بخشی از مقاله
چکیده
در صنعت پرورش گاو شیری، ورم پستان بعنوان زیان آورترین بیماری شناخته میشود. مشکلات این بیماری علاوه بر هزینه های درمانی و کاهش تولید شیر، با توجه به استفاده از آنتی بیوتیکها، عامل تأثیرگذاری بر سلامت عمومی جامعه است. به همین دلیل جایگزینی آنتی بیوتیکهایی مثل بتالاکتامها بسیار مورد تقاضای دامپروریهای ارگانیک و سازمانهای بهداشت و سلامت جهانی واقع شده است.
با توجه به اثرات ثابت شده ترکیبات مؤثره عصاره های گیاهان دارویی بر باکتریهای بیماریزا، تحقیقات و مطالعات بسیاری بر روی اثر این ترکیبات و گیاهان علیه باکتریهای مولد ورم پستان محیطی و واگیردار نظیر استافیلوکوکوس اورئوس، استرپتوکوکوس آگالاکتیه، استرپتوکوکوس دیس آگالاکتیه و اشریشیاکلی انجام شده است. مطالعات نشان میدهد که گیاهان دارویی که ترکیبات ترپنوئیدی تیمول، اوگنول، پاراسایمن و ترنس سینامآلدهید تشکیل دهنده بخش اعظمی از عصاره آنها میباشد، میتوانند بر پیشگیری و درمان ورم پستانهای بالینی و تحت بالینی مؤثر واقع شوند. تحقیقات انجام گرفته بر روی گیاهان بومی ایران نیز مؤید این مطلب است که گیاهانی مثل دارچین، آویشن باغی و شیرازی، مرزه و پونه کوهی دارای سطوح بسیار بالایی از این مواد مؤثر در عصاره شان میباشند.
هدف از این نوشتار بازبینی و جمع بندی مطالعات داخلی و خارجی درباره اثر عصاره های گیاهان دارویی بر میکروارگانیسمهای عامل بیماری ورم پستان و مقایسه سطوح کاربرد آنها در تقابل با آنتی بیوتیکهای مرسوم از نظر کارایی بازدارندگی و باقیمانده ترکیبات در شیرخام بوده است.
نگارندگان ضمن تأکید بر لزوم انجام آزمایشات بیشتر بر روی حیوانی، به این نتیجه رسیده اند که میتوان از مخلوطی از عصاره گیاهان دارای سطوح بالای مواد بازدارنده مطرح شده، بعنوان درمان ورم پستان حاد بالینی و یا برای کاهش ورم پستان تحت بالینی با استفاده در محلولهای دیپینگ استفاده نمود.
واژههای کلیدی: دارچین، آویشن، مرزه،استافیلوکوکوس،اشریشیاکلی، استرپتوکوکوس، ورم پستان، تیمول، اوگنول، کارواکرول، پاراسایمن، ترنس سینامآلدهید
×
-1 مقدمه
ورم پستان به عنوان زیان آور ترین بیماری صنعت گاو شیری در جهان شناخته میشود. این بیماری واکنشی همراه با التهاب در پاسخ به عفونت ایجاد شده توسط میکروارگانیسمهایبیماریزایی ست که توانستهاند از طریق کانال شیر به داخل پستان وارد شده و باعث آن شوند. ورم پستان بعنوان گرانترین بیماری در صنعت گاو شیری شناخته میشود. این ضرر ها شامل کاهش تولید شیر، دور ریختن شیر، حذف حیوانات، تعویق برنامه اصلاح نژاد، هزینه های دامپزشکی و هزینه های درمانی میشود(فیلپوت و نیکرسون .(1991 برآورد میشود که ضرر جهانی حاصل از ورم پستان حدود 35 میلیارد دلار باشد(ولنبرگ، وندرپل و ونورشات .(2002 هارمون((1996 گزارش کرد که به ازای هر گاو در هر سال حدود 180 دلار هزینه برای ورم پستان انجام میگیرد. با توجه به اینکه بیماری دارای جنبه های اقتصادی و سلامت دام است، اتخاذ تصمیم پیشگیری و مقابله با بیماری به استراتژی تولید کننده وابسته است.
بر اثر التهاب ناشی از ورم پستان، ترکیبات شیر نیز تحت تأثیر قرار میگیرد که با کاهش ساخت کازئین و لاکتوز و همچنین کاهش کیفیت چربی همراه است(ساتوپیورالا 2003؛ هارمون .(1994نتزک((1981 نیز گزارش کرد که این بیماری باعث کاهش بازدهی تولید پنیر از شیر میشود.
عفونت ورم پستان براساس میزان گسترش عفونت، به دو دسته بالینی و تحت بالینی دسته بندی میشود (شریک و همکاران .(2001 ورم پستان بالینی بوسیله مشاهده حالات غیر طبیعی در شیر یا پستان تشخیص داده میشود. کارتیه درگیر عموما متورم، گرم و سخت شده و کاهش محسوسی در شیر تولیدی آن مشاهده میشود. در ورم پستانهای بالینی عموما در شیر کارتیه درگیر، حالت ابری مانند و تغییر رنگ مشاهده میگردد (فیلپوت و نیکرسون .(1991تشخیص ورم پستانهای تحت بالینی عموما سخت تر است. زیرا در این نوع از ورم پستان، تشخیص با مشاهده عادی میسر نیست و تنها با کشت میکروبی شیر حاصل از آن کارتیه قابل تشخیص میباشد. یکی از راه های تشخیص این نوع ورم پستان، شمارش سلولهای سوماتیک (SCC) در شیر است که در اثر ابتلا به ورم پستان تحت بالینی افزایش می یابند. شیوع ورم پستان تحت بالینی بسیار بیشتر از نوع بالینی آن میباشد(فیلپوت و نیکرسون .(1991 ورم پستان تحت بالینی باعث کاهش مستمر در تولید شیر میگردد که در طول سال منجر به ضرر تولیدکنندگان بابت از دست رفتن توان تولید شیر در صنعت گاو شیری در سراسر جهان میشود(فیلپوت و نیکرسون .(1991
بر اساس عامل بروز بیماری، ورم پستان به انواع محیطی و واگیردار طبقه بندی میشود. در نوع واگیردار این بیماری، میکروارگانیسمهای بیماریزا در غدد تولید شیر مستقر شده و در طول فرایند دوشش شیر از حیوانی به حیوان دیگر انتقال پیدا میکنند. میکروارگانیسمهای عامل ورم پستان محیطیدر محل نگهداری حیوان دیده شده و غدد شیری را در زمانی بجز زمان شیردوشی مورد حمله قرار میدهند. استافیلوکوکوس اورئوس، استرپتوکوکوس آگالاکتیه و مایکوپلاسما بویس میکروارگانیسمهای اصلی عامل ورم پستان واگیردار هستند و میکروارگانیسمهای اصلی عامل ورم پستان محیطی کلبسیلا پنومونیایی، اشریشیاکلی، استرپتوکوکوس دیس آگالاتیه و استرپتوکوکوس اوبریس میباشند. با اینکه مسئول اکثر ورم پستانهای قابل توجه، میکروارگانیسمهای بیماریزای واگیردار هستند، اما شمار موارد ورم پستانهای نوع محیطی آن هم در حال افزایش هستند (س. پایورالا 2002؛ ارسکین، واگنر و دیگریوز .(2003
ورم پستان بالینی میتواند به اشکال بسیارحاد، حاد و مزمن بروز نماید. دو فرم اصلی بیماری حاد عموما توسط استافیلوکوکوس اورئوس و گاها توسط سودوموناسآئروجینوزا و گونه های پاسترولا ایجاد میشود. در حالیکه مایکوپلاسما آگالاکتیه و استرپتوکوکوس آگالاکتیه و استرپتوکوکوس اپیدرمیس در بروز ورم پستان مزمن مؤثر هستند(منزس و رامونان .(2001
استافیلوکوکوس اورئوس از نظر میزان شیوع در موارد بالینی آزمایش شده، بعنوان عامل اصلی ورم پستان گاوهای شیرده شناخته میشود(فاگوندس و همکاران 2010؛ ماکووک و روژ .(2003 میزان شیوع در حدود 20 تا %75 میباشد(دینگول و همکاران .(2002 متداول ترین درمان برای ورم پستان، تزریق آنتی بیوتیک با استفاده از پمادهای داخل پستانی میباشد.در ایالات متحده آمریکا
شمار پمادهای قابل تهیه از داروخانه ها برای این منظور محدود میباشد. در حال حاضر آنتی بیوتیکهایی که 1FDA برای این منظور مجوز داده است به کلاسهای در بر گیرندهبتالاکتامها، ماکرولوییدها (اریترومایسین)، کومارینها (نووبیوسین) و لینکوزمیدها (پیرلیمایسین) تقسیم میشوند.از این 4 دسته آنتی بیوتیک، بتالاکتام ها بیشتر از بقیه برای درمان ورم پستان مورد استفاده قرار میگیرند(پل و روژ .(2007شش آنتی بیوتیکی که گروه بتالاکتامها را تشکیل میدهند عبارتند از: آمپی سیلین، آموکسی سیلین، سفتی فور، سفاپیرین، کلاکسی سیلین و پنی سیلین جی(هولستگ و همکاران .(2002
استفاده از آنتی بیوتیک در ابعاد وسیع میتواند منجر به تهدید سلامت جامعه شود. در واقع سازمان بهداشت جهانی رویکردی را برای محدود کردن استفاده از آنتی بیوتیک در گله ها بخصوص برای تولیدکنندگان محصولات ارگانیک پیشنهاد میدهد(نورمند و همکاران .(2002 در مطالعه ای 5 ساله که در ایالت میشیگان آمریکا انجام گرفت مشخص شد که % 90 از بقایای آنتی بیوتیک که در شیر شناسایی شده بود بر اثر درمان ورم پستان با آنتی بیوتیک بوده است(ارسکین، واگنر و دیگریوز .(2003زوراکوئینو و همکاران((2011 نشان دادند که فعالیت ترکیبات ضد میکروبی در شیری که حاوی بتالاکتامها بود، در دمای 60 درجه سلسیوس به مدت 30 دقیقه از بین نرفت. همچنین گزارش شد که دمای 120 درجه سلسیوس به مدت 20 دقیقه نیز نهایتا باعث از بین رفتن %93 از آنتی بیوتیک موجود در شیر شد.
نتایج تحقیق دیگری نیز نشان داد که فرایند حرارتی عمومی پاستوریزاسیون در صنعت 72) درجه سلسیوس در 15 ثانیه) تنها باعث از بین رفتن حدود %1 از بتالاکتام موجود در شیر گردید (روکا و همکاران .(2011
امروزه استفاده از عصاره ها و گیاهان دارویی برای حفاظت دامداری ها، بخصوص گله های ارگانیگ در حال افزایش است. در مطالعه ای که در ایالت ویسکانسین انجام گرفته، نشان میدهد برخی از دامداران از محصولات طبیعی برای درمان ورم پستان استفاده میکنند. استفاده از محصولاتی نظیر فرآورده های آب پنیر، سیر و آلوئه ورا به ترتیب حدود %45، %35 و %30 مورد استفاده قرار میگیرند(پل و روژ .(2007 با اینحال هنوز مجوزی برای استفاده از این ترکیبات توسط FDA صادر نشده است. استفاده از عصاره های گیاهی نیز یکی دیگر از درمان های طبیعی مورد استفاده دامداران بوده که این عصاره ها حاوی ترکیبات زنجبیل، نعنافلفلی و یا لیمو بوده اند. اما مطالعات علمی بر روی این ترکیبات انجام نشده است(کارمن .(2007
مواد مؤثر عصاره های گیاهی دیگری که برای این منظور مورد مطالعه قرار گرفته اند را میتوان به طور خلاصه شامل ترانس سینامآلدهید، اوگنول، کارواکرول و تیمول بوده اند که جزو مواد با اثر ضد میکروبی طبیعی بی خطر طبقه میشوند(زو و همکاران 2007؛ آناندا باسکران و همکاران .(2009
روغنهای گیاهی زیادی دارای خاصیت ضد میکروبی هستند. مطالعات نشان میدهد که عصاره های دارای اسید چربهایی که به ساختار مونوگلیسرید متصل هستند توانایی بازدارندگی برخی از میکروارگانیسمهای بیماریزا را دارند(کابارا 1984؛ پتزکو، باتما و فورد 1996؛ ایزاک، لیتوف و تورمار .(1995 نیر و همکاران (2005)به این نتیجه رسیدند که فعالیت ضد میکروبیکاپریلیک اسید علیه باکتریهای عامل ورم پستان، بر اثر مونوگلیسیرید آن، مونوکاپریلین میباشد. در این مطالعه آنها به این نتیجه رسیدند که هر دوی کاپریلیک اسید و مونوکاپریلین بر روی باکتری اصلی عامل ورم پستان اثر کشنده دارند. در این مطالعه جمعیت استافیلوکوکوس حاضر در شیر بعد از 6 ساعت انکوباسیون از 1 میلیون کلنی در میلی لیتر به 10 عدد کلنی در میلی لیتر رسید.
هدف از این مطالعه بررسی گیاهان دارویی حاضر در ایران و مواد مؤثر موجود در آنها برای پیشگیری و درمان ورم پستان میباشد.
2ـ یافته ها
خاصیت ضد باکتریایی بسیاری از ترکیبات موجود در عصاره گیاهان مانند تیمول، اوگنول، کارواکرول و ترنس سینامآلدهید در برابر میکروارگانیسم های بیماریزای گرم منفی و گرم مثبت شناخته شده است (برت .(2004 برای مثال اثر ترنس سینامآلدهید بر روی
1سازمان نظارت بر غذا و دارو
باکتری کلستریدیوم بوتولینوم ثابت شده است (بولز و میلر .(1993 همچنین بول و همکاران (1995) اثر این ترکیب بر استافیلوکوکوس اورئوس را گزارش کردند. هلاندر و همکاران((1998 نیز اثر بازدارندگی این ترکیب را بر اشریشیاکلی و سالمونلا تایفی موریوم تأیید نمودند.
همچنین اثر بازدارندگی کارواکرول و تیمول در برابر تعدادی از باکتریهای بیماریزا نظیر سالمونلا تایفی موریوم(سای و همکاران (2006، اشریشیاکلی )O157:H7برت و همکاران (2005، کامپیلوباکتر ژژونی و لیستریا منوسیتوژنز (فریدمن، هنیکا و مندرل (2002 شناسایی شد. اوگنول نیز بعنوان ترکیب گیاهی مؤثر دیگری ضد باکتریهای بیماریزای گرم مثبت و گرم منفی شناساییگردید(گیل و هالی 2004؛ گیسینکی و همکاران .(2007گیسینکی و همکاران((2007 همچنین در مطالعاتی که روی شیر داشتند به این نتیجه رسیدند که چربی شیر، خصوصا در شیرهای پرچرب اثر ترکیبات ضد میکروبی گیاهی را تا حدودی تحت تأثیر قرار میدهد.
