بخشی از مقاله
چکیده
دورة تیموري برههاي خاص در تاریخ شهر مشهد است. در این زمان شهر تابران توس به دست میرانشاه فرزند تیمور با خاك یکسان شد و باقی ماندة مردم آن به مشهد مهاجرت کردند. مساعی شاهرخ - فرزند دیگر تیمور - هم در بازگرداندن آنها به موطنشان به جایی نرسید. از طرف دیگر نیز توجه ویژة تیموریان به آبادانی مشهد و مزار امام رضا - ع - باعث شد که این شهر بعد از هرات و سمرقند، مهمترین شهر خراسان از نظر اهمیت و جمعیت تلقی گردد.
ازاینرو در این مقاله شمهاي از اقدامات تیموریان و چگونگی ادارة حرم مطهر امام رضا - ع - در آن زمان بررسیشده است.
مقدمه
بعد از فروپاشی خلافت عباسی و باز شدن فضاي آزادي مذهبی که حاصل تساهل و تسامح مغولان و ایلخانان بود، فرصتی دست داد تا شیعیان به گسترش مذهب تشیع بپردازند.
آنها در اندك مدتی توانستند نفوذ عمیقی در دربار مغولان و ایلخانان بیابند. در این مورد، نقش توسیان و سادات موسوي مشهد نیز پر رنگ بود. از آن جمله، فاطمه خاتون مشهدي نقش حرف خودي؛ مجموعه مقالات همایش بینالمللی اندیشهها، آثار و خدمات امیر علیشیر نوایی توسی، خواجه نصیرالدین طوسی و سادات موسوي بودند، که شغل نقابت و اداره امور حرم در دست آنها بود.
با برافتادن ایلخانان، سربداران شیعی مذهب نقش چشمگیري در گسترش تشیع در خراسان داشتند و ساخت و سازهایی در حرم رضوي انجام دادند؛ آنچنان که با شروع عصر تیموري، زمینههاي لازم براي گسترش حرم حضرت رضا - ع - و تأثیر آن بر گسترش تشیع در ایران و جهان اسلام بیشتر نمایان شد.
توجه تیمور به شیعیان و مزارات، از جمله حرم رضوي
با ظهور تیمور زمینه لازم براي حضور تشیع در میان آحاد مردم ایران فراهم شده بود تا جایی که تیمور در حمله به ایران از چشمداشت شیعیان براي بازیافتن مقامی که نزد مغولان داشتند، بهره گرفت، از این روست که او با مردي علوي از فتیان متصوف به نام محمد سربدال - سربدار - درباره چگونگی فتح خراسان مشورت طلبید و او تیمور را راهنمایی کرد که به علی مؤید سربدالی نامه بنویسد
تیمور در همه جا به سادات و مزارات امامان احترام گذاشت و به زیارت آنها رفت تا آنجا که بعضی او را شیعه خواندهاند - همان جا - . همچنین منبعی اشاره میکند که تیمور قبر امام رضا - ع - را زیارت کرده است علاوه بر اینها کلاویخو در سال مرگ تیمور، مشهد را شهر عمده زیارتی توصیف کرده که سالانه گروه بیشماري به زیارت آن میآمدهاند
خرابی طوس و سکونت مردم آن در مشهد
تیمور به سال 782 ق، فرزندش میرانشاه را روانه خراسان کرد و او بی هیچ مقاومتی توس را گرفت. حاکم آنجا، علیبیک ارغونی موقتاً در حکومت ابقا شد، ولی در سال 791 ق یکی دیگر از جانی قربانیها به نام حاجی خان دم از استقلال زد. تیمور، پسرش میرانشاه را براي دفع او فرستاد و وي شهر توس را با خاك یکسان و بایزید طوسی را حاکم آنجا کرد. میرانشاه در این زمان سادات مشهد را که معمولاً امور حرم بر عهده آنها بود مورد دلجویی و رعایت قرار داد
در اوایل شعبان سال 791 میرانشاه با همسرش به زیارت امام رضا - ع - رفتند - همان، . - 714 بنابراین نه تنها مشهد از یورش تیمور و پسرش مصون ماند، بلکه مورد توجه ویژه آنها نیز قرار گرفت.
مشهد در عصر شاهرخ
با مرگ تیمور در سال 807 ق، پسرش شاهرخ جانشین وي شد. وي امیر سعید خواجه را در سال 807 ق مأمور کرد تا شهر طوس را بازسازي و آنرا دارالحکومه خود قرار دهد - حافظ ابرو، . - 18/3 :1380اما امیرسعید، عصیان کرد و شاهرخ براي سرکوبی او به مشهد آمد. امیر سعید خواجه گریخت و شاهرخ، فرزندش الغبیک را در سال 809 ق به جاي او گذاشت
شاهرخ توجه ویژهاي به مشهد داشت و چند بار به زیارت امام رضا - ع - آمد و اقداماتی در جهت عمران و آبادي حرم رضوي انجام داد. منابع گزارش میدهند که وي در 18 محرم 809 و سالهاي 810 ق و عید قربان 815 مزار امام رضا - ع - را زیارت کرد و در اکرام سادات آنجا کوشید
