بخشی از مقاله
چکیده
ضرورت پرداختن به اقتصاد دلایل گوناگونی دارد. تأثیر اقتصاد و امور مادی بر حفظ کرامت فرد، رشد همه جانبه افراد خانواده و تعالی و شکوفایی جوامع بشری امری بدیهی است. نگاهی اجمالی به معضلات ناشی از فقر لزوم بررسی مسایل این حوزه را مورد تائید قرار میدهد. همانگونه که آیات کریمه قرآن نیز به این امر دلالت دارد و توصیه های فراوان ائمه معصومین هم نشانگر اهمیت موضوع است و اقوال، احادیث، سیره عملی و سنت رایج در زندگی آنها، همگی دال بر توجه و تاکید بسیار بر معیشت فرد و خانواده است.
آنها همواره در تعالیم و آموزه های دینی و فرهنگی خود، مردم را به جد و جهد برای ارتقای سطح زندگی خود و دوری از عافیت طلبی فرا میخواندند و توجه آنها را به نقش و آثار امر اقتصاد بر جوانب مختلف زندگی بشری معطوف میساختند. این مقاله در نظر دارد، آثار و اقوال ائمه اطهار را در این زمینه نمایان سازد و نقش اقتصاد را از نظر دین مبین اسلام بررسی نماید تا به عنوان راهگشای ایدئولوژیک در عصر حاضر به کمک انسان امروز بشتابد.
مقدمه:
بشر امروز علیرغم پیشرفتهای وسیع در عرصه تکنولوژی و خلق فرصتها و امکانات بسیار برای زندگی آسانتر، به شدت درگیر جست و جو برای یافتن راه حلهایی برای نه تنها بهتر زیستن بلکه جهت رفع نیازهای اولیه خود است. چرا که به دلایل متعدد که در این مقاله جای ذکر آنها نیست و فقط به مهمترین آنها اشاره میکنیم که همانا مصرف نا صحیح و بی-رویه از عناصر و دادههای طبیعت است؛ هیچ توازن و تعادلی بین نسبت جمعیت و نحوه بهرهمندی آنها از امکانات طبیعت با اندوختهها و منابع کره خاکی برقرار نیست و گویی تلاشهایفراوان انسان اِلینه عصر جدید1 راه به جایی نمیبرد.
نگاهی اجمالی به آمار و نمودار های رو به رشد فقر و گرسنگی و بیماری ناشی از کمبود مواد غذایی در کشورهای توسعه نیافته و معضلات پیچیده اجتماعی و مشکلات و ناهنجاریهای عدیده فرهنگی در کشورهای نسبتاً توسعه یافته، مانند ظهور مکاتب کذایی بشری از قبیل سوسیالیسم و مارکسیسم، پیدایش راه های غیر مشروع کسب در آمد از قبیل ربا، پول شویی و غیره، آمار بالای طلاق و فروپاشی خانوادهها، بروز بزهها و فسادهای اخلاقی، عدم رشد علمی و بالندگی فرهنگی جوامع، تخریب ارزشهای متعالی و دینی و کم رنگ شدن اصول مذهبی در فعالیتهای اقتصادی از قبیل طفره رفتن از پرداخت خمس و زکات به دلایل واهی، و همه پیامدهای ناشی از فقر و معیشت بیمار و اقتصاد نا امن جوامع بشری؛ لزوم پرداختن به امر اقتصاد را کاملاً آشکار میسازد.
چنین شرایطی کوششی سخت و فراگیر را اقتضا میکند تا با تکیه بر اصول و مبانی صحیح، به یک اقتصاد توانمند، پویا و پایا بینجامد؛ همّتی والا در جهت رفع مشکلات اقتصادی جوامع با مبانی دینی، نام دیگر این معنا جهاد اقتصادی است عنوان جهاد اقتصادی و نام گذاری سال 90به این نام از سوی رهبر مدبّر و فرزانه کشور اسلامیان حکایت از اهمیت موضوع دارد به ویژهآنکه خط مشی اساسی آن را نیز تمام و کمالُ و واضح و روشن تبیین فرمودند.
در این مقاله نگارنده سعی دارد تا ضمن ارائه تعریفی مختصر از جهاد اقتصادی، آن را از منظر ائمه هدی بررسی نموده و تأثیر مجاهدتهای اقتصادی را بر جوانب مختلف زندگی انسانی از دیدگاه اسلام و قرآن و در سیره ائمه معصومین تشریح کند؛ و ارزش و جایگاه معیشت اقتصادی را بر رشد و شکوفایی همهجانبه انسانها در تعالیم ائمه معین نماید.
تعریف جهاد اقتصادی
جهاد از مصدر »جهد«بر وزنِ فِعال«» در باب مفاعله است. جهد به معنای تلاش و کوشش است در راه دین حق. - عمید. - 1342 که در باب مفاعله به معنای بر پا خاستن برای تلاش است، به عبارتی دیگر جهاد به معنای تلاش و کوشش بسیار سخت است که عزمی راسخ را در خود نهفته دارد.
اقتصاد از مصدر »قصد« بر وزن افتعال و در باب افتعال است. قصد به معنای نیت و آهنگ هم هست و کلمه اقتصاد به معنای میانه روی و پرهیز از هرگونه افراط و تفریط است. - عمید. - 1342 امروزه در اصطلاح رایج به فعالیتهای مالی و پولی اطلاق میشود که هدف آنها چرخش سرمایه در دست افراد یا جوامع است.
حال ترکیب »جهاد« که امری دینی است با »اقتصاد«که ظاهراً غیر دینی است چه جایی میتواندداشته باشد و مراد از آن چیست، مطلبی است که مختصراً به آن میپردازیم. جهاد اقتصادی، تلاشی سخت، همه جانبه، فعال و دایمی است که با ابتنا بر انگیزه های الهی و اسلامی در جهت نیل به اقتصادی توانمند، پویا و کارآمد صورت میگیرد. از اینرو فعالیتهای اقتصادی در این تعریف منجر به تعالی و قرب انسان میشود و همین امر، وجه ممیزه این فعالیت از دیگر فعالیت های اقتصادی غیر دینی است
