بخشی از مقاله
دستيابي به الگوهاي پيشرفته در سازمان و تشكيلات
پيشگفتار:
جريان كاربرد و تكامل تكنولوژي در سال هاي پيش از 1900 بر مبناي فعاليت هاي فردي منهدسي استوار بود. چنانچه لئوناردو داوينچي را مي توان علاوه بر هنرمندي خلاق و بزرگ مهندسي بي نظر و پيشرو دانست كه قلمرو عملي و علمي دانش، تكنولوژي و تجربي را در هم آميخته بود و در هر زمينه اي دستاورهاي بي نظر برجا گذاشته است. اما شايد بزرگترين دستاورد بشر در قرن بيستم دستبابي به الگوهاي پيشرفته سازمان و تشكيلات بوده است.
يعني انجام تقسيم كار بويژه فعاليت‌هاي بزرگ صنعتي، توليدي و اجرائي در قالب سازمان و تشكيلات و انجام كار گروهي با هماهنگي و استفاده از اصول و فنون كنترل پروژه و مديريت كيفيت. ساختار سازماني امكان تقسيم كار به گروه هاي تخصصي و بهره برداري از تخصص هاي مرتبط با هر كار و وظيفه را در شرايط پهنه امكان پذير مي نمايد.
در كارهاي مهندسي كه پايه و اساس خلق وبهره برداري از تكنولوژي در ابعاد مختلف است.فرايند فعاليت مهندسي از مطالعات امكان سنجي شروع مي‌شود و به ارائه گزينه‌هاي مختلف يا طرح هاي خام مهندسي مي انجامد. د رمرحله انتخاب بهترين گزينه انواع فاكتورهاي موثر در هر پرونده از جمله فاكتورهاي مالي و اقتصادي ، فاكتورهاي امكان پذيري وزمانبندي ، امكان پذيري جا و مكان، امكانات مهندسي و دانش فني، و بالاخره امكانات اجرائي مورد ارزيابي قرار مي گيرد
و با روش هاي علمي و مقايسه هاي آماري و اطلاعاتي و از جمله محاسباتي. پروژه اي كه بهترين تركيب عواقل را نشان مي دهد بعنوان پيشنهاد اجرائي دراختيار كارفرما قرار مي دهد. باتصويب طرح ها و گزينه هاي پيشنهادي تقسيم كار اصلي بروري پروژه مهندسي انجام مي گردد و با طبقه بندي مراحل مختلف طراحي عمليات تخصصي مهندسي و طراحي شروع مي گردد
. بدين ترتيب كه اگر موضوع پروژه مثلا تاسيس يك كارخانه يا واجد توليدي است. دراينصورت مكان مناسبي كه بهترين ارتباطات را با مواد اوليه، بازار فروش كالا يا مصرف كالا، بازار كار و امكانات زير بنائي( آب ، برق، تلفن، گاز، راه آهن، راههاي آبي و هوائي) امكانات شهري و زيستي و ساير عوامل داشته باشد انتخاب مي گردد
و مراحل نقشه برداري و زمين شناسي براي تهيه نقشه هاي توپولوژي و ژئودزي انجام مي پذيرد كه اين نقشه ها و اطلاعات بصورت داده هاي مهندسي در طراحي هاي ساختمان ها و سازه ها و سطوح هموار اجراي ساختمان ها (خاكبرداري و خاكريزي) و بالاخره نقشه هايي راهها و خيابانهاي دسترسي، استقرار و طرح جا و مكان تاسيسات، ساختمان ها و سالن هاي توليد و ارتباطات داخلي و سيستم هاي پشتيباني توليد مورد استفاده قرار مي گردد
درمراحل بعدي طرحي كارهاي تخصصي تر مانند طراحي ساختمان ها، سازه ها، سيستم هاي تاسيساتي مانند آب‌رساني، برق رساني، توزيع برقي، ايستگاهاي تبديل فشار برق ( مثلا 63 كيلوات يا 6 كيلو وات به سه فاز، 220 و 110 بر حسب نوع مصرف) و در ادامه كار تهيه نقشه‌هاي اجرائي طرح مسير و ايستگاه هاي توليد و استقرار تجهيزات خطر توليد انجام مي پذيرد.
در ادامه با استفاده از اطلاعات سازنده تجهيزات خطوط توليد فونداسيون ها و راهگاه هاي ورودي و خروجي مواد، آب ، برق، گاز، فاضلاب بصورت اجرائي دويز Detouz طراحي و نقشه هاي اجرائي آن تهيه مي‌شود.
در اين مرحله كليه اجزاء و انتخاب ها يا به سفارش صاحب تكنولوژي ويا برحسب استانداردهاي حرفه اي بين المللي انتخاب و طراحي مي‌شود و بر حسب اينكه اطلاعات موجود در چه سطحي باشد. مهندس مشاور و مسئول، طراحي تكميلي رابرعهده مي گيرد و انجام مي دهد.مثلا اگر دستگاهها بصورت خط توليد در كارخانه سازنده و صاحب تكنولوژي طراحي شده است. مشاور تنها مكان و نحوه نصبت ومونتاژ تابلوها و دستكاها را تهيه مي كند و تاگر خطوطي فاقد سيستم يپارچگي فرمان و قطع و وصل برق باشد، مبادرت به طراحي تابلوهاي فرمان مي نمايد.
باپايان گرفتن اين مرحله مراحل مربوط به تهيه نقشه هاي اجرائي كه معروف به Prawings Shop است انجام مي پذيرد. اين نقشه ها بنحوي است كه در آن مارك. ابعاد اندازه ها و نحوه قرار گرفتن، فاصله ها و اتصالات بنحوي كه درخود كارگاه و يا در كارگاه سازنده قابل اجرا باشد و كارگران و استاد كاران بدون محاسبه مهندسي بتوانند موضوع نقشه را بسازند تهيه مي‌شود. مثلا در يك سازه فلزي علاوه بر خطوط هندسي، مقطع پروفيل ها، طول هر پروفيل مكان استقرار، نوع اتصال (طول و اندازه جوش، سوراخ يا پيچ و مهره ها) با دقت و تلرانس هاي حرفه اي تعيين مي‌شود.
در اين نقشه ها وزن اجزاء حجم ها و نوع جنس و حتي مارك اجزاء با دقت بسيار زيادي تعيين درجه اول مربوطه ذكر مي‌شود.
نقشه ها شامل گروه هاي مختلف مانند سازه هاي فلزي، خاك برداري ، خاكريزي كارهاي تبني، كارهاي برقي، كارهاي تاسيساتي و لوله كشي، كارهاي مكانيكي و تجهيزاتي كارهاي الكترونيكي يا ابزار دقيق و كارهاي مهندسي مانند كنترل پروژه ها و راهنمايي نجهيزاتي مانند جرا؟؟؟ هاي مورد نظر و در صورت لزوم روش هاي مهندسي براي نصب و مونتاژ و حجم از مدارك مالي و نظارتي است كه شامل جداول فهرست اقلام و فهرتس كار است كه حجم فيزيكي، حجم اجرائي (ساعت كار يا دستمزد حجمي كارها) و ساير مشخصات مالي مانند فهرست بهاي كارها مي باشد
اين مدارك نشان دهنده وضعيت مالي پروژه است كه معمولاً مورد استفاده قراردادي كارفرما قرار مي گيرد. براي معني كه در مراحل مناقصه يا استعلام و مذاكره براي عقد قرارداد اجرائي با پيمانكاران مختلف پيشنهاد قيمت به زير فهسرت هاي تهيه شده بركارفرما ارائه مي‌شود كه بين از عقد و امضاي قرار داد با پيمانكاران در مراحل اجرائي ، با اجرا و انجام هر بخش كار ميزان دستمزد يا كارمزد پيمانكار با دقت قابل محاسبه و پرداخت خواهد بود.
مرحله اساسي درجريان اجرا مرحله نظارت است كه توسط مهندسين ناظر صاحب صلاحيت و برحسب مدارك طراحي و مهندسي دار بصورت لزوم نظارت كارگاهي و مقيم به اجرا در مي آيد. مهندسين ناظر علاوه بر كنترل كيفيت انجام مي پذيرد با دقت نظارت و تاكييد مي كنند.
مثلا در اجراي سازه ها علاوه بر كنترل كيفيت مواد اوليه (نو و سالم و بي عيب و درست بودن مصالح) ممكن است كنترل هائي برروي جوشكاري يا آزمايشاتي برروي بتن ها انجام پذيرد كه سازه بدست آمده دقيقا استانداردهاي حرفه ايي مورد توافق را دراجراي مراعات كرده باشند.
مرحله نهائي، مرحله بهره برداري و راه اندازي پروژه است
كه شرايط طراحي و قراردادي فرايند آنرا تعيين مي كند و معمولاً هر پروژه پس از رسيدن به بهره برداري يك دوره آزمايشي را طي مي كند تا هر گونه اشكال، ايراد و كمبودي كه ناشي از طراحي و مهندسي ناقص يا اجراي بد پيش آيد رفع اشكال شود و در پايان تحويل قطعي انجام مي پذيرد كه در اين مرحله معمولاً وظايف مشاورين و پيمانكاران خاتمه پيدا مي كند.
مراحل شرح داده شده در يك گروه مهندسي بشرح فوق بستگي به حدود وشرح وظايف مشاور در پيمانكاران و بزرگي دراندازه پروژه مهندسي و نوع كار دارد. مثلا مراحل و محتواي كار مهندسي يك كارخانه توليد پنج ومهره با يك واحد كشت و صنعت نيشكر كلا متفائت و متناسب با قرارداد است. همچنين يك پروژه ممكن است چندين مشاور مهندسي و يا چندين پيمانكار اجرائي داشته باشد. در پروژه هاي بزرگ معمولاً يك مشاور مادروپك پيمانكار اصلي پروژه را اداره و هدايت مي نمايند و هركدام با چندين مشاور تخصصي و يا پيمانكار تخصصي سروكار دارند.
در اين فرايند منسجم و ساختار سازماني از پيش طراحي شده است كه جايگاه تخصصي مهندسي مختلف تاكنسين ها و اجزاء خدماتي و پشتيباني مختلف استقرار داشته و برحسب تقسيم كار با هماهنگي دقيق فعاليت هاي خدماتي خود را ارائه مي‌دهند.
مقدمه:
نظام مهندسي مشاور و نظارت ايران بر دو پايه شكل گرفته و از طريق دوساختار و سازمان مختلف مورد تاييد و نظارت قراردارد.
1- ساختار ارزيابي و طبقه بندي سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور.
اين سازمان كه قبلا بعنوان وزارت برنامه بودجه و بعدا بنام سازمان برنامه و بودجه فعاليت داشت و اخيرا با نام سازمان مديرت و برنامه ريزي كشور فعاليت هاي خود را تجديد سازمان داده است در شاخه معاونت فني خود ساختار طبقه بندي تاييد صلاحيت و نظارت بر فعاليت مهندسي مشاور را اداره مي كند.
آئين نامه تشخيص صلاحيت اين سازمان كه به تاييد كميسيون فني هيأت دولت رسيده است ساختار مسئول و قانوني براي تشخيص صلاحيت مهندسين مشاور و پيمانكاران كشور است كه طبق الگوهاي‌ائين نامه مشاورين و پيمانكاران و سازندگاتن متقاضي كار كشوررا برحسب نيروي كار ماهر و تخصصي تاسيسات و امكانات اجرائي و سازماني ، سوابق اجرائي حقوقي و حقيقي و بالاخره تجهيزات تخصصي كه دراختيار دارند، ارزيابي و طبقه بندي مينمايند و صلاحيت هر واحد را بر حسب نوع و ميزان كار اجرائي تعيين مي نمايد. همچنين بصورت مستمر فعاليت وحسن اجراي كار و مزاعات ضوابط مورد كنترل و نظارت قرار مي دهد. علاوه براين سازمان مذكور بعنان حكم قانوني و مرضي الطرفين ومورد اعتقاد اختلافات ناشي از طراحي و مهندسي،
قيمت و فهرست كار و ختلافات ناشي از تورم و يا تغيير حجم و ميزان و نوع كار را بين كارفرا وطرفهاي مختلف قرارداد بررسي و قضاوت مي كند. نقش سازمان برنامه وبوجه بويژه از طرف روكت تعيين مي وشد بسيار اساسي است بطوري كه هيچ دستگاه دولتي نمي تواند بدون نظر ونظارت اين سازمان از خدماتمشاورين و پيمانكاران طبقه بندي نشده استفاده نمايد و پرداخت هر گونه وجي براي اين قرار دادها خارج از ضوابط مذكور غير قانوني است.
