بخشی از مقاله
رده بندي خاك ها
مقدمه
خاك يكي از مهمترين منابع طبيعي و زير بناي كليه فعاليت هاي كشاورزي و منابع طبيعي و ساير موجودات زنده است. لذا بهره وري صحيح و حفاظت منابع خاك اهميت بسزائي دارد. به علت عدم آگاهي و فقدان دانش بهره وري از اراضي باعث كاهش قدرت ترليدي خاك ونهايتاً تخربي را بهمراه خواهد داشت. چنانچه نابودي و تخريب خاكهاي زراعي در گذشته موجب سقوط و انقراض بعضي از تمدن هاي بزرگ تاريخي شدن و هم اكنون آثار و شواهد تخريب و انحطاط خاك در حال حاضر نيز در جهان با سرعتي بيشتر از گذشته ادامه دارد و هم اكنون شرايط اجتماعي و اقتصادي بسياري از كشورهاي در حال توسعه تحت تاثير عواقب ناگذار زيست محيطي آن قرار دارد.
محدوديت منابع آب وخاك و اهميت آن در اهداف اجتماعي و رقابت ان اهداف بااهداف حفاظت محيط زيست اين مفهوم را مي رساند كه حفاظت محيط زيست بايستي به طور روز افزون در ضوابط ارزيابي زيست محيطي ملاحظه شده تا از منابع محدود موجود و به طور سودمندانه اي استفاده بعمل آيد.
حال با افزايش روز افزون توسعه‌هاي اقتصادي (پتروشيمي) باعث شده منابع طبيعي آن در فشار بيش از حد قرا رگرفته و از طرفي استفاده از اين منابع جهت ادامه زندگي و پيشرفت جامعه غير قابل اجتناب بدن بدين جهت همه روزه شاهد برنامه ريزي هاي مختلف براي گذراندن و امرار معاش اين جمعيت عظيم هستيد.
و انتقال گاز ترش علايه به مهاباد فيزيكي از پروژه هاي پتروشيمي مي باشد و با وجد اهميت زيست محيطي انجام نگردد در آينده نزديك اثرات مخرب آن بر محيط زيست منطقه را تحت تاثير قرار خواهد داد.
منابع اراضي و خاك
كليه اراضي يك منطقه با توجه به عوامل محيطي به عنوان منابع اراضي آن منطقه ناميده مي شود و با توجه به استاندارد ها ودستور العمل هاي مجدد در كشور (موسسه تحقيقات خاك و آب) كليه منابع اراضي از نظرشكل ظاهري و فيزيوگرافي به 9 تيپ اصلي و 3 تيپ فرعي تقسيم مي شوند. هر يك از اين تيپها براساس تقسيمات ژئومورفولوژي به چند واحد اراضي Landunit تقسيم مي شوند.
تيپهاي 9 گانه به شرح زير مي باشند
- تيپ كوهها Mountaints
- تيپ تپه ها Hills
- تيپ فلاتها و تراسهاي فوقاني Plateaux and upper
- تيپ دشت دامنه‌اي Platedmount Plains
- تيپهاي دشت رسوبي رودخانه اي River allurial
- تيپ اراضي پست Low Land
- تيپ اراضي دشت سيلابي Flood Plains
- تيپ واريزه‌هاي بادبزني شكل سنگ ريزه‌دار Graveny Collavial Fans
تيپ آبرفتهاي بادبزني شكل سنگ ريزه‌دار Gravelly alluvial Fas
تيپهاي فرعي به شرح زير مي باشد
- تيپ دشتهاي آبرفتي Alluvial Plains
- تيپ اراضي مخلوط Gmplex
- تيپ اراضي متفرقه Miscallaneous
و از تيپهاي موجود تمام 9 تيپ اراضي در محدوده مطالعاتي اتيلن غرب موجود مي باشد و از تيپهاي فرعي دو تيپ اراضي مخلوط و متفرقه در محدوده مطالعاتي وجود دارد واز مجموعه 11 تيپ موجود در محدوده مطالعات جمعاً 37 واحد اراضي تشخيص داده شده كه در صفحات بعدي تشريح گرديده اند.
واحد اراضي 101:
شامل كدهاي بسيار مرتفع با قلل تيز و كشيده متشكل از سنگ هاي آهكي سخت و دولوميتي، ماسه سنگي و در برخي مناطق شامل سنگ هاي آذرين و دگرگوني و گچي است. در قلل رخنمونهاي سنگي و بعضي نقاط به صورت توده سنگ قابل مشاهده است. اغلب فاقد پوشش خاكي بوده و در دامنه هاي عمدتاً خاكهاي خيلي كم عمق سنگريزه دار و سنگلاخي قابل مشاهده مي باشد. بافت خاك سبك و در بعضي نقاط متوسط و فاقد ساختمان مي باشد.
محدوديتها:
- رخنمون سنگي و توده سنگ
- خاك خيلي كم عمق
- شيب تند تا بسيار تند
- فرسايش زياد
گياهان طبيعي:
- عمدتاً بدون پوشش گياهي
- دامنه ها چراگاه اتفاقي
- اراضي پايه
مشخصات خاكها به دو روش FAO: Litic Leptosols
واحد اراضي 102
شامل كوه هاي نسبتاً مرتفع با قلل مدور متشكل از سنگ هاي آهكي- شيل و كنگلومرا با شيب عمومي 50 تا 80 درصد و با پوشش خاكي كه عمق غير يكنواخت سنگريزه دار همرا بيرون زدگي هاي سنگي زياد و با بافت سبك تا متوسط و ساختمان دادنه اي تا بدون ساختمان (massive) پوشش گياهي كه علفي يكساله دارد بعضي قسمت ها بقاياي درختان جنگلي با پراكندگي زياد كه در حال حاضر به عنوان چراگاه فصلي استفاد مي شود و از ساير مشخصات اين واحد اراضي تشكيلات مارني در بعضي از قسمت ها ديده مي شود.
محدوديتها:
- شيب بسيار تند
- فرسايش زياد
مشخصات خاك ها به روش F.A.O: Liticleptosols
Calcavic Regosols
- واحد اراضي 103:
در برگيرنده كوه ه اي نسبتاً مرتفع و كم ارتفاع اغلب با قلل مدور شامل مواد آهكي، كنگلومراهاي متحجد دار بعضي قسمت ها داراي مارنهاي گچي ماسه سنگي، شيل و به ندرت سنگهاي آذرين مي باشد. فرسايش اين اراضي زياد تا متوسط ارزيابي شده است. پرسش خاكي در اين مناطق خيلي كم عمق تا نيمه عمق سنگريزه دار با بافت سبك تا م توسط و ساختمان دانه اي تا بدون ساختمان (Massive)، پوشش گياهي كم و نوع علفي يكساله و درختچه اي در حاشيه درها را شامل مي شود.
محدوديتها:
- فرسايش بسيار زياد
- شيب بسيار تند
- محدوديت عمق خاك
مشخصات خاكها به روش FAO: Lithic Leptoslos
Calcaric Regosols
- واحد اراضي 1.3:
در بر گيرنده كوههاي نسبتاً مرتفع تا كم ارتفاع اغلب با قلل مدور شامل مواد آهكي، كنلگومراهاي متحجد دار بعضي قسمت ها داراي مارنهاي گچي با ماسه سنگي، شيل و به ندرت سنگهاي آدرين مي باشد. فرسايش اين نواحي زياد تا متوسط ارزيابي شده است پوشش خاكي در اين مناطق خيلي كم عمق تا نيمه عمق سنگريزه دار با بافت سبك تا متوسط و ساختمان دانه اي تا بدون ساختمان (massive)، پوشش گياهي كم و نوع علفي يكساله و درختچه اي در حاشيه درها را شامل مي شود.
محدوديت ها:
- فرسايش بسيار زياد
- شيب بسيار تند
- محدوديت عمق خاك
مشخصات خاكها به روش FAO:
Tithic Leptolos
Cacaric Regosols
(Gypsiferos morls)
واحد اراضي 106:
شامل كوه هاي كم ارتفاع فرسايش يافته متشكل از از مارنهاي گچي، آهكي و غكي (تشكيلات گچساران) با شيب عمومي 30 تا 50 درصد و در بعضي نقاط رخنمونهاي سنگي در قلل قابل مشاهده است.
- خاك اين اراضي كه عمق سنگريزه دار با بافت متوسط تا سنگين و بدون ساختمان مي باشد و پوشش گياهي بسيار كم و از نوع استيپي مي باشد.
محدوديتها:
- فرسايش خندقي شديد
- شيب تند
- محدوديت عمق خاك
- مشخصات خاك ها براساس روشي FAO: Gypsic Reqosols
(Saliferous marls)
Lithosols
واحد اراضي 5/1
شامل كوه هاي جنگي نسبتاً مرتفع با قلل مدور داده هاي عميق عموماً متشكل از سنگ ها و مواد آهكي و مارني و ماسه اي و كنلگومرا و با شيب عمومي 40 تا 100 درصد و پوشش خاكي كه كم عمق تا نميه عمق سنگريزه دار با بافت متوسط بر روي سنگريزه و سنگ و بيرون زدگي نسبتاً زياد. پوشش گياهي اكثراً شامل پوشش جنگلي بلوط بادام و پسته وحشي و همچنين پوشش مرتعي متوسط و در بعضي نقاط چراگاه فصلي و باديكاري غلات و از ساير مشخصات اين واحد اراضي گسلهاي عمودي داره هاي باريك و عميق مي باشد.
محدوديت ها:
- شيب بسيار تند
- فرسايش متوسط
- محدوديت عمق خاك
مشخصات عمومي خاك هاي اين واحد اراضي به روش FAO:
tithosols
CarcaricRegosols
- واحد اراضي 107:
شامل كوه هاي با قلل مدور و نسبتاً سياه رنگ ب رروي مواد دگرگوني (شيب) و با شيب عمومي 40 تا 100 درصد پوشش خاكي خيلي كم عمق سنگلاخي هم.راه با سنگريزه فراوان و پوشش گياهي كم تامتوسط گياهان استپي و از ساير مشخصات اين واحد اراضي آبراهه هاي طويل و باريك به مقدار زيادي مي باشند. بافت خاك اين اراضي متوسط تا نسبتاً سنگين و معمولا با ساختمان دانه اي تا بدون ساختمان مي باشد.
محدوديت:
- شيب و توپوگرافي زياد
- محدوديت عمق خاك
- فرسايش
- مشخصات خاك هاي اين واحد اراضي به روش FAO:
Lithosols
Regosols
- واحد اراضي 201:
اين واحد اراضي در محدوده مطالعاتي اتيلن غرب دربرگيرنده تپه هاي نيمه مرتفع تا مرتفع با قلل تيز سنگي و گاهاً مدور متشكل از سنگ هاي آذرين، آهكي، دولوميتي، ماسه سنگي/ فليش ها و آميزه هاي رنگي است. اغلب فاقد پوشش خاكي يا با خاك هاي خيلي كم عمق خيلي يكنواخت و سنگريزه دار با بافت سبك تا نسبتاً سنگين مي باشد و داراي ساختمان دانه اي تا مكعبي مي باشند. پوشش گياهي بسيار كم واكثراً به صورت باير مي باشند. و از ساير مشخصات اين واحد اراضي داشتن خاك هاي كم عمق تا نيمه عميق در دامنه ها همراه با همكاري غلاب شيب عمومي معمولا 40 تا 100 درصد مي باشد.
محدوديتها:
- شيب (توپوگرافي)
- كمي عمق خاك
- فرسايش
مشخصات خاك هاي اين واحد اراضي به روش FAO: Lithosols
واحد اراضي 2.2:
اين واحد اراضي در محدوده مطالعاتي شامل تپه هاي كم ارتفاع با قلل مدور متشكل از سنگهاي آهكي و كنگلومراي نسبتاً متحجد و با شيب عمومي 25 تا 50 درصد پوشش خاكي به صورت خاك هاي كم عمق تا نيمه عميق سنگريزه با بافت سبك تا متوسط و پوشش گياهي كم تا متوسط گياهان استپي در بعضي نقاط و همكاري غلات انجام مي گيرد و از ساير مشخصات ديگر اين واحد اراضي داشتن رخنمون هاي سنگي كه در بعضي نقاط مي باشد.
محدوديتها:
- شيب زياد
- محدوديت عمق خاك
- فرسايش شديد.
مشخصات خاك هاي اين واحد اراضي به روش FAP: Regosols
Calcoric Ragosols
- واحد اراضي 2.3:
- اين واحد اراضي شامل تپه هاي كم ارتفاع تا نسبتاً با قلل مدور، متشكل از سنگ هاي آهكي كنلگومرايي، ماسه سنگي، دگرگوني و شيلي و هم جنس مارنهاي قرمز و خاكستري و گچ، سيليتي با لايه هاي موازي (تشكيلات آنها جاري) با شيب عمومي 20 تا 30 درصد داراي خاك هاي علفي يكساله درختچه ها با پراكندگي زياد و در بعضي قسمت ها به صورت اراضي ديم قابل مشاهده است. و از ساير مشخصات اين واحد اراضي وجود آبراهه‌هاي عميق و فرسايش يافته در بعضي از نقاط قابل ذكر است.
محدوديت ها:
- پتس و بلندي و ناهمواري
- شيب
- فرسايش
- محدوديت عمق خاك
مشخصات خاك هاي اين واحد اراضي به روش FAO: Gypsic Regosols
- واحد اراضي 2.4
اين واحد اراضي در محدوده مطالعاتي اتيلن غرب شامل تپه هاي كم ارتفاع بريده بريده فرسايش يافته (اراضي مخروبه) متشكل از مارنهاي گچي- آهكي- نمكي (تشكيلات گچساران) با شيب عمومي 20 تا 30 درصد داراي خاك هاي كم عمق تا نيمه عميق با بافت متوسط بر روي مواد مارني پوشش گياهي متوسط گياهان علفي يكساله كه از بعضي نقاط ايمارني انجام مي گيرد. و از ساير مشخصات اين واحد اراضي فرسايش خندقي شديد و بسترهاي نمكي مي باشد:
محدوديت ها:
- بريدگي هاي بسيار زياد و پستي و بلندي
- شوري
- فرسايش و محدويت عمق خاك
مشخصات خاك هاي اين واحد و اراضي به روش FAO:
Gypsic Regosols
Calcaric
(Gypsiferous and soliferous marls)
- واحد اراضي 2.5
اين واحد اراضي در محدوده مطالعاتي اتيلن غرب شامل تپه هاي نسبتاً مرتفع جنگلي عمومي با قلل مدور مشتكل از سنگ هاي آهكي و يا مارني- شيب عمومي 20 تا 40 درصد داراي خاك هاي كم عمق تا نيمه عميق كه ب رريو تجمع سنگريزه و مواد آهكي قرار گرفته است. پوشش گياهي به صورت پوشش جنگلي بلوط با تراكم متوسط و پوشش مرتعي متوسط و در بعضي نقاط ايمكاري. را از ساير مشخصات اين واحد اراضي وجود خاك هاي عميق با تكامل پر وضع Carcaric Camisols مي باشد.
محدوديت ها:
- پستي و بلندي و ناهمواري
- شيب
- بيرون زدگي هاي سنگي در بعضي قسمت ها
- مشخصات خاك هاي اين واحد اراضي به روش FAO: Calcaric Regosols
- واحد اراضي 2.6:
اين واحد اراضي در محدوده مطالعاتي اتيلن غرب شامل تپه هاي نسبتاً مرتفع با قلل مدور و فرسايش متوسط متشكل از كنلگومراي نسبتاً متحجد با شيب 20 تا 50 درصد و با خاك هاي كم عمق تا نيمه عميق سنگريزه دار با بافت متوسط تا سبك و پوشش گياهي استپي نسبتاً متراكم دارد. دامنه هاي ريماري از ديگر مشخصات اين واحد اراضي مي باد و از ساير مشخصات اين واحد اراضي وجود تعداد زيادي آبراه هاي باريك و عميق است.
محدوديت ها:
- پستي و بلندي
- فرسايش
- محدوديت عمق خاك
- مشخصات خاك هاي اين واحد اراضي به روش FAO: Calcavic Regosols
- واحد اراضي 2.7:
شامل تپه هاي كم ارتفاع سياه رنگ با قلل مدور و عموماص بر روي شيت ها و مواد دگرگوني و با شيب عمومي 25 تا 40 درصد، با خاك هاي كم عمق تا عمق سنگريزه درا و سنگلاخي بر روي شيست با بافت سبك تا متوسط پوشش گياهي پراكنده گياهان استپي و محل چراي پراكنده و اتفاقي مي باشد.
واحد اراضي 3.2:
اين واحد شامل فلاتها و تراس هاي فوقاني با پتس و بلندي كم تا متوسط با خاك هاي عميق با بافت سنگين تا خيلي سنگين توام با تجمع مواد آهكي در لايه هاي زيرين و پوشش گياهي اين واحد به صورت ريمكاري غلات و در بعضي نقاط راگاه فصلي و در بعضي نقاط ديگر زراعت آبي و در بعضي قطعات سنگريزه زياد.
