بخشی از مقاله
مقدمه
ماهیان از نظر تغذیه با یکدیگر متفاوت بوده و هر گروه از پرورش ماهیان دریایی، یکی از بزرگترین مشکلات به
مواد غذایی خاصی تغذیه می کنند. ماهیان یک گونه نیز در حساب می آید و تحت تأثیر عوامل زنده و غیر زنده،
سنین مختلف ممکن است عادات غذایی متفاوتی داشته شکار شدن بوسیله موجودات دیگر، گرسنگی، حمل و نقل
باشند. به طورکلی ماهیان ممکن است گوشتخوار و شرایط بد فیزیکی آب قرار دارد .(7) بنابراین می توان
،گیاهخوار و یا همه چیز خوار باشند. در سنین مختلف با یک غذادهی اولیه مطلوب لارو و نگهداري در محیط
گاهی ممکن است به طور اتفاقی و یا انتخابی اقدام به مناسب، مرگ و میر اولیه پرورش لاروي را کاهش داد. در
خوردن انواع دیگر غذاها بنمایند. منابع غذایی زنده براي بسیاري از مطالعات انجام شده با افزایش غذادهی اولیه به
پرورش ماهیان دریایی و ماهیان آب شیرین به ویژه در وسیله انتخاب بهینه اندازه غذاي مورد نیاز لارو و بهبود
مراحل لاروي ضروري هستند. مرگ و میر اولیه لارو در
574
مجله زیست شناسی ایران جلد 22، شماره 4، زمستان 1388
کیفیت غذایی در غذاي زنده موفقیتهایی در پرورش لارو
کسب شده است 3)، 9، 10، 11، 14 و .(15
اگرچه انواع غذاهاي خشک و مخلوط براي تغذیه ماهی مورد استفاده قرار می گیرد، اما گزینه مهم، فیتوپلانکتونهاي
تک سلولی یا پر سلولی و یا موجودات زئوپلانکتونی
تکسلولی یا پرسلولی می باشد. روتیفرها در تغذیه لارو
ماهیان آب شیرین حائز اهمیت هستند .(1) غذاي زنده در
پرورش آبزیان از چند جنبه مهم می باشد یکی آنکه در مرحله لاروي برخی از گونه هاي آبزي به دلیل عدم
تناسب اندازه دهان لارو و ذرات غذایی امکان استفاده از
غذاي مصنوعی وجود ندارد. و دیگري اینکه استفاده از
غذاي کنسانتره حداقل در این مرحله از زندگی تأمین کننده نیازهاي غذایی لاروها نیست و باعث کاهش رشد، سوءتغذیه و بروز مشکلات ناشی از کاهش قدرت دفاعی بدن در مقابل عوامل محیطی و پاتوژن می گردد. در حالی
که استفاده از غذاهاي زنده در پرورش لارو آبزیان مختلف
نه تنها نیازهاي غذایی جانور را تأمین می کند، بلکه به دلیل همخوانی این نوع غذاها با رژیم غذایی طبیعی ماهی، بیشتر قابل پذیرش و استفاده است. دانستن رژیم غذایی لارو و بچه ماهیان در مراحل ابتدایی (که حساس ترین بخش
پرورش محسوب می شود) می تواند کوددهی، غنی سازي
استخر و مدیریت غذاي زنده را بهبود دهد تا در شرایط تکثیر مصنوعی و پرورش در کارگاه بتوان نیازهاي غذایی آنها را تأمین کرد. در نتیجه لارو و بچه ماهیان با کیفیت
جهت پرورش و یا بازسازي ذخایر تولید نمود.
مواد و روشها
این تحقیق به مدت 4 ماه از اردیبهشت تا مرداد سال 1385
در مرکز تکثیر و پرورش ماهیان استخوانی سیجوال (واقع
در 5 کیلومتري شرق بندرترکمن) استان گلستان انجام گرفت. در این تحقیق عادات غذایی لارو و بچه ماهیان
کپور دریایی از شروع تغذیه 0/2) گرم) تا وزن 10 گرمی
در .8 استخر 2 هکتاري مورد بررسی قرار گرفت. در ابتدا
استخرها کاملاً خشک و به میزان 300-500 کیلو گرم در
هکتار آهک پاشی و سپس شخم زده شدند. قبل از آب
گیري استخرها از سم آندوسولفان براي از بین بردن ماهیان
هرز در منبع آب، استفاده شد. بعد از آب گیري، استخرها
به میزان 1500 کیلوگرم در هکتار با استفاده از کود گاوي
کود دهی شدند که به عنوان کود پایه محسوب می شد و
1000 کیلوگرم نیز در طول دوره پرورش به ازاي هر هکتار
به استخرها داده شد. بعد از یک هفته میزان غذاي زنده
استخرها اندازه گیري گردید، زمانی که میزان غذاي زنده
استخرها بیش از 10 گرم در متر مکعب رسید، مولدین به
استخرها معرفی شدند. جهت تعیین عادات غذایی لارو و بچه ماهیان هر 15 روز یکبار و با 3 تکرار نمونه برداري
صورت گرفت. به این صورت که 33 عدد لارو و بچه
ماهی در هر بار نمونه برداري از ابتدا ، وسط و انتهاي
استخرها صید شدند. از هر استخر با استفاده از تور زئوپلانکتون گیر براي لارو و تور کششی براي بچه ماهی در مجموع 100 عدد ماهی صید شد. سپس در فرمالین 2/5
درصد فیکس گردیده به آزمایشگاه منتقل شدند. در
آزمایشگاه طول و وزن هر لارو و بچه ماهی به طور
انفرادي اندازه گیري شده و سپس شکم لارو و بچه ماهیان شکافته و محتویات روده با ترازوي ساتوریوس (با دقت
(0/01 توزین شدند. براي تعیین فراوانی موجودات بلعیده شده محوطه شکمی لارو و بچه ماهیان شکافته و به
صورت جداگانه در زیر میکروسکوپ با بزرگنمایی 40
مورد بررسی قرار گرفت. تعداد هر موجود در روده
شمارش شد. شناسایی موجودات غذایی با استفاده از
کلیدهاي شناسایی موجود حشرات، نرمتنان و اغلب از
طریق اجزاي سخت به ویژه قطعه روستروم، پوسته وپاهاي
سخت پوستان صورت گرفت. در نتیجه موقعیت غذایی آن در جیره غذایی در دوره هاي مختلف لاروي و بچه ماهی
تعیین گردید.
575
: Nsj
مجله زیست شناسی ایران جلد 22، شماره 4، زمستان 1388
آنالیز فاکتورهاي بیولوژیک: با استفاده از اطلاعات به
دست آمده از محتویات روده هاي مورد بررسی قرار
گرفته، میزان پر و خالی بودن روده توسط رابطه شاخص
غالبیت (IP) محاسبه شد جدولی براي ارزیابی میزان پر و
خالی بودن روده براي ماهی کپور وجود ندارد اما با نگاهی
به جدول میزان پر و خالی بودن روده در ماهیان خاویاري می توان به این نتیجه رسید که هر چه این میزان بیشتر
باشد، نشان دهنده تغذیه خوب در لارو و بچه ماهیان کپور
دریایی است .(6)
وزن توده غذایی معده و روده ماهی
×10000 ( گرم یا میلی گرم) IP=
وزن ماهی (گرم یا میلی گرم)
براي تعیین نوع غذاي ماهی از شاخص ارجحیت غذایی
(Food Preference)استفاده شد :
Nsj
Fp= Ns 100
که در این رابطه : Fp شاخص ارجحیت غذایی،
تعداد معده هاي پر که داراي طعمه مورد نظر باشند و :Ns
تعداد کل معده هاي پر شمارش شده می باشد .(2)
ارتباطFp با نوع غذا به این صورت است که: اگرFp < 10
باشد، یعنی شکار خورده شده تصادفی بوده و غذاي اصلی محسوب نمی شود. درصورتیکه 10≤ Fp < 50 باشد یعنی
غذاي خورده شده یک غذاي دست دوم (فرعی) می باشد و این در صورتی است که شکار اصلی در دسترس نباشد و
اگر 50 ≤ Fp باشد، یعنی طعمه مذکور، غذاي اصلی ماهی
می باشد.
ضریب چاقی یا فاکتور وضعیت ( (Condition Factor با
استفاده از رابطه زیر محاسبه شد .(16)
K = W / L3 × 100
576
در این رابطه K ضریب چاقی، L طول کل (سانتیمتر) وW
وزن (گرم) می باشد.
ضریب نرخ رشد ویژه با استفاده از فرمول زیر محاسبه گردید .(13)
= ضریب رشد ویژه %SGR
×100 (زمان)/ (گرم) ( ]وزن اولیه- Ln وزن ثانویه[(Ln
