بخشی از مقاله
رسانی پزشکان ایران پایگاه اطلاع
چاقي و اضافه وزن مسلماً با فشارخون بالا ارتباط دارد. شيوع اين مشكل در افراد جوان دچار اضافه وزن دو برابر و در افراد مسن و چاق 50 درصد بيشتر از افراد داراي وزن طبيعي است. در مردان به ازاي هر 10 درصد افزايش وزن، فشار خون 6/6 ميليمترجيوه بالاتر مي‌رود.
اكثر افراد مبتلا به پرفشاري علايمي ندارند، اما اين مشكل مي‌تواند سبب آسيب حاد يا مزمن به بخش‌هاي مختلف بدن شود. در مغز اين مشكل به مويرگ‌هاي خوني آسيب مي‌رساند، در نتيجه سكته مغزي بروز مي‌كند. در چشم‌ها، پرفشاري سبب آسيب به مويرگ‌هاي خوني و بروز اختلال بينايي و در كليه‌ها نيز سبب نارسايي كليه ميشود. ممكن است علايمي از قبيل سردرد، دردهاي قفسه سينه و تنگي نفس نيز بروز كند.
مواردي از پرفشاري كه در حد مرزي هستند، اغلب بدون درمان باقي مي‌مانند. درمان غيردارويي شامل: كاهش نمك در رژيم غذايي، ترك سيگار، انجام ورزش منظم و استفاده از روشهاي شل‌كردن عضلات است. داروهاي ضد فشارخون نيز ممكن است تجويز شوند.
چه غذاهايي مفيد هستند ؟
عموما اعتقاد پزشكان به اين است كه افراد دچار پرفشاري، نياز به كاهش دريافت سديم دارند. پتاسيم و كلسيم اضافي نيز مي‌تواند به كاهش فشارخون كمك كند.
ـ موز، زردآلو، انجير، گريپ‌فروت، هلو، انگور و آلو ميوه‌هايي سرشار از پتاسيم هستند و سيب‌زميني، سير، براكلي، كدو سبز، قارچ و گوجه‌فرنگي و سبزي‌ها سرشار از پتاسيم هستند. حبوبات نيز از اين نظر غني‌اند.
ميوه‌ها و سبزي‌ها داراي مقدار كم سديم هستند و بايد به وفور مصرف شوند. در مطالعات مقايسه‌اي ميان گياه‌خواران با افراد غيرگياه‌خوار، مشاهده شده است كه متوسط فشارخون گياه‌خواران كمتر است. يكي از علل اين تفاوت را دريافت بيشتر پتاسيم در گياه‌خواران دانسته‌اند.
ـ مركبات، توت‌ها و سبزيهاي داراي برگ سبز، منابع خوب ويتامين ث هستند . دريافت كم اين ويتامين با پرفشاري ارتباط دارد. مصرف مكمل ويتامين ث درافراد دچار پرفشاري و همچنين افراد سالم سبب كاهش فشارخون ميشود.
ـ گوشت و مرغ طبخ شده بدون نمك براي افراد دچار پرفشاري توصيه ميشود. براي معطركردن گوشت مي‌توان از سبزيهاي معطر، ادويه‌ها و ميوه‌ها استفاده كرد. به عنوان مثال براي گوشت گوسفند از مرزنگوش و مريم گلي، براي مرغ از شويد و ترخون و براي جگر از پرتقال مي‌توان استفاده كرد.
ـ ماهي تازه، منجمد يا كنسروشده بدون آب نمك خوب هستند. مي‌توان ماهي را با برگ‌بو، شويد، فلفل قرمز و سياه، ادويه‌ها، مركبات، سس‌هاي خانگي بدون نمك و ساير سبزي‌ها معطر كرد. ماهي‌هاي حاوي اسيدهاي چرب مفيد از قبيل حلوا، قزل‌آلا و قباد چندين بار در هفته توصيه مي‌شوند.
ـ سبزيهاي ريشه‌اي از قبيل سيب‌زميني، همچنين برنج، ماكاروني، رشته‌ها و حليم بدون نمك و همچنين مواد نشاسته‌اي داراي سديم كم هستند و مي‌توان به عنوان پايه‌اي براي وعده غذايي از آنها استفاده كرد.
ـ دانه كنجد و سبزيهاي برگ سبز، منابع كم سديم و تامين كننده كلسيم هستند.
ـ سير نيز به كاهش فشارخون كمك مي‌كند.
از چه غذاهايي بايد پرهيز كرد؟
ـ از سوسيس، كالباس، كنسرو گوشت، برگرها و ساير فرآورده‌هاي گوشتي به علت دارا بودن مقادير بالاي سديم بايد پرهيز كرد. سبزيهاي كنسروشده در آب نمك، زيتون شور، چيپس و ساير تنقلات شور نيز نبايد مصرف شوند.
ـ ماهي دودي يا كنسروشده و تن ماهي سرشار از سديم هستند.
ـ سس‌ها، سوپ‌ها، قرص‌هاي گوشت، كنسرو لوبيا و ساير غذاهاي آماده مصرف مي‌تواند سبب تشديد بيماري شود.
ـ مصرف الكل با فشاربالا ارتباط داشته و مي‌تواند سبب تشديد بيماري شود.
ـ در طبخ به جاي كره و روغن نباتي جامد بهتر است از روغن زيتون، سويا و كانولا استفاده كرد.
ـ مواد حاوي كافئين از قبيل قهوه، چاي، نوشابه‌هاي كولا و شكلات، سبب افزايش فشارخون مي‌شوند و بايد در حد اعتدال مصرف شوند.
چند نكته :
ـ كاهش وزن و حفظ وزن طبيعي از اركان اساسي هر برنامه طراحي شده جهت مقابله با پرفشاري هستند.
ـ نياز روزانه يك فرد بزرگسال به نمك يك دهم قاشق چاي‌خوري است. مقادير بيشتر نمك فقط در شرايط آب و هوايي گرم و يا در طول شيردهي لازم است. در اين موارد يك قاشق چاي خوري نمك كافي خواهد بود.
ـ براي كاهش فشارخون پياده روي سريع 30 تا 45 دقيقه در روز و 3 تا 5 بار در هفته توصيه مي شود.
ـ مصرف سيگار سبب تشديد پرفشاري شده بنابراين توصيه به ترك سيگار ميشود.
اضافه وزن و چاقي در کودکان و نوجوانان
* مشکلات اضافه وزن و چاقي در کودکان و نوجوانان
• عوامل خطرساز براي بيماريهاي قلبي مثل کلسترول بالا و فشار خون بالا ، در کودکان يا نوجوانان چاق نسبت به همسالان غيرچاق خود بيشتر ديده مي شود .
• تيپ ۲ ديابت که سابقاً در بالغين ديده مي شد امروزه در کودکان و نوجوانان شيوع چشمگيري پيدا کرده است.
• چاقي و اضافه وزن با بوجود آمدن ديابت نوع ۲ رابطه نزديک دارند .
• خطر چاقي و اضافه وزن بزرگسالي در کسانيکه در کودکي يا نوجواني اضافه وزن داشته اند ۷۰ درصد بيشتر است . اين خطر اگر پدر يا مادر فرد نيز دچار چاقي و اضافه وزن باشند بيشتر خواهد بود .
• بالغين چاق و داراي اضافه وزن در خطر بيشتري براي ابتلا به بيماريهاي قلبي عروقي - ديابت نوع ۲ - فشار خون بالا و بعضي از انواع سرطان خواهند بود .
• يکي از اثرات مهم داشتن اضافه وزن در کودکان ، کاهش اعتماد به نفس و گوشه گيري و دپرسيون در آنها است چرا که آنها مانند همسالان خود نمي توانند در بازيهاي گروهي موفق باشند و حتي از سوي همسالان خود مورد تمسخر واقع مي شوند .
* دلايل اضافه وزن و چاقي
• مسائل ژنتيکي و سبک زندگي و چگونگي تغذيه عوامل تعيين کننده وزن کودک هستند .
• نداشتن فعاليت بدني کافي و الگوهاي تغذيه اي نامناسب نقش اصلي در اضافه وزن کودک دارند .
• الگوي زندگي امروزي از فعاليت بدني آدمها بسيار کاسته است .
• تلويزيون ، کامپيوتر ، بازيهاي ويدوئويي ، جايگزين بازيهاي کودکان و فعاليت بدني آنها را شده است .
* تعيين مقدار اضافه وزن در کودکان و نوجوانان
• مراجعه به پزشکان و متخصصان تغذيه در جهت تعيين ميزان اضافه وزن توصيه مي شود .
• BMI يا شاخص توده بدني با اندازه گيري قد و وزن محاسبه مي شود و با مقادير جداول رشد با توجه به سن و جنس کودک مقايسه مي شود .
* توصيه هاي عمومي
• کودکان داراي اضافه وزن نيازمند حمايت هاي رواني خاصي از سوي والدينشان هستند ، آنها را مي بايد از اينکه دوستشان مي داريد و مورد پذيرششان هستيد چه چاق باشند چه نباشند مطمئن سازيد .
• سعي کنيد فرزند شما احساس تفاوت با ديگر فرزندانتان نکند بجاي آنکه مستقيماً روي اضافه وزن او متمرکز شويد به تدريج با تغيير الگوي غذايي و فعاليت بدني ، اضافه وزن او را اصلاح کنيد .
• سعي کنيد مدل خوبي براي فرزندتان باشيد . فرزندتان قبل از هر چيز به سبک زندگي شما نگاه مي کند . اگر عادات غذايي سالم داشته باشيد و اهل ورزش باشيد فرزندتان نيز از شما ياد خواهد گرفت .
• بايد بدانيد که يک هدف مناسب براي اصلاح اضافه وزن يک کودک حفظ وزن فعلي است تا به مرور زمان با افزايش قدي اضافه وزن او جبران شود .
* پيشنهاداتي براي فعاليت بدني
• فعال و شاداب باشيد . توصيه مي شود که بزرگسالان حداقل روزي ۳۰ دقيقه و کودکان ۶۰دقيقه بدوند تا فعاليت بدني متوسط داشته باشند . براي آنانکه مي خواهند اضافه وزنشان را کاهش دهند يا از اضافه شدن وزنشان جلوگيري کنند فعاليت بدني بيشتري توصيه مي شود .
• خانواده ها مي بايد براي فعاليت بدني افرادشان برنامه اي لذت بخش و قابل اجرا تهيه کنند . تا همه اعضاي خانواده بدون غفلت به ورزش و شادي بپردازند .
• خانواده ها مي بايد محيط امن براي فرزندان و دوستانشان فراهم کنند تا بتواند با خيال راحت با هم بازي کنند . بازيهاي دسته جمعي و نيز شنا و دوچرخه سواري و اسکيت توصيه مي شود .
• خانواده ها مي بايد بر روي فعاليت هاي نشسته فرزندانشان نظارت داشته باشند .آنها مي بايد ديدن تلويزيون ، بازيهاي کامپيوتري و ... را محدود کنند . تماشاي تلويزيون را به روزي کمتر از ۲ ساعت محدود کنيد .
* پيشنهاداتي براي رژيم غذايي سالم
• فرزندانتان را آموزش دهيد به هنگام گرسنه شدن ، غذا بخورند و به آهستگي غذا بخورند
• تا آنجا که ممکن است افراد خانواده سعي کنند با هم غذا بخورند .
• از اجبار کردن افراد خانواده به خوردن يک غذاي خاص پرهيز کنيد .
• مقدار چربي و کالري مصرفي را بدقت چک کنيد . غذاهاي پرچربي بدليل کالري بالاي چربي احتمال چاقي و بسياري از بيماريها را زياد مي کند .
• هيچگاه براي فرزندانتان برنامه غذايي اجباري تعيين نکنيد .
• از غذا و خوردني ها به عنوان پاداش براي کودکانتان استفاده نکنيد .
• منع غذا و خوردن را به عنوان تنبيه کودکتان بکار نبريد .
• کودکان مي بايد تشويق به خوردن آب و شير شوند . بهتر است از ساير نوشيدني ها بدليل مواد افزودني پرهيز شود .
• به آنچه به عنوان چاشت يا ميان وعده مي خوريد دقت داشته باشيد . چرا که همان حجم کم غذا اغلب اوقات بسيار پرکالري است و موجبات چاقي را فراهم مي کند .
• يخچالتان را با غذاهاي کم چرب ، شير کم چرب ، ميوه جات تازه پرکنيد .
• اکثر نوشيدني ها حاوي مقادير زيادي شکر ، مواد افزودني و رنگهاي شيميايي هستند و مواد مغذي چنداني ندارند .
• سعي کنيد روزانه ميوه جات و سبزيجات را به اندازه کافي مصرف کنيد .
• از خوردن غذا به هنگام تماشاي تلويزيون پرهيز کنيد .
• صبحانه يک وعده غذايي مهم و شايد مهمترين وعده غذايي به شمار مي رود . يک روز خوب با صبحانه خوب شروع مي شود . داشتن صبحانه کافي وسالم به داشتن يک وزن متعادل و مناسب کمک زيادي مي کند .
اگر کودک شما اضافه وزن دارد :
• بسياري از کودکاني که اضافه وزن دارند از آنجا که در حال رشد هستند نياز به کاهش وزن ندارند . اما مي توان اضافه شدن وزن آنها را کنترل کرد تا با رشد قدي که دارند به وزن متعادلشان برسند .
• رژيم غذايي فرزندتان مي بايد از لحاظ مواد غذايي لازم براي رشد کودکتان کامل و مطمئن باشد . رژيم غذايي کودکتان بايد سرشار از ويتامين ها ، پروتئين ها و مواد معدني باشد . کاهش وزن تنها متوجه کم کردن مقدار کالري ( انرژي ) غذا است نه کم کردن مواد غذايي ضروري .
• حتي در مواردي که اضافه وزن زياد است کاهش وزن مي بايد به تدريج صورت گيرد . تغيير شديد و ناگهاني رژيم غذايي يا استفاده از قرصها اصلاً توصيه نمي شود .
• اگر کاهش اضافه وزن تنها با تمرکز بر روي رژيم غذايي باشد اغلب اوقات ناموفق خواهد بود و بعد از مدتي دوباره دچار اضافه وزن خواهيد شد .
• لازم است در کنار توجه به رژيم غذايي حتماً کودکتان را به فعاليت و بازي تشويق کنيد .
• براي کنترل وزن همه عمر بايد تلاش کنيد .
• برنامه کاهش وزن در کودکان حتماً مي بايد زير نظر پزشک صورت گيرد .
توضيحات درمان چاقي
1ـ چاقي يك بيماري مزمن است و مثل هر بيماري مزمن ديگري نياز به زمان دارد.
2ـ هرگز در درمان چاقي خود از دارو استفاده نكنيد، چرا كه دارو غذا نيست و در هر حال داراي عوارضي ميباشد.
3ـ در درمان چاقي خود هيچگاه عجله نداشته باشيد، يادتان باشد كه رژيم غذايي با كاهش وزن تدريجي علاوه بر اينكه قابل تحملتر است،عوارضي نداشته، تقريباً غير قابل بازگشت ميباشد.
4ـ چاقي با بسياري از بيماريها چه مستقيم و چه غيرمستقيم ارتباط دارد مانند: هيپرتانسيون (افزايش فشار خون)، آترواسكلروز (سخت‌شدن جدار رگها)، بيماريهاي كبدي و صفراوي (بيشتر سنگ كيسة صفرا)، آرتريت‌ها از جمله آرتروز (استخوانهاي هر شخص براي وزن سلامت او طراحي شده است)، اختلالات تنفسي، نقرس، واريس، نازايي، مسموميت حاملگي، هيرسوتيسم (پرمويي زنان)، چربي بالاي خون، فتق و از همه مهمتر احساس محروميت اجتماعي و حقارت البته در چاقيهاي شديد.
5ـ چاقي باعث كاهش عمر ميشود، بطوريكه شركت بيمة عمر متروپوليتن آمريكا به ازاي هر اينچ (5/2سانتيمتر) دور شكم بزرگتر از دور سينه دو سال و به ازاء هر چهار كيلوگرم اضافه وزن يك سال كاهش عمر درنظر مي‌گيرد.
6ـ در درمان برخي از بيماريها قبل از مصرف دارو رژيم غذايي داده ميشود و چه بسا با رعايت رژيم غذايي نيازي به مصرف دارو نباشد. از جملة اين بيماريها مي‌توان از: افزايش فشار خون، افزايش قند خون و افزايش چربي خون نام برد.
7ـ علل چاقي : الف) فشارهاي دروني، استرسها و افسردگيها
ب) ثانويه به بيماريهايي ازقبيل : هيپوتيروئيديسم (كم‌كاري تيروئيد)، اختلالات هيپوتالاموس و …
ج) مصرف بعضي داروها مثل داروهاي ضد بارداري، ضدافسردگي و ضداضطراب و كورتون‌ها
د) اختلال تغذيه‌اي (دريافت بيشتر انرژي و كمي فعاليت)
ه) ژنتيك: 30% علت چاقيها را شامل ميشود.
از تمامي اين عوامل اختلال تغذيه‌اي و يا اگر بهتر گفته شود عادات بد غذايي از همه مهمتر است، بطوريكه اگر شخصي علاوه بر نياز روزانه‌اش هر روز يك نان سوخاري (كه بسيار كالري كمي دارد) اضافه بخورد، بعد از 20 سال پانزده كيلوگرم اضافه‌وزن پيدا خواهد كرد.
8ـ درمانهاي چاقي به چهار دستة دارويي، استفاده از وسايل و شيوه‌هاي مخصوص، جراحي و رژيم‌درماني تقسيم مي‌شوند
الف) درمان دارويي: داروهاي ديورتيك (ادرارآور): كه به سرعت با ازدست رفتن آب بدن شخص دچار كاهش وزن (دقت كنيد: كاهش وزن نه لاغرشدن) مي‌شوند كه از نظر علمي نه تنها صحيح نيست بلكه خطرناك نيز ميباشد. اكثر مؤسساتي كه در تبليغات خود كاهش وزن سريع را نويد مي‌دهند از اين روش استفاده مي‌كنند.
داروهاي هورموني: مثل داروهايي كه باعث پركاري غدة تيروئيد مي‌شوند. اين داروها نيز با افزايش كاتابوليسم (مصرف انرژي يا سوخت) باعث كاهش وزن و همچنين لاغرشدن مي‌شوند كه اين روش نيز به دليل اينكه در روند طبيعي بدن اختلال ايجاد مي‌كند، ازنظر علمي صحيح نبوده خطرناك ميباشد.
داروهاي ملين: اين داروها با دفع مواد غذايي بدن و جلوگيري از جذب مواد باعث كاهش وزن مي‌شوند كه واضح است در درازمدت باعث سوءتغذيه و كمبود بعضي مواد موردنياز بدن خواهند شد. ضمن اينكه خود نيز عوارضي از قبيل شكم‌درد و … دارند. اين داروها همانگونه كه از نامشان پيداست با كاهش دادن اشتهاي شخص باعث كم‌خوردن و كاهش دريافت انرژي مي‌شوند. عوارض آنها بيشتر سوءتغذيه، ريزش مو، ضعف و افسردگي ميباشد. سرگروه اين داروها كه در ايران زياد مصرف ميشود فن فلورامين ميباشد كه از سال 1998 مصرف آن به دليل ايجاد عوارض روي دريچه هاي قلب ، در آمريكا ممنوع شده و از فارماكوپه آمريكا حذف شده است .
داروهايي كه مانع جذب چربي مي‌شوند: اين داروها كه امروزه موردمصرف زيادي پيدا كرده و تبليغات زيادي در مورد آن انجام ميشود با اتصال به چربي مواد غذايي مانع جذب آنها ميشود و بدينوسيله كالري كمتري به بدن مي‌رسد. به دليل اينكه در رژيم غذايي افراد ايراني بر خلاف غربيها مواد نشاسته‌اي بيشتر است، مصرف آنها كاملاً مؤثر نبوده همچنين اين داروها برخلاف تبليغات انجام شده روي چربي بافتهاي بدن تأثيري ندارد. لذا فقط تا زمان مصرف مؤثر بوده ضمن اينكه به دليل عدم جذب ويتامينهاي محلول در چربي مثل ويتامين K,A,D,E شخص دچار كمبود اين ويتامين‌ها شده و همچنين اين داروها قيمت بالايي دارند. در حال حاضر تحقيقات روي اين داروها انجام ميشود كه دارويي ساخته شود كه روي چربي بافت بدن هم مؤثر باشد. اگر چنين دارويي ساخته شود جاي تمامي رژيمهاي تغذيه‌اي را خواهد گرفت.
ب) استفاده از وسايل و شيوه‌هاي مخصوص: عبارتند از: سونا، ترموتراپي (استفاده از گرماي موضعي) ماساژ درماني، كمربند لاغري، طب سوزني، كرمها، پمادها، ژلها، گوشوارة لاغري كه همگي اينها از نظر علم پزشكي و تغذيه مورد قبول نمي‌باشند و همگي كمابيش باعث ايجاد عوارض مي‌شوند. ضمناً بيشتر اين راهها بجاي كاهش وزن يا لاغري فقط باعث كاهش سايز مي‌شوند.
ج) درمانهاي جراحي: در موارد چاقيهاي بسيار شديد انجام ميشود. شامل برداشتن قسمت‌هايي از روده يا معده، بالون‌گذاري داخل معده براي كاهش حجم آن و برداشتن چربي زير پوست شكم با ساكشن يا ليزر كه همگي اينها به دليل عوارض شديدي كه دارند زياد مورد توجه نيستند.
د) رژيم درماني: آب درماني: يكي از روشهاي قديمي است و بعد از پايان دوره به دليل محروميت شديد غذايي اختلالات گوارشي بهمراه دارد. علاوه بر عوارض شديد جسماني فقط براي مدت كوتاهي مي‌تواند قابل تحمل باشد.
كاهش وزن از طريق ورزش: ورزش يكي از روشهاي بسيار مناسب براي برخورداري از جسم سالم و وزن ايده‌آل است. كاهش وزن فقط از طريق ورزش مشكل و دشوار است چرا كه مثلاً براي كاهش يك كيلوگرم وزن بايد 20 ساعت پياده‌روي كرد.
كاهش وزن از طريق رژيم غذايي: حذف يك وعدة غذايي مثل صبحانه يا شام از جملة اين روشهاست كه با حذف صبحانه فرد دچار افت قند خون طي روز و كاهش كارآيي روزانه و پرخاشگري شده و درضمن در وعده‌هاي بعدي با پرخوري جبران ميشود. ضمن اينكه سوءتغذيه نيز از عوارض آن است. بهترين شيوه در اين مورد، رژيم غذايي بر مبناي علمي آن است كه در آن تمام مواد مورد نياز بدن در رژيم غذايي تأمين ميشود.
كاهش وزن از طريق رژيم غذايي همراه با ورزش: اين روش بهترين و اصولي‌ترين روش براي كاهش وزن و داشتن وزن ايده‌آل است. در اين روش از يك رژيم غذايي برنامه‌ريزي شده همراه با ورزش متعادل (مانند پياده‌روي) استفاده ميشود. اين روش سلامت جسم و روح را به ارمغان مي‌آورد و عوارضي مانند ريزش مو و چروكيدگي پوست و … را درپي نخواهد داشت. در طي رژيم بايد عادات غذايي گذشته را ترك كنيد و به عادات غذايي جديد انس بگيريد كه اين مهمترين اصل در درمان چاقي است.
با توجه به موارد فوق بهترين و سالمترين راه حل ارائه‌شده در مورد درمان چاقي اين موارد ميباشد:
الف) رژيم غذايي صحيح ب) ورزش مناسب و كافي ج) تغيير رفتار و اصلاح عادات بد غذايي
9ـ در هر رژيم غذايي صحيح بايد اين گروههاي غذايي وجود داشته باشد: شير و لبنيات، حبوبات و غلات، ميوه و سبزيجات، گوشت
10ـ رژيم غذايي بايد: تأمين كنندة انرژي مورد نياز روزانه باشد. تأمين كنندة ريزمغزيها باشد(موادي كه به مقدار بسيار كم بايد در غذا وجود داشته باشد). بر اساس فرهنگ غذايي ايراني باشد. تنوع لازم را داشته باشد.
11ـ در يك رژيم غذايي اصولي كاهش وزن تدريجي است. بطوريكه حداكثر يك كيلوگرم در هفته مجاز به كاهش وزن مي‌باشيم. به همين دليل بايد حوصله داشته و با دقت برنامة خود را اجرا كنيد. ضمناً اگر قبل از رژيم عكسي از خود داشته باشيد بهتر خواهد بود. توجه داشته باشيد با كاهش وزن (درحقيقت رسيدن به وزن ايده‌آل) جوانتر هم به نظر خواهيد رسيد.
مواظب رگ‌هاي!تان باشيد
خوراکی‌ها - صدف كوه‌كن*:
پرفشاري خون مسأله‌اي است كه جمعيت بشري گسترده‌اي را درگير كرده است.
نزديك به 58 ميليون نفر از مردم ايالات متحده از اين بيماري رنج مي‌برند و در ايران نيز شمار زيادي از افراد نه تنها در سنين بالا، بلكه در سنين ميانسالي و حتي جواني با اين مشكل دست به گريبانند.
در واقع فشار خون بالا به صورت افزايش فشار خون در شريان‌ها تعريف ميشود و به طور كلي فشار خون 7/11(يازده روي هفت ميلي‌متر جيوه) طبيعي تلقي ميشود و مقدار بالاتر از آن (چيزي حدود 9/14 و بالاتر) در بزرگسالان، بالا محسوب شده و بايد كنترل شود.اين مشكل از دسته تهديدكننده‌هاي سلامتي است كه در صورت بالا بودن، احتياج به يك فرايند طولاني مدت دارد كه بايد در طول سالها عمر ادامه داده شود.
اين فرآيند شامل تغييراتي در رژيم غذايي، ورزش كردن و كنترل وزن است. وجود رابطه بين رژيم غذايي و فشار خون، داراي مفاهيم مهمي براي پيشگيري و درمان پرفشاري خون است كه حتي در صورت نياز به درمان دارويي نيز بايد رعايت شود، البته رعايت رژيم غذايي و مصرف داروها، تنها در صورتي مؤثر است كه بيمار به دقت به توصيه‌هاي پزشك خود عمل كند.
در اين زمينه مراقبين بهداشتي بايد آگاه باشند كه در بسياري موارد، به‌ويژه در بيماران مبتلا به پرفشاري خون خفيف، اصلاح رژيم غذايي و شيوه زندگي، نياز به دارودرماني را رفع يا دوز دارو را كاهش مي‌دهد.
عوامل تغذيه‌اي كه در ايجاد اين مشكل مؤثرند، عبارتنداز: چاقي، دريافت زياد سديم، مصرف كم پتاسيم و كلسيم.
لازم به ذكر است كه در برخي موارد، بيماريهاي كليوي يا مشكل در غدد درون ريز و... ميتوانند منجر به پرفشاري خون شوند، ولي در بيش از 90 درصد موارد علتي براي فشار خون بالا يافت نمي‌شود، كه به آن «فشار خون بدون علت» مي‌گويند.در واقع جنبش روي‌آوري به مواد خوراكي براي پيشگيري و درمان بيماريها، چند سالي است كه مورد توجه مجدد قرار گرفته است، اما يافته‌‌هاي نوين در تأييد آن موجب شده است كه دامنه و سرعت اين گرايش به طرز شگفت‌‌انگيزي افزايش يابد.
اكنون اين رويكرد در بسياري از نقاط جهان طرفداران بي‌شماري دارد و تنظيم رژيم غذايي، در جهت كاهش فشار خون جزئي تفكيك‌ناپذير از زندگي افراد درگير با اين اختلال را تشكيل مي‌دهد.
اگر از مشكلات تغذيه‌اي نظير پرفشاري- اختلال در چربي‌ها، بالا بودن قند خون، چاقي و... رنج مي‌بريد و تا به حال به تركيب مواد غذايي كه استفاده كرده‌ايد، توجه نداشته‌ايد، علت را در همين امر جست‌‌وجو كنيد و به عنوان يك اصل ابتدا به تهيه جدولي بپردازيد كه نشانگر مواد غذايي باشد كه در روز قبل مصرف كرده‌ايد (يادآمد 24 ساعته) سپس با نگاهي به الگوي تغذيه سالم كه در پايان به آن خواهيم پرداخت، مشخص كنيد كه كدام موارد، موارد تخطي شما از يك رژيم غذايي سالم و مناسب بوده است (اميدوارم در اين امتحان تجديد نشويد.)
در اينجا بهتر است به ذكر اهداف تغذيه‌اي در افراد مبتلا به پرفشاري خون بپردازيم:
-1 كاهش دريافت سديم و چربي‌ها
-2 افزايش دريافت پتاسيم و ساير مواد معدني مفيد
-3كاهش مصرف دخانيات
-4 تشويق به رعايت عادات بهداشتي در خوردن غذا و تبعيت از رژيم غذايي متعادل
در واقع ويتامينهاي متعددي نيز وجود دارند كه وجود آنها، براي تنظيم فشار خون و پيشگيري از بيماريهاي قلب و عروق بسيار كارآمد است. علاوه بر ويتامين‌ها، مواد معدني و‌آنتي‌اكسيدان‌ها و همچنين بيوفلاونوئيدها نيز در اين زمينه نقش دارندكه عبارتنداز:
ويتامين ، كولين، منيزيم، سلنيم، بتاكاروتن، ويتامين C و... بعد از بحث ويتامين‌ها و مواد معدني، پرداخت جزيي‌تر به برخي مواد غذايي كه از اهميت ويژه‌‌اي تعديل چربي‌ها و فشار خون دارند، خالي از فايده نخواهد بود، زيرا اغلب داروهاي فشارخون از طريق غيرمستقيم اثر كرده و غالباً ممكن است عوارض جانبي ناراحت‌كننده‌اي نظير سرگيجه، ناتواني جنسي، ضعف و خستگي مفرط و بي‌نظمي ضربان قلب و... ايجاد كنند، در عوض برخي مواد غذايي وجود دارند كه ميتوانند باعث كاهش فشار بدون عوارض جانبي شوند.
كرفس:
دكتر اليوت در جريان پژوهش‌هايي دريافته است كه در كرفس تركيب شيميايي با نام فتاليد وجود دارد كه روي عضلات نرم رگ‌هاي خوني اثر كرده و آن را گشاد مي‌كند و از اين طريق به شكل مستقيم و ساده در كاهش فشار خون، تأثير دارد.
پياز:
پياز حاوي ماده‌اي به نام آدنوزين است و در ضمن داراي تركيبات آنتي اكسيداني بوده كه در انواع تيره آن مقدار بيشتري موجود است و در اصل پياز را عامل مؤثري در پايين آوردن كلسترول و فشار خون و كاهش لخته شدن خون در سرخ‌رگ‌هاي قلب مي‌دانند كه به اين لحاظ تأثيري كاملاً شبيه به آسپرين دارد.
سير:
حداقل در هفده آزمايش باليني نشان داده شده است كه سير قادر به تعديل فشار خون است و ميزان كاهش آن در اغلب آزمايش‌ها با خوردن 600 ميلي‌گرم سير از پنج تا ده درجه است.
شنبليله:
تحقيقات نشان داده است كه گرد تخم شنبليله آسياب شده، كلسترول خون را پايين مي‌آورد و ثانويه به آن، منجربه كاهش فشار خون خواهد شد. ماده ژله‌اي كه از انواع فيبر قابل حل در آب به نام گالاكتومان است و در تخم شنبليله وجود دارد، به اسيدهاي صفراوي باند شده و موجب كاهش كلسترول حتي در حد تأثير داروهاي مصنوعي ميشود.
چاي سبز:
چاي سبز سرشار از ويتامين‌ها و مواد معدني بسياري از جمله: پتاسيم، فسفر، منيزيم، كلسيم و... است. هر فنجان چاي حدود 2/0 ميلي‌گرم فلوئور دارد كه در چاي سبز از ديگر گونه‌هاي چاي بيشتر است. وجود اين مواد مغذي در چاي سبز، آن را ماده مناسبي براي تعديل فشار خون كرده و علاوه بر آن به حفظ سلامت اعصاب و عروق نيز كمك مي‌كند.
خرما:
جداول علمي تعيين كرده است كه نياز روزانه بدن انسان به ماده معدني منيزيم در حدود 250 ميلي‌گرم است در حالي‌كه هر صد گرم خرما 63 ميلي‌گرم از اين ماده‌معدني مفيد را داراست.
بنابراين اين ميوه با دارا بودن طيف وسيعي از مواد‌معدني كه خاصيت كاهش فشار خون را دارند به راحتي و شايستگي مي‌تواند به عنوان جايگزين شيرين كننده‌هاي تصفيه شده مثل قند و شكر قرار گيرد.
گلابي:
اين ميوه مفيد و خوش‌طعم داراي ويتامينهاي A، B1، B2 و PP يا B3 و مقداري پروتئين بوده. همچنين حاوي چربي، قند طبيعي، منگنز، كلسيم و آهن است. تانن و املاح پتاسيم كه در گلابي وجود دارد، براي مبتلايان به فشار خون بالا نافع است.
زيتون و برگ زيتون:
زيتون حاوي ويتامينهاي A و C و پيش ساز ويتامين A (بتا كاروتن) است. روغن زيتون در به تعادل رساندن چربي‌هاي خون، اثر فوق‌العاده‌اي دارد. دم كردن برگ زيتون نيز به مقدار يك قاشق غذاخوري در يك فنجان آب يكي از بهترين داروهاي معالج ازدياد فشار خون و انسداد مجاري صفراوي به شمار مي‌آيد. بدين طريق كه روزانه 3 الي 4 فنجان از اين دم كرده را به فواصل بنوشند.
تره فرنگي:
تره‌فرنگي- پيازچه- ترب و... به دليل دارا بودن فيبرهاي غذايي و همچنين ويتامينهاي گوناگون نظير ويتامينهاي گروه B و C ، همچنين گوگرد و موادي نظير سلولز و ازت خواص ضد عفوني‌كنندگي داشته و در كنار آن قادر به كاهش فشار خون و چربي‌هاي خون است.
سويا:
اسيد آمينه موجود در پروتئين‌هاي سويا عاملي براي تنظيم فشار خون هستند. مقادير كم گوگرد و پروتئين‌هاي سولفوره موجود در پروتئين‌هاي سويا باعث افزايش دفع نمك از كليه و كاهش دفع كلسيم ميشود.
كلسيم ماده‌اي است كه علاوه بر ساخت و نگهداري و سلامت استخوان‌ها و دندان‌ها در تنظيم فشار خون نيز نقش مهمي را ايفا مي‌كند. افزودن حداقل 25-20 گرم محصولات پروتئيني دانه كامل سويا(مثل آجيل سويا) فشار را تا حد زيادي پايين مي‌آورد.
گوجه فرنگي:
گوجه فرنگي يك «ميوه- سبزي» است كه داراي ويتامينهاي اساسي مانند ويتامين C، ويتامين A و... است. لازم است كه تمامي گوجه خورده شود(يعني پوست، تخم و گوشت آن) تا اثرات مفيد آن نمايان شود. در واقع آب گوجه فرنگي «خون گياهي» ناميده ميشود و براي پايين آوردن فشار خون (البته بدون افزودن نمك) از آن استفاده مي‌كنند.
گريپ فروت و ليموترش:
اين دو ميوه مفيد به عنوان سردسته‌هايي براي مركبات معرفي شده‌اند كه در حقيقت بالا بودن ميزان ويتامين C و املاح معدني در آنها موجب شده تا از ديرباز براي كاهش فشارخون مورد استفاده قرار گيرند، استفاده از اين ميوه‌ها در وعده‌هاي مياني(ميان وعده‌ها) مي‌تواند به ساير عوامل در پايين نگه داشتن سطح فشار خون كمك كند.
با صحبت در رابطه با ميوه‌ها و سبزي‌ها به اين نتيجه رسيديم كه هر نوع سبزي و ميوه تازه، سرشار از مواد معدني و ويتامينهاي مورد نياز و ضروري براي سلامت دستگاه‌هاي بدن است و استفاده روزانه 7-6 وعده از آنها مي‌تواند از بروز بيماريهاي قلبي- عروقي(فشار خون بالا- چربي خون بالا) و انواع سرطان‌ها جلوگيري كند، مضاف بر اين كه عنصر حرارت دهي در رابطه با آنها قابل حذف بوده و مصرف آنها بدون درگيري در پروسه طبخ و فراهم سازي قابل اجراست. بنابر اين مصرف ميوه و سبزيجات خام (حدالامكان) و پخته را در برنامه غذايي خود داشته باشيد.
حالا بد نيست كمي در رابطه با مواد پروئئيني صحبت كنيم:
مواد لبني:
همان طور كه بارها گفته شده است، شير، ماست، پنير و كلاً محصولات لبني با دارا بودن مقدار زيادي كلسيم و به همراه ويتامين‌ها از منابع غذايي سرشار از مواد مغذي به شمار مي‌آيند، اما شرط بهره بردن از آنها در يك رژيم سالم استفاده از انواع كم چرب آنهاست، بنابر اين مصرف 3-2 وعده شير يا ماست بدون چربي و يا 3-2 قوطي كبريت پنير كم نمك و كم‌چربي را به شما توصيه مي‌كنيم.
