بخشی از مقاله
خلاصه
پروبیوتیک ها مکمل های غذایی حاوی میکرواُرگانیسم های زنده ای هستند که برای سلامتی میزبان مفید می باشند. مکانیسم های مختلفی برای عملکرد و فعالیت پروبیوتیک ها پیشنهاد شده است ماننه تحریک سیستم ایمنی و کاهش فشار خون. هدف از تحقیق حاضر توصیف اثر هشت هفته تمرینات هوازی با شدت متوسط همراه با مصرف ماست پروبیوتیک بر نیمرخ لیپیدی و فشار خون زنان مبتلا به فشار خون بالا بود. در این مطالعه نیمه تجربی با طرح پیش آزمون - پس آزمون، 40 زن مبتلا به فشار خون بالا و در محدوده سنی 50 تا 60 سال به صورت هدفمند و در دسترس به عنوان آزمودنی انتخاب شدند. آزمودنی ها به طور تصادفی به چهار گروه مساوی؛ - 1 تمرین هوازی، - 2 مصرف ماست پروبیوتیک، - 3 ترکیب تمرین هوازی و مصرف ماست پروبیوتیک و - 4 کنترل، تقسیم شدند. برنامه تمرین هوازی به مدت هشت هفته، سه جلسه در هفته و هر جلسه به مدت 60 دقیقه با شدت 60 تا 70 درصد حداکثر ضربان قلب انجام می شد. مصرف ماست پروبیوتیک روزانه دو وعده و هر وعده 300 گرم ماست کم چرب بود. گروه تمرین هوازی و مصرف ماست پروبیوتیک، هر دو مداخله را همزمان دریافت می کردند. ارزیابی نیمرخ لیپیدی و فشار خون به ترتیب با استفاده از خونگیری و دستگاه فشار خون، قبل و پس از هشت هفته تمرین انجام شد. داده ها با استفاده از آزمون تحلیل واریانس یکطرفه - ANOVA - و آزمون تعقیبی توکی تجزیه و تحلیل شد . - P<0/05 - یافته ها نشان داد بین گروه ها به لحاظ شاخص توده بدنی، درصد چربی و وزن بدن تفاوت معنی داری وجود ندارد . - P>0/05 - همچنین از بین شاخص های نیمرخ لیپیدی، در مقادیر، LDL، HDL، TG و TC بین گروه ها تفاوت معناداری مشاهده گردید . - P<0/05 - آزمون تعقیبی توکی نیز نشان داد تفاوت مشاهده شده در شاخص های فوق بین گروه کنترل و گروه ترکیب تمرین هوازی و مصرف ماست بوده است. همچنین هشت هفته تمرینات هوازی همراه با مصرف ماست پروبیوتیک منجر به کاهش معنی دار در فشارخون سیستولی و دیاستولی آزمودنی ها گردید - . - P<0/05 در مجموع یافته ها نشان می دهد مصرف ماست پروبیوتیک به همراه انجام تمرینات هوازی با شدت متوسط می تواند بر نیمرخ لیپیدی و فشارخون زنان مبتلا به فشار خون بالا، اثرات مثبتی داشته باشد.
واژه های کلیدی: فشار خون بالا، تمرینات هوازی، نیمرخ لیپیدی، پروبیوتیک ها
مقدمه
بیماری های قلبی عروقی و در رأس آن ها مشکلات عروق کرونری از علل اصلی مرگ و میر در قرن جدید و اولین علت مرگ و میر در ایران می باشد. فشار خون بالا، چاقی، بالابودن مقادیر چربی و لیپوپروتئین ها، دیابت، مصرف دخانیات و بی تحرکی را از عوامل خطرزای قلبی نام می برند، در بعضی از افراد با وجود محدوده طبیعی لیپوپروتئین های خون و عوامل خطرزای ذکر شده عوارض قلبی و عروقی دیده شده است - برمادس، . - 2002
پرفشاری خون، استعمال سیگار و بالا بودن سطوح کلسترول کم چگال - LDL - و یا کاهش سطوح کلسترول با چگالی بالا - HDL - از عوامل خطرزای بیماری های قلبی عروقی می باشند. در میان عوامل خطرزای بیماری های قلبی عروقی، بی تحرکی با سایر عوامل خطرزا از جمله؛ بالا رفتن کلسترول و فشارخون ارتباط دارد. فعالیت بدنی با کاهش فشارخون و بهبود عوامل التهابی، نقش حفاظتی برای بیماری های قلبی دارد - اشوارتز و هیرث، . - 1995 تحقیقات نشان داده اند که حجم مناسب تمرین، باعث کاهش تری گلیسرید - TG - درون عضلانی می شود و لیپوپروتئین لیپاز را تحریک می کند. افزایش فعالیت لیپوپروتئین لیپاز باعث برداشت بیشتر TG خون می شود که به نوبه خود خطرات بیماری های قلبی عروقی را کاهش می دهد - قهرمانلو و همکاران، . - 2009 به دلیل تنوع فعالیت های ورزشی - هوازی، مقاومتی و ترکیبی - ، الگوها و آزمودنی های متفاوتی در زمینه اثر فعالیت بدنی بر نیمرخ لیپیدی مورد بررسی قرار گرفته است. اگرچه نقش فعالیت ورزشی هوازی در کاهش خطر بیماری های قلبی عروقی مشخص شده است - مایکل و همکاران، - 2006، اما برخی مطالعات نیز نشان می دهند که فعالیت ورزشی هوازی، تأثیرگذاری ناچیزی بر کاهش TC یا LDL داشته و آثار آن بر افزایش HDL اندک می باشد. استودیفالک و همکاران - 2000 - بعد از 20 هفته دویدن با شدت 75- 80 درصد حداکثر ضربان قلب بر روی نوارگردان، تغییر معنی داری را در نیمرخ لیپیدی مشاهده نکردند - استودیفالک و همکاران، . - 2000 ولسمن و همکاران - 1997 - نیز بعد از هشت هفته با شدت 80 درصد حداکثر ضربان قلب، تغییری را در TC و HDL نشان ندادند - ولسمن و همکاران، . - 1997 با این حال، در اغلب مطالعات به نقش فعالیت هوازی منظم در کاهش TC و TG اذعان شده است.
در بسیاری از مطالعات علاوه بر تأثیر فعالیت های ورزشی، نقش مکمل های غذایی نیز مورد بررسی قرار گرفته است. یکی از این مکمل های غذایی، ماست های پروبیوتیک می باشدپروبیوتیک. ها، میکرواُرگانیسم های غیربیماری زایی هستند که اگر به تعداد کافی و به صورت زنده مورد استفاده قرار گیرند، از طریق ایجاد تعادل میکروبی در روده، اثرات مفید و سلامتی بخشی برای میزبان خود دارند و به همین دلیل در گروه غذاهای فراسودمند محسوب می شوند - همایونی راد، . - 2008 باکتری های مولد اسیدلاکتیک، به ویژه لاکتوباسیلوس ها و بیفیدوباکتریوم ها به طور عادی جزئی از اکوسیستم دستگاه گوارش هستند و پروبیوتیک محسوب می شوند - همایونی راد، . - 2008 برخی از خواص مفید پروبیوتیک ها عبارتند از: کمک به درمان عدم تحمل گلوکز، اسهال، یبوست، آلرژی، بیماری های التهابی روده، سندرم روده تحریک پذیر، زخم معده، تحریک سیستم ایمنی و پیشگیری از بیماری های ایمنی ذاتی، کاهش کلسترول و فشارخون و خاصیت ضدسرطانی - همایونی راد، 2008؛گلدین و گُرباچ، 2008؛ کار و همکاران، . - 2009 در چند مطالعه آزمایشگاهی مشخص شده است که طی تخمیر شیر توسط باکتری های پروبیوتیک مختلف، پپتیدهای ممانعت کننده از فعالیت آنزیم مبدل آنژیوتانسین توسط آنزیم ها ی پروتئیناز پروبیوتیک ها از پروتئین شیر آزاد می شوند. این پپتیدها با جلوگیری از فعالیت آنزیم مبدل آنژیوتانسین از طریق کاهش تولید آنژیوتانسین ,, و جلوگیری از تخریب برادی کینین، در کنترل فشارخون مؤثر هستند - یاماموتو و تاکانو، 1999؛ ریانن و همکاران، . - 2001 نتایج مطالعات بالینی در زمینه تأثیر محصولات لبنی تخمیر شده توسط پروبیوتیک ها بر فشارخون افراد متفاوت است - سپو و همکاران، 2003؛ تومیلتو و همکاران، 2004؛ آیهارا و همکاران، 2005؛ یوسینگر و همکاران، . - 2010 در یک مطالعه نشان داده شده است که ماست تخمیر شده با لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس و استرپتوکوکوس ترموفیلوس فشارخون را کاهش می دهد - آلگرهولم و همکاران، . - 2000 در مطالعه ای دیگر مشخص شده است که شیر تخمیر شده با لاکتوباسیلوس هلوتیکوس تأثیری بر فشارخون افراد ندارد - یوسینگر و همکاران، . - 2010 پرفشاری خون یا فشارخون بالا یک بیماری مزمن است که در آن فشارخون در شریان ها بالا می رود. در برخی موارد بالا رفتن فشارخون باعث خون ریزی مغزی می شود. پرفشاری خون عامل خطر عمده در سکته مغزی، سکته قلبی - حملات قلبی - ، نارسایی قلبی، بیماری شریان های پیرامونی و دلیل بیماری های مزمن کلیه است. تغییر رژیم غذایی و روش زندگی می تواند در کنترل فشارخون مؤثر بوده و خطر عوارض ناشی از آن را بر سلامتی کاهش دهد. یکی از برنامه های تغییر روش زندگی، تغییر در میزان فعالیت های بدنی از طریق شرکت در فعالیت های ورزشی است. تمرینات هوازی به عنوان یکی از روش های مؤثر بر بهبود آمادگی قلبی عروقی مطرح می باشد. مطالعات بسیاری به بررسی اثر تمرینات هوازی بر شاخص های مختلف سلامتی پرداخته اند. بطور مثال اراضی و همکاران - 1391 -
در مطالعه ای به بررسی اثر تمرینات هوازی، مقاومتی و ترکیبی بر نیمرخ لیپیدی و فشار خون مردان میانسال دارای عوامل خطرزای قلبی عروقی پرداختند. نتایج این مطالعه نشان داد نیمرخ لیپیدی در اثر تمرینات هوازی، مقاومتی و ترکیبی بهبود یافت ولی فشارخون تغییر معنی داری نشان نداد - اراضی و همکاران، . - 1391 در برخی مطالعات اثر مکمل های تغذیه ای بر فشار خون مورد بررسی قرار گرفته است. ولی بااینحال، اثر تعاملی فعالیت های ورزشی هوازی همراه با مصرف ماست پروبیوتیک بر فشارخون و نیمرخ لیپیدی کمتر مورد بررسی قرار گرفته است. هدف از پژوهش حاضر بررسی و مطالعه اثر هشت هفته تمرینات هوازی با شدت متوسط همراه با مصرف ماست پروبیوتیک بر فشارخون و نیمرخ لیپیدی زنان مبتلا به فشارخون بالا می باشد.
روش شناسی
تحقیق حاضر از نوع مطالعات نیمه تجربی با طرح پیش آزمون-پس آزمون بود که به صورت میدانی اجرا گردید. جامعه آماری این تحقیق شامل زنان مبتلا به پرفشاری خون در محدوده سنی 50 تا 60 سال بود. از بین زنان داوطلب شرکت در این تحقیق، 40 زن داوطلب به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. ابتدا طی یک جلسه توجیهی اطلاعاتی در مورد طرح تحقیق، برنامه تمرین و مرحل اجرای آن به کلیه شرکت کنندگان ارائه شد. در ادامه وضعیت سلامتی و شرایط بدنی آنها توسط پزشک مورد معاینه قرار گرفت. پس از ارزیابی ها اولیه، کلیه آزمودنی ها به طور تصادفی در چهار گروه مساوی شامل؛ - 1 تمرین هوازی، - 2 مصرف ماست پروبیوتیک، - 3 ترکیب تمرین هوازی و مصرف ماست پروبیوتیک و - 4 کنترل، تقسیم شدند. برنامه تمرینات هوازی به مدت هشت هفته، سه جلسه در هفته و هر جلسه به مدت 60 دقیقه با شدت 60 تا 70 درصد حداکثر ضربان قلب انجام می شد. قبل از شروع برنامه تمرینات هوازی، طی یک جلسه توجیهی و عملی برنامه تمرینات هوازی آموزش داده شد. مصرف ماست پروبیوتیک روزانه دو وعده و هر وعده 300 گرم ماست کم چرب بود. گروه تمرین هوازی و مصرف ماست پروبیوتیک، هر دو مداخله را همزمان دریافت می کردند. ارزیابی نیمرخ لیپیدی و فشار خون به ترتیب با استفاده از خونگیری و دستگاه فشار خون، قبل و پس از هشت هفته تمرین انجام شد. ارزیابی نیمرخ لیپیدی و فشار خون به ترتیب با استفاده از خونگیری و دستگاه فشار خون، قبل و پس از هشت هفته تمرین انجام شد. نیمرخ لیپیدی HDL - ، LDL و ... - به روش آنزیمی-رنگ سنجی و به وسیله کیت های تجاری پارس آزمون - تهران-ایران - و با استفاده از اسپکتروفتومتر - Pharmacia Ultra spec 3000 - اندازه گیری شد. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از شاخص های میانگین و انحراف معیار جهت توصیف داده ها و از آزمون تحلیل واریانس یک طرفه جهت مقایسه تفاوت بین گروه ها در مرحله پس آزمون استفاده شد. در صورت وجود تفاوت از آزمون تعقیبی توکی جهت مشخص کردن محل تفاوت ها استفاده شد. کلیه محاسبات آماری با کمک نرم افزار SPSS نسخه 20 و در سطح معنی داری 0/05 انجام شد.
یافته ها
در جدول 1 مشخصات و ویژگی های آزمودنی ها به صورت میانگین و انحراف معیار ارائه شده است.
