بخشی از مقاله
چکیده
آموزش قرآن کریم در طول زمان با اهداف و روش های مختلفی تعلیم داده می شد. در عصر نزول پیامبر - ص - با شیوه های گوناگون و متناسب با استعداد هرشخصی قرآن را به مخاطبان آموزش می دادند. این امر نسل به نسل امتداد پیدا کرد و در هر سرزمینی مراحل مختلفی را طی کرد. در ایران آموزش قرآن برای نخستین بار در خانه و سپس درمکتب خانه ها به صورت عمومی تدریس می شد اما با گذشت زمان و با تأسیس دارالفنون، تدریس قرآن در آموزش و پرورش در مسیر تحولات تاریخی اندک اندک جنبه نهادی به خود گرفت و سبب گردید بیشتر وظایف از نهاد خانواده به نهاد آموزش انتقال پیداکند. در عصراسلامی آموزش های دینی و به ویژه تدریس قرآن کریم جلوه های درخشانی ازخود درمدارس ابتدائی نشان داده است به گونه ای که آموزش قرآن کریم به صورت مستقل و جداگانه ازدروس دینی تدریس می شود .
هدف از آموزش قرآن در مدارس ابتدایی با هدف رو خوانی و روانخوانی انجام می گرفت ولی از سال 1371 به بعد فلسفه آموزش قرآن در مقطع ابتدایی تغییر کرد و هدف اصلی در کنار روخوانی و روانخوانی، مفاهیم آیات الهی شد. با بررسی توصیفی و تحلیلی این موضوع می توان گفت این تغییر نگرش در فلسفه آموزش قرآن در مقطع ابتدایی، از سال 1391 تا به امروز، موجب توجه جدی به موضوع انس با قرآن کریم و علاقه به یادگیری آن در تمام مسائل اعم ازتعیین اهداف، محتوا، روش های تدریس و شیوه های ارزیابی شده است. به طوری که دانش آموزان مقطع ابتدایی در سال 1396در زمینه یادگیری دروس قرآنی از انگیزه بالاتری نسبت به سالهای قبل برخوردارهستند.
واژه های کلیدی: فلسفه، آموزش قرآن، سیر تطور، مقطع ابتدایی.
مقدمه
سخن درباره قرآن و اهمیت تعلیم و تعلم آن و انس دائمی با این وسیله سعادت را از بزرگان دین بسیار شنیده وخوانده ایم. و به حق رهبر عظیم الشأن انقلاب حضرت آیه ا... خامنه ای - مدظله العالی - این فرزانه قرآن شناس و قرآنی در هر مناسبتی که پیش می آمد به خوبی نقش قرآن را در جامعه از تمام ابعاد آن گوشزد فرموده اند،که ازمیان تمام رهنمودهای ایشان توصیه ای کوتاه ،اما مهم وصریح را برگزیده ونقل می نماییم.درمورد قرآن هرچه تلاش کنید زیادی نیست. - سرشورخراسانی ، - 1 :1381قرآن کریم از آغاز تاکنون سرچشمه بی پایان معارف اسلامی و محور تعلیم و تربیت دینی بوده است در تاریخ تعلیم و تربیت اسلامی آموزش این کتاب از سوی پیامبر اکرم - ص - آغاز شده است و با توجه به اینکه قرآن در سنین کودکی تأثیر بسزایی در تعلیم و تربیت فرد دارد .
تدریس قرآن در مدارس ابتدایی می تواند در نهادینه کردن فرهنگ قرآنی در جامعه تأثیر داشته باشد و آموزش و پرورش نیز به عنوان یکی از نظام های مهم اجتماعی رسالت انتقال میراث فرهنگی و تجارب بشری به نسل جدید، ایجاد تغییرات مطلوب در شناخت ها و نگرش ها و در نهایت رفتار کودکان، نوجوانان و جوانان را به عهده دارد. لذا ما در این مقاله سعی برآن داریم تاچگونگی این رسالت آموزش وپرورش رابا پاسخگویی به سؤال زیرمورد بررسی قرار دهیم. سیر تطور تدریس قرآن در مقطع ابتدائی با چه شیوه های همراه بوده است؟ درپاسخ به این سؤال باید گفت : سیر تطور تدریس قرآن در مقطع ابتدائی با پیشرفت های قابل توجه ای همراه بوده است.
ضرورت توجه به یادگیری قرآن، در مقطع ابتدایی
پیامبر گرامی اسلام - ص - در زمینه ضرورت وتوجه به امر یادگیری قرآن کریم چنین می فرمایند: »فاذا السبت علیکم الفتن، کقطع اللیل المظلم، فعلیکم بالقرآن« هرگاه آشوب ها و فتنه های زمان چون شب تارشما را فرا گرفت بر شما باد که به قرآن رو آورید. - کلینی، - 599 : 1407این حدیث مشهور که از منابع معتبر شیعه نقل شده گویای آن است که علی القاعده آموزش ها و فعالیت های قرآن کشور باید بتواند نسل امروز و فردای کشور رادر برابر شبیخون فرهنگ غرب صیانت و هدایت کند اگر چنین نیستقطعاً اشکالاتی وجود دارد که نیازمند بررسی دقیق و بازنگری و اصلاح برنامه ها است.
یکی از اساسی ترین ویژگی ها که می تواند در آموزش مفاهیم دین به ما کمک کند وجود گرایش دینی و میل به سوی امور مذهبی در کودک است ما معتقدیم ، مفاهیم اساسی دین اسلام ، از قبیل اعتقاد به خدا و دین ، اموری هستند که با سرشت اولیه و درست نخورده و به تعبیر قرآن با فطرت او سازگار است. علاقه مندی کودک به دین خدا اکتسابی نیست بلکه، این علاقه در درون او وجود دارد و در سنین پس از بلوغ به شکوفایی آشکار می رسد، کودک فطرتی خدا آشنا دارد، تعلیم و تربیت در اصل عهده دار رشد و شکوفایی و تقویت این گرایش های فطری است. معلم پرورش دهنده آن هاست در این زمینه ما به فرمایش پیامبر گرامی اسلامی - ص - اشاره نماییم که فرمود: »وکل مولود یولد علی الفطره حتی یکون ابواه هما اللذان یهودانه و ینصرانه« هر نوزادی با فطرت خدایی به دنیا می آید و این پدر و مادر او هستند که او را از مسیر فطرت سلیم خود منحرف ساخته، یهود یا نصرانی می سازند. - مجلسی، ج3، ص - 276
شناخت صحیح استعدادها، توانایی که نیازها و نیروی جسمانی و روان کودکان در مراحل مختلف سنی از عوامل بسیار مهم و کارساز امر آموزش و پرورش به شمار می آید نخستین ویژگی کودکان دبستانی این است که نوآموز سال اول دبستان از هر حیث با نوجوان دبیرستان تفاوت دارد .کودک در این دوره وارد مرحله جدیدی از رشد عقلی - ذهنی - می شود که پیاژه آن را مرحله »عملیات ذهنی« نامیده است.» این دوره به این دلیل عملیات ذهنی خوانده می شود که با وجود استعدادهای ذهنی و عقلی در کودک ، هنوز عملیات ذهنی وابستگی به جهان خارج دارد و مسائل در گرو ارتباط مستقیم و عینی است - بی ریا، 1375،ج1، - 614
مفهوم شناسی
آموزش در لغت
آموزش درکتابهای لغت فارسی به معنی یاددادن ، تعلیم و آموختن تعریف شده است . - فرهنگ معین، لغت نامه دهخدا، ماده آموزش -
آموزش در اصطلاح
برای آموزش تعریف های متعددی آورده شده است. راغب در مفردات می گوید: آموزش آن است که با تمرین و تکرار زیاد، از آن اثری در ذهن نقش دانش آموزان پدید می آید - راغب اصفهانی، - 580 :1416از نگاه برخی»آموزش به رضای انتقال معلومات و مهارت ها به دیگران است ما به طوری که این معلومات و مهارت ها به کار آیند و موجب تحول و دگرگونی در رفتار شوند . - تقی پور ظهیر، - 28 :1376و ازنگاه برخی دیگر، آموزش براین دلالت دارد که کسی - معلم یا مربی - کاری کند تا دیگری امری را واجد شود؛به این معنی آموزش برای آن است که دانش آموز واجد علم و آگاهی گردد. - کاردان و دیگران، - 336 : 1372مؤلف محترم کتاب روان شناسی پرورشی در تعریف آموزش می نویسد: »آموزش عبارت است از فعالیت هایی که بین آموزگار و یک یا چند یاد گیرنده به صورت کنش متقابل جریان می یابد - .«سیف، - 14 :1376
