بخشی از مقاله
مقدمه :
اجرای پروژه های عمرانی در داخل کشور پس از پایان جنگ تحمیلی توسعه قابل توجهی یافته است. و خوشبختانه در سالهای اخیراکثر پروژه های ملی و بزرگ عمرانی نظیر سد سازی و ایجـاد شـبکه های انتقال آب و همچنین ایجاد خطوط لوله انتقال نفت و گاز به دست کارشناسان داخلی انجام گرفته است
. لذا در راستای توسعه فزاینده اجرای این پروژه ها توسط شرکتهای داخلی نگرش علمی و مهندسـی بـه کنترل پروژه ها و افزایش کارائی ودر نتیجه اقتصادی کردن این عملیات امری ضروری و اجتناب نـا پـذیر مینماید.
٠
Archvie of SID
با توجه به اینکه در اکثر پروژه های عمرانی ماشین آلات نقش اساسی دارند بنا بـر ایـن توجـه کارشناسی به مقوله نگهداری و ساماندهی آن میتواند بعنوان یکی از راهکارهای مناسب جهت سوددهی و مقرون به صرفه کردن اجرای پروژه های عمرانی در برنامه ریزیهای مدیریتی پروژه ها مدنظر قرار بگیرد.
بررسی وضعیت موجود پروژه های عمرانی از نظر اقتصادی
براساس برسیهای بعمل آمده در شرکتهای عمرانی عمدتا چهار عامل اساسی زیر باعث ورشکسـتگیها ی مالی میشوند
-1 مشکل نقدینگی
-2 عدم برآورد و کنترل صحیح هزینه ها
-3 نارسائی در حسابداری هزینه ها
-4 ضعف مدیریت جهت رفع زیانهای مالی ناشی از سه عامل نخست فوق الذکر میبایست با کنترل دقیق پـروژه و
محاسبه واقعی هزینه ها و تلاش کارشناسی شده در راستای تقلیل هزینه ها و با یک نگرش کاملا علمی و مستند بر اطلاعات واقعی‘کار را به انجام رساند .
برآورد هزینه یک پروژه عبارت است از تعیین کل هزینه ای که باید مطابق با برنامه و مشخصـات فنی، برای انجام کار عمرانی صرف شود. هزینه هایی که در این مورد باید درنظر گرفته شود عبارت اند از:
هزینه نیروی کار، ماشین آلات ‘ مواد‘ قراردادهای فرعی ‘ خدمات و هزینه های غیر مستقیم . البته هزینه های یک پروژه و پیشرفت آن در عین حال مقایسه ای بین کارکرد برنامه ریزی شده و واقعی نیز میباشد.
هدف اصلی کنترل هزینه پروژه حداکثر کردن سود در عین تکمیل به موقع پروژه با کیفیت قابل قبول است. در بررسی علل سوددهی پروژه های عمرانی‘ بخصوص سد‘ کاملا” محرز شـده اسـت کـه در بسیاری از کارگاهها (بخصوص کارگاهها دولتی) ماشین آلات گران قیمت عمرانی به دلیل بـی تـوجهی در مراقبت ، عدم سرویس دهی به موقع ، ضعف پشتیبانی و کمبود قطعات یدکی‘ در دوره های نسبتا” طولانی بلااستفاده می مانندکه خودسهم مهمی در افزایش هزینه های طرح و مدت اجـرای پـروژه دارد. وضـعیت ماشین آلات در بخش خصوصی به دلیل عدم وجود مشکلات اداری و قوانین دست و پاگیر به طور نسـبی بهتر است. شایسته است شرکتهای پیمانکاری آماری از بازده واقعی ماشین آلات بکارگرفته شده در پروژه ها را ثبت و با استانداردهای پذیرفته شده مقایسه کنند.
در برآورد اقتصادی اجرای پروژه های ساخت، معمول است که هزینه کل را مجمـوع سـه هزینـه تجهیزات ، مصالح و نیروی انسانی می دانند، اما بدلیل وجود یک مرزبندی معین ولـی پنهـان در هزینـه تجهیزات، لازم است هزینه اجرا به چهار بخش تقسیم شود :
الف – هزینه سرمایه ای و استهلاک ماشین آلات ب- هزینه راهبری و نگهداری ماشین آلات پ- هزینه تهیه و مصرف مصالح ت- هزینه نیروی انسانی
١
Archvie of SID
کارهای عمرانی گسترده ای که در سطح کشور انجام می گیرند عموما” شامل پروژه های عظیم سد سازی، تونل و کانال انتقال آب، تسطیح اراضی و کارهای ساختمانی مانند مجتمع سازی تجاری و مسکونی می باشد که تقریبا” در همگی آنها ماشین آلات بعنوان فاکتور و عامل تعیین کننده مطرح می باشد.
مدیران پروژه های عمرانی در کنترل هزینه های پروژه و برآوردهـای اولیـه بلادرنـگ نگرانـی و حساسیت خود را نسبت به هزینه های ماشین آلات ابراز می نمایند و بطور قطع می توان گفت ماشین آلات یکی از دغدغه های مدیران پروژه های عمرانی محسوب می گردد.
در پروژه های عمرانی در صد هزینه ناشی از ماشین آلات متناسب با نوع پروژه ، حجم کار، محل انجام آن ، نوع مالکیت و از همه مهمتر مدیریت ماشین آلات میباشد. بطور مثال درسدههای بزرگـی کـه اخیرا” در ایران ساخته و یا دردست ساخت می باشند این میزان هزینه ها تفاوت چشمگیری با هم دارنـد.
سدهائی نظیر آقا چای، شهر چای، گاوشان، خلقان، ماملو، گلورد، پلرود و ... که از نظر نوع و حجم تقریبا” شبیه هم می باشند ولی به دلایل تفاوت تأثیر گذاری فاکتورهائی که در بالا اشاره شد، هزینه برآورد شده و حتی انجام گرفته ماشین آلات متفاوت می باشند. اما در کلیه پروژه های سد سازی ایران علیـرغم اینکـه عموما” سازماندهی و سیستم مناسبی جهت برآورد هزینه های ماشین آلاتی بطور جـامع و کامـل وجـود ندارد می توان با ضریب اطمینان بالا هزینه ای معادل %45 الی %55 کل هزینه های اجرای پروژه سدسازی را برای راهبری ماشین آلات در نظر گرفت.
دلایل توجه ویژه به هزینه های ماشین آلاتی
یکی از اصلی ترین عوامل بالا بودن هزینه راهبری ماشین آلات در پروژه های عمرانی کشور نحوه نگرش مدیران عامل شرکتهای عمرانی و بخصوص مدیران پروژه ها به مقوله ماشین آلات راهسازی میباشد
. اساسا نگرش علمی به مدیریت پروژها رویکردی عمدتا پیمانکاری سنتی میباشد و نه یک مقوله علمی و مهندسی . هزینه های ناشی از ماشین آلات در شرایط کنونی با توجه به موارد ذیـل از اهمیـت بیشـتری برخوردار میباشد :
- تعداد شرکتهای عمرانی دارای صلاحیت جهت اجرای پروژه های بزرگ عمرانی در کشور افـزایش قابـل توجهی یافته است و به دلایل رقابت بالا قطعا امکان عقد قرارداد باشرایط مالی خوب کاهش یافته و حتـی در برخی موارد شرکتها ناگزیراند به قراردادهای با حاشیه سود پائین نیز تن بدهند.
- در نتیجه افزایش آگاهی و تجربه مشاوران و کار فرمایان دولتی امکان چانه زنیهای مرسوم ( clam و ...
) به میزان چشمگیری کاهش یافته است .
