بخشی از مقاله
« تاریخچه و سبکهای گوناگون هنر باغ سازی در جهان »
باغ نمایانگر منظره ای از دنیای ایده آل بشر است. باغ را نمی توان جدا از مردمی که آنها را ساخته اند دانست. لذا باغهای زینتی تفریحی هر دوره ای نمایانگر دنیای ایده آل و رویایی مردم آن دوره و اجتماع خاص خود محسوب می شود. باغ سازی و باغبانی در آشنایی با ارتباط مردم و گیاهانی که آنان در طی تاریخ به کار برده اند برای استفاده سازنده و صحیح از گیاهان در باغسازی لازم است. بعلاوه مطالعه تاریخ سبک باغسازی به شناخت مردم امروزی و چگونگی تشویق او به توسعه پردیس سازی و منظره سازی کمک فراوان می کند. در
کتابهای مختلف از واژه های منظره سازی و باغبانی استفاده شده است وتفسیر این دو کلمه گویای واضحی از ارتباط بشر با گیاهان در محیط زیست او می باشد. باغ به معنای یک ناحیه محصور و مخصوص کشت گیاه است. منظره سازی در اصل به معنای شکل دادن به فرم زمین به کار رفته است. به نظر می رسد از زمانی که نقاشان شکل و فرم زمین را موضوع نقاشیهای خود قرار داده اند ، منظره سازی متداول شده است. در باغهایی که قبل از میلاد مسیح احداث شده است ، گیاهان را از نظر مذهبی به کار می بردند. ولی در برخی دیگر از قسمتهای جهان فقط علاقه به گلها و گیاهان باعث احداث باغهای زیبا می شد. گاهی اوقات نیز عده ای برای نشان دادن قدرت و ثروت خود اقدام به ساخت باغهای بسیار وسیع و
زیبا می نمودند. بعضی از اجتماعات علاقه بشتری به مناظر بسیار قدیمی و کنترل شده و خطوط هندسی نشان داده و برخی دیگر فرم های طبیعی را ترجیح می دادند. در هر دو صورت منظره سازی برای زیباتر ساختن محوطه اطراف قصرها و پله ها و ساختمانهای عمومی به کار رفته است. امروزه هم صرفاً به همین منظور ، یعنی برای زیبا سازی و بهسازی محیط زیست ، باغسازی می نمایند. علاوه بر این عوامل فرهنگی و اقتصادی و سیاسی برخی از عوامل جغرافیایی و بومی نیز تاثیر بر سبک و توسعه باغسازی هر جامعه گذاشته است. آب
و هوا ، پستی و بلندی ، جنس خاک ، مقدار آب و موجود بودن گیاهان مناسب ، همه از عوامل مهم و محدود کننده فرم و سبک باغسازی می باشند . دلیل و هدف از کشت گیاه نیز حائز اهمیت است. بدین معنی که گیاه را با در نظر گرفتن کاربرد آن ( فضائی محفوظ از باد و نور خورشید و برای حصارکشی ) به کار می برند. در ضمن، احداث باغهای عظیم نیاز به هزینه زیاد و کارگر فراوان داشته ، لذا بودجه وکارگر موجود نیز از عوامل مهم باغسازی در هردوره از تاریخ محسوب می گرددتاریخ هنر باغ سازی رانمی توان در یک فصل بررسی نمود به
این دلیل در این بخش مختصری از رابطه ی انسان و گیاه و نحوه ی باغسازی درطی تاریخ ذکر میگردد .
1- فصل اول:توسعه باغ سازی کهن
جلگه ی حاصلخیز مصر نیزدرامتداد پر آب نیل همزمان باتمدن بین النهرین جایگاه یکی دیگر ازتمدنهای بزرگ دوران باستان بوده که ازکشاورزی تکامل یافته ای نیز برخورداربوده است دراین سرزمین؛رابطه ی انسان باطبیعت مبنی بر الهام ازطبیعت وآمیختگی معماری با طبیعت قرارداشت وویژگی آن بدین شرح قابل جمع بندی است:
- طبیعت پایه ی الهام معماری بنای معابد مصری به شمار می رفت به نحو ی ک مونومان ها(اهرام؛معابدو....) تقلیدی از کوه است.ستون ها تقلیدی ازگلهای نیلوفروپاپیروس.
- سیستم باغسازی درمصر باستان به صورت باغ های کشاورزی بوده است.
- باغ های مصر باستان؛قطعات مسطح مستطیل شکلی بودند وگیاهان درآن بافرم
منظمی کاشته می شدند ودیوارهای بلندی آنها را احاطه می کرد.
- این باغ هابا کانال های آبی که نخلهای کوتاهی کنار آنها کاشته شده بودبه قسمت
های کوچک بصورت شطرنجی تقسیم می شدند.
- در مواردی وسط این باغ ها حوض آبی تعبیه می شد که عمدتا اززه کشی آبهای زمینی تغذ یه می شدند و محل پرورش گیاهان آبزی به شمار میرفتند ودر
خنک ساختن محیط نقش داشتند .
- در اطراف این باغ ها یک ردیف درخت در کنار دیوار باغ کاشته می شدند تااز نفوذ بادهای صحرا به داخل آن جلوگیری به عمل آید.
- درمجموع طراحی این باغ ها تحت تأثیر فاکتورهای اقلیمی ومحیطی آنها قرار داشت وباغ ها مکانی برای زندگی خصوصی محسوب می شدند.
- باغ مصری دوران باستان الگوی مشخصی برای باغسازی در غرب بوده است .قدیمی ترین شواهد باغ سازی از 2200 سال قبل از میلاد مسیح در مصر به دست آمده است.درآ ن زمانها نیز مصریان گیاهان مثمروگیاهان زینتی را باهم بکار میبرند.دراین زمان باغها بادیوارهای بلند محصوربودندتا محیطی محفوظ برای ساکنان درآنجا باشند باید متذکر شویم که تمام این باغ ها برای فراعنه وپیشوایان مذهبی در اطراف معابد ساخته می شدند.باغ های محصور نیزاز همین زمان متداول شد تا محیطی محفوظ برای زنان ساکن آن منازل ایجاد نماید. باید متذکر شد که نام این باغ ها برای فراعنه و پیشوایان مذهبی واطراف معابد احداث میشد.
بخش اول:بابل
باغ های معلق بابل از قدیمی ترین باغهای کهن جهان می باشد،این باغ در سال 600 قبل از میلاد مسیح و همزمان با شروع سلسله پادشاهی پارسی احداث شده
است. این یکی از عجایب هفت گانه ی جهان محسوب میشود. باغ مذکور را به
فرم هرم ساخته بودند (تپه ی مصنوعی عظیمی که قسمت پایه ی آن را مستطیل
و یا مربع بوده و ابعاد آن احتمالا از 135 تا 470 متر بوده است).این هرم را
تراس بندی کرده،طبقات تراس های مختلف را توسط پلکان های عظیم به یک
دیگر مربوط ساخته بودند. در هر تراس درختان و درختچه ها و گیاهان گلدار
فراوان کشف شده بودند باغ به شکل یک کوه پر درخت در آید. این باغ نه تنها
به خاطر زیبائی بلکه به خاطر پیچیدگی ساختمان و نحوه ی آبیاری و نحوه ی
نگهداری درختان آن حائز اهمیت بسزا می باشد .
2- فصل دوم:توسعه ی باغ سازی در قرون وسطی
باغ های اروپا : با سقوط امپراطوری روم و باغسازی نیز مانند بیشتر هنرهای
دیگر افول نمود .در قرن ششم بعد از میلاد در نقاط مختلف اروپا شروع به
کشت و کار و باغبانی نمودند. گل هایی مانند رز که مسیحیان اولیه ی آنها را
گناه می دانستند زینت بخش کلیسا هاشد. راهبه ها نیز به کشت گیاهان دارویی
وگل ها ودرخچه ها ی زینتی پرداختند به این ترتیب به مدت در قرن باغبانی
فقط در دیرها توسط راهب ها یا راهبه ها انجام می گرفت در قرن نهم و دهم
میلادی به دیرها نیز توجهی نشد ودوباره هنر باغ بانی فراموش شد .در قرن
یازدهم میلادی نورمن های انگلیسی به مذهب روی آوردند ودیرها دوباره
رونق گرفت و در نتیجه باغبانی مورد توجه مجدد قرار گرفت به طوری که
اغلب باغچه های این امکان باعث افتخار راهبها بوده است اگر چه سبزی
جات( سبزیهای معطر وطبی )از محصولات اعلی چنین باغچه هایی بوده ولی
گل هایی را نیز برای رنگ وعطر آنها و همچنین برای زینت بخشیدن به کلیسا
ها پرورش می دادند در این دوره فقط مقبرها را با درختان و درختچه ها تزئین
مینمودند .در قرن هفدهم میلادی هنری ششم پادشاه انگلستان دیرها تعطیل کرد
و به باغ سازی دیرها خاتمه داد.در اوایل قرن نهم شارلمان هوس احداث باغی
مملو از گیاهان ممنوع را نمود باغی احداث کرد که در آن گلها رززنبق شقایق
وتعداد بی شماری درختان میوه به کار رفته بود .این باغ ها برای پذیرای از
حاتم ها بکار می رفت وگل کاری در بسترهای کاشت با در گلدان هاودرحمل
ودرختچه های هرس شده ودیوارهای پوشیده از رزهای رویده مخصوص این
سنگ باغ ها بوده است .
باغ های اسلامی در اسپانیا :در زمانی که اروپا تلاش میکرد که تمدن خود را
باسقوط روم از دست رفته بود دوباره زنده سازداسپانیائی ها تحت فرماندهی
مورها زندگی آرام وغنی را میگذراند.لذا در این دوران باغ های تفریحی وبر
تحمل بسیاری ساخته شد.توسعه باغسازی در زمان رنسانس یا عصر طلایی
تا امروز باغبانی و باغ سازی مانند سایر هنرهای در دوران رنسانس به اوج
خود رسید در این دوران نه تنها با سبک های کهن و کلاسیک رومی یونانی
دوباره زنده شد بلکه سبک های خاص پرد یس سازی که تاثیر زیاد بر طراحی
باغ های امروزی جهان گذاشته است نیزآشکار شد و تکامل باغهای مدرن و
امروزی جهان از این دوران آغازکردند.
بخش اول:ایتالیا
بابرقراری آرامش در اروپا نیاز به احداث اماکن حفوظ به تدریج کاهش یافت
طرح باغ ها بازتر شد.در ایتالیا اغلب باغ ها را برسراشیبیها بنامی نمودند تا
تسلط کامل برمناظراطراف داشته باشند.دراین زمان فاصله ومقیاس وپرسپکتیو
اهمیت خاصی یافت با این وصف قسمتهای تزئینی وباغچه های گل کاری شده
وفقط به اطراف قصرها اختصاص داشت .چون ایتالیائی هاعلاقه به تجدیدتمدن
گذاشته خود داشتندازگیاهان ووسایل تزئینی باغ گذشته به کارمی رفته است
استفاده مینمودند از گلدان های سنگی و علامت های خانوادگی برای پرورش
گلهای تزئینی استفاده می شد وشمشاد های مختلف را برای محدود کردن باغچه بندی هابکارمیبردند .درختان سایبان مانند:بلوط،سرو،کاج،وشاه بلوط توجه کرد
گیاهان هرس شده به فرمهای مختلف نیز در آن زمان زیاد به کار میرفتند و فرم
طبیعی خود گیاه چندان اهمیت نداشت.
بخش دوم:فرانسه
دراوائل قرن شانزدهم میلادی عناصر یا المان های سبک باغ سازی از ایتالیا
به فرانسه برده شد.فرانسویان حیات قصرهای بزرگ خود راکه به وسیله دیوار
های بلند پوشیده شده بود به سبک باغهای ایتالیائی طراحی نمودند .با پیشرفت
دوره رنسانس در فرانسه،فرانسویان سبک خاصی را برای تزئین باغهای خود
یافتند.در قسمتی از قصر که تابستان ها استفاده میکردند زیباترین باغچه ها را
احداث مینمودند.درختان ودرختچه ها رابه اشکال مختلف هرس کرده و درختان
را نزدیک به یکدیگرعرس کرده به شکل دیوارسبزهرس میکردند این کار وقت و دقت فراوان لازم داشت ونشانه ی علاقه فرانسویان آن زمان به باغبانی بود.
فرانسویان بر سطوح افقی عظیم با اشکال هندسی بسیار پیچیده گل کاری وچمن
کاری کرده وراههای شنی احداث میکردند لذا بیشتر باغ های فرانسوی اگر از بلندی نظاره میشد.با شکوه تروعظیم تربه نظر می رسید این باغچه ها را پارترمی نامند.
بخش سوم:انگلستان
درانگلستان درزمان سلطنت تودورها جدید باغ سازی وباغبانی آغازگرد ید
صلح و ثبات سیاسی و اقتصادی نیازبه محفوظ و محدود بودن را کاهش داد و
باغها وسعت زیادتری پیدا کردند .با این وصف سبک این باغها با کندی بسیار
تغییر پذیرفت باغ های انگلیسی کمی شبیه باغهای ایتالیائی و فرانسوی بود ولی
بازمستطیل شکل وبا حصارباقی ماندند. گیاهان زینتی غیر مثمر و گیاهان مثمر
هردو در این باغها به کار رفت گلهای فصلی را به اشکال هندسی زیبائی کاشته
واطراف آن را شمشادغرس می کردند انواع گیاهان هرس شده واشکال مختلف
ومجسمه وفواره وحوض دراین باغها یافت می شد.این سبک باغ سازی تااواخر
سلطنت الیزابت اول تغییر چندانی نیافت.پیدایش وتوسعه باغ سازی انگلیسی در
اوائل سلطنت جیمز اول،اولین پادشاه سلسله ستوراتها آغاز گردید.دراین سبک
نیزازخطوط و نقوش رسمی استفاده میشد.لیکن بروسعت آنها افزوده شد وپیاده
رویها ی عریض تراحداث گردید وازمقدارگل کاری کاسته شده بود.دراین زمان
فقط افراد متمدن قادر به احداث باغ وپیروی از این سبک باغسازی بودند.
بخش چهارم:خاوردور
سبک باغسازی که درچین وژاپن به کارمیرفت حاکی اززیادی جمعیت وکمبود
فضای لازم برای باغسازی وسیع بود.در چین 2500 سال قبل از میلاد مسیح
باغسازی می نمودند ولی باغبانی بیشتربه منظور پرورش گیاهان داروئی انجام
می گرفت.در 200سال قبل از میلاد مسیح باغسازی می نمودند قرن ها بعد به
خصوص در دوران سلسله تانک وبعد از آن در زمان سلطنت سلسله مبنک هنر
باغسازی وباغبانی به اوج رسید.مذهب تأثیری سبز ابر باغسازی چین داشت.
بعدازظهوربودائیسم درچین اغلب باغها به سبک طبیعی و فرم های آزاد ساخته
شد.سعی میشدکه ازطبیعت تقلید کرده و بیشه زار و تپه های زیبا احداث نمایند.
بطورکلی یک منظره طبیعی رابرگزیده وآنرابه مقیاس کوچکتردوباره میساختند
کوشش بسیارشده است که درممالک دیگرجهان باغهائی که به سبک چین وژاپن احداث نمایند ولی با موفقیت روبرو نشده اند.چون هر قسمت باغ چینی و
ژاپنی به دلیل فلسفی و فرهنگی خاص آنان را احداث شده و تقلید آن در ممال مختلف باغهای طبیعی که مخلوطی ازسبک باغسازی خاوردوربا باغهای انگلیسی است احداث شده است.
باغ های چینی و ژاپنی تا چند سال گذشته همیشه با باغ های غربی تفاوت داشتند با این وصف وجه تشابهی در سبک طراحی باغ های خاور غربی دیده می شود.به طورکلی طراحان خاور دور سعی داشتند که جنبه ی لاینتهایی طبیعت را بیشتر جلوه دهند.به این ترتیب بشر در تمام ادوار تاریخ سعی داشته است که محیط زیست خود را به نحوی بیاراید.بسته به موقعیت جغرافیایی وشرایط اقلیم و فرهنگ مردم در هر دوره از تاریخ پارک ها و باغ های مصفا به سبک های گوناگون احداث شده و معدودی از آن ها تا به امروز باقی مانده است.
«تاریخچه و سبک های پردیس سازی در ایران»
هزاران سال پیش وقتی که آریایی ها از کوهستان های قفقاز به فلاتی که بعد ها به پارس مرسوم شد آمدند وخود را با سرزمینی که شرایط اقلیمی عجیب داشت مواجه دیدند ،هر گوشه این سرزمین آب وهوائی کاملا مخصوص به خود داشت ،آریائی ها برای رفع گرسنگی کشت وکار میکردند و بیشتر از گیاهانی که به صورت دیم پرورش می یافت استفاده مینمودند.وقتی مردم به رفاه بیشتری رسیدند واز قحطی و گرسنگی بیمی نداشتند باغ سازی و احداث باغ های تفریحی رونق گرفت.
گفته می شود که منوچهر پادشاه پیشداد اولین کسی بود که تخم گلها و میوه ها را از کوهستان آورده و در باغها به کشت آنها اقدام نموده است.گیاهان بخصوص درخت نزد ایرانیان سمبل طراوت و آرامش و زیبائی بود.به دستور بسیاری از فرمانروایان داخل قصرها را با گل و درختان مصنوعی تزئین می نمودند.فردوسی از درختی سخن می گوید که برای کیخسرو ساخته شده بود،تنه ی این درخت از نقره و شاخه های آن از طلا و یاقوت و میوه های آن میان تهی بوده و داخل آنها را از مخلوط مشک و گلاب پر می کردند.در دربار غزنویان هم بنا به این موضوع توجه زیادی می شد بعد ها مغولان هم تحت تأثیر تمدن پارسیان قرار گرفته و اطاق های خود را با
درختان و گلهای مصنوعی تزئین می کردند.در آئین ایرانیان آب مانند گیاه از عناصر مقدس و مورد پرستش بوده و ایزد یار فرشته خاصی به نام ناهید یا آناهیتا برای نگه داریو حفظ آب داشته است.پرستش یک عنصر معمولا نشانه ی نیاز مردم به آن عنصر بوده و در دوران ها بعد نیز منسوخ نگردیده است.چون آب وسیله اساسی ایجاد باغ در ایران است منبع آن در این زمینه حائز اهمیت حیاتی است.در اغلب نقاط فلات ایران مقدار باران در سال از 36 سانتی متر کمتر است.ایرانیان برای رفع احتیاج خود از کاریز یا قنات استفاده میکردند.در جنوب ایران از گیاهان صحرائی و گرمسیری و در شمال از گیاهان منطقه مرطوب گیلان،مازندران استفاده می کردند و درختان وگیاهان و گلهائی که در باغ مورد استفاده قرار می گرفت نسبت به محل فرق داشت.بطور کلی سرو کسرائی،چنار،بید،بادام گل،کاج و گل سرخ از مهمترین و متداول ترین گیاهان در باغ های سنتی ایران به شمار می آیند.ایرانیان به درخت بادام و گل سرخ علاقه ی زیادی داشتند که در فرانسه دارد به عمل می آید و درایران نیز یافت می شود،بطورکلی ایران از لحاظ درخشندگی رنگ وبواز گلهای اروپایی زیباتر
وبهتر می باشد.گل سرخ در ایران به پنج رنگ است:سفید،زرد،سرخ،سرخ اسپانیائی،
سرخ خشخاش و همچنین گل سرخ دو رنگ که یک گلبرگ آن سرخ و روی دیگر آن
زرد است.این سیاح انگلیسی اسامی زیادی از گلها را نوشته که درایران می رویند از
جمله می توان یاس پُرپر و کم پرـ لاله شقایق ـ آلاله سرخ ـ تاج خروس گل ـ برفک ـ
سوسن ـ بنفشه به رنگ های مختلف ـ میخک ـ یاس اسپانیایی ـ گلهای ختمی ـ نرگس
زرد ـ سنبل های سفید ـ آبی ویاس خوشه ای ـ گل گندم ـ گل همیشه بهار ـ گل خشخاش
و پامچال ـ زعفران ـ زنبق های ریز میخک ـ شب بو وغیره نام برد.
باغ وگل فوق العاده مورد توجه ایرانیان بوده،طرح قالی های بی شماری با نقش باغ یافت شده است،یکی از معروفترین قالی های ایران قدیم،قالی بهارستان بود که در تالار کاخ کسری گسترده بود،این قالی منظره ی بهار را نشان می دهد و تار وپود آن از ابریشم و سیم وزر بود.گذشته از قالی نقش دوزی و نقاشی روی جلد کتاب ها وقلم دان ها عموما از باغها الهام گرفته و اقتباس شده بودند.در باغهای ایران قدیم قسمت اعظم باغ را به کشت درختان میوه اختصاص می دادند،درختهای میوه در فواصل و ردیف های مرتب و روی اصول دقیق گل دهی و میوه دهی در فصول مختلف سال غرس می شد.محصول میوه این قبیل باغات عبارت بودند از:زرد آلو ـ گوجه ـ گیلاس
ـ به ـ هلو ـ توت ـ گلابی ـ سیب ـ انگور ـ پرتقال و غیره.
آریائی ها معتقد بودند که دنیا را از چهار قسمت خشکی به وجود آمده است و در وسط این چهار قسمت دریائی وجود دارد بر مبنای این عقیده باغ های فراوانی احداث شده بود که به چهار قسمت خشکی تقسیم شده بود و این بخش ها اغلب درختان میوه کشت شده و در وسط این چهار قسمت آبگیر با آب نمائی وجود داشت.
فصل اول:تحول تاریخی باغ در ایران
متأسفانه دربارۀ باغ های ایران قبل از اسلام و بعد از آن آثار و نوشته و متون دقیقی در دست نیست.که ما را از چگونگی آنها مطلع سازد،همان طوری که دربارۀ سامانی دورۀ شروع و اوج اعتلا شعر و ادبیات فارسی بود واز نظر معماری و طراحی باغ می توان گفت که ابتدا و شروع آن از دوره استیلا تیمور لنگ بر ایران آغازگشت و تا امروز ادامه دارد.در این فصل شرح مختصری از باغ های قاجارو باغ های سلطنتی تهران تقسیم بندی شده است ارائه گردید.
بخش اول:باغ های تیموری
تیمور که یکی از فاتحان بزرگ نظامی جهان بود ودر اطراف سمرقند پایتخت خود به احداث حلقه ای از باغ های سلطنتی مبادرت ورزید. این تفرجگا ه ها عبارت بودند از باغ شمال ـ باغ ارم ـ باغ بهشت ـ باغ چنار ـ باغ دلگشا ـ باغ قراتپه ـ و علاوه بر اینها کمر بندی از باغ به وجود آورده و نام شهرهای معروف اسلامی که ازقبیل:قاهره ـ دمشق ـ بغداد ـ سلطانیه و شیراز را بر آنها نهاد.این باغها شهر سمرقند را احاطه کرده بودند.معدودی از این باغها شکوه و جلال خود را تا مدتی بیش از یک قرن حفظ کردند ولی اکنون همه آنها از بین رفته و ویران شده اند.به طور کلی باغهای تیموری بسیاروسیع و با دیوارهای بلند محصور بودند.در وسط هر دیوار سردرهای بلند مزین به کاشی کاریهای آبی و طلائی احداث می نمودند.در گوشه دیوارها
کاخ های سه طبقه با کاشی کاریهای رنگین بنا میکردند.در مرکزباغ تپه ای بسیار مرتفع با سنگ وخاک می ساختند بر فراز این تپه ها فضای سطحی بود که با دیوارهای چوبی محصور می گردید.در داخل این حصارهم چندین باغ زیبا بنا می کردند و در وسط این باغها با آبیاری وآب رسانی از آن استفاده می کردند. فضای باغهای تیموری با تناسب زیاد طراحی می شد ودر اغلب آنها خیابانها وباغچه های مستطیل شکل وجنگل های کوچک به اشکال گوناگون احداث می نمودند.در دو طرف مقابل درخت های نارون می کاشتند و بقیه فضا ی باغ را با درختان میوه وبوته های گل ودرختچه های زینتی آرایش می دادند.در این باغها جانوران وحشی از قبیل:آهوـ وقرقاول ـ وشترمرغ ـ وزرافه ـ دیده می شد.
بخش دوم:باغ های صفوی پاشاه عباسی
رشته طراحی ومعماری در دوره صفوی اگر چه خیلی پیشرفت نمود ولی از نظر کلی متأثراز سبک تیموری بود.دراین زمان برای اولین بار در تاریخ معماری ایران فضای خارج باغ را با فضای داخل ساختمان مربوط می ساختند.باغ معروف وموشک چهل ستون به این سبک طرح واحداث شده است.باغ صفوی دراصفهان ودیگر شهرهای ایران به طرز فشرده ای در اطراف کوشک سلطنتی قرار داشتند وبا اسامی مختلف از قبیل:باغ تپه ـ باغ چهل ستون ـ باغ صاحب الزمان ـ باغ زیتون ـ باغ حرم ـ باغ چشمه ـ باغ هزارجریب ـ باغ هشت بهشت وغیره.
معروف بودند.متأسفانه امروزه این باغ ها همگی از بین رفته اندو آثاروشواهد دقیقی از آنها در دست نیست.خیابان کشی وایجاد معابرعمومی به طرزمنظم وصحیح برای اولین باراز زمان صفویه آغاز شد.بهترین نمونه این معابر خیابان چهار باغ اصفهان است.در سطح خیابان نیز استخر ها وفواره هائی به چشم می خورد که این استخرها همه دارای طرح خاص ومنظم ومشخص بوده ودسته های گل برسطح آب این استخر ها شناور بودند تا زیبائی ولطیف آنها دو چندان گردد. طرح زیبائی که به دستورشاه عباس در شمال ایران احداث کردند تحت شرایط اقلیمی قرار گرفته وبا باغهای جنوب ایران تفاوت داشت.در شمال بیشتراز گیاهان ودرختان وگلها ودرختچه ها ی زینتی مخصوص آن محل وبه مقدار زیاد استفاده کرده وبا اهنگی خاص می کاشتند ولی طرح کلی همان طرح چهار باغ اصلی بود که به دستور شاه بود.
بخش سوم:باغ های قاجاری
در دوره قاجاریه برای اولین بارسبک اروپائی در سبک باغ سازی ایران نفوذ کرده باغ دوشان تپه که در زمان ناصرد ین شاه احداث شد اولین باغی است که با اقتباس از سبک ایرانی واروپایی ساخته شده است طرح باغ این قصرمخلوطی ازسبک باغسازی ایرانی واروپایی است.استفاده از آهن در ساختمان وقصر شبکه های آهنی تفکیک کننده وباغ برای اولین باردر ایران متداول گردید.
بخش چهارم :باغ های شیراز
شهر شیراز دارای باغ های عمومی زیادی بوده که تعداد آنها به20 یا بیشترمی رسید.این باغها به قول شاردن استخرهای بزرگ و تنومند درختان جهان را در خود جای داده بودندو درختانی از قبیل:سروـ چنارـ کاج ـ و غیره.
در رکن آباد شیرازکوشک کوچکی بوده که طرح خیابانهای اطراف آن شبیه طرح چهارباغ اصفهان است.
باغ تخت:احداث باغ تخت رابه محمد شاه قاجار نسبت می دهند ولی آثاروقراینی در دست است که نشان می دهد این باغ مدت ها قبل بنا شده است.باغ تخت به شکل تراس بندی ساخته شده و درپایین تراس ها حوض بزرگ دریا دریاچه مانندی که ازدرختان سر به فلک کشیده احاطه گشته قرار دارد.
باغ ارم :دربارۀ تاریخچهۀ احداث باغ ارم شیرازاطلاعات ومنابع دقیق در دست نیست ولی آن را به یکی از سران صفائی نسبت می دهند.بنای اصلی کوشک آن توسط یکی از معماران محلی به نام حاج محمد حسین که در طراحی وساختمان کوشک در عهد خود بی رغیب بوده ساخته شده است.
بخش پنجم:باغ های تبریز
شهر تبریزیکی از مشهور ترین شهر های ایران بود که چندین باراز حیث آبادانی وشکوه سر آمد شهر های زمان خود گشته ولی دربرابرزلزله یا حمله طوائف دیگر از بین رفته ودوباره آباد گشته است. در این شهر باغ های مشهوروبزرگی وجود دارد که یکی ازاینها باغی است که درزمان آق قویونلوساخته شده وبعضی دیگر احداث آن رابه اوزن حسن منسوب کرده اند در هرصورت این باغ ابتدا هشت بهشت وسپس عشرت آباد ودرزمان قاجاریه به باغ شمال مشهور گردید وسعت این باغ بسیار زیاد بود.کاخ ها وکوشک های فراوان را در خود جای داده است ولی اکنون یکی ازساختمانهای آن باقی مانده است.این باغ محوطه درخت کاری وسیعی دارد ودر جوار درختها جویبارهای متعدد وگل های متنوع ورزکاری های فراوان وتپه های گل بسیار قرار داشت.باغ شاه گلی یکی از باغ های مشهور تبریزاست تاریخ احداث آن دقیقأ معلوم نیست ولی تصورمی شود که درسال1785 میلادی ویاقبل ازآن احداث شده است.
ازدیگر باغ های تاریخی معروف ایران می توان به باغ فتح آباد درتبریز، باغ فین کاشان درکاشان ،باغ شاهزاده درماهان کرمان، باغ گلشن درطبس اشاره کرد.
ازاین روهنرباغبانی وباغداری درایران رایج شده وتابه امروز ادامه داشته است وطی گذشت زمان با تغییر وتحولات زیادی مواجه شده وپیشرفت های فراوانی کرده است.از طریق پرورش انواع گیاهان ،گلها ودرختان می توان کسب درآمد کرد وخود باغداری یک شغل محسوب می شود وانواع گلها وگیاهان پرورش داده می شود که ما در موردچگونگی پرورش درخچه ها وگلهای زینتی به گفت وگو می پردازیم وبا چگونگی پرورش این نوع گلها ودرخچه ها آشنا می شویم.
(پایان این قسمت)
بخش اول: مصاحبه با کارشناس گلخانه
مصاحبه کننده : طیبه پشمکی
مصاحبه شونده : آقای ابراهیم سوخته سرایی (کارشناس گلخانه باغ مینو)
در مورد باغ مینو و گلهائی که در این جا پرورش میدهید توضیح بدهید ؟
- باغ مینو یکی از بهترین گلخانه های ایرانه که در سطح جهان هم مطرح می شود. و گلهائی که دراینجا پرورش می دهیم گل رزونرگس است ، ما اینجا خیاردرختی هم پرورش میدهیم ومجموعا چهار گلخانه داریم که دردوتا از آنها خیار و یکی گل رز و دیگری گل نرگس.
اسکلت گلخانه شما از چیه؟
- فرم گلخانه های ما فلزیه واتصالات آن به صورت پیچ و مهره است این نوع فرم بهترین وپرهزینه ترین فرم هست که استفاده می شه این فرمها راحت بازوبسته می شه و میتوان آن را ازیک مکان به مکان دیگه منتقل کرد یکی از فرمهای ما اتصالش توسط جوش است این نوع فرم را فقط میتوان یک بار ودر یک مکان استفاده کرد و قابلیت انتقال را ندارد.پوشش گلخانه ها را هم می توان شیشه وهم پلاستیک در نظر گرفت ، پوشش گلخانه های ما از نوع پلاستیک انتخاب شده که از جنس مرغوبه وتا الان پنج سال عمر کرده.
نیروی انسانی مورد نیاز یک گلخانه چند نفره؟
- پرسنل ثابت یک گلخانه از یک کارشناس ونگهبان ویک باغبان و یکی ودو نفر کارگر تشکیل می شه که با توجه به وسعت گلخانه بر تعداد آنها افزوده می شود.
در مورد دما و رطوبت مورد نیاز گلخانه و تجهیزات مورد نیازش توضیح بدهید؟
- دمای مورد نیاز گل های آپارتمانی و زینتی در روز بین 12الی16 درجه سانتی
گراد و در شب بین 24الی26 درجه میباشد.دما را توسط دما سنج های ماکزیمم
و مینیمم که در گلخانه کار می گذارند اندازه گیری میکنند. سیستم های حرارتی
و خنک کننده تابستانی و زمستانی که از پد وفن با قدرت مکش8000مترمکعب
در دقیقه درواحد1000متری و کانالهای توزیع و فنهای داخلی ، میکسر، سیستم
سرکولاسیون تشکیل شده است تجهیزات لازم برای این کار می باشد . رطوبت
لازم داخل گلخانه 12 درجه می باشد و سطح زمین باید همیشه مرطوب باشد .
برای اندازه گیری رطوبت ازرطوبت سنج خاک و محیط سنج استفاده میشود.
سیستم آبیاری گلهابه چه صورته؟
- برای آبیاری گلهائی که درزمین کشت بشه ازسیستم آبیاری قطره ای استفاده
می شود،دراین سیستم لوله ها در کنار گیاه قرار دارد و به صورت قطره چکان آبیاری میشود.وبرای آبیاری گلهای گلدانی از سیستم آبیاری ماکارونی استفاده می شود دراین سیستم آبیاری لوله های باریکی درهرگلدان کار گذاشته می شود
و توسط آن آب به آنها میرسد.
گل رز به چه صورت کشت می شود؟
- گل رز را به صورت قلمه کشت می کنند یعنی اول پایه مادر را که بیشتر گل
پامچال است،می کارند و بعد قلمه ی گل رز را به آن پیوند می زنند ولی گلهایی مثل گل نرگس،پیازی هستندوپیازآنها درخاک کشت می شودوگل آن می روید.
قلمه گل رز را از کجا تهیه می کنید؟
- قلمه گل رز وارداتی است و از داخل کشور خریداری نمی شود بلکه از
کشوری مثل سوئیس وارد می شود.
در مورد بازار گلها وچگونگی فروش اون توضیح بدید؟
- برای فروش گلها می توان با گلفروشی های موجود درشهرقرارداد بست یا این
که در همان مکان تولید به فروش رساند . چون کار ما گسترده است، گلهای ما
درداخل کشور به فروش نمی رسد وصادراتی می باشد.
«نتایج تحقیقات»
برای پرورش ونگهداری گلهای زینتی شرایط خاصی لازم است که فراهم شود.گلهای زینتی رانمی توان در فضای آزاد پرورش داد بلکه باید درگلخانه با دما ورطوبت معین پرورش داده شود.
1ـ گلخانه ها: گلخانه یک فضای بسته ای است که از فرم ( اسکلت ) وپوشش آن تشکیل شده است. فرم گلخانه ها انواع گوناگون دارد که عبارتست از: فرم فلزی ،فرم چوبی . درروش سنتی گلخانه را از نی وپوشش نایلونی وبه صورت تونلی درست می کردندوعمر آن بیش از 2 سال نبوده است.امروزه بیشتر گلخانه ها رابه صورت مدرن که اسکلت آن فلزی است استفاده میکنند.فرم فلزی را می توان به دو صورت پیچ و مهره وجوش ساخت.
عمر گلخانه هائی که اسکلت آن فلزی باشد،زیاد است.اسکلت های فلزی که در آن از پیچ ومهره استفاده شده باشد قابلیت انتقال به محیط دیگر را دارند و باز و بست آنها نیز آسان می باشد،ولی فرمهای جوشی این خاصیت را ندارند.گلخانه های فلزی را به صورت مهندسی یا تونلی در ابعاد 10×24ـ 30 و به ارتفاع 3ـ 5 متر می سازند.
داخل محوطه گلخانه را جدول کشی کرده به ارتفاع 30الی 40سانت خاکبرداری می کنند و بعد از خاکبرداری ماسه شسته لوزدار را به ارتفاع 35الی 30سانت درآن به کار می برند.برای پوشش روی گلخانه ها از نایلون یا شیشه استفاده می شود.
2ـ نوع گلهائی که در گلخانه ها تولید می شود.
گل هایی که در گلخانه ها تولید میشوند عبارتند از:گلهای رزـ گلهای بریده ـ گلهای مهندسی ـ انواع گلهای پیازی ـ قلمه انواع گلهای زینتی و....
گلهائی مثل گل رز را به صورت قلمه زنی تولید می کنند یعنی پایه مادر را کاشته و گل رز را به آن قلمه می زنند. پایه مادری گل رز باید قوی تر از قلمه ی آن باشد.
بعضی از گلها مثل گلهای پیازی احتیاجی به قلمه ندارند و فقط کافیست که پیاز گل مورد نظر را در خاک کشت کنیم.
قلمه ی گلها به صورت فشرده نشاء می شود و بعد از ریشه زائی کامل تبدیل به گلدان می شود.گلدان ها به دو صورت پاکتی و آپارتمانی هستند که خاک هر کدام آن ها از موادی تشکیل شده است،خاک گلدان آپارتمانی از خاک برگ ،کمی ماسه بادی تشکیل می شود و خاک گلدان پاکتی از خاک ، کود ، ماسه و پوشه شالی تشکیل می شود.
ـ دما و رطوبت در گلخانه ها
در گلخانه ها گل ها و گیاهان موجود در آنها به دما ورطوبت خاصی نیاز دارند،که باید تأمین شود. برای تنظیم دما در گلخانه از دماسنج و برای تنظیم رطوبت در آن از ترموستات استفاده می شود که میزان رطوبت و دما را به ما نشان می دهد .
دما : برای تنظیم دما در گلخانه و به وجود آوردن دمای مناسب گلها از تهویه ها استفاده می شود. تهویه ها به دو صورت در گلخانه کار گذاشته می شود ، نوع اول در عرض گلخانه ها و در جلو و عقب گلخانه کار گذاشته شده هوای داخل گلخانه را به بیرون هدایت می کند واز طرف دیگر هوای محیط بیرون را به داخل می کشاند وباعث تعادل دما در داخل گلخانه می گردد. در گلخانه های بزرگ و مجهز تهویه ها را در یک طرف طول گلخانه به کار می برند و در طرف دیگر لوله های بزرگ آب که با پوشال پوشانده شده اند به کار می برند، این امر موجب می شود که وقتی تهویه ها هوا را به داخل گلخانه کشیدند لوله های آب آن را به خود جذب کرده و باعث خنکی محیط گلخانه می شود. در گلخانه های بزرگ در سقف و دیواره های گلخانه دریچه هایی نصب می کنند که برای ورود هوای بیرون از آن استفاده می شود و در صورتی که لزومی به ورود هوای بیرون به گلخانه وجود نداشته باشد دریچه ها را می بندند.
هنگامی که داخل گلخانه به گرما احتیاج داشته باشد ازبخاری ها استفاده می شود که باعث گرم شدن محوطه گلخانه و رسیدن به دمای تعادل می شود. هنگامی که نور بیش از حد خورشید برای گلها مناسب نباشد سقف گلخانه ها را توسط گونی ها می پوشانند یا این که به روش سنتی سقف گلخانه ها را گل پاشی می کنند که باعث می شود نور خورشید به داخل گلخانه کمتر نفوذ کند . دمای مناسب برای گلها و گیاهان زینتی در هنگام روز 12 الی 16 درجه سانتیگراد و در هنگام شب 24 الی 26 درجه
سانتیگراد می باشد .
رطوبت: داخل گلخانه ها همیشه باید مرطوب باشد و زمین آن نم داشته باشد .
نحوه ی آبیاری گلها : برای آبیاری گلها از سیستم آبیاری قطره ای که در کنار هر بوته ی گل کار گذاشته شده آبیاری میشود و برای گلهای گلدانی از روش آبیاری ماکارونی ، که لوله های باریکی هستند که درهر یک ازگلدان ها کار گذاشته شده است آبیاری می شود.
4ـ بازار یابی:برای فروش کالا و یا ارائه خدمات در داخل و یا خارج از کشور احتیاج به بازار یابی است.
همه تلاشهای نظام مند برای شناخت نظام بازارواقدام نسبت به انواع تقاضاها، با توجه
به نظام ارزشی جوامع و هدفهای سازمانی را بازاریابی می گویند.
شرکت های تولیدی و بازرگانان باید با شناخت بازاروتحلیل آن سهم مناسب از بازار را برای خود بدست می آورند،آنها با بکارگیری روشهای مطلوب توزیع،استفاده از تبلیغات وشناسایی رقبا وعرضه محصولی با قیمت مناسب، سهم بازار محصول خود را افزایش می دهند.
خلاقیت،ابتکار،انعطاف پذ یری و تطبیق منابع بانیازها،خواسته های مشتریان و با رعایت عدالت و ارزشهای اسلامی علاوه بر افزایش سهم بازار،مشتریان خود رانیز حفظ نماید.
تبلیغات:تبلیغ عبارتست از بکار بستن اقداماتی برای جلب توجه افراد به ویژگی های خوب یک محصول،یا خدمات قابل ارائه و ایجاد تقاضای هرچه بیشتر برای آنها با رعایت تقوا و اخلاق اسلامی.
شناساندن محصول و تولید کننده آن به گروهای مصرف کننده و ایجاد انگیزه برای فروش انبوه هدف تبلیغات می باشد.برای این منظور تبلیغ باید آگاه کنندگی لازم را دارا ومزایای یک محصول و دلایل برتری آن راروشن و واضح عنوان کند و به مشتریان برساند.امروزه تبلیغات رابا استفاده ازافراد متخصص ووسایل وامکانات فنی دراختیارافراد قرارمی دهند.
(یکی از راههای فروش محصول، ارائه محصول در همان محل تولید یعنی در گلخانه هامی باشد.)
نوعی از تبلیغات طراحی تراکت تبلیغاتی است که نمونه ای از آن را می توانید در صفحه ی بعد مشاهده نمائید.
(انواع گلهای رز زرد،قرمز،سفید،سبز)
آدرس:گنبد ـ روستای پشمک پناده ـ گلخانه رز ـ با مدیریت خانم پشمکی و احسانی مقدم
تلفن:0172-2454139
