دانلود مقاله مهندسی ترابری

بخشی از مقاله

مهندسي ترابري

هدف: آشنايي و شناخت نكات و امور مرتبط با مهندسي ترابري و مسائل آن
سرفصل:
1- تعاريف و مفاهيم: تعريف و مفهموم حمل و نقل، حمل و نقل و نقش آن در توسعه، تاريخچه برنامه ريزي حمل و نقل در ايران و جهان
2- سيستم هاي حمل و نقل: آشنايي با سيستم هاي حمل و نقل، حمل و نقل زميني، حمل و نقل دريايي، حمل و نقل هوايي
3- برنامه ريزي حمل و نقل: فرايند برنامه ريزي، برنامه ريزي حمل و نقل شهري، برنامه ريزي حمل و نقل ملي و منطقه اي

4- مدل هاي برنامه ريزي: توليد سفر، توزيع سفر، انتخاب طرق مختلف سفر، تخصيص ترافيك، كاربري هاي زمين، مدل كارايي حمل و نقل
5- مديريت سيستم هاي حمل و نقل: مسائل حمل و نقل و مشكلات حمل و نقل ايران، ارزيابي طرحهاي حمل و نقل، برنامه ريزي نيروي انساني و سازماندهي
ترابري يا حمل و نقل به منزله رابطه يا كاتاليزوري است بين همه عناصر و اجزاي تشكيل دهنده ساختارهاي اجتماعي و اقتصادي و رابطي است بين عرضه و تقاضا يا نقاط توليد و مصرف كالا و خدمات اگر حمل و نقل را به منزله يك سيستم در نظر بگيريم بايد به دو بخش اساسي آن توجه شود.

1- تأسيسات زيربنايي و اينكه در هر مسيري كه داراي يك سري مشخصات هندسي و ترافيكي مخصوص به خود باشد بايستي مهندس طراح در انتخاب بهترين يا مطلوبترين حالت سيستم حمل و نقلي تمام شرايط از قبيل محيط، ملزومات، ساختمانها و شبكه ارتباطي و … را بررسي نمايد.
2- تأسيسات روبنايي: شامل وجود تقاضاي حمل و نقل، وجود عناصر حمل و نقل، طبقه بندي سيستم هاي حمل و نقل، وجود سيستم حمل و نقل درون شهري و برون شهري و وجود سيستم هاي كنترلي مي باشد.
هدفهاي اساسي و اولويت دار حمل و نقل:

اصولاً هدف از برنامه ريزي و طراحي يك سيستم حمل و نقل تأمين جابجايي هاي مورد نياز به وجود آمده انسان و كالا از مكاني به مكان ديگر مي باشد اين جابجايي ها يا نقل انتقال بايستي مطلوب و قابل قبول باشد بنابراين بايستي ارائه خدمات سيستم حمل و نقل طراحي شده دقيقاً با تقاضاي حمل و نقل موجود متناسب باشد و داراي بازدهي حداكثر باشد در اين خصوص مهندس طراح سيستم حمل و نقل بايستي به عناوين و هدفهاي اساسي و اولويت دار حمل و نقل توجه خاص داشته باشد اين عناوين كه به عنوان عناوين هشت گانه ملاك طراحي سيستم قرار مي گيرند عبارتند از:

1- سيستم طراحي شده بايستي منظم و از الگوي مصرف اصولي تبعيت نمايد.
2- سيستم حمل و نقل طراحي شده بايد از ايمني بالا برخوردار باشد.
3- سيستم بايستي براي استفاده كننده به طور فراوان در دسترس باشد.

4- سيستم طراحي شده حتماً بايستي در مقايسه با ديگر سيستم هاي موجود سريع باشد ملاك سرعت، حركت و جابجايي مي باشد.
5- سيستم بايستي داراي شبكه منظم، يكپارچه و جامع بوده و ارتباطات اتصالي سيستم ها به يكديگر هماهنگي داشته باشد.
6- سيستم در چارچوب شبكه طراحي شده بايد داراي هماهنگي بوده و از ظرفيت برخوردار باشد.

7- سيستم طراحي شده به لحاظ جابجايي انسان و كالا بايستي از راحتي و فضاي لازم برخوردار باشد.
8- سيستم بايد ارزان بوده و براي تمامي اقشار جامعه قابل استفاده باشد.
جايگاه حمل و نقل در اقتصاد:

حمل و نقل شاخه اي از اقتصاد ملي كه تأمين كننده گردش كالا و افراد در پروسه توليد، تقسيم و تبديل مواد مي باشد جايگاه صنعت حمل و نقل را مي توان در كنار صنايع مادر (صنايع استخراجي، كشاورزي و توليدي) محسوب نمود هر قدر توليد و پروسه شهرنشيني رشد كند نياز به حمل و نقل بيشتر مي شود از ابتداي تمدن بشر پديدار گشته ولي در آن دوران رشد آن آرام و آهسته بوده است بنابراين رشد اقتصادي جامعه منوط به وجود شبكه ارتباطي و تسهيلات ترابري مورد نياز است بدون وجود شبكه ترابري و نيروي انساني متخصص جهت بهره برداري و رشد صنعت امكان پذير نمي باشد صنعت حمل و نقل امروزه نقش عمده

اي را در اقتصاد ايفا مي كند نقش آن شامل تغيير مكان مواد اوليه و ابزار توليد كننده به مصرف كننده مي باشد كه مصرف كننده ممكن است صنعت يا عموم مردم باشد بدين ترتيب توسط حمل و نقل ارزش پتانسيل كالا به ارزش اقتصادي و تجاري تبديل مي شود به عنوان مثال گندم درون سيلو زماني ارزش اقتصادي خواهد داشت كه در معرض عموم جهت استفاده قرار گيرد و اين امر تحقق نخواهد يافت مگر آنكه گندم و يا آرد حمل شود شماي كلي زير تأثير حمل و نقل را در پروسه توليد، صنعت و اقتصاد نشان مي دهد.

شماي تأثير حمل و نقل در پروسه توليد، صنعت، اقتصاد
انواع سيستم حمل و نقل از نظر نوع سيستم حمل و نقلي:
1- حمل و نقل دريايي: از محاسن حمل و نقل دريايي مناسب براي حمل كالاهاي حجيم مي باشد، مناسب براي مسافتهاي طولاني مي باشد، ارزان بودن و مناسب براي حمل كالاهاي سنگين مي باشد و از معايب اين سيستم:

- مدت زمان حمل بسيار طولاني است.
- متأثر از عوامل جوي مي باشد.
- نياز به عمق مناسب دارد.

2- حمل و نقل جاده اي: گسترده ترين سيستم حمل و نقل در دسترس بودن و از نظر قيمت مناسبترين سيستم مي باشد.
3- حمل و نقل ريلي: با افزايش مسافت حمل از سيستم جاده اي ارجح تر است سيستم بهره برداري پيچيده، اقتصادي بودن و اينكه فقط در محلهايي كه ريل موجود است قابل استفاده است همچنين شيبب زمين بايد كم باشد.

4- حمل و نقل هوايي: سريع بودن، امكان مسافرت ممتد، قابليت عبور از نقاط غير قابل دسترس از محاسن اين سيستم حمل و نقلي مي باشد و از معايب آن گران بودن، از نظر ظرفيت محدود است، متأثر از عوامل جوي مي باشد و لزوم رعايت استانداردهاي بين المللي.
5- حمل و نقل كانالي: مختص كشورهايي كه داراي آب و مسطح مي باشند است.

6- حمل و نقل لوله اي: بيشترين سيستم قابل استفاده در كشورهاي پيشرفته صنعتي و ارزانترين روش براي انتقال نفت، گاز و … مي باشد در نمودار زير عوامل مؤثر در هر سيستم حمل و نقل نشان داده شده است.
استراتژي حمل و نقل:‌

استراژي حمل و نقل در كشورهاي مختلف تغيير مي كند. مثلاً در مورد كشورهاي صنعتي و داراي سوخت سيستم حمل و نقل لوله اي استفاده مي شود در امريكا سيستم حمل و نقلي جاده اي و هوايي در روسيه، دريايي در ايران و اكثر كشورهاي خليج فارس، جاده اي در انگلستان و اكثر كشورهاي اروپايي، دريايي مي باشد در رابطه با گنجايش و سرعت انواع سيستم هاي حمل و نقل با توجه به نوع وسيله نقليه و سيستم حمل و نقلي (كالا يا انسان) گنجايش و سرعت سيستم فرق مي كند. مثلاً براي كاميون در حمل و نقل كالا در گنجايش معمولي 1.5 تا 12 (Ton) ظرفيت داشته و در حالت ويژه 16 تا (Ton) 20 و سرعت آن از

25 تا 54 متغير است يا در رابطه با هواپيما در حمل و نقل كالا در گنجايش معمولي 5 تا (Ton) 50 در گنجايش ويژه (Ton) 90 و سرعت آن بين 350 تا 500 متغير است در رابطه با حمل و نقل مسافر در اتوبوس درون شهري از نوع ساده، 40 تا 70 نفر ظرفيت و از 10 تا 20 سرعت دارد. هواپيما 25 تا 500 نفر ظرفيت و از 500 تا 1000 سرعت مي تواند داشته باشد. كشتي مسافري 100 تا 300 نفر و از 10 تا 80 سرعت دارد.
انواع سيستم حمل و نقل از نظر منطقه جغرافيايي (درون شهري و برون شهري):

از نظر منطقه جغرافيايي درون شهري جهت حمل و نقل كالا كه از وانت و كاميون استفاده شده و در حمل و نقل مسافر از تاكسي، اتوبوس، ميني بوس، اتوبوس برقي، مترو و … (يا قايق) در منطقه جغرافيايي برون شهري براي حمل و نقل كالا از كشتي، قطار، هواپيما، كاميون، كمپرسي و تريلي استفاده مي شود و در حمل و نقل مسافر از اتوبوس، اتومبيل، قطار، كشتي و هواپيما استفاده مي شود.

انواع سيستم حمل و نقل از نظر ترانزيت:
كه به دو نوع تخليه ترانزيت و عبور ترانزيت تقسيم مي شود در تخليه ترانزيت مي تواند عبور بدون تخليه بوده (تريلي با بار سوار كشتي شده و انتقال داده شده و دوباره در مقصد تريلي شروع به حركت مي كند مانند حوضه خليج فارس) يا عبور مستقيم فقط كالا (تريلي بار را خالي كرده و مجدداً با وسيله ديگري منتقل مي شود) در رابطه با عبور ترانزيت كه بيشتر از كانتينر استفاده مي شود كانتينر سوار كشتي يا قطار شده و مجدداً از كشتي به تريلي يا قطار حمل مي شود همچنين ترانزيت هوايي هم داريم.

بررسي مسير ايده آل از ديدگاه مهندس ترابري:
براي برقراري ارتباط بين دو نقطه از نواحي كشور، دو شهر، دو منطقه صنعتي يا اقتصادي نياز به ايجاد راه ارتباطي جهت راحتي حمل و نقل كالا و مسافر مي باشد امروزه جهت ساخت يك راه و ايجاد يك مسير صرفاً به يك واريانت انتخابي اكتفا نمي گردد بلكه بوسيله مهندسين و طراحان از ديدگاه حمل و نقلي و اقتصادي مورد بررسي قرار گرفته و ايده آل ترين آنها براي اجرا و ساخت پيشنهاد مي شود از ديدگاه مهندس ترابري يك مسير بايد داراي شرايط زير باشد:
1- رفع نياز حمل و نقل كالا و مسافر

2- تأثير مسير در افزايش رشد فرهنگي، اجتماعي، اقتصادي، اداري و صنعتي كنار مسير
3- طول مسير و تعداد شهر و شهرستانهايي كه مسير از آنها مي گذرد و اينكه هر چه اين تعداد بيشتر باشد بهتر است
4- ميزان ناهمواريهاي مسير، ميزان شيب و …

5- يكدست بودن فرم هندسي مسير در پلان، از نظر تعداد قوس طول و شعاع قوس كه هر چه بيشتر باشد بهتر است
6- ميزان هزينه اجرا و ساخت آن مسير براي هر كيلومتر و برآورد سوددهي آن مسير در سال
7- ميزان سرمايه ثانويه جهت افزايش كيفيت مسير و توسعه آن در آينده

8- مدت زمان مورد نياز جهت ساخت و تحويل پروژه و مدت زمان بهره دهي آن
9- حجم عمليات خاكي، تعداد پل ها، طول پلها، تعداد تونلها و طول آن و تعداد طول ديوارهاي حائل
10- ميزان مصالح مصرفي، تعداد كارگر و ماشين آلات مورد نياز، سوخت و هزينه هاي متفرقه
11- ميزان تأثير شرايط جوي در منطقه اي كه مسير از آن ناحيه مي گذرد

12- سرعت وسائل نقليه (سرعت مجاز، سرعت حداكثر و سرعت متوسط)، گنجايش مسير
13- هزينه هاي مربوط به نگهداري و بهره برداري از مسير
انتخاب بهترين مسير كه در بر گيرنده تمامي نيازهاي اشاره شده باشد مشكل است به اين دليل اينكه اهميت دادن به يك پارامتر باعث تأثيرگذاري منفي روي پارامترهاي ديگر مي شود بنابراين نياز به برآورد تمامي هزينه هاي قابل محاسبه و هزينه هاي فرضي مي باشد كه از ديدگاه اقتصادي روشهاي گوناگوني مورد استفاده قرار مي گيرد تا ايده آل ترين واريانت انتخاب شود از اين روشها مي توان به روش سرماه ويژه، برآورد مخارج بهره برداري از مسير، مدت زمان جبران، ضريب مخارج سالانه حداقل و روش نسبت منافع به مخارج نام برد.

برنامه ريزي حمل و نقل شهري:
هر ساله بر تعداد وسائل نقليه در جاده هاي كشور و به خصوص در خيابانهاي شهرهاي بزرگ افزوده مي شود و انتظار مي رود اين افزايش در آينده نيز ادامه يافته و حتي بيشتر شود افزايش تعداد وسائل نقليه در شهرها به عوامل متعددي از قبيل رشد جمعيت، اوضاع اجتماعي، اقتصادي، تحولات فرهنگي، چگونگي بهره وري از زمين و … دارد با وجود آنكه هر ساله ميلياردها ريال صرف ايجاد راهها و تأسيسات جديد مي شود ولي تراكم ترافيك در خيابانها روز به روز افزايش مي يابد و ميزان ترافيك به خصوص در ساعات اوج به حد اشباع و غير قابل قبول مي رسد بايد در نظر داشت حل مسأله حمل و نقل شهري مثل همة مشكلات اجتماعي مستلزم مطالعه و برنامه ريزي اصولي و مداوم دارد به دليل تغيير و تحول سريع اجتماع ما برنامه ريزي در زمينه هاي اجتماعي، اقتصادي، زيست محيطي و ترابري اهميت بسيار دارد و حقيقت اين است كه تاكنون به هيچ يك از اين موارد به خصوص ترابري شهري توجه لازم نشده است.

از جمله علل اين بي توجهي لزوم استفاده از منابع مالي عظيم، عدم تشخيص ضرورت و اهميت بسيار زياد موضوع مي باشد اين عوامل همراه با عوامل كند كننده پيشرفت مثل حجم بالاي كار كه لازم است در اين زمينه صورت بگيرد و نياز به استفاده از نيروي متخصص انساني براي پيشبرد آن سبب شده است كه مشكل ترافيك ابعاد سرسام آوري پيدا كند.

روند مطالعه و برنامه ريزي ترابري شهري:
مراحلي كه در فرايند مطالعه و برنامه ريزي ترابري شهري انجام مي شود به ترتيب زير مي باشد:
1- بررسي و جمع آوري آمار و اطلاعات لازم در مورد وضعيت موجود ترابري، الگوي سفر، بهره وري از زمين، وضعيت اجتماعي و اقتصادي جامعه و مشخص كردن مسائل و مشكلات موجود (اجراي اين مرحله نياز به مقدماتي دارد تا آمارگيري امكان پذير شود)
2- ساختن مدلهايي براساس آمار و اطلاعات حاصل از مرحله اول براي تشخيص رابطه بين امكانات بالقوه و وسايل ترابري، نحوه بهره وري، وضعيت سفر و عوامل اجتماعي.

3- به كار بستن مدلها در رابطه با پيش بيني هاي مربوط به جمعيت، وضعيت اقتصادي و ساير عواملي كه به نحوي در وضعيت ترابري مؤثرند تا پيش بيني الگوي سفر و وضعيت سفر در آينده.
4- مقايسه پروژه ها و سيستم هاي مختلف ترابري و انتخاب مناسبترين آنها به منظور رفع نيازهاي آينده اين مقايسه براي بررسي مسائلي از قبيل اثر اقتصادي سيستم انتخاب شده، ميزان وابستگي به تكنولوژي ، تأثيرهاي سيستم منتخب بر محيط زيست و … انجام مي شود انتخاب سيستم ترابري بعد سياسي نيز دارد.
مقدمات مرحله اول (مرحله آمادگي):
از جمله مواردي كه در اين مرحله بررسي مي شود وضعيت فعلي ترابري، ميزان مخارج، بودجة لازم و محدوديتهاي مالي و سياسي مي باشد مسائل و مشكلات فعلي و آينده نيز در اين مرحله بررسي مي شود براي تعيين حدود و ميزان آمار و اطلاعات لازم بايد قبلاً اهداف و نتايج را به دقت تأئيد و مشخص كرد به عبارت ديگر بايد سياست اجرايي عمليات دقيقاً تنظيم شود عملياتي كه براي مقدمات شروع آمارگيري لازم است عبارتند از

:‌
1- مشخص كردن ناحيه مطالعاتي و تعيين محدوده آن (با خيابان مناطق جدا شده است)
2- مرزبندي ناحيه مطالعاتي كه به دو بخش حوضه داخلي و خارجي تقسيم مي شود.
3- مشخص كردن شبكه ترابري، شهري و عمومي.

1- مشخص نمودن ناحيه مطالعاتي و تعيين محدودة آن:
اولين مسئله اي كه قبل از آمارگيري بايد مشخص شود وسعت ناحيه مطالعاتي و تعيين محدودة‌ آن است و منطقه اي كه آمارگيري بايد در آنجا انجام شود ناحيه مطالعاتي توسط افراد با تجربه تعيين مي شود و بايد در عين نزديكي به محدودة شهر مناطق گسترش آينده را نيز شامل شود در عين حال اين ناحيه بايستي با عوارض طبيعي يا مصنوعي مثل رودخانه، خط آهن، آزادراه و … مرزبندي شود بعد از مشخص شدن حوزه مطالعاتي با خطي فرضي محدودة آن را مشخص مي كنيم كه به آن مرز ناحيه مطالعاتي گويند سپس اين ناحيه به دو بخش حوضه هاي داخلي و حوضه هاي خارجي تقسيم مي شود مشخص نمودن حوضه داخلي دومين گام براي مقدمات آمارگيري مي باشد حوضه هاي داخلي بايد داراي خصوصيات زير باشند:

1- يكنواختي حوضه از لحاظ چگونگي بهره وري از زمين مثلاً يك محدودة مسكوني كه به عنوان حوضه داخلي در نظر گرفته مي شود بايستي كليه ساختمانهاي آن محدوده مسكوني باشد و اضح است كه تحقق اين امر غير ممكن است.

2- تناسب حوزه از لحاظ وسعت به نحوي كه امكان مطالعه و بررسي با دقت مناسب (لازم) در آن محدوده امكان پذير باشد (معمولاً هر چه حوضه داخلي به محدودة شهر نزديكتر باشد وسعت آن را كمتر در نظر مي گيرند) به خاطر اينكه مناطق مركزي شهر از لحاظ عوامل جذب و ايجاد ترافيك از تراكم بيشتري برخوردارند.

3- نقش جمعيت: با توجه با افرادي كه در محدودة هر حوضه داخلي سكونت دارند (براساس جمعيت و وسعت ناحيه مطالعاتي بين 1000 تا 3000 نفر در نظر گرفته مي شود.

4- به منظور تسهيلات آمارگيري مرزبندي حوضه هاي داخلي به گونه اي انتخاب مي شود كه در آن محدوده امكان تركيب و محاسبه اطلاعات و آمار جمع آوري شده و برقراري ارتباط بين آنها وجود داشته باشد.
5- انتخاب محل هر حوضه داخلي با توجه به جاده هاي اصلي، عوارض طبيعي و محدوده هاي تعيين شده شهري همچنين وضعيت حوضه هاي مجاور.
6- كدبندي حوضه ها به نحوي كه اجراي عمليات آمارگيري ساده شود.

ب) حوضه خارجي
مناطق خارج از محدودة ناحيه مطالعاتي را به حوضه هاي خارجي تقسيم مي كنند كه وسعتي بيشتر از حوضه هاي داخلي دارد. مناطق خارج از محدودة‌ ناحيه مطالعاتي را به دو دسته حوضه هاي مياني و حوضه هاي خارجي تقسيم مي كنند سومين گام از مقدمات آمارگيري مشخص كردن شبكه ترابري شهري و شبكه ترابري عمومي مي باشد خود شبكه ترابري نيز مثل ناحيه مطالعاتي به حوضه هاي داخلي و خارجي تقسيم و كدبندي مي شود هر تقاطع كه به نام پيوند ناميده مي شود كدبندي مي گردد در خصوص شبكه ترابري عمومي به دليل ويژگيهاي خاصي كه دارد جدا از ترابري شهري بررسي مي شود در شبكه

ترابري عمومي ايستگاهها نقش و اهميت ويژه اي دارد زيرا وسايل ترابري عمومي در مسيرهاي مشخص و بين ايستگاهها طي شده و مسافران به آن پيوسته يا از آن جدا مي شوند بعد از مشخص شدن شبكه ترابري تعداد سفرهاي هر حوضه آمارگيري مي شود مثلاً هر خانواده در يك حوضه مشخص سفر مي كند كه اين سفرها يا با سيستم ترابري عمومي يا با وسيله نقليه شخصي و يا با وسايل نقليه تجاري صورت مي گيرد.
آمارگيري:

بعد از مشخص شدن حوضه ها و شبكه هاي ترابري آمارگيري شروع مي شود هدف اصلي از آمارگيري دستيابي به اطلاعات لازم در مورد تعداد سفر، ويژگيهاي سفر، الگوي سفر، پي بردن به امكانات فعلي سيستم ترابري به نحوي كه براساس آن بتوان مدلهاي لازم را ساخت و از همه مهمتر اين است كه بتوان پيش بيني آينده را نيز به عمل آورد براي رسيدن به اين هدف آمارگيري هاي زير انجام مي شود:

1- آمارگيري از ويژگيهاي سفر، ساختار خانواده كه از طريق مراجعه مستقيم به منازل صورت مي گيرد و به آن آمارگيري در منازل گويند در اين روش اطلاعات مربوطه به سفرهايي كه افراد خانواده انجام مي دهند همچنين ساختار خانواده و خصوصيات خانواده جمع آوري مي شود روش آمارگيري در منازل با مصاحبه حضوري و يا به وسيله پرسشنامه آماري كه سؤالات از پيش تعيين شده در آن آمده است صورت مي گيرد منظور از ساختار خانواده تعداد،‌ افراد، سن، جنس و

شغل آنها است همچنين دسترسي يا عدم دسترسي هر خانواده به اتومبيل،‌ درآمد آنها، كليه سفرهايي كه افراد بزرگتر از 5 سال انجام مي دهند (در يك روز معين) خصوصيات مربوط به وضع استخدامي، مبدأ و مقصد سفر، زمان شروع و خاتمه هر سفر منظور از سفر، نوع وسيله نقليه، تعداد سرنشين اتومبيل در صورت سفر با اتومبيل شخصي، جزئيات پاركينگ (مساحت، تعداد طبقات، تعداد محل پارك و …) و مسير اتوبوس براي افرادي كه با اتوبوس سفر مي كنند.
2- آمارگيري از رفت و آمدهاي خاص كه از طريق ايجاد استگاههاي مخصوص در كنار مسيرها انجام مي شود كه به آن آمارگيري در كنار جاها گويند از جمله

سفرهايي كه بايد آمارگيري و سپس مدلسازي شود سفرهايي است كه از محدودة حوضه مطالعاتي عبور مي كنند. به اين معنا كه مبدأ و مقصد آنها يا يكي از اين دو در خارج محدودة حوضه مطالعاتي قرار دارد دانستن تعداد اين گونه سفرها براي پيش بيني نحوه رشد آنها در آينده لازم است براي آمارگيري در كنار جاده معمولاً در ايستگاههايي مشخص و در مرز محدودة حوضه ناحيه مطالعاتي انجام مي شود وسيله نقليه به كمك پليس متوقف و آمارگر سؤالات لازم را با مسافرين مطرح و جواب پرسش را ثبت مي كند اين سؤالها كه از قبل تعيين شده اند شامل مبدأ و مقصد سفر، محل توقف بعدي، منظور از مسافرت، نوع وسيله نقليه تعداد سرنشين، علت انتخاب اين مسير و ميزان درآمد و يا مخارج سفر سؤال مي شود اين آمارگيري به يك سازماندهي دقيق و مشخص نياز دارد و در صورتيكه به درستي انجام شود بهترين روش آمارگيري در مطالعه و برنامه ريزي ترابري شهري مي باشد.

3- آمارگيري استخدامي: منظور از اين آمارگيري بدست آوردن اطلاعات لازم در رابطه با مكانهاي كارگري و كارمندي و ارتباط آنها با ترابري شهري مي باشد در اين آمارگيري اطلاعاتي از قبيل نوع فعاليت اداره يا مؤسسه، سطوح زيربناي مؤسسه تعداد كارگران و كارمندان و تعداد وسايل نقليه اعم از اتوبوس يا كاميون شخصي مي شود.

4- آمارگيري از وسايل نقليه تجاري: از اين طريق آمار سفرهايي كه با وسايل ترابري تجاري در محدودة حوضة مطالعاتي صورت مي گيرد بدست مي آيد براي اين كار پرسشنامه هايي تهيه مي كنند و در اختيار راننده قرار مي دهند تا سفرها را همراه با مبدأ، مقصد، توقف گاه وسيله نقليه و … در آن ثبت كند.
5- آمارگيري از وسيله ترابري عمومي: هدف اصلي از اين آمارگيري بدست آوردن اطلاعات لازم در مورد مبداً و مقصد سفر مسافران با وسايل ترابري عمومي تعداد اين قبيل مسافران مي باشد اين آمارگيري مكمل آمارگيري در منازل به شمار مي رود.

6- آمارگيري از جزئيات شبكه ترافيك: در اين آمارگيري جزئيات مربوط به جاده ها و شبكه ترابري عمومي پيوند به پيوند برداشته مي شود و اطلاعات لازم از قبيل طول، عرض، ظرفيت، سرعت، تعداد تصادفيها و وضع عمومي اطراف پيوند مشخص مي شود همين آمارگيري در مورد شبكه ترابري عمومي نيز انجام مي شود و اطلاعاتي از قبيل سرعت وسيله نقليه عمومي، ميزان تأخير آن،‌ مدت زمان سفر از ايستگاه تا ايستگاه بعدي همراه با زمانهاي سوار و پياده شدن مسافران، تعداد مسافران در هر ايستگاه، تعداد مسافراني كه در هر نوبت امكان سوار شدن پيدا مي كنند و … برداشت مي شود.

7- آمارگيري از پاركينگ ها و توقف گاهها، اين آمار از اين جهت اهميت دارد كه دسترسي يا عدم دسترسي به پاركينگ تأثيري بسيار مشخص بر ميزان سفر دارد به علاوه هر گونه تغيير در اين گونه امكانات اعم از توسعه، تغيير محل يا كاهش، نياز به مطالعه و آمارگيري دارد اطلاعاتي كه در اين آمارگيري جمع آوري مي شود عبارتند از مكان و ظرفيت پاركينگ، مدت زمان پاك يا توقف و تراكم پاركينگ مي باشد.

از ديگر آمارها اطلاعات لازم كه تهيه آن ضروري مي باشد اطلاعات مربوط به نحوه بهره وري از زمين، وضعيت ساختمانها از قبيل نوع مصالح، ساختار، عمر و … بدست آورده و روي نقشه مشخص مي شود همچنين مكانهاي تفريحي، پاركها، فضاي سبز و نيز محلهايي كه تاكنون فعاليت عمراني روي آن انجام نشده مشخص مي شود و خصوصيات اجتماعي و فرهنگي مردم در رابطه با فعاليتهاي آنها از قبيل آموزش، كار، تفريحات و اطلاعات اقتصادي مربوط آمارگيري مي شود.

2-مدلسازي و ساختن مدلهايي براساس آمار و اطلاعات حاصل از مرحله 1 براي تشخيص روابط بين امكانات و وسايل ترابري، وضعيت سفر، وضعيت اجتماعي، اقتصادي و نحوه بهره وري از زمين و كلاً وضع موجود كه براساس آن مدل و فرمولهايي ساخته مي شود و از طريق رابطه هايي كه به دست مي آيد هم امكان پيش بيني وضع آينده ترابري وجود دارد و هم امكان يافتن راه حلهاي مناسب كه پاسخگوي نيازهاي فعلي ما باشد بنابراين مدلسازي در ترازهاي مختلف صورت مي گيرد در نتيجه مدلهاي متعدد و فرمولهاي متعدد بدست مي آيد كه با هم در ارتباط مي باشند.
ترازهايي از قبيل:
1- مدلسازي برحسب الگوي سفر
2- مدلسازي برحسب منظور از سفر
3- مدلسازي و ترابري شهري
انجام مي گيرد.
1- الگوي سفر از نظر نوع وسيله نقليه:

سفر عبارتست از حركت يك نفر در يك جهت از مبدائي معين به مقصد مشخص به وسيله يك يا چند نوع وسيله نقليه بنابراين نوع وسيله نقليه اولين عاملي است كه در تشخيص وضعيت سفر و در نتيجه الگوي سفر در نظر گرفته مي شود.
براساس نوع وسيله نقليه سفر ممكن است با وسيله نقليه شخصي، عمومي يا تجاري صورت گيرد و از نظر افرادي كه از وسيله نقليه استفاده مي كنند معمولاً به دو دسته تقسيم مي شوند:

1- افرادي كه وسيله نقليه شخصي دارند.
2- افرادي كه فاقد نقليه هستند (بنابراين گروه دوم از وسيله نقليه عمومي استفاده مي كنند)
2-امروزه معمولترين روش در نظر گرفتن منظور از سفر مي باشد.
منظور از سفر:

1- سفرهايي كه مبدأ حركت آنها خانه مي باشد و خود به 6 گروه است:
سفر به مقصد كار از خانه – سفر از خانه به مراكز خريد – سفر از خانه به مقصد انجام كارهاي شخصي (مراجعه به بانك و پزشك و …) – سفر از مبدأ خانه به مراكز آموزشي – سفر از خانه به مراكز اجتماعي فرهنگي – سفر از مبدأ خانه به مراكز تفريحي.
2- سفرهايي كه مبدأ حركت آنها خانه نيست از جمع بندي الگوهاي فوق به سه وضعيت سفر بايد توجه كرد.
الف) سفر به مقصد كار از مبدأ خانه

ب) سفر به مقصد غير كاري از مبدأ خانه
ج) سفر از مبدأ غير خانه
الگوهاي سفر نسبت به ناحيه مطالعاتي:
الگوهاي سفر براساس مبدأ و مقصد نسبت به ناحيه مطالعاتي به چهار گروه تقسيم مي شوند:
1- سفرهايي كه مبدأ و مقصد آنها هر دو در داخل ناحيه مطالعاتي قرار دارد.
2- سفرهايي كه مبدأ و مقصد آنها هر دو در خارج ناحيه مطالعاتي قرار دارد.
3- سفرهايي كه مبدأ داخل و مقصد در خارج آن است.