بخشی از مقاله
وصيت نامه هاي اميرالمومنين علي عليه السلام
اين وصيت گرچه خطاب به حسنين- عليهما السلام-است ولي در حقيقت براي تمام بشر تا پايان عالم است.اين وصيت را عده اي از محدثان ومورخاني ك قبل از مرحوم سيد رضي و بعد از او مي زيسته اند با ذكر سند نقل كرده اند. البته اصل وصيت بيشتر از آن است كه مرحوم سيد رضي در نهج البلاغه آورده است.
اينك قسمتي از آن را مي آوريم:
اوصيكما بتقوي الله وان لاتبغيا الدنيا و ان بغتكما و لاتاسفا علي شي منها زوي عنكما وقولا بالحق و اعملا للاجر وكونا للظالم خصما وللمظلوم عونا.
شما را به تقوي و ترس از خدا سفارش مي كنم وانيكه در پي دنيا نباشيد، گرچه دنيا به سراغ شما آيد و بر آنچه از دنيا از دست مي دهيد تاسف نخوريد سخن حق را بگوييد وبراي اجر وپاداش (الهي) كاركنيد ودشمن ظالم و ياور مظلوم باشيد.
اوصيكما و جميع ولدي واهلي و من بلغه كتابي تقوي الله ونظم امركم و صلاح ذات بينكم، فاني سمعت جدكم صلي الله عليه وآله وسلم يقول:« صلاح ذات البين افضل من عامه الصلاه والصيام».
من شما وتمام فرزندان وخاندانم وكساني را كه اين وصيتنامه ام به آنان مي رسد به تقوي وترس از خداوند ونظم امور خود واصلاح ذات البين سفارش مي كنم زيرا كه من از جد شما صلي الله عليه وآله و سلم شنيدم كه مي فرمود: اصلاح ميان مردم از يك سال نماز و روزه برتر است.
الله الله في الايتام فلا تغبوا افواههم ولايضيعوا بحضرتكم. والله الله في جيرانكم فانهم وصيه نبيكم مازال يوصي بهم حتي ظننا انه سيورثهم.
خدا را خدا را در مورد يتيمان نكند كه گاهي سير وگاهي گرسنه بمانند نكند كه در حضور شما دراثر عدم رسيدگي از بين بروند.
خدا را خدا را كه در مورد همسايگان خود خوشرفتاري كنيد، چرا كه آنان مورد توصيه وسفارش پيامبر شما هستند. وي همواره نسبت به همسايگان سفارش مي فرمود تا آنجا كه ما گمان برديم به زودي سهميه اي از ارث برايشان قرار خواهد داد.
والله الله في القرآن لايسبقكم بالعمل به غيركم والله الله في الصلاه فانها عمود دينكم والله الله في بيت ربكم لاتخلوه ما بقيتم فانه ان ترك لم تناظروا.
خدا را خدا در توجه به قرآن نكند كه ديگران در عمل به آن از شما پيشي گيرند خدا را خدا در مورد نماز كه ستون دين شماست. خدا راخدا در مورد خانه پروردگارتان تا آن هنگام كه زنده هستيد آن را خالي نگذاريد كه اگر خالي گذارده شود مهلت داده نمي شويد وبلاي الهي شما را فرا مي گيرد.
والله الله في الجهاد باموالكم و انفسكم والسنتكم في سبيل الله و عليكم بالتواصل والتباذل واياكم والتدابر و التقاطع. لاتتراكوا الامر بالمعروف والنهي عن المنكر فيولي عليكم شراركم ثم تدعون فلا يستجاب لكم.
خدا را خدا را در مورد جهاد با اموال وجانها و زبانهاي خويش در راه خدا. و بر شما لازم است كه پيوندهاي دوستي ومحبت را محكم كنيد و بذل و بخشش را فراموش نكنيد و ازپشت كردن به هم و قطع رابطه بر حذر باشيد امر به معروف ونهي از منكررا ترك مكنيد كه اشرار بر شما مسلط مي شوند وسپس هر چه دعا كنيد مستجاب نمي گردد.
سپس فرمود:
اي نوادگان عبدالمطلب نكند كه شما بعد از شهادت من دست خودرا از آستين بيرون آوريد و در خون مسلمانان فرو بريد و بگوييد اميرمومنان كشته شد و اين بهانه اي براي خونريزي شود.
… الا لا تقتلن بي الاقاتلي انظروا اذا نا مت من ضربته هذه فاضربوه ضربه بضربه ولاتمثلوا بالرجل فاني سمعت رسول الله صلي الله عليه وآله وسلم يقول :« اياكم و المثله و لو بالكلب العقور»
آگاه باشيد كه به قصاص خون من تنها قاتلم را بايد بكشيد بنگريد كه هر گاه من از اين ضربت جهان را بدرود گفتم او را تنها يك ضربت بزنيد تا ضربتي در برابر ضربتي باشد وزنهار كه او رامثله نكنيد( گوش و بيني واعضاي او را نبريد) كه من از رسول خدا شنديم كه مي فرمود:« از مثله كردن بپرهيزيد گرچه نسبت به سگ گزنده باشد».
آخرين وصاياي امام علي(عليه السلام)
قاضي محمد بن سلامه معروف به قضاعي متوفاي 405 هجري در مجموعه اي از سخنان علي كه آن را دستور معالم الحكم ناميده اين وصيت را از امام آورده است. چون پسرملجم او را ضربت زد امام حسن گريان بر او درآمد پرسيد:
«پسرم چرا گريه ميكني؟»
«چرا نگريم كه تو در نخستين روز آن جهان وآخرين روز اين جهاني.»
«پسرم !چهار چيز را كه به تو مي گويم به خاطر بسپار و به كار دار وچهارچيز را كه اگر بدان كار نكني اندك زياني به تونميرساند»
«پدر آن چهار چيزكه بايد به كار دارم چيست؟»
«خرد برترين توانگري است و بدترين تهيدستي ناداني است و خودبيني وحشتناك ترين وحشت وخوشخويي گرامي ترين حسب.»
«اين چهار خصلت آن چهار ديگر را هم بگو» از دوستي احمق بپرهيز كه اوخواهد تورا سود رساند ليكن به زيانت كشاند از دوستي با دروغگو كه دور را به تو نزديك ونزديك را به تو دور نمايد و از دوستي بخيل كه چيزي را كه بدان سخت نيازمندي از تو دريغ ميدارد. و دوستي تبهكار كه تو را به هنگام سود خود مي فروشد »
و هم اين وصعيت را در مجموعه خود آورده است:
چون امير مومنان ضربت خودر كسان او وگروهي از ياران خاص او گرد وي فراهم آمدند امام فرمود:
«سپاس خداي را كه اجل ها را مدت نهاده است و روزي بندگان را مقدر داشته وبراي هر چيز حدي گذارده و در كتاب خود از چيزي كوتاهي نفرموده كه گويد:
هر جا باشيد مرگ شما را در مي يابد هر چند در برجهاي استوار برافراشته باشيد.
وخداي عزوجل گفت:
اگر در خانه هاي خود مانيد آنان كه سرنوشتشان كشته شدن است به كشتنگاه خود مي روند.
و پيمبر خود را گفت:
به معروف امر كن واز منكر بازدار و بدانچه به تو ميرسد شكيبا باش كه اين از كارهاست كه در آن عزم راسخ بايسته است.
حبيب خدا و بهترين آفريده او كه راستگو است و راستگويي اوگواهي شده است مرا از اين روز خبر داد سفارش كرد وگفت علي چگونه اي اگر ميان مردمي بماني كه درآنان خير نيست .مي خواني و پاسخت نمي دهند اندرز مي دهي ياريت نمي كنند. يارانت از تو به يكسو مي شوند و خيرخواهانت خود را ناشناس مي نمايانند و آن كه با تو مي ماند از دشمنت بر تو سخت تر است. چون از آنان خواهي (به ياريت) برخيزند روي بر ميگردانند و اگر پاي بفشاري گريزان پشت مي كنند چون تو را ببينند كه
فرمان خدا را بر پا ميداري وآنانرا از دنيا باز مي گرداني آرزوي مردنت را مي كنند. از آنان كسي است كه آنچه را در آن طمع بسته بود از او بريده اي و او خشم خود را مي خورد وكسي كه خويشان او را كشتهاي و اوكينه خواه تو است ومرگ تو را انتظار مي برد وبلاها كه روزگار بر سرت آورد. سينه همه شان پركينه است وآتش خشمشان افروخته وپيوسته ميان آنان چنين ب سرخواهي برد تا تو را بكشند يا گزندي به تو رسانند و بدان نام ها كه مرا ناميدند بنامند و گويند كاهن است وگويند جادوگر است و گويند دروغگو است و دروغ بندنده افترازننده پس شكيبا باش كه تو بايد به من اقتدا كني وخدا چنين فرموده است كه گويد:
همانا رسول خدا براي شما سرمشق خوبي است.
علي! خداي عزوجل مرا فرموده است تو را نزديك خويش آرم و دور نگردانم. تو را بياموزم و وانگذارم و با تو بپيوندم و بر تو ستم نرانم.
اين وصيت رسول خداست وعهد اوست با من پس من اي گروهي كه به فرمان خدا برپائيد ودين او را پاسداري مي نمائيد ودر گرفتن حق يتيمان ودرويشان پابرجاييد شما را پس از خود به تقوي وصيت ميكنم و از فريفته شدن به زر و زيوران مي پرهيزانم كه دنيا كالاي فريب است.
از راه دل بستگان به دنيا به يكسو شويد آنان كه غفلت بر دلهايشان پرده افكنده است تا آنكه آنرا كه گمان نمي بردند (عذاب الهي) به سويشان آمد حالي كه آگاه نبودند گرفتار شدند.
بينش ازشما مردمي بودند كه پيمبران خويش را پيروي نمودند اگرپي آنان را گيريد واقتدا به ايشان كنيد گمراه نخواهيد شد. همانا پيمبر خدا، كتاب وعترت خويش را ميان شما نهاده است علم آنچه مي كنيد و يا از آن مي پرهيزيد نزد آنان است. آنان راه پيدا وروشنايي هويدايند و پايه هاي زمين وبر پا دارندگان عدل از نور آنان روشني جويند ودر پي آنان راه پويند از درختي كه رستنگاه آن به بار است و ريشه اش پايدار و شاخه اش رفته به آسمان. و ميوه آن خوشگوار رسته در سرزمين حرم و سيراب از آب كرم
پالوده از خس و خاشاك وچيزهاي ناپاك گزيده از پاكترين زاده مردمان از بهترين خاندانهاي آدميان از آنان مبريد تا از هم نبريد و از آنان به يكسو مشويد تا پراكنده نشويد.
با آنان باشيد تا راه را بيابيد ورستگار شويد و پاس جانشيني رسول خدا راهر چه نيكوتر درباره آنان رعايت كنيد چرا كه اوفرموده: كتاب خدا و اهل بيت از هم جدا نشوند و تا برمن حوض (كوثر )در آيند».
شما را به خدايي مي سپارم كه امانتهاي خود را ضايع نخواهد كرد خدا شما را بدانچه درآرزوي آنيد برساند و از آنچه از آن بيم داريد نگه دارد به دوستان و جانشينان من سلام برسانيد.خدا شما رانگهدارد وحرمت پيمبرتان را در ميان شما حفظ فرمايد والسلام.
منبع:كتاب علي از زبان علي يا زندگاني اميرالمومنين (ع) صفحه 168 دكتر سيد جعفر شهيدي
پي نوشت ها
1-ابوحاتم سجستاني، المعمرون والوصايا، ص 149 ؛تاريخ طبري، ج 6، ص 85؛ تحف العقول ، ص 197 ؛ من لايحضره الفقيه ،ج4، كافي ج 7، ص 51؛ در مروج الذهب .(ج 2، ص 425) قسمتي از آن نقل شده است؛ مقاتل الطالبيين ص 38.
2-نهج البلاغه ،نامه شماره 47
3-طبقات ج 3-ص 90-89
4-نساء 78
5-آل عمران 154
6-القمان، 17
7-احزاب،21
8-همان كتاب، ص 89-85