دانلود مقاله ژئوشیمی عناصراصلی ماسه سنگهای سازند لالون درمقطع باهمو ، ایران‏مرکزی : ‏بانگرشیبرسنگ مادر ، شرایط هوازدگی قدیم وجایگاه زمین ساختی‏

بخشی از مقاله

چکیده

به منظور روشن سازی برخاستگاه، جایگاه زمین ساختی و شرایط هوازدگی پیشین، 12 نمونه ی ماسه سنگی‏سازند

اللون با سن کامبرین پیشین، در مقطع باهمو، بلوک پشت بادام، ایران مرکزی، از نظر عناصر اصلی مورد‏بررسی قرار گرفتند. مقایسه عناصر اصلی با میانگین پوسته قاره ای باالیی نشان داد که به دلیل فرآیند های پس‏از رسوبگذاری و یا فقدان سنگ های منشا حاوی پالژیوکالز سدیم دار، تنها میزان‏Na2O‏ نسبت به پوسته قاره‏ای باالیی تخلیه شده است. مقادیر‏CIA‏ و‏PIA‏ )اندیس شیمیایی آلتراسیون و اندیس آلتراسیون پالژیوکالز(‏در این ماسه سنگ ها و دیاگرام A-CN-K‏، درجه هوازدگی را در بدنه اصلی سازند، متوسط و در کوارتزیت‏های راسی، شدید معرفی می نماید. این شواهد نشان می دهند که آب و هوا در طی نهشت سازند اللون از‏نیمه خشک تا مرطوب تغییر کرده است. به عالوه اندیس تنوع ترکیبی در این ماسه سنگ ها نشان می دهد که‏فرآیند چرخه مجدد در کوارتزیت های راسی شدید بوده است. داده های شیمیایی و استفاده از دیاگرام های‏تفکیک کننده حاکی از سنگ مادر کوارتزی و فلسیک برای این ماسه سنگ ها و جایگاه حاشیه غیر فعال قاره‏ای است. توزیع عناصر اصلی نیز با حاشیه غیر فعال مطابقت دارد.

واژههای کلیدی: جایگاه زمین ساختی، ژئوشیمی، سنگ مادر، اللون، هوازدگی پیشین.‏

مقدمه

ژئوشــیمی ســنگهای رســوبی تابع پیچیــدهای از متغیرهایی مانند ترکیب ســنگ مادر، هوازدگی، حمل،‏جورشدگی فیزیکی، تمرکــز کانیهای ســنگین و دیاژنز اســت. بنابراین مــی توان از ترکیب شیمیایی کلی سنگهای رســوبی آواری به عنوان ابزاری موثــر جهت شــناخت فاکتورهایــی که خواص رســوبات را در طی رســوبگذاری و ‏بعــد از آن کنتــرل میکنند، اســتفاده نمود .)‏McLennan et al., 1990; Bock et al., 1994; Condie et al., 1995‎‏(مطالعات ژئوشیمیایی در سنگ های رسوبی آواری مکمل خوبی برای مطالعات سنگ شناسی، به ویژه‏زمانی که داده های سنگ شناسی مبهم هســتند و یا زمانی که فرآیندهای زمین شناســی، کانی شناسی اولیه را ‏تخریب کرده باشند محسوب می شوند ‏.)‏Cullers, 1994, 1995‎‏(

سازند اللون از گسترده ترین سازند های کامبرین پیشین در ایران و کشورهای همجوار است. آسرتو )‏Assereto, 1963‎‏( برش الگوی این سازند را برای اولین بار در دهکده اللون )البرز مرکزی( اندازهگیری و نام‏گذاری کرده اســت. در این محل، سازند اللون از سه واحد ماسه

* نویسنده مرتبط

سنگ زیرین )498‏‎m‏(، واحد شیلی با میان‏الیه هایی از ماسه سنگ )35‏m‏( و واحد ماســه ســنگی کوارتزیت باالیی )50‏m‏( تشــکیل شده اســت )آقانباتی، .)1385 مقطع مورد مطالعه از سازند اللون به ضخامت 550 متر، در شــرق روستای باهمو، نزدیکی شهر بهاباد ‏و در حد فاصل دو سازند باروت و میال )شکل)1 واقع شده است. بر

پایه تقسیم بندی ایران به حوضه های‏رسوبی – ساختاری جداگانه، این مقطع بخشــی از خرد قاره ایران مرکزی و بلوک پشــت بادام به شمار می رود.‏این بلوک میان گسل پوشیده نائین- کوهبنان در شرق و گســل پشت بادام در غرب واقع شده است. ویژگی‏اساسی بلوک پشت بادام، رخنمون های دگرگونی منسوب به پرکامبرین به همراه سنگ های آتش فشــانی و‏ماگمایی با برخاستگاه کافتی، در ردیف های پرکامبرین پســین و کامبرین پیشین است. این طور به نظر می رسد‏که پدیده کافتی شدن از ویژگی های این بلوک باشد )آقانباتی،

.)1385 با وجود گستردگی زیاد سازنداللون،‏منشاء این ماسه سنگ ها به خوبی شناخته نشده است. به عقیده آقانباتی )1385(، به سبب شــواهد سنگ‏شناســی مانند وجود گارنت، آپاتیــت، گلوکونیت و

53

ژئوشیمی عناصر اصلی ماسه سنگ های سازند اللون در مقطع باهمو، ایران‏ مرکزی...

فسفات، این ماسه سنگ ها را به فرسایش توده های گرانیتی و‏سنگ های دگرگونی نســبت می دهند. هدف از این مطالعه، شناسایی نوع سنگ مادر احتمالی، جایگاه زمین‏ساختی و شرایط هوازدگی پیشین ماسه سنگ های ســازند اللون در ایران مرکزی با استفاده از شواهد ‏ژئوشــیمیایی مربوط به عناصر اصلی می باشــد. امید است که نتایج حاصل از این مطالعه، حلقه ای از مطالعات‏گسترده جغرافیای دیرینه پالئوزوییک پسین ایران مرکزی باشد. ‏

روش مطالعه

در این پژوهش تعداد 170 نمونه ماســه ســنگی تازه از سازند
اللــون در برش باهمو جهــت مطالعه جمع آوری‏شــده و مورد
مطالعه پتروگرافی قــرار گرفته اند. از بین این نمونه ها 12 نمونه
ماســه سنگ ریز دانه 10( نمونه از‏ماسه سنگ های سازنده اصلی
بدنه و 2 نمونه از کوارتزیت راســی( به نمایندگی از کل ســازند
به منظور مطالعه‏ژئوشــیمی عناصر اصلی، پس از پودر شــدن در
دانشــگاه شهید بهشتی، به آزمایشگاه ‏Acme‏ کشور کانادا فرستاده
‏شده و توسط دستگاه پالسمای القایی جفتی طیف سنجی نشری1
‏ مورد آنالیز قرار گرفتند. نتایج به دست آمده‏برای این 12 نمونه، شکل -1 موقعیت برش مورد مطالعه‏ بر روی نقشه زمین شناسی
در جدول 1 مشاهده می شود.‏ )سهیلی و ‏مهدوی، .‏)1370

جدول -1 نتایج حاصل از آنالیز ژئوشیمیایی در 12 نمونه ماسه سنگی سازند اللون. نمونه 65 به منظور بررسی‏صحت دادهها، دوبار مورد آنالیز قرار گرفته است. نتایج بسیار نزدیک مشاهده شده در تکرار آنالیز این نمونه، نشان‏دهنده دقت باالی این آزمایشگاه میباشد.
نمونه های‏SF-LA‏134‎و‏SF-LA 137‎‏ مربوط به کوارتزیت سفید رنگ ‏راس سازند میباشند.‏

1. ICP - emission Spectrometry

54

نجمه اعتماد سعید و محبوبه حسینی برزی‏

بحث

پتروگرافی

طبق مطالعات اولیه صورت گرفته بر روی 170 مقطع نازک ماسه سنگی توسط میکروسکوپ نوری، کانیهای تشکیل دهنده این ماسه سنگ ها به ترتیب فراوانی به صورت زیر میباشند:‏

کانــی کوارتز از نوع کوارتزهای تک بلور پلوتونیک با خاموشــی مستقیم تا موجی شدید به مقدار بیشتر و‏همین طور کوارتز های چند بلور متامورفیکی )‏Folk, 1980‎‏( و کوارتز های رســوبی مجدد انتقال یافته با سیمان‏کوارتز رو رشدی فرسایشی به میزان کم تر، فراوانترین جزء آواری مشاهده شده در ماسه سنگ های مورد‏مطالعه میباشند که با نزدیک تر شدن به سمت بخشهای باالتر سازند بر فراوانی آن