بخشی از مقاله
چکیده
نظامهاي رده بندي کتابخانه ابزارهایی هستند که قرن ها در نظم بخشی به مجموعههاي کتابخانهها نقش داشتهاند. این نظامهاعموماًمتأثّر از تقسیم بنديهاي علومی است که فیلسوفان انجام دادهاند. رایجترین این ردهبنديها عبارتاند از: دهدهی دیویی2، کتابخانه کنگرة آمریکا3، دهدهی جهانی4،کتابشناختی بلیس5، و گسترش پذیر کاتر.6 این رده بندیها غربی و عموماً آمریکایی هستند. در برابر این ردهبنديها، ردهبندي کالن7 قرار دارد که ردهبندي هندي است و فیلسوفی ریاضیدان به نام رانگاناتان طراحی کرده است. برخی ازاینها، مانند ردهبندي دهدهی دیویی، سلسله مراتبی هستند، به گونهاي که توصیفگرها در آنها نسبت به واژههاي ماقبل و مابعد خود، وابستگی منطقی دارند.
برخی دیگر، مانند رده بندي کتابخانه کنگرة آمریکا، شمارشی نامیده می شوند؛ زیرا در آنهاکلیه موضوعهاي عام و خاص، گردآوري شده و نیازي به شماره سازي از راه ترکیب و افزایش وجود ندارد. در این مقاله، نخست انواع علوم انسانی با استفاده از مراجع و منابع معتبر شناسایی و سپس جایگاه علوم انسانی به طور عام و انواع علوم انسانی به طور خاص در هر یک از این نظامهاي رده بندي بررسی خواهد شد. در بررسی نظامهاي رده بندي، سیرتحول تاریخی این رده بندیها و ارتباط احتمالی میان آنهامد نظر قرار خواهد گرفت. این بررسی همچنین به گونهاي مقایسهاي، جایگاه علوم انسانی و زیر مجموعه آن را در نظامهاي رده بندي غربی و رده بندي کالن که ملهم از فلسفه شرقی است مطالعه خواهد کرد. همچنین تلاش خواهد شد تا جایگاه رشته کتابداري به عنوان یکی از رشته هاي علوم انسانی درکلّیه این نظامها بررسی شود.
واژگان کلیدي: ردهبندي کتابخانه، علوم انسانی، کتاب شناسی، فهرست نویسی،کتابداران.
مقدمه
نظامهاي رده بندي کتابخانه ابزارهایی هستند که قرن ها در نظم بخشی به مجموعه هاي کتابخانهها نقش داشته اند. یکی از قدیمیترین روشهاي ردهبندي کتابخانه، ردهبندي کالیماخوس1، کتابدار کتابخانه اسکندریه است که در قرنسوم پیش از میلاد بنیان یافت و صدها هزار تومار پاپیروس به زبان هاي مصري، یونانی، لاتین و عبري داشت. کالیماخوس فهرستی از مجموعه این کتابخانه بر حسب شعر، نثر، حقوق، فلسفه، و تاریختهیه کرد که خود بیش از 120 تومار گردید - ابرامی، . - 44 :1378 تامپسون2 به نقل از نوریس3 طرحکلّی رده بندي کالیماخوس را عبارت از هشت رده میداند: .1 آثار حماسی، .2 آثار نمایشی - نمایشنامه ها - ، .3 آثار حقوقی، .4 آثار فلسفی، .5 آثار تاریخی، .6 آثار مربوط به فن خطابه، .7 آثار مربوط به معانی بیان، و .8 آثار متفرقه - تامپسون، . - 131 :1366
البتّه تامپسون در همان جا نقل میکند که تقسیمات پارسونز4 از ردهبندي کالیماخوس، شامل »آثار مربوط به معانی بیان« نمیشود بلکه شامل »طب«، »علوم ریاضی«، و »علوم طبیعی« نیز بوده استحتّی. اگر نظر پارسونز در این مورد پذیرفته شود، میتوان مشاهده کرد که در ردههاي اصلی ردهبندي کالیماخوس، رشته هایی که اکنون جزء رشتههاي علوم انسانی شمارده میشوند غلبه داشتهاند.هرچند تاریخ فهرستنویسی و ردهبندي در کتابخانهها نشان میدهد که از زمان کالیماخوس تا اواخر قرن نوزدهم میلادي، در کتابخانه هاي گوناگون در سرتاسر جهان، نظامهاي ردهبندي متفاوتی استفاده میشده است، پیدایش ردهبنديهاي نوین کتابخانه، به معناي متداول آن در رشته کتابداري، از اواخر قرن نوزدهم و با انتشار ردهبندي دهدهی دیویی به سال 1876 باز میگردد.
