بخشی از مقاله
طرح توجیه یک واحد صنعتی
طرح ریزی واحد های صنعتی چیست ؟
طرح ریزی واحدهای صنعتی عبارت است از برنا مه ریزی،طرح،بهبود وپیاده سازی سیستم های استقرار و حمل و نقل موادی به نحوی که حداکثر کارایی حاصل شود.
منظور از طرح استقرار چیدمان منسجم و هماهنگ تجهیزات و ماشین آلات در یک واحد تولیدی است و منظور از سیستم های حمل و نقل ، طراحی سیستمی است که بتواند با کمترین هزینه جریان مواد را در واحد تولیدی برقرار سازد و طراحی هر دو مورد ذکر شده باید به گونه ای باشد که حداکثر بهره برداری از ترکیب نیروی کار، مواد ، تجهیزات و ماشین آلات حاصل گردد.
:: انواع مسائل طراحی کارخانه ( موارد کاربرد طرح ریزی )
1- تغییر طرح محصول
2- اضافه کردن و تولید محصول جدید
3- بزرگتر کردن یا کوچکتر کردن دپارتمانها
4- تغییر مکان یک بخش
5- افزودن یک بخش جدید
6- جایگزینی و تعویض دستگاههای قدیمی
7- تغییر در روش تولید
8- کاهش هزینه
9- طراحی و احداث یک کارخانه جدید
:: مراحل طراحی استقرار :
طراحی محصول
طراحی محصول باید به این سوال پاسخ دهد که چه محصولی می خواهیم تولید کنیم؟
محصول
محصول خروجی یک سیستم است که می تواند به صورت کالا یا خدمات باشد.
هر محصول (کالا یا خدمت) دارای یک سری ویژگیها است که این ویژگیها شامل ویژگیهای عمومی و فنی است. اصولاً مشخصه های عمومی به مشخصه هایی گفته می شود که برای مصرف کننده اهمیت دارد و مشخصه های فنی برای مشتری اهمیت چندانی ندارد اما برای تولید کننده اهمیت زیادی دارد.
طراحی ظرفیت
میزان خروجی یک سیستم را ظرفیت ( تولید) آن سیستم می نامند.
ظرفیت واقعی : میزانی است که ما طراحی کرده ایم و آن را تعریف نموده ایم.
ظرفیت اسمی : میزانی است که در واقعیت و درعمل از سیستم گرفته می شود.
طراحی فرآیند
فرآیند: مکانیزم تبدیل ورودی ها به خروجی ها است.
در این مرحله باید به مشخص کنیم که چگونه می خواهیم تولید کنیم ؟
فرآیندها خود از نظر نوع خروجی ، مشخصات عملیات، نوع استقرارو نوع منابع و غیره به انواع مختلفی تقسیم بندی می شوند.
انتخاب و محاسبه ماشین آلات مورد نیاز
بعد از طراحی فرآیند نوبت مشخص کردن نوع و تعداد ماشین آلات مورد نیاز برای تولید است. انتخاب ماشیت آلا نیز بر اساس معیارهایی صورت می گیرد که برخی از آنها عبارتند از: عمومی یا تخصصی بودن ماشین، یک منظوره یا چند منظوره بودن ماشین، میزان سرمایه گذاری، هزینه تعمیرات و نگهداری، تجهیزات جانبی و مواردی از این قبیل.
می توانیم واحدهای تولیدی را به چهار گروه بر اساس تعداد ماشین- تنوع تولید تقسیم بندی کنیم :
1- یک نوع ماشین– یک نوع محصول
2- چند نوع ماشین– یک نوع محصول
3- یک نوع ماشین– چند نوع محصول
4- چند نوع ماشین– چند نوع محصول
نیروی انسانی مورد نیاز
با توجه به اینکه اپراتور خود بعنوان یک ماشین عمل می کند و یا همراه یک ماشین کار می کند می توان نیروی انسانی مورد نیاز را تعیین کرد.
محاسبه فضای مورد نیاز برای ماشین آلات
با استفاده از « روش تولید» این کار را انجام می دهیم
فضای لازم ماشین، فضای حرکت ماشین، ،فضای عملیاتی و فضای تعمیراتی ماشین را محاسبه نموده و حاصل جمع این اعداد فضای مورد نیاز یک ماشین را به ما می دهد.
استقرار تسهیلات
چهار نوع استقرار وجود دارد :
1- استقرار بر اساس محصول
2- استقرار کارگاهی یا فرآیندی
3- استقرار تکنولوژی گروهی
4- استقرار ایستا
تعیین نوع استقرار
دو تکنیک برای انجام این کار وجود دارد :
1- P-Qتکنیک (تنوع – مقدار )
2- تکنیک C-Q (هزینه – مقدار)
طراحی جریان مواد
جریان مواد
به مسیر گردش مواد از ابتدای ورود به کارخانه تا خروج از کارخانه را جریان مواد می گوییم.
از نظر فضا های موجود در کارخانه فضا ها به 6 دسته تقسیم می شوند :
سطح زیر زمین، سطح همکف، سطح حرکت محصولات، سطح آزاد، سطح اسکلت فلزی و سطح پشت بام.
الگوهای عمومی جریان مواد :
مدل های افقی
مدل های عمودی
مدل های افقی مانند مدل خط مستقیم، مدل L شکل، مدل زیگزاگ، مدل U شکل، مدل دایره ای شکل و مدل ترکیبی.
طراحی استقرار :
با استفاده از الگوهای دستی یا کامپیوتری می توان یک طرح استقرار برای ایجاد یا بهبود یک واحد صنعتی به دست آورد.
هدفمندکردن یارانه‌ها چه آثاری در بخش صنعت و معدن خواهد داشت؟
هدفمندکردن یارانه‌ها در بخش صنعت اثرهای متعددی دارد اما سه اثر آن بسیار مهم است. اول اینکه، منابع انرژی برای استفاده در بخش تولید آزاد می‌شود، به این معنا که صنایع تلاش خواهند کرد، در موقعیت‌هایی که امکان‌پذیر است در مصرف انرژی صرفه‌جویی کنند. دوم اینکه، برای محصولات اثرگذار در مصرف انرژی یا محصولات انرژی‌بر تقاضاها جابه‌جا می‌شود. به‌طور مثال، ممکن است تقاضا برای آبگرمکن‌های خورشیدی افزایش یابد اما به عوض، تقاضا برای محصولات پرمصرف کاهش یابد.
بنابراین در مجموع تقاضا برای خدمات و محصولات پربازده افزایش می‌یابد که این یک اثر مثبت است. هر چند امکان دارد برای برخی رشته‌های صنعتی این طرح یک تهدید به نظر برسد اما در مجموع یک فرصت به شمار می‌آید. محور سوم، یافتن راهکارهایی در راستای کاهش هزینه تولید است البته باید یادآوری کنم غیر از محور یارانه‌ها که یک وجه دوسویه دارد، بقیه محورهای طرح تحول برای صنایع یک فرصت محسوب می‌شوند و موجب بهبود فضای کسب و کار خواهند شد. بنابراین هدفمندکردن یارانه هم می‌تواند هم تهدید و هم فرصت باشد.
اگر نسبت به تغییر و افزایش قیمت‌ها برخورد انفعالی داشته باشیم، به‌طور قطع هدفمندکردن یارانه باعث افزایش هزینههای تولید و زیان‌ده شدن بنگاه‌ها یا ورشکستگی آنها می‌شود اما در عین حال می‌تواند یک فرصت باشد زیرا با توجه به سهم بالای هزینه انرژی در قیمت تمام‌شده برخی صنایع بالادستی افزایش قیمت انرژی، هزینههای بیشتری را به بنگاه تحمیل می‌کند، افزایش هزینه‌ها باعث می‌شود بنگاه‌ها به یافتن راهکارهایی برای افزایش بهره‌وری مبادرت ورزند.
اگر ما در وزارت صنایع و معادن بتوانیم پروژه‌هایی را که می‌توانند بهره‌وری تولید را افزایش دهند شناسایی کنیم و آنها را در اختیار صنایع قرار دهیم، این امر باعث می‌شود در بخش صنعت تقاضای بهره‌وری افزایش یابد همچنین از سوی دیگر، اگر عرضه مناسب هم فراهم شود و یک واحد صنعتی برای افزایش بهره‌وری خود مورد حمایت قرار گیرد، انگیزه برای افزایش بهره‌وری بالا خواهد رفت و این امر نقطه عطفی در اقتصاد کشور خواهد بود. در کشورهای دارای رشد اقتصادی بالا، 50 درصد رشد از محل افزایش میزان بهره‌وری و 50 درصد حاصل ارتقای فناوری، سرمایه و نیروی انسانی کارآمد است.
به عقیده من، بزرگ‌ترین چالش اقتصاد ما بهره‌وری بوده و طرح تحول فرصت خوبی برای افزایش بهره‌وری از طریق افزایش انگیزه واحدهای صنعتی است مشروط به اینکه انگیزه‌ها درست‌شناسایی، هدایت و به آنها پاسخ داده شود.
چگونه می‌توان اجرای طرح هدفمندکردن یارانه‌ها را برای صنایع به فرصت تبدیل کرد؟
از زمان تشکیل ستاد تحول صنایع توانسته‌ایم، زیرساخت‌های لازم را برای اجرای طرح تحول در بخش صنعت و معدن آماده کنیم. برای تبدیل تهدید احتمالی افزایش قیمت حامل‌های انرژی به فرصت رشد بهره‌وری و رشد اقتصادی در صنعت باید سه اقدام عمده صورت گیرد.
نخستین اقدام قیمت‌گذاری است؛ با توجه به اینکه در بخش صنعت امکان کاهش مصرف انرژی کمتر است، از این رو، زمان و هزینه زیادی برای تحقق این کاهش باید صرف کرد در حالی که در بخش خانگی با صرف هزینههای کمتر و اقدام‌های ساده‌ای مانند استفاده از درزگیر، دوجداره کردن شیشه‌ها، استفاده از رنگ‌های عایق و... می‌توان مصرف انرژی را کاهش داد. با توجه به مسایلی که ذکر کردم، به فرصت نیاز داریم تا واحدها پیش از افزایش قیمت انرژی، بهره‌وری انرژی خود را افزایش دهند. پس سناریوی افزایش قیمت باید به شکل تدریجی انجام شود و ترجیحی باشد و میانگین قیمت محاسبه شود.
در طرح هدفمندکردن یارانه‌ها هم این دو نکته ذکر شده و این به آن دلیل است که برای بخش‌های مولد قیمت پایین‌تر و برای بخش‌های غیرمولد قیمت بالاتر در نظر گرفته شود و یک میانگین قیمت را تعیین کنیم. درخصوص سناریوی قیمت، تعامل‌های مثبتی با وزارت امور اقتصادی و دارایی داشته‌ایم اما هنوز قیمت قطعی تعیین نشده است. محور دوم کار ما بهبود میزان بهره‌وری در بخش صنعت و معدن است.
در این خصوص تاکنون سه برنامه تدوین شده است؛ انرژی، بازار و صادرات و واردات. در مورد انرژی تاکنون 16 پروژه تعریف و اجرا شده است و در مورد دو برنامه دیگر مراحل تدوین را پشت سر گذاشته‌ایم، یکی از برنامه‌ها، ساماندهی تولید یا بهبود مدیریت در واحدهای صنعتی است، هر بنگاه دارای دو بخش بوده یکی مدیریت منابع انسانی و دیگری، تجهیزات و ماشین‌آلات.
برنامه انرژی برای ماشین‌آلات اجرا می‌شود که بهره‌وری را ارتقا می‌دهد و برای بخش سازمانی واحدهای صنعتی هم ساماندهی تولید را داریم. مجموع این دو برنامه و یک برنامه تأمین مالی که در حال تهیه است، 50 پروژه می‌شود که با 16 پروژه مربوط به مصرف، درمجموع 66 پروژه داریم.
محور دیگر در صنعت، تنظیم واردات و صادرات است، در جایی که نتوان تعرفه‌ها را تغییر داد یا اجرای پروژه‌های ارتقای بهره‌وری قابل اجرا نباشد، از روش‌های جبرانی مانند کاهش نرخ استهلاک برای مالیات، یارانه سود بانکی و چندین روش اقتضایی دیگر استفاده خواهیم کرد.
در اینجا باید خاطر نشان کنم که ستاد تحول صنایع به‌صورت دقیق تعیین کرده است که کدام صنایع مشکل دارند و کدامیک نیازمند حمایت هستند. ما رشته‌های صنعتی آسیب‌پذیر را شناسایی و دسته‌بندی کرده‌ایم. صنایع از این جهت در 4 دسته تقسیم می‌شوند؛ دسته اول، شامل نساجی، چوب و کاغذ، ظروف شیشه‌ای و چینی است. دسته دوم، فولاد، مس، آلومینیوم، آلیاژ، سرب و ریخته‌گری را در برمی‌گیرد؛ دسته سوم صنایع سیمان، کاشی و سرامیک، چینی بهداشتی و... هستند.
