بخشی از مقاله
چکیده
گوسفند وحشی از گونه هاي حمایت شده زیستگاههاي ایران از جمله پارك ملی خجیر در استان تهران می باشد. تعیین ظرفیت برد تغذیه اي زیستگاه به عنوان یک عامل مهم در اتخاذ تصمیمات مدیریتی با توجه به ارزش حفاظتی آن و زیستگاهش ضروري است. به همین دلیل تعیین کیفیت پروتئین علوفه مصرفی گونه مذکور در پارك ملی خجیر مورد بررسی قرار گرفت. گونه هاي گیاهی غالب مورد مصرف گوسفند وحشی در پارك ملی خجیر 10گونه : درمنه دشتی، کلاه میرحسن، شیرین بیان، جارو علفی هرز، کاروان کش، گون، بادام وحشی، چوبک، خارشتر و گاو پونه تشخیص داده شد.
براي تعیین درصد پروتئین گونه هاي گیاهی مذکور در منطقه مورد مطالعه نقشه تیپ بندي پوشش گیاهی محدوده انتشار گوسفند وحشی به وسیله نرم افزار Arcview تهیه شد و پس از بازدید میدانی به صورت تصادفی از هر گونه گیاهی 10 نمونه از نقاط مختلف منطقه جمع آوري و نمونه ها به آزمایشگاه انتقال داده شد و درصد پروتئین آنها با اندازه گیري میزان نیتروژن با استفاده از روش کجلدال مشخص شد. نتایج نشان دادند که گون با 17/92 درصد بیشترین میزان پروتئین را داراست که قوچ و میش علیرغم کیفیت پروتئین بالایی که دارد گیاه درمنه را نسبت به گون ترجیح می دهد.
.1 مقدمه و هدف
بهره وري نادرست و تخریب طبیعت به منزله کاهش تنوع، آشفتگی در روابط متقابل عوامل زنده با یکدیگرو فروپاشی نظام پیچیده یک اکوسیستم به شمار می آید. عوامل زنده و غیر زنده هر اکوسیستم پایه هاي تشکیل دهنده نظام آن به شمار می آید و حیات در داخل هر اکوسیستم، از طریق پیوستگی و ارتباطات متقابل تامین می شود. به طور کلی کیفیت علوفه تابع فاکتورهاي مختلفی از قبیل نوع گیاه، مرحله رشد گیاه، خصوصیات خاك، شرایط آب و هوایی و قابلیت هضم مواد می باشد
بیوندینی و همکاران - 1986 - پروتئین خام، فسفر، محتوي دیوار سلولی و قابلیت هضم آزمایشگاهی را جهت مطالعه ارزش غذایی گیاهان به کار برده و گزارش داده اند که پروتئین خام موثرترین عامل بر کیفیت علوفه گیاهان محسوب می شود
کیفیت پروتئین علوفه مصرفی بیانگر ارزش غذایی مقدار پروتئین و انرژي است که در دسترس این گونه می باشد، به عبارت دیگر مقدار پروتئینی است که حیوان در کوتاهترین مدت از علوفه به دست می آورد .[4] در نتیجه در این مطالعه به تعیین درجه کیفیت پروتئین علوفه مصرفی گوسفند وحشی پرداخته شد. مقدم اعلام می دارد که هر اندازه میزان پروتئین بالا باشدارزش غذایی یک گیاه بیشتر خواهد بود .[8] بنابراین این سوال پیش می آید که میزان کیفیت پروتئین علوفه مصرفی گوسفند وحشی چه قدر است.
هدف از این پژوهش بررسی تاثیر و نقش میزان پروتئین گونه هاي گیاهی داراي ارجحیت به عنوان شاخص کیفیت غذایی که به عنوان راهنمایی در مدیریت گونه و زیستگاه و تعیین ظرفیت برد تغذیه گوسفند وحشی در پارك ملی خجیر می باشد.
.2 تئوري و پیشینه تحقیق
زمین امروزه دستخوش دگرگونی هاي عمیقی شده است که عواقب آن بر ما کاملا آشکار و معلوم نیست. فعالیتهاي انسان براي داشتن شرایط زیست بهتر، از عوامل موثر ایجاد تغییر در ویژگی هاي زمین می باشند. افراد بشر همواره بر زیست بومی که خود جزئی از آن می باشند تاثیر گذاشته و آن را دگرگون کرده اند اما مقیاس و شدت این دگرگونی و فروسایی که از نیمه قرن گذشته شروع شده است. از لحاظ تاریخی جدید است. در حال حاضر انسان با تغییرات ژرفی که در طبیعت به وجود می آورد نیرومند ترین عامل دگرگونی محیط زیست و نابودي گونه هاي حیات وحش به شمار می رود.
در رابطه با کیفیت پروتئین علوفه مصرفی گوسفند وحشی و پیرامون ارزش غذایی گیاهان مورد تغذیه گوسفند وحشی متاسفانه تحقیقات زیادي صورت نگرفته است. حسین زاده در سال 1391 به منظور تعیین کیفیت غذایی علوفه مصرفی گوزن زرد ایرانی میزان پروتئین گونه هاي مورد مصرف گوزن زرد را در جزیره اشک دریاچه ارومیه به روش کجلدال تعیین نمود. دهقانی نیز در سال 1386 میزان پروتئین گونه هاي غالب گیاهی مورد مصرف آهو در منطقه حفاظت شده کالمند بهادران مهریز یزد بدست آورد.
در همین راستا کابلی در سال 1380 در پژوهش خود به معرفی شاخص هاي تعیین کیفیت علوفه در چند گونه مهم مرتعی پرداخت است. آلدرد و همکاران - - 2002 با مطالعه اي که در شمال آیداهو بر روي چند گونه مرتعی فورب، گراس و بوته اي انجام دادند آنها درصد پروتئین خام بوته اي ها را بیشتر از گرامینه ها و هم چنین میزان پروتئین خام بوته اي ها را نسبت به فورب ها در اوایل رشد بیشتر و در اواخر رشد رویشی کمتر گزارش کرده اند. آنها در این تحقیق پروتئین خام و انرژي قابل هضم را به عنوان شاخص هاي کیفی ارزیابی علوفه مورد استفاده قرار دادند.
علی محمد استعدي در مقاله خود تحت عنوان تعیین کیفیت علوفه گونه سیاه تاغ در سه مرحله رویشی که شاخص هاي معرف کیفیت علوفه شامل: پروتئین خام، دیواره سلولی منهاي همه سلولز، الیاف خام، قابلیت هضم ماده خشک، انرژي کل، انرژي متابولیسمی را در آزمایشگاه مورد تجزیه و تحلیل قرار دادند که نتایج این تحقیق نشان داد که پروتئین خام در مرحله بذر دهی کمترین مقدار را داشت اما بین مرحله رویش و گلدهی تفاوت معنی داري مشاهده نشده است.
.3مواد و روشها
پارك ملی خجیر در فاصله بین 35˚45́00˝ و 35˚36́30˝ عرض شمالی و 51˚40́20˝ و 51˚49́00˝ طول شرقی در شرق تهران و در جنوب جاده هراز واقع شده است که به دلیل برخورداري از تپ ماهورهاي متعدد از جمله زیستگاههاي مناسب گونه گوسفند وحشی می باشد.
اندازه گیري مقدار نیتروژن و پروتئین علوف مصرفی گوسفند وحشی: در ابتدا نقشه تیپ بندي پوشش گیاهی منطقه که در سال 81 توسط طرح جامع مهندسین مشاور بوم آباد تهیه شده را توسط نرم افزار Areview بر روي نقشه انتشار گوسفند وحشی در پارك ملی خجیر قرار داده شد و نقشه تیپ بندي گیاهی نقاط انتشار گوسفند وحشی تهیه گردید
نقشه . - 1 سپس به تعیین گونه هایی مورد تغذیه گوسفند وحشی البرز مرکزي پرداخته شد که براي تعیین رژیم غذایی گوسفند وحشی از روش مشاهده مستقیم استفاده گردید بدین ترتیب که طی پیمایش هاي صحرایی در صبح زود گله هاي قوچ و میش در حال چرا شناسایی شد و با استفاده از دوربین چشمی زیر نظر قرار می گرفت این روش چندین بار در مناطق مختلف زیستگاه قوچ و میش انجام گرفت و پس از رفتن آنها، به محل نزدیک شده و گیاهان چرا شده مورد بررسی قرار گرفت، چون آرواره بالایی قوچ و میش فاقد دندان نیش و پیش است هنگام جداکردن برگ ها و ساقه ها، مقداري پوست بر روي قسمت جدا نشده باقی می گذارد و می توان تشخیص داد که چه گیاهی مورد چراي قوچ و میش واقع شده است.
بنابراین، با بررسی گیاهان در محل چرایده شده، گیاهان مورد چراي قوچ و میش ثبت شده و سپس به صورت تصادفی 10نمونه از هر یک از گونه هاي گیاهی غالب مورد تغذیه قوچ و میش جمع آوري شد و بلافاصله به آزمایشگاه منتقل گردید. سپس نمونه ها در آون در دماي 105 درجه سانتی گراد به مدت 24 ساعت قرار داده شدند، سپس آسیاب شده و مقدار 0/2 گرم از هر نمونه که باترازوي با دقت 0/0001 وزن شده در داخل لوله هاي مخصوص دستگاه هضم ریخته و به روش کجلدال میزان نیتروژن - N - بدت آورده شد و با جاگذاري در فرمولN × 6/25 = P میزان پروتئین هر گونه بدست آمد.[7] میزان درصد نیتروژن از رابطه زیر محاسبه می گردد.
که در آن حجم اسید مصرفی: A ، نرمالیته اسید: N، وزن نمونه: . t
نقشه -1 نقشه تیپ بندي پوشش گیاهی نقاط انتشار قوچ و میش در پارك ملی خجیر
