بخشی از مقاله
چکیده
یکی از مسائل روز جهان مسأله حفظ محیط زیست است. دوران معاصر دوران افزایش آگاهی های زیست محیطی و توجه بر نقش محیط زیست سالم در ارتقاء کیفیت وکمیت حیات انسان است. عوامل بسیاری در توفیق طرحها و برنامه های مرتبط با محیط زیست سالم مورد نظر ایفای نقش می کنند. نیروی انسانی یکی از مهمترین آنها می باشد و با توجه به تأثیر انسان بر محیط اطراف خود، به طورکلی یکی از مهمترین اقدامات برای رفع مشکلات زیست محیطی، ارتقاء فرهنگ عمومی در این زمینه است، که این خود نیازمند آموزش در باره محیط زیست می باشد.
بنابراین ما محتاج آنیم که آگاهی های زیست محیطی را به صورت جزیی از فرهنگ عمومی در آوریم. جامعه آماری پژوهش مورد نظر 100 نفر از فرهنگیان و کارکنان اداره ی آموزش و پرورش شهرستان کوهدشت و مدرس در دو مقطع راهنمایی و دبیرستان می باشد. که در هر مقطع، فرهنگیان خانم و آقا به تعداد مساوی مورد پرسش قرار گرفتند. پس از جمع آوری پرسش نامه ها به تجزیه و تحلیل داده ها در نرم افزار اکسل پرداخته شد. نتایج نشان می دهد که %89 از فرهنگیان دارای آگاهی و توجه بالایی به محیط زیست هستند.
همچنین %55 از آنها بیان کرده اند که خبرهای زیست محیطی را بیشتر اوقات دنبال می کنند. نظر %75 از فرهنگیان در مورد افزودن رشته های مرتبط با محیط زیست در مقاطع متوسطه و پرورش نیروهای متخصص از این پایه مثبت بود. تنها %6 از فرهنگیان در گروه های حامی و محافظ محیط زیست عضویت و همکاری دارند. این در حالی است که %93 از آنها به دیگران برای حفاظت از محیط زیست تذکر می دهند.
مطابق نتایج، %83 از فرهنگیان تمایل به شرکت در دوره های آشنایی با محیط زیست تحت نظارت سازمان آموزش و پرورش دارند. همچنین %81 از آنها مایل به اطلاع رسانی و آگاه سازی دانش آموزان در باره ی مسائل و موضوعات زیست محیطی، محلی ومنطقه ای در خلال تدریس هستند. نتایج نشان می دهد با ارتقای مقاطع تدریسی فرهنگیان براساس نیاز دانش آموزان ، سطح فرهنگ زیست محیطی و نیز دانش و آگاهی زیست محیطی فرهنگیان افزایش می یابد، همچنین فرهنگیان خانم از نظر دانش، اخلاق و آگاهی زیست محیطی نسبت به فرهنگیان آقا در سطح بالاتری قرار دارند.
مقدمه
طبیعت و محیط زیست موهبتی خداوندی است که از مجموعه موجودات، منابع و عوامل و شرایط هماهنگی که در اطراف هر موجود زنده وجود دارد و ادامه حیات به آن وابسته است به وجود می آید. محیط زیست محل زندگی و تأمین کننده اصلی ترین نیازهای انسان است و پدیدهای می باشد که هر روز بر اهمیت آن افزوده می گردد اما متأسفانه انسان در دوران سلطه اش بر این کره خاکی به استفاده بی رویه و بدون برنامه ریزی از منابع طبیعی، ایجاد آلودگی های خطرناک در خاک، آب و هوا و از بین بردن توان زیست آن، پرداخته است. به طور کلی می توان گفت محیط زیست در سطح جهان و ملی در معرض تهدیدهای جدی است.
فهرست این تهدیدها از گرم شدن اقلیم زمین تا از دست رفتن تنوع زیستی و انواع آلودگی ها بس دراز است. در تقسیم بندی مشکلات زیست محیطیمعمولاً از سه گروه یاد می گرد. مسائل ناشی از افزایش جمعیت ، الگوی مصرف و پیامدهای فن آوری. در خصوص دسته سوم که به اثرات توسعه تکنولوژی که انسان برای حل مشکلات و رفع نیازمندی هایش به کار می گیرد اظهار نظرات و دیدگاههای پیچیده ای در میان است. اما در خصوص جمعیت هر چه شمار آدمیان بر روی زمین بیشتر شود تأثیر آنان بر محیط زیست شدید تر است و اگر انسان توانسته از شمار مرگ و میر خود بکاهد به تدبیر پیشرفت بهداشت، تغذیه و استفاده از تدابیر پزشکی در عصر جدید بوده است
یکی از مقدمات رفع مشکلات زیست محیطی ارتقاء فرهنگ عمومی در این زمینه است که این خود در اولین گام نیازمند آموزش محیط زیست می باشد. فرهنگ، عامل اصلی و به معنای موتور توسعه پایدار و حفاظت از محیط زیست است. بهبود محیط زیست زمانی حاصل خواهدشد که محیط طبیعی و فرهنگی انسان با هم مرتبط باشند. لازمه تحقق چنین هدفی، وجود اخلاق زیست محیطی در تمامی اقشار یک جامعه در یک کشور می باشد.
اخلاق زیست محیطی رفتار ایده آل بشر نسبت به محیط زندگی خود اعم از محیط طبیعی، محیط اجتماعی و فرهنگی است - اژدری ، . - 1382 مجموعه رفتارهای ضابطه مند در بستر فرهنگ موجب جهت دهی در ابعاد مختلف زندگی خواهد بود. به عبارت دیگر فرهنگ ریشه و ساختار اصلی توسعه همه جانبه است و زمانی می توان انتظار شادابی و پویایی را برای جامعه تصور نمود که این ساختار به صورت اصولی انجام یافته باشد. متأسفانه غالب جمعیت کشور در زمینه فرهنگ زیست محیطی با چالش های متنابهی روبروست و وسعت دامنه، مقیاس و پیچیدگی آن بی سابقه است.
فشار آلودگی های زیست محیطی در مرز بحرانی است و هنوز جامعه فرهنگی کشور در سطوح ادراک مفاهیم، روش شناسی های نوین وغیره تاکنون نتوانسته است آن طور که باید وشاید به صورت فرهنگ زیست محیطی و کاربردی در کشور جایگاهی پیدا نماید
با اینکه در اصل پنجاهم قانون اساسی، اهمیت حفظ محیط زیست بسیار زیبا و همه سو نگر نگارش و قوانین و مقررات دیگری هم به تبعیت از آن تهیه و تدوین و مصوب گردیده است اما حفظ محیط زیست تنها در شعار باقی مانده است، چراکه بدلیل خلاءهای آموزشی و آگاهی های زیست محیطی، نبود احساس مسؤولیت در کل جامعه، عدم اخلاق اجتماعی مناسب و غیره، به طور خلاصه فقر فرهنگی ناشی از آن، آلودگیهای زیست محیطی و کشور را به مرز بحرانی سوق داده است.
آموزش محیط زیست عبارت است از شناسایی ارزش ها و توضیح مفاهیم به منظور ایجاد مهارتها و گرایشهای مورد نیاز برای درک و شناخت وابستگی های میان انسان، فرهنگ او و محیط زیست پیرامون او.آموزش محیط زیست همچنین فعالیت هایی اعم از تصمیم گیری و خودالقایی قوانین رفتاری مرتبط با کیفیت محیط زیست را شامل می شود
آموزش محیط زیست باید دانش جامعی را ایجاد کند که علوم اجتماعی و طبیعی را شامل شود و بینشی در مورد تعامل میان منابع طبیعی و انسانی و توسعه و محیط زیست ایجاد کند.همچنین آموزش محیط زیست باید در کلیه رشت هها و برنامه های رسمی آموزشی و در تمام سطوح وارد شود تا در مورد کیفیت محیط زیست حس مسئولیتی را ایجاد نماید و دانش آموزان و دانشجویان یاد بگیرند چگونه محیط زیست را زیر نظر قرار دهند، از آن محافظت نمایند و در جهت ارتقاء آن بکوشند
یونسکو در سال 1968همایشی درباره زیست سپهر در پاریس برگزار کرد و پس از مدتی اتحادیه جهانی محافظت از طبیعت در گزارشی راجع به این همایش اعلام نمود که - - شاید برای نخستین بار باشد که جهان نسبت به آموزش محیط زیست توجه نشان می دهد - -
کنفرانس سازمان ملل متحد با عنوان - - محیط زیست انسانی و توسعه - - در سال 1972 در سوئد اولین تلاش جمعی 113 کشور جهان برای تأکید بر نقش آموزش و آگاه کردن مردم نسبت به مسایل محیط زیستی بود. پس از آن برگزاری اولین کارگاه بی نالمللی آموزش محیط زیست در سال 1975 در بلگراد یوگسلاوی برای تدوین اصول و خطوط برنامه جهانی آموزش محیط زیست و شکل گیری کنوانسیون بین المللی آموزش محیط زیست در سال 1977 در گرجستان، به عنوان اقدامات مکمل درصدد این بوده است تا کشورهای جهان را به انجام برنامه های آموزشی برای مخاطبین اجتماعی خود متعهدمی نماید.
در سال 1992 پس از برگزاری کنفرانس - - محیط زیست و توسعه - - در برزیل و تدوین دستور کار 21 بر ضرورت ایجاد و تداوم یک نهضت آموزشی با هدف تغییر رفتار و اصلاح بینش عمومی نسبت به محیط زیست، به عنوان مقدمه عمل برای دستیابی به توسعه پایدار تأکید شد. در حال حاضر نیز در دهه جهانی آموزش قرار داریم که از سوی سران کشورها به مجمع عمومی سازمان ملل توصیه شده است تا با جهت دادن آموز ش های زیست محیطی به سوی ترویج اندیشه توسعه پایدار زمینه های لازم برای تحقق این مهم فراهم گردد
در ایالات متحده آمریکا آموزش محیط زیست از نخستین روزهای جنبش مطالعه طبیعت در دهه 1890 آغاز شده است - شرن ، . - 2006 در کانادا دست اندر کاران مسائل آموزشی بر گنجاندن آموزش محیط زیست در حیطه آموزش عمومی تاکید فزاینده ای می کنند - کولستد، . - 1997 این در حال یست که از سال 1965 آموزش محیط زیست در بریتانیا و از سال 1975 در استرالیا مورد توجه قرار گرفته است. در استرالیا - - انجمن آمزش محیط زیست - - از سال 1980 آغاز به کار کرده است و امروزه بیش از 500 عضو دارد
در چین، موسسه های آموزش محیط زیست از سال 1970 فعالیت خود را آغاز نموده اند. در روسیه تمامی موسسات آموزش عالی در زمینه توسعه آموزش زیست محیطی فعال اند. در این موسسات انواع دروس مرتبط با محیط زیست در سطوح مختلف ارائه می شود. از سال 1993 آموزش محیط زیست در کتابهای درسی آفریقای جنوبی گنجانده شد. در اسپانیا نیز آموزش محیط زیست در بخش دانشگاهی در طی دو دهه گذشته افزایش یافته است. این افزایش شامل ارائه واحدهایی در مقطع کارشناسی ارشد و دکترا و نیز برگزاری سمینار و همایش می باشد
با توجه به مطالب فوق مشخص می شود که آموزش محیط زیست بر تکامل درک از دانش علمی و نیز مسایل و نیازهای جامعه از طریق فرآیند هایی تمرکز دارد که سبب ارتقای تفکر انتقادی، حل مسئله و تصمیم سازی مؤثر می شود. چنین آموزشی به هیچ وجهصرفاً به دنبال افزایش حجمی دانش نظری برای مخاطبان خود نیست و بیشتر به دنبال توانمند سازی آنها در جهت شناسایی و حل مسایل زیست محیطی و افزایش قدرت تحلیلی آنهاست
