بخشی از مقاله
چکیده :
طی دو دهه اخیر به موازات رشد صنعت صید و آبزیپروری در کشور ، صنایع شیلاتی به صورت یک توسعه نامتوازن رشد داشته است به طوری که امروزه اغلب صنایع در این حوزه با کمتر از 50 درصد از ظرفیت اسمی خود فعالیت مینمایند . لذا با عنایت به این مسئله و نیز با توجه به این که استان هرمزگان به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود نظیر واقع شدن در گسترهی ساحلی دریای عمان و خلیجفارس و نیز با اتکای به مواداولیه موجود و نیز وجود زیرساختهای مناسب و کافی ، از یک مزیت نسبی پایدار جهت ایجاد و رشد صنایعفراوری شیلاتی برخوردار است. لذا انجام تحقیق حاضر با هدف "شناسایی مشکلات و راهکارهای زنجیرهتامین فراوردههای آبزیان استان هرمزگان" و به طور اخص صنعت فراورده کنسرو ماهیتن ضروری است. بنابراین این تحقیق به شناسایی اعضای زنجیرهتامی ن این صنعت در سه سطح تامینکنندگان، تولیدکنندگان و توزیعکنندگان آن میپردازد. در این پژوهش با بکارگیری روش تحقیق کیفی و اکتشافی، ابزارهای مصاحبه، مطالعه اسنادسازمانی و نیز بررسی سوابق پژوهش، دادهها جمعآوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان میدهد که اعضای زنجیره تامین شامل شرکتهای بازرگانی واردکننده انواع ماهیان صنعتی، دلالان فروش صید داخلی در سطح تامین-کنندگان،کارخانجات تولیدکننده کنسروماهیتن به عنوان تولیدکنندگان، عاملینفروش و عمدهفروشان و خردهفروشان در سطح توزیعکنندگان و نیز سازمانها و نهادهای تاثیرگذار بر سطوح مختلف زنجیره تامین به عنوان تسهیلکنندگان و مصرفکنندگان خرد و سازمانی مشتریان این زنجیرهتامین میباشند. در پایان راهکارهای بهبود زنجیره تامین مانند ابهام-زدایی از متولی مدیریتزنجیره تامین، اعتماد بخش خصوصی به مراکز علمی- پژوهشی و... ارائه شده است.
کلمات کلیدی: اجزای زنجیره تامین - زنجیره تامین - فراورده های آبزیان - کنسرو ماهی تن
*نویسنده مسئول،آدرس: بلوار امام حسین(ع)شهرک نبوت،تلفن:09173679363،پست الکترونیک:fjavadipoor@yahoo.com
1
-1 مقدمه
زنجیره تامین، تمامی تسهیلات و امکانات، وظایف و فعالیتهایی است که در تولید و تحویل یک کالا یا خدمت، از تامین
کنندگان (تامین کنندگان آنها) تا مشتریان (و مشتریان آنها) درگیر هستند و شامل برنامهریزی و مدیریت عرضه و تقاضا، تهیه مواد، تولید و برنامه زمانبندی محصول یا خدمت، انبارکردن، کنترل موجودی و توزیع، تحویل و خدمت به مشتری میشود و مدیریت زنجیره تامین تمامی این فعالیت ها را بهگونهای هماهنگ میکند که مشتریان بتوانند محصولاتی با کیفیت بالا و خدمات قابل اطمینان را باحداقل هزینه بهدست آورند .(فیض آبادی ،1382،ص.(48 یک زنجیره تامین در ساده ترین حالت از سه بخش تشکیل می شود که عبارتند از ؛ تامین کنندگان ، شرکت(تولیدکنندگان) و مشتریان . در واقع این مجموعه گروهی اولیه و پایه ای از اعضایی است که یک زنجیره ساده را ایجاد می کند . ولی در زنجیره های تامین گسترش یافته ، دو نوع دیگر از اعضا وجود دارند که در کنار سه عضو اصلی مورد توجه هستند . توزیع کنندگان و تسهیل کنندگان را می توان اعضای تکمیلی زنجیره تامین دانست .(سلیمانی سدهی،1389،ص T2.(30در فضای کسب و کار کنونی که پیچیدگی، پویایی و غیرقابل پیشبینی بودن از ویژگیهای اصلی آن است، "مدیریت زنجیره تأمین" به عنون یکی از الگوهای نوین مدیریت عملیات برای فعالیت در اقتصاد شبکهای نوین، به طور جدی مورد توجه مدیران کسب کار و محققان مدیریت قرار گرفته است. T2درک اهمیت این موضوع قطعا توجه علمی و پژوهشی به موضوع زنجیره تامین به ویژه در صنایعی که به دلیل موقعیت های اقلیمی و جغرافیایی مزیت رقابتی منحصر به فردی برای دستیابی به رشد اقتصادی ایجاد می کنند یکی از نیازهای کنونی کشورمان می باشد . بنابراین با توجه به این که استان هرمزگان به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود: واقع شدن در گستره ی ساحلی دریای عمان و خلیج فارس و نیز با اتکای به منابع و مواد اولیه موجود در نوار ساحلی و نیز وجود زیرساخت های مناسب و کافی در تمامی بخش های زنجیره ی تامین، تولید،توزیع و نیز نیروی انسانی ماهر و بازار موجود، از یک مزیت نسبی پایدار جهت ایجاد و رشد صنایع شیلات و فراوری شیلاتی برخوردار است؛ لذا تحقیق حاضر با هدف "شناسایی مشکلات و راهکارهای زنجیره تامین فراورده های آبزیان استان هرمزگان"نسبت به شناسایی و بررسی اعضای زنجیره تامین فراودههای آبزیان استان هرمزگان و به طور اخص فراورده ی کنسرو ماهی تن در سطح استان هرمزگان و نیز ارائه راهکارهای مناسب جهت بهبود وضعیت این زنجیره پرداخته است .
قابل ذکر است پژوهش حاضر به دلیل کیفی و اکتشافی بودن فاقد فرضیه می باشد . با توجه به به اهداف مطرح شده سوالات تحقیق عبارتند از:
-1 اجزای زنجیره تامین(تامین کنندگان، تولیدکنندگان،توزیع کنندگان) فراوده های آبزیان –کنسرو ماهی تن – استان هرمزگان کدام ها می باشند؟
-2 راهکارهای بهبود وضعیت زنجیره تامین فراورده های آبزیان _کنسرو ماهی تن_ چه راهکارهایی می باشند؟
هدف پژوهش حاضر شناسایی و بررسی زنجیره تامین زنجیره تامین فرآورده های آبزیان استان هرمزگان می باشد که به علت تنوع و گستردگی موضوع مورد بررسی و نیز پراکندگی جغرافیایی قلمروی تحقیق،این پژوهش به طور اخص به " صنعت کنسرو ماهی تن " میپردازد که شامل صنایع منتخب کارخانجات کنسرو ماهی در سطح در استان هرمزگان در سه سطح تامین کنندگان،تولیدکنندگان و توزیع کنندگان به همراه اجزای تکمیلی آن :تسهیل کنندگان و مشتریان می باشد . بازه زمانی تحقیق نیز شامل گردآوری آخرین داده ها و و اطلاعات رسمی منتشر شده و نیز منتشر نشده در حوزه صنایع شیلاتی
2
در بازه زمانی 92 – 84 و مشاهده و بررسی علمی وضعیت فعلی این صنعت در بازه زمانی نیمه نخست سال 92 و همچنین مصاحبه با کارشناسان و صاحبان صنایع سطوح مختلف زنجیره تامین در بازه زمانی نیمه نخست سال 92 می باشد .
مبانی نظری و پیشینه تحقیق
در بحث صنایع شیلات و فراوری شیلاتی،پژوهش حاضر نخستین پژوهشی است که در حوزه مطالعاتی زنجیره تامین در صنعت شیلات و فراوری شیلاتی ، یک فراورده شیلاتی –کنسرو ماهی تن- را در سه سطح تامینکنندگان،تولیدکنندگان و توزیع کنندگان به همراه اجزای تکمیلی آ)»تسهیل کنندگان و مشتریان)مورد مطالعه و بررسی قرار داده است .اما برخی از مهمترین تحقیقاتی که در حوزه صنایع فراوری شیلات به خصوص شیلات جنوب ایران صورت پذیرفته عبارتند: شرکت شهرک های صنعتی استان هرمزگان((1389 به عنوان متولی خوشه های صنعتی استان ، مطالعات امکان سنجی توسعه خوشه صنعتی آبزیان استان را انجام داده و به بررسی وضعیت صنایع فعال و غیر فعال آبزیان و آبزی پروری استان و نقاط قوت و ضعف و نیز فرصت های و تهدید های این صنعت توجه نموده است و با برشمردن مزایا و موانع موجود در این صنعت ، خوشه صنعتی آبزیان استان را قابل توسعه دانسته است .بخش تحقیقاتی فرآورده های شیلاتی پژوهشکده اکولوژی دریای عمان و خلیج فارس((1387در تدوین برنامه راهبردی (موضوعی –محصولی) کمیته فرآوری ماهیان جنوب کشور افق 1404، به بررسی وضعیت و مشکلات صنعت صید و صیادی و بنادرگاه های صید، پرورش و تکثیر ماهیان جنوب، وضعیت صادرات محصولات دریایی، سردخانه ها و سایر صنایع فرآوری شیلاتی پرداخته است .
در حوزه زنجیره تامین و لجستیک نیز موسسه مطالعات بازرگانی و پژوهش های بازرگانی که به عنوان یکی از زیر مجموعه های وزارت صنایع و معادن به طور اختصاصی پژوهش و مطالعات و پژوهش را در خصوص مباحث زنجیره تامین و لجستیک انجام داده است و ضمن مطالعه لجستیک و زنجیره تامین و برگزاری همایش ها و سمینار ها در خصوص این موضوع، خود به عنوان مجری طراحی و پیاده سازی زنجیره است تامین در صنایع گوناگون در سطح کشور اقدام کرده است. از جمله زنجیره تامین صنعت قد و شکر در ایران((1389 و زنجیره تامین صنایعی چون سیمان و گندم و ... را در دست اجرا دارد .
دل انگیزان (1389) در موضوع " زنجیره تامین در صنعت گردشگری استان کرمانشاه " به عنوان پایه خوشه صنعتی گردشگری استان کرمانشاه حلقه های مفقوده ی این صنعت را شناسایی نموده است و ضمن ارائه مدلی برای بررسی زنجیره تامین ، مهمترین نتیجه حاصله از پژوهش خود را شناسایی حلقه های مفقوده در زمینه مجتمع های رفاهی بین راهی، جاذبه های شهری و تفریحی و نیز امکان تجارت چمدانی بیان می دارد که باید برای توسعه گردشگری استان در این زمینه ها ﺳﻴﺎﺳﺘﮕﺬﺍﺭﻱ ﺟﺪﻱ ﻧﻤﻮﺩ .ﺧﺪﺍﻭﺭﺩﻱ (1389) ﺩﺭ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻣﻘﺘﻀﻴﺎﺕ ﺗﺤﻘﻖ مدیریت زنجیره تامین سبز در صنعت خودروسازی ایران ؛ وی به شناسایی مقتضیات یکپارچه کننده مدیریت زنجیره تامین با الزامات زیست محیطی در تمام مراحل ﻃﺮﺍﺣﻲ محصول، انتخاب و تامین مواد اولیه، تولید و ساخت، فرایندهای توزیع و انتقال، تحویل به مشتری و بالاخره پس از مصرف، مدیریت بازیافت و مصرف مجدد به منظور بیشینه کردن میزان بهره وری مصرف انرژی و بمنظور بهبود عملکرد زیست محیطی و اقتصادی، صنعت خودرو پرداخته است .
