بخشی از مقاله
پرورش شترمرغ
بخش اول- منابع توليد
احداث مزرعه شترمرغ براي هر کسي پر ماجراست. براي راه اندازي مزرعه شترمرغ به زمين، نيروي کار، آب، مجوز و نقدينگي نياز داريد. قبل از آغاز چنين پروژه اي برخي از جنبه هاي مورد نياز را مورد بررسي قرار مي دهيم.
زمين
بايد بررسي کنيد که چگونه از زميني که در اختيار داريد استفاده کنيد. بسته به اينکه چه گزينه هايي را در شروع کار در نظر گرفته ايد بايد تصميم بگيريد که چه مقدار زمين براي جفت گيري، نگهداري جوجه ها، پرورش پرنده ها تا سن کشتار و تجهيزات جوجه کشي اختصاص دهيد. ممکن است فضاهاي ديگري را براي ساختمان هاي اداري، فروشگاه يا محل استراحت کارگران در نظر بگيريد.
گروه بندي معمول شترمرغ ها به صورت دسته هاي سه تايي يعني يک نر و دو ماده است، اما شما ممکن است نگهداري جفتي ( يک نر و يک ماده)، يا دسته هاي چهارتايي ( يک نر و سه ماده) و يا نگهداري دسته جمعي (دو يا چند نر با دو يا چند ماده) در نظر بگيريد. ما نگهداري جفتي و يا سه تايي را توصيه مي کنيم. چون کنترل عملکرد فردي هر پرنده امکان پذير است.
فضاي مورد نياز براي پرورش دسته سه تايي30 متر (32 يارد) در 50 متر (55 يارد) و در مجموع 1500 متر مربع است. البته اين اندازه بدون هيچگونه عواقب جدي تقريبا به نصف قابل تقليل مي باشد اگرچه گردشگاه هاي بزرگتر با مکان هاي دويدن وسيع مطلوبتر بوده و به همين علت گردشگاه ها به صورت مستطيل در مي آيد تا مربع. جوجه ها طي چهار هفته اول زندگي به فضاي کمي نياز دارند. فضاي 2 متر (2 يارد) در 10 متر (11 يارد) براي 20 جوجه کافي است، ليکن جوجه ها سرعت رشد چشمگيري دارند، با رشد جوجه ها نياز به فضاي پرورشي به سرعت افزايش مي يابد.
بسته به شرايط آب و هوايي، جوجه ها هنگام شب به سالن نياز دارند. در صورت وجود منبع گرمايي، همه جوجه ها بايد به اين منبع گرمايي دسترسي داشته باشند. بر اساس احتياجات بدنشان جوجه ها بايد دور از حرارت بنشينند. وقتي جوجه ها مستقيما از هچر به زير سايه بان در طول روز منتقل مي شوند، در دو هفته اول به يک لامپ حرارتي در طول شب نيازدارند. سايه بان حتي به شکل سايه درخت عامل مهمي براي شترمرغ ها در هر سني است. در مواقعي که در نظر داريد تجهيزات جوجه کشي مورد نياز را خودتان داشته باشيد بايد ابعاد اتاق مورد نياز را در نظر داشته باشيد که بستگي به انکوباتور و هچر خريداري شده دارد. به يک اتاق براي انکوباتور، يک اتاق براي هچر، محلي براي تميز کردن تخم ها و محلي اختياري براي ذخيره تخمها قبل از قرار دادن در انکوباتور نياز داريد.
کارگر
پرندگان بالغ بايد دو بار در روز تغذيه شوند يک بار در اوايل روز و يک بار در وسط يا پايان عصر. جوجه ها بايد حداقل پنج بار در روز سرکشي شوند، وقتي تخم ها هفته اي يکبار گذاشته شوند جوجه کشي به طور روزانه و هچينگ بايد روزي دو بار بررسي شود. همه اين کارها به نيروي کار انساني نياز دارد. عمل ديگري که نياز شديدي به نيروي کار دارد تميز کردن لانه جوجه ها است تا جوجه ها از خوردن مدفوع باز داشته شوند ( بسته به تراکم، سطح و سن جوجه ها ) به طو ر مشابه، چيدن تخم ها در انکوباتور و نظافت هچر به زمان زيادي نياز دارد. پس از اعمال مربوط به کارگران مزرعه، قسمت اعظم کار پرورش، نظارت است. پيشگيري بهتر از درمان است و بر طرف کردن نواقص پيش از بروز مشکل موجب صرفه جويي در وقت و هزينه مي شود.
نظارت مداوم موثر است، اما بهترين حالت اين است که مولد ها غير از زمان خوراک دادن و جمع آوري تخم شترمرغ به حال خود رها شوند. انجام امور با يک شخص امکان پذير است ولي استفاده از دو يا چند نفر آسان تر بوده و استرس کمتري به همراه دارد. بايد در نظر داشته باشيد که آيا وقت کافي داريد؟ از پرداخت هزينه کارگر يا کارگران مزرعه بر مي آييد؟
آب
پرندگان در طول شبانه روز به آب نياز دارند. اين موضوع را بايد در طراحي لانه ها در نظر داشته باشيد که احتمالا تأمين آب، هزينه اي را به شما تحميل خواهد کرد. در آب و هواي سرد، ممکن است نياز به نصب آبگرمکن هايي باشد تا دماي آب را براي همه پرنده ها در 20 درجه سانتيگراد ثابت نگه دارد و صرفا يخ نزدن آب کافي نيست.
شترمرغ ها علاقه به نوشيدن آب در حين غذا خوردن دارند که اين عمل موجب کثيف شدن سريع آب مي شود و بنابراين بايد به طور منظم آب تميز در اختيارشان قرار گيرد. پرنده ها نياز مداوم به آب دارند و همين بر مصرف غذاي خشک تأثير مي گذارد. آب بسيار سرد يا گرم مصرف آب را تحت تأثير قرار داده و اغلب موجب کاهش مصرف غذا مي شود.
مجوز
براي اينکه بدانيد اخذ چه نوع مجوزهايي براي احداث مزرعه شترمرغ لازم است بايد با مراکز مرتبط از جمله معاونت امور دام وزارت جهاد کشاورزي، سازمان دامپزشکي و يا معاونت هاي امور دام بخش طيور غير مرسوم و سازمانهاي مرتبط با پرورش شترمرغ منطقه مشورت کنيد. در برخي کشورها نظير آلمان بايد دوره اي را در زمينه پرورش شترمرغ گذراند. خوشبختانه کشورهاي ديگر تا اين حد سختگير نيستند و پرورش شترمرغ را همچون ديگر فعاليتهاي مزرعه اي تلقي مي کنند. نکات زير را بايد روشن کنيد:
• مجوز براي مالکيت پرندگان
• مجوز براي حمل و نقل پرندگان
• احداث چاه تلفات براي دفن پرنده هاي مرده
• بازرسي هاي دامپزشکي
• معيارهاي امنيت زيستي (Bio Security) نظير حوضچه ورودي وسايل نقليه تا وسايل نقليه هنگام ورود به مزرعه از داخل مواد ضد عفوني عبور کنند.
سوالات و موارد مهم را ياد داشت کرده با کسي که در منطقه شما پرورش شترمرغ دارد صحبت کنيد، آنها منبع با ارزشي براي کمک هستند.
مسائل اقتصادي و سرمايه گذاري
براي راه اندازي نياز به سرمايه داريد. همچنين احتمالا ايده هايي در زمينه اينکه چه مقدار توانايي مالي براي اين کار داريد، خواهيد داشت. توصيه اين است که دايره فعاليت را نصف کنيد. در هر صورت از کسي وام نگيريد.
تنها وقتي فروش محصولاتتان را آغاز مي کنيد درک روشني خواهيد داشت که فعاليتتان سود آور بوده است يا خير. اغلب اوقات مزرعه داران جديد بدون برنامه مقدار زيادي پول براي فراهم کردن شيک ترين تجهيزات صرف مي کنند. مزرعه هايي شبيه به هتلها ي کوچک و کاملا غير قابل کاربرد مشاهده شده اندکه وقتي به مراحل مهمي مي رسند که عملا بايد محصولاتشان را بازاريابي کنند بودجه شان به پايان رسيده است چون توليد به اندازه مورد انتظار نبوده است. توصيه اين است که کار را ساده آغاز کنيد. از امکانات موجود استفاده کنيد. از قفس هايي که داريد، ساختمانهايي را که قبلا احداث شده اند استفاده کنيد. آنچه ضروري است سرمايه گذاري در تهيه انکوباتور مناسب مي باشد. يک انکوباتور خوب نتايج خوبي به همراه خواهد داشت که انکوباتور بد ندارد.
رکوردگيري
در رکورد گيري بايد قادر باشيد براي هر لانه به سوالات زير پاسخ دهيد.
o مولدها چه تعداد تخم گذاشته اند؟
o هزينه تغذيه مولدها در يک سال چقدر شده است؟
o ميزان جوجه در آوري عملا چقدر بوده است ؟
o چه تعداد از جوجه ها به سن کشتار رسيده اند؟
o هزينه تغذيه هر جوجه تا سن کشتار چقدر است ؟ و از پاسخ اين سوال محاسبه کنيد.
o هزينه توليد هر تخم چقدر است؟
o هزينه توليد جوجه يک روزه چقدر است؟
o هزينه پروار پرنده ها تا رسيدن به وزن مشخص چقدر است؟
o هزينه ها را با در آمدها مقايسه کنيد:
o فروش پوسته تخم شترمرغ چقدر مي شود؟ فروش پر؟ فروش پوست؟ فروش گوشت؟
با انجام محاسبات فوق به ازاي هر لانه، قطعا قادر خواهيد بود که بيشترين و مهم ترين بخش و کمترين آنها را مشخص کنيد. اگر دسته سه تايي سود آور نيست، حذف کنيد و ضرر را کاهش دهيد.
بخش دوم - روشهاي پرورش
گزينه هاي مختلفي براي پرورش شترمرغ وجود دارد.
1- چرخه کامل( Full Cycle)
اين حالت شکل معمول است. شما مولدهايي داريد که تخم مي گذارند، انکوباسيون و جوجه کشي را انجام مي دهيد و سپس خودتان جوجه ها را تا رسيدن به سن کشتار پرورش مي دهيد. بهترين قسمت اين روش اين است که خودتان مسئول هر بخش هستيد. اگر اشتباهي رخ دهد نمي توانيد به جز خودتان کس ديگري را سرزنش کنيد.
ممکن است محل جغرافيايي شما طوري باشد که هيچگونه تجهيزات انکوباسيوني در اطراف وجود نداشته باشد و شما مجبور باشيد که اين کار را خودتان انجام دهيد. از طرف ديگر اگر مزرعه تان بزرگ است، ممکن است به افراد ديگري براي پرورش همه جوجه هايتان نياز داشته باشيد، زمين شما ممکن است محدود باشد يا ممکن است براي کاهش ريسک اين کار را انجام دهيد. بار مالي اين نوع سرمايه گذاري وقتي همه مراحل را خودتان انجام دهيد در بيشترين مقدار است. به طور کلي، با پيشرفت صنعت شترمرغ، کارها تخصصي تر شده و هر مزرعه دار تمايل دارد بر روي کاري که بهتر وارد است متمرکز شود.
2- پرورش مولدها
برخي از مزرعه داران، مولد پرورش داده و تخمهاي آنها را مي فروشند. اين منبع درآمد آنها است.
3- تجهيزات جوجه کشي
ممکن است بخواهيد فقط تجهيزات جوجه کشي داشته باشيد. مزرعه داراني هستند که براي جوجه کشي تخمهايشان به شما پول پرداخت مي کنند. ممکن است تخم شترمرغ را خريداري کرده و به صورت جوجه يکروزه به فروش برسانيد.يک سيستم جوجه کشي خوب بسيار گران بوده و بنابراين به سرمايه گذاري هنگفتي نياز دارد. قبل از تصميم گيري براي راه اندازي تجهيزات جوجه کشي لازم است تقاضاي موجود در منطقه يا تأمين تخم ها را مورد ارزيابي قرار دهيد. معمولا مزرعه داران براي قرار دادن تخم شترمرغ ها در ماشينتان مبلغ ثابتي را پرداخت کرده و براي هر جوجه اي که که تحويل مي دهيد نيز مبلغ بيشتري مي پردازند. ثبت مشخصات تخم ها براي اينکه مالکان تخم ها جوجه هاي خود را تحويل بگيرند اهميت فوق العاده اي دارد.
4- پروار بندي جوجه ها
کم هزينه ترين گزينه است. شما جوجه ها را در سن خاصي خريده و تا زمان کشتار پرورش مي دهيد. اين گزينه به ويژه براي تازه کارها جالب است، مخصوصا اگر قرار داد خريد مجدد پرنده هاي کشتاري وجود داشته باشد، اما در اين مواقع هوشيار باشيد. در گذشته بسياري از اين برنامه هاي بيع متقابل به علت ناتواني شخص پيشنهاد کننده چنين قرار دادهايي براي فروش محصول به قيمت مطلوب با شکست مواجه شده است. به عبارت ديگر به توافقات بيع متقابل عمل نشده و در برخي موارد پرنده ها روي دست مزرعه دار مانده و خود بايد به بازار يابي آنها بپردازد.
5- گروه هاي منطقه اي
برخي طرفدار گروههاي منطقه اي هستند چون مزرعه داران توسط يکديگر حمايت مي شوند. کار گروهي از هر لحاظ مفيد است. مزرعه داران همگي داراي مولد بوده و همه تخم شترمرغشان را به يک فرد تحويل مي دهند. هر مزرعه دار به طور چرخشي هر هفته تعدادي از جوجه ها را تحويل مي گيرد. اين بدين معني است که مزرعه دار اول همه جوجه هاي هفته اول را تحويل مي گيرد. مزرعه دار دوم همه جوجه ها را هفته دوم و ..، سيستم کاملا تعاوني است به طوري که هيچ جوجه اي به حال خود رها نمي شود و مديريت 5 جوجه به آساني 20 جوجه است. مطلب ديگر اينکه همه کشاورزان از خوراک مشابهي استفاده مي کنند که به توليد محصول يکنواخت کمک مي کند. خريد عمده، قيمت مناسب تري را براي اين مزرعه داران به همراه دارد.
صنعت جهاني شترمرغ
تجربه نشان داده است که صنعت شترمرغ در برخي نواحي جغرافيايي به شدت ناپايدار است. نواحي اي که پرورش شترمرغ جديدا آغاز شده معمولا با قيمت بالا ي پرنده زنده مواجه هستند ولي وقتي قيمت واقعي پرنده کشتار شده مشخص مي شود افت مي کنند. اين الگو در سطح وسيع تري در همه جاي دنيا ديده شده است.
بخش سوم - تغذيه
هزينه غذا 60% تا 70 % کل هزينه پرورش شترمرغ را تشکيل مي دهد بنابراين درک آن در ابتداي آغاز به کار پرورش شترمرغ بسيار مهم است. متاسفانه پرورش دهندگان قديمي و جديد حداقل آگاهي را از اين موضوع دارند.
نخست بعد اقتصادي را در نظر مي گيريم. هزينه غذا به خودي خود مهم نيست بلکه تفاوت موجود در درآمد پرنده هاي پروار شده و هزينه توليد آن ها اهميت دارد. علاوه بر محاسبه هزينه تخم، جوجه، پرنده آماده کشتار که همه فاکتورهاي مهمي هستند، محاسبه افزايش در آمد حاصله از توليد بالاتر ( تعداد تخم، تعداد جوجه، کيلوگرم گوشت توليدي و پوست بزرگتر) نيز اهميت دارد. بنابراين بسياري از مردم بدون بررسي قابليت در توليد گزينه هاي مختلف و استنتاج از اينکه تغذيه بهتر موجب کاهش ضرر ناشي از عدم باروري، مشکلات جوجه در آوري و تلفات جوجه ها مي شود، به دام ((کاهش)) هزينه هاي غذا گرفتار مي شوند. يک جيره خوب بايد داراي موارد زير باشد.
o علوفه نظير يونجه براي تأمين فيبر با کيفيت
o غلات نظير ذرت براي تأمين انرژي
o منبع پروتئيني نظير سويا ي بدون پوسته
o مواد معدني پر مصرف و کم مصرف
o ويتامين ها
o ساير افزودنيها نظير اسيدهاي آمينه و مخمر
تحقيقات گسترده اي توسط blue mountain در زمينه اجزاي يک جيره خوب انجام شده است. سري به سايت http://www.blue-mountain.net بزنيد. به عنوان مثال براي الياف يونجه که داري سطوح مختلف پروتئين است، توصيه مي شود که يونجه حداقل 18 درصد ترکيب جيره آماده را تشکيل دهد. يونجه مرغوب تر ويژگيهاي مطلوب تر زيادي نظير قابليت هضم بهتر، ويتامين و مواد معدني بيشتر دارد.
در مورد ذرت، بايد بسيار تلاش کنيد تا از ذرت داراي 8 درصد پروتئين استفاده کنيد و نه از ذرت 6 درصد که داراي کيفيت پاييني است. سويا معمولا بين 44 تا 47 در صد پروتئين دارد که سويا با پوسته حاوي 44 در صد پروتئين است. همچنين ما به سويا به عنوان منبع پروتئين نگاه کرده و 47 درصد را توصيه مي کنيم.
ويتامين ها و مواد معدني، غناي جيره هستند. در اينجا علاوه بر مقدار، شکل ارائه آن در ترکيب با يکديگر نيز مهم است تا شترمرغ ها بتوانند حد اکثر استفاده را از آنها ببرند. کلسيمي که به يک شکل خاص وجود دارد ممکن است براي شترمرغ ها غير قابل هضم بوده و از اين رو تعادل آن با فسفر به هم خورده و مشکلات جديدي ايجاد نمايد. در سايه توجه به تغذيه به همراه مديريت خوب، مديريت صحيح مزرعه و اصلاح نژاد است که پرنده هاي آماده کشتار برخلاف معمول توليد 30 – 25 کيلوگرم در استراليا، در آفريقاي جنوبي بيش از 45 کيلوگرم گوشت توليد مي کنند.
