بخشی از مقاله
چکیده
فرصت دیدن پرندگان،شنیدن صدای آب و بوییدن شکوفه هادر زندگی شهری به آرامی معنای خود را از دست می دهد .فرصت بازی در طبیعت محدود به زنگ های تفریح در حیاط کوچک مدارس با دیوارهایی بلند و سیمانی شده است.کلاس های خاکستری رنگ همچون سلول هایی اجباری کودکان را در بر گرفته اند و ساعات محدود زنگ هنر،تقلید و تکرار ملال آور سر مشق های کتاب هنر...امروزه زندگی شهری عرصه را برای حضور کودکان در فضاهای مختلف آن،تنگ و محدود کرده است.کودکان نسل امروز به ندرت فرصتی برای بازی،کسب تجربه،یادگیری در شهر و در نهایت تغییر در محیط خود به دست می آورند،در حالی که 1/3جمعیت جهان را تشکیل می دهند.
فضاهای سر بسته،تکراری و بدون توجه به نیاز های روانی کودک نمی توانند زمینه مناسبی برای بروز استعداد های کودک بوجود آورند.بازی و جستجو در طبیعت کلید گم شده در طراحی مراکز یادگیری کودکان است.. با توجه به ضعف مدارس در امر رشد و پرورش خلاقیت کودکان،می توان با غنی سازی و ارتقا کیفیت فضاهای آموزشی،مراکز یادگیری کودکان را برای یادگیری خلاق باز طراحی کرد.هدف این پژوهش چگونگی دستیابی به کیفیت هایی از طراحی محیط های آموزشی خلاق کودکان است که بتوان همگام با یافته های نوین روانشناسی راهگشای این کمبود باشد.
دراین تحقیق از راهبردهای ترکیبی از جمله : پژوهش موردی ، تحلیلی، توصیفی و همبستگی انجام خواهد شد. نوع تحقیق انجام شده کاربردی می باشد.
-1 مقدمه
امروزه عرصه تحرک و خود نمایی کودکان روز به روز کوچک تر و محدود تر می شود،بزرگسالان آگاهانه یا به طور ناخود آگاه در بسیاری موارد شهر ها را برای برآوردن نیازهای روزمره ی خود ساخته و آماده می کنند و کودکان جایگاه مناسبی در شهرهای امروزی ندارند.با رشد و گسترش علوم مختلف نیاز به مجموعه ای که بتواند زمینه مناسبی برای رشد کودک و بارور کردن استعداد های او را فراهم آورد ضروری است.نظام آموزش و پرورش در ایران بخصوص برای سنین دبستان و پیش دبستانی ناکارآمد است .
کتب درسی و مطالب آموزشی تقریبا همان چیزی است که دانش آموزان سی سال پیش می آموختند و اگر هم تغییری در مطالب ارائه شده وجود داشته باشد در مقابل سرعت چشمگیر رشد علوم مختلف نا چیز است.بر این اساس وجود مراکزی غیر از مدارس که بتواند نقش مکمل نظام آموزشی مدارس ابتدایی در راستای رشد استعداد های کودکان مقطع ابتدایی را داشته باشد ضرورت دارد.
مراکز آموزشی -تفریحی ویژه کودکان نیز گونه ای از معماری است که سابقه ی تاریخی زیادی ندارد اما اقبال جوامع پیشرفته به آن در سال های اخیر فزونی یافته .این مراکز به موازات عملکرد های نظام های رسمی آموزش و پرورش کشور و بر پایه ایده های آموزش غیر رسمی،آموزش غیر مستقیم و آموزش از طریق بازی و سرگرمی تعریف و بنا شده.
در طراحی و برنامه ریزی برای این مراکز،معماران، طراحان صنعتی، متخصصان آموزشی و علوم تربیتی و طیف وسیعی از کارشناسان حوزه های مختلف علمی مشارکت فعال دارند.این مراکز امروزه به عنوان یکی از شاخص ترین نماد های آموزش غیر رسمی در سطوح پایه و ابتدایی معرفی می شوند.
با توجه به نبود چنین مراکزی ویژه ی آموزش های علمی و هنری به کودکان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به عنوان مهمترین نهاد آموزشی،پرورشی غیر رسمی کودک برنامه هایی جهت تاسیس چنین مراکزی دارد. این پژوهش بر اساس همین ایده و در جستجوی پاسخ معماری مناسب و در عین حال منحصر به فرد به این سوال انجام گرفته است که کانون پرورشی کودکان به معنای واقعی آن می بایست چگونه جایی باشد؟
-2ضرورت و اهمیت تحقیق
روز به روز بر اهمیت آموزش و پرورش خلاقیت در کودکان افزوده می شود.رمز موفقیت کشورهای موفقی مثل ژاپن تربیت نسل خلاق و کار آفرین است.به طوری که بودجه ی اختصاص یافته برای کلاس اولی ها در این کشور بیشتر از سهم سایر پایه های سیستم آموزشی این کشور است.متاسفانه دیدگاه جامعه و سیستم آموزشی ما به خلاقیت صرفا جنبه تزیینی دارد. دارد.
خلا ناشی از خلاقیت همچنان جو مدارس را تهدید می کند،تا آنجا که در سال های اخیر،حذف ارزشیابی با شیوه ی نمره دادن به دانش آموزان در سه پایه ی اول،دوم و سوم ابتدایی که یکی از عوامل استرس زا و مخرب خلاقیت کودکان است - ،تاکید بر اهمیت ساعات ورزش و هنر دانش آموزان از جمله برنامه هایی است که در جهت پیشبرد این هدف انجام شده است.طرح جدیدی که طرح کانون- مدرسه نام گرفته به مدت سه سال متوالی و به طور آزمایشی برای چند مدرسه در مراکز کانون پرورش فکری کودکان در حال اجراست.
-3 اهداف تحقیق
هدف در این پروژه دستیابی به چگونگی آفرینش فضایی لذت بخش برای کودکان به منظور شکوفایی و پرورش خلاقیت و تقویت حس کنجکاوی کودک می باشد.این پژوهش کوششی است در جهت دست یافتن به اندیشه هایی در راستای طراحی معماری برای کودکان و تلاشی است جهت دست یافتن به اندیشه های معمارانه برای آفرینش فضایی لذت بخش برای کودکان به منظور شکوفایی و پرورش خلاقیت،استعدادها و تقویت حس کنجکاوی آنها در محیطی ایمن و سالم که زمینه ساز رشد پایه های شخصیتی،برخوردهای اجتماعی سازنده،استقلال،و پرورش استعدادهای نهفته کودک است.هدف طراحی مجموعه ای برای کودکان با ساختاری انعطاف پذیر، کودک محور و رشد محور در جهت رفع نقص سیستم آموزشی دوره ی ابتدایی می باشد.کودک در این مراکز علاوه بر بازی و سپری کردن اوقاتی خوش، آموزش های علمی فرهنگی و هنری را در قالب کارهای گروهی و یا کار در کارگاه ها و آزمایشگاه های شبیه سازی شده انجام می دهد .
-4 پیشینه تحقیق
ژان پیاژه معتقد است کودکان جهان هستی را متفاوت از بزرگسالان میبینند و از راه تجربه مستقیم با محیط پیرامون به درک و فهم امور می پردازند - سیف، 1379 - کودک ابتدا پدیده ها و اشیا را به صورتی کلی میبیند و آنگاه با تمایز قائل شدن، آنها را تعریف میکند .لذا رابطه کودک با محیط رابطه ای موضعی است .در شناخت موضعی به جای فواصل و ابعاد و زوایا و مساحتها، روابطی چون نزدیکی ، دوری ، تقارن ، پیوستگی و درون هم بودن مورد توجه کودک قرار میگیرد . بنابراین کودک ابتدا متوجه نظمهای بسیار ابتدایی بر اساس تقارن است که با تداوم و نزدیکی تعریف میشوند. - معماریان، - 1384 بر این اساس کودک مکانها را با حس تقارن و مرکزیت، مسیرها را بر اساس حس تداوم و تقاطعها را بر اساس سطوح تشکیل شده درک میکند.
گیلفورد دانشمند آمریکایی با روشهای پیشرفته آماری استدلال میکند که قوای فکری انسان را میتوان به 150 عامل مجزا، تقسیم کرد .از مهمترین عوامل که سه مورد نخستمستقیماً و بقیه با واسطه در ظهور خلاقیت مؤثرند عبارتند از : سیالیت - روانی - تولید تعدادی اندیشه در یک زمان. انعطاف پذیری - نرمش - تولید اندیشه های متنوع و غیرمعمول و راه حل مختلف برای یک مسئله .
تازگی - اصالت - استفاده از راه حلهای منحصر به فرد .گسترش - بسط - تولید جزئیات و تعیین تلویحات و کاربردها .ترکیب :کنارهم قراردادن اندیشه های ناهمخوان .تحلیل :شکستن ساختارها به عناصر تشکیل دهنده همانطور که مشاهده میشود برخی از مشخصات پیش گفته برای ظهور خلاقیت وابسته به مشارکت محیط است .درصورت پدید آمدن شرایط مناسب، امکان پرورش خلاقیت در کودکی فراهم میشود .بدیهی است کودکی که در محیط نامساعد پرورش یافته از توان خلاقه کمتری برخوردارخواهد بود وعمده مشکلات افراد در زمینه خلاقیت ریشه در این دوران دارد
ایجاد محیطی برانگیزاننده که توانایی و مهارت متناسب سن رشد را به چالش بطلبد .تنوع مواد و مصالح و کتب در دسترس و بازیها، فرصت تجربه و آزمون و خطا با مواد و مصالح مختلف را به کودک میدهد .بازیهای محیطی خلاق در رشد خلاقیت کودک بسیار مؤثر است .پیروی از الگوهای رفتاری خاص بازی و تجربه وضعیتهای غیر متداول، شناخت و کار با مواد و مصالح مختلفی چون آجر و گل و شن و خاک رس و آب و طراحی و ساخت با آنها از آن جمله است.
