتهای مختلف عصاره آبی برخی از علفهای هرز بر مؤلفههای جوانهزنی، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی برخی از ارقام زراعی کلزا در دانشگاه گنبد کاووس در سال 1392 به اجرا درآمد. قالب طرح این پژوهش به صورت آزمایشات فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار انجام شد، که گونههای علف هرز - Rapistrum rogosum - L. - All ،Alopecurus textilis Booiss ،.Phalaris minor Retz،. - Avena fatua L بعنوان فاکتور اول و قسمت های مختلف علفهای هرز مورد مطالعه شامل - برگ، ساقه، کل گیاه - بعنوان فاکتور دوم و غلظتهای مختلف عصاره آبی 0 - ، 25، 50، 75 و 100 درصد - به عنوان فاکتور سوم در نظر گرفته شد.
جهت تهیه عصاره علفهای هرز مورد مطالعه در مرحله رسیدگی کامل جمع آوری شد. سپس اندام های مختلف - برگ، ساقه، کل اندام هوایی - آنها تفکیک گردید. اندام های مورد مطالعه برای مدت کوتاهی - جهت برداشتن گردو غبار - مورد شستشو قرار گرفته و سپس در آون با دمای 60 درجه سانتی گراد به مدت 72 ساعت خشک گردیدو آسیاب شد. جهت تهیه سوسپانسیون از هر اندام گیاه،10 گرم پودر توزین گردیده و 100 میلی لیتر به آن آب مقطر اضافه شد .
- %10 - مخلوط حاصل به مدت 72 ساعت در دستگاه لرزاننده قرارداده شد. پس از آن استاک اولیه از یک پارچه تنظیف 4 لایه عبورداده شد. سپس به مدت 15 دقیقه با سرعت 1000 دور در دقیقه سانتریفیوژ گردید، محلول حاصل از کاغذ صافی واتمن شماره 1 عبور داده شد
سپس غلظتهای مختلف 0 - ، 25، 50، 75 و 100 درصد - تهیه گردید. واحدهای آزمایشی در این طرح شامل پتری دیشهایی استریل به قطر 11 سانتیمتر بودند. برای آزمایش جوانهزنی، بذرهای یکسان انتخاب و به مدت زمان کوتاهی با مرکوریک کلراید جیوه یک دهم درصد مورد ضد عفونی قرار گرفت. ودر هر پتری دیش تعداد 100 عدد بذر قرار داده شدو به آنها 10 میلی لیتر از هر یک از عصارهها بطور جداگانه بر روی ارقام مختلف کلزا اضافه شد. هم چنین برای نمونه شاهد، 10 میلی لیتر آب مقطر اعمال گردید. سپس پتری دیش ها در اطاقک رشد با دمای ثابت 25 درجه سانتی گراد و تناوب نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی و رطوبت نسبی 95 درصد جهت جوانه زنی قرار داده شدند. پتری دیش ها به مدت 7 روز نگه داری و بذور جوانه زده هر روز شمارش گردیدند. در پایان روز هفتم صفاتی از قبیل طول ریشه چه، طول ساقه چه، درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، شاخص بنیه بذر گیاهچه، وزن خشک گیاهچه محتوی فنل کل به روش و محتوی کلروفیل a ، b و کل مورد اندازهگیری قرار گرفت.
روش اندازه گیری درصد جوانهزنی
درصد جوانهزنی از رابطه - 1 - از روز دوم تا روز هفتم محاسبه شد. در این رابطه تعداد بذرهای جوانه زده n تعداد و N کل بذرهای کشت شده میباشد
روش اندازه گیری سرعت جوانهزنی
سرعت جوانهزنی با استفاده از رابطه زیر محاسبه گردید .[7] رابطه - 2 -
:GS سرعت جوانهزنی، :n تعداد بذر جوانهزده در زمان t و t تعداد روزها از زمان شروع آزمایش روش اندازه گیری شاخص بنیه بذر شاخص بنیه بذر با استفاده از رابطه زیر محاسبه میگردد
:RL طول ریشهچه برحسب سانتیمتر، :SL طول ساقهچه برحسب سانتیمتر، :GP درصد جوانهزنی و :VI شاخص بنیه بذر درصد بازدارندگی و یا تحریک کنندگی غلظتهای مختلف عصارهها با استفاده از رابطه - 4 - اسبه شد.
روش تجزیه تحلیل آماری دادهها در محیط Excel پردازش شده و سپس در محیط نرم افزارSAS با نسخه 9/1 و با رویه GLM مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند.
نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس اثرات اصلی غلظتهای مختلف، اندامها, علفهای هرز و اثرات متقابل آنها - غلظت در اندام، غلظت در علفهای هرز، اندام در علفهرز و غلظت در اندام در علفهرز - بر برخی از صفات نظیر طول ریشهچه، طول ساقهچه، شاخص بنیه بذر، درصد جوانهزنی، سرعت جوانهزنی، وزن خشک، محتوی فنل کل، محتوی کلروفیل a، b و کل ارقام کلزا مورد بررسی نشان داد که هر یک از اثرات اصلی و متقابل آنها تأثیر معنیداری بر صفات مورد برسی در سطح یک درصد داشتند
جدول -1 تجزیه واریانس اثرات اصلی غلظتهای مختلف، اندامها، علفهای هرز، ارقام کلزا تحت مطالعه و اثرات متقابل آنها برصفات مولفههای جوانهزنی، بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی ارقام تحت مطالعه
