دانلود مقاله کودک ازاری

بخشی از مقاله

کودک ازاری

خلاصه پژوهش
در حالي كه تعداد بي شماري از كودكان به علت فقر، سوء تغذيه، بيماري ‌هاي واگيردار و جنگ جان خود را از دست مي دهند شاهد تعداد زيادي مرگ و مير كودكان بر اثر سوء رفتار هستيم.
“كودك آزاري” به عنوان يك پديده اجتماعي- فرهنگي كه نشان دهندة بحران در يك جامعه است، امروزه روند رو به رشدي را در جامعه ما طي مي كند.

پژوهش حاضر با اين فرضيه كه كودك آزاري در كشور ما رو به افزايش است، انجام شده است. در اين پژوهش افراد متخصص و دست اندركار در زمينه كودك آزاري و پژوهشگران اين حوزه كه شامل 50 نفر هستند مورد سوال قرار گرفته اند.
هدف اين پژوهش بررسي و پي بردن به عوامل زمينه ساز كودك آزاري بوده است كه نتايج پژوهش نشان گر آن است كه احتمال بروز كودك آزاري در وضعيت ‌هاي اجتماعي و خانوادگي خاصي بيشتر مشاهده مي شود به طوري كه بر اساس نتايج به دست آمده مهم‌ترين عوامل تاثيرگذار عبارتند از : فقر، بي‌كاري ، اعتياد ، خانواده‌‌هاي پر جمعيت و شلوغ، تك والد بودن، خانواده ‌هاي منزوي ، عدم تفاهم و دوستي بين والدين، تحصيلات پايين والدين، بيماري ‌هاي رواني آنها، جنسيت كودكان مورد آزار، اختلالات كودكان مانند بيش فعالي، بيماري، معلوليت و همچنين فرزندان اول خانواده، كودكان خياباني و كودكان ناخواسته، سن والدين، مسائل فرهنگي يك كشور، قوانين حقوقي و ...

با در نظر گرفتن رشد شاخص‌‌هاي فقر، اعتياد، بي كاري، طلاق، ازدواج موقت، كودكان خياباني و ساير شاخص‌‌هاي مهم تاثيرگذار، فرضيه پژوهش مبني بر رشد كودك آزاري در ايران تأئيد شد.

«دانشگاه بين المللي امام خميني»
دانشكدة علوم انساني
گروه روان شناسي

موضوع:
كودك آزاري

دانشجو:
معصومه صيدي

استاد راهنما:
محمدرضا جلالي

استاد مشاور:
سيد امير حسين مهدوي

قزوين

زمستان 82

تقديم به :

روح بزرگ مادرم
زحمت ‌هاي پدرم
صبوري ‌هاي برادرم
و همه آزارديدگان دنيا

تقدير و تشكر :

با تشكر و قدرداني از استاد راهنما جناب آقاي دكتر محمدرضا جلالي و
با سپاس از مساعدت استاد ارجمند جناب آقاي دكتر اميرحسين مهدوي
و همكاري جناب آقاي دكتر علي محمد موسوي.

در پايان لازم مي دانم از دوستان خوبم سركار خانم زهرا هوشيار و فائزه موفق كه در انجام پژوهش ياري گر من بودند نهايت تشكر و سپاس را داشته باشم.

فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول:
مقدمه ....................................................................................................................................... 2
بيان مسأله ............................................................................................................................... 4
هدف پژوهش ........................................................................................................................ 5
ضرورت اهميت پژوهش .................................................................................................... 5
فصل دوم:
تعريف ها ................................................................................................................................ 7
روش‌هاي اعمال خشونت ................................................................................................ 11
تاريخچه ................................................................................................................................ 13
انواع سوء رفتار ................................................................................................................... 19
چرا والدين فرزندان خود را كتك مي زنند ................................................................. 20
والدين آسيب رسان ........................................................................................................... 21
تظاهرات باليني كودك كتك خورده .............................................................................. 22
جدول علائم و نشانه هاي رفتاري و كلامي كودك تحت آزار جسمي ............... 25
اثرات رواني كودك آزاري جسمي ................................................................................ 26
اثرات بدني كودك آزاري جسمي ................................................................................. 26
جدول علائم و نشانه هاي آزار جسمي در كودك .................................................... 29
گزارش از يك مورد سوء رفتار جسمي ....................................................................... 30
تشخيص كودك آزار جسمي .......................................................................................... 31
شيوع كودك آزاري جسمي در ايران ............................................................................ 38
كودك آزاري جنسي .......................................................................................................... 42
انواع آزار جنسي ................................................................................................................. 43
عنوان صفحه
جنس كودكان قرباني سوء رفتارهاي جنسي ............................................................... 44
سن كودكان قرباني سوء استفاده جنسي ....................................................................... 46
نوع تجاوز ............................................................................................................................ 43
تعداد دفعات تجاوز ........................................................................................................... 48
چه كساني كودكان را مورد سوء استفاده جنسي قرار مي دهند؟ ........................... 48
اختلالات رواني آزارگران جنسي ................................................................................... 50
رازداري در كودكان قرباني سوء استفاده جنسي ......................................................... 53
حربه هايي كه سوء استفاده كنندگان از كودك به كار مي برند .............................. 54
نشانه هاي باليني سوء رفتار جنسي ............................................................................... 56
عوامل تشديد واكنش ها .................................................................................................. 58
جدول علائم و نشانه هاي كودك آزاري جنسي ........................................................ 59
گستره و شيوع آزار جنسي .............................................................................................. 60
غفلت و مسامحه ................................................................................................................ 62
مصاديق غفلت .................................................................................................................... 62
نشانه هاي سوء رفتار ناشي از غفلت ............................................................................ 65
خصوصيات بارز غفلت فيزيكي ..................................................................................... 65
نشانه هاي رواني غفلت و مسامحه ............................................................................... 65
كودك آزاري عاطفي ......................................................................................................... 66
اثرات كودك آزاري عاطفي ............................................................................................. 68
جدول علايم و عوارض سوء رفتار با كودكان ........................................................... 70
علل و زمينه هاي كودك آزاري ...................................................................................... 71
عوامل محيطي، اجتماعي و فرهنگي .............................................................................. 71
كودكان شبانه روزي .......................................................................................................... 74
عنوان صفحه
تفاوت محيط شبانه روزي و خانواده ............................................................................ 75
كودكان جنگ ...................................................................................................................... 78
كودك آزاري ناشي از آداب، رسوم و نگرش هاي مذهبي و فرهنگي ................. 81
كودك آزاري ناشي از نظام آموزشي ............................................................................. 82
كودك آزاري در قالب تجارت اعضاي بدن و فروش كودكان ............................... 86
كودك آزاري ناشي از فقر و نظام اقتصادي جامعه و دولت .................................... 88
كودكان خياباني ................................................................................................................... 88
آمار كودكان خياباني در ايران .......................................................................................... 90
كودكان كار .......................................................................................................................... 91
كار استثمارگرانه به چه معناست .................................................................................... 92
كودك، فقر، كار، آموزش ................................................................................................. 92
آمار كودكان و كارگر در جهان ....................................................................................... 93
كار كودكان در ايران .......................................................................................................... 94
شكل هاي كار كودكان ...................................................................................................... 95
وضعيت اشتغال كودكان در ايران ................................................................................... 99
علل عمدة كار كودكان ................................................................................................... 100
كار كودكان و بزه‌كاري ................................................................................................... 101
وجود قوانيني مبني بر مجاز شمردن تنبيه بدني ...................................................... 102
خصوصيات كودك آزار ديده، والدين و خانواده هاي آزارگر ............................. 103
درمان .................................................................................................................................. 111
رويكردهاي نظري در ارتباط با كودك آزاري .......................................................... 113
حقوق كودكان .................................................................................................................. 118
پيگيري كنوانسيون حقوق كودك در كشورهاي خارجي ...................................... 123
عنوان صفحه
كنوانسيون حقوق كودك در ايران ............................................................................... 124
حقوق كودكان در ايران .................................................................................................. 125
حقوق كودك در مجلس ................................................................................................ 134
فصل سوم:
روش پژوهش .................................................................................................................. 136
نوع پژوهش ...................................................................................................................... 136
سؤال‌پژوهش .................................................................................................................... 136
جامعه پژوهش ................................................................................................................. 137
نمونه پژوهش و ويژگي هاي آن ................................................................................. 137
ابزار پژوهش ..................................................................................................................... 137
معرفي پرسش‌نامه ............................................................................................................ 137
نمره گذاري آزمون .......................................................................................................... 138
روش آماري ...................................................................................................................... 138
فصل چهارم:
بررسي دلايل اثبات يا رد فرضيه ................................................................................. 140
جدول ................................................................................................................................. 145
فصل پنجم:
تبيين فرضيه ...................................................................................................................... 147
پيشنهادها ........................................................................................................................... 153
محدوديت ها .................................................................................................................... 154
منابع .................................................................................................................................... 155
سؤال‌هاي پرسشنامه

فصل اول

مقدمه

مقدمه:
مراقبت براي رشد اوليه و تكامل كودكان خردسال، راه‌گشاي زندگي آنان در آموزش، خوداتكايي و زندگي مستقل در آينده است. كودك در هنگام تولد موجود ناتواني است كه براي طي كردن مسير زندگي مستقل نياز مبرمي به زندگي خانوادگي دارد به‌طوري‌كه اگر اين حمايت خصوصاً در سال‌هاي اوليه زندگي خدشه دار شود ادامه زندگي سالم كودك با مخاطره بسيار جدي مواجه مي‌شود. در اين دوران حساس، كودك زندگي مستقل، توجه به ديگران، رعايت حق و حقوق ساير افراد، نظم و انظباط و ... را در محيط پويا و صميمي خانوادگي فرا مي گيرد. فرآيند رشد و تحول كودك تابع تأثير متقابل عوامل زيستي، رواني و اجتماعي است و خانواده نقش بسيار مهم و اساسي را در اين زمينه ايفا مي كند.
كودك براي رشد و تحول نياز به فراهم شدن محيط مساعد دارد، محيطي كه كليد اصلي آن “ مراقبت والدين” است. مراقبت يعني درك كردن، شناختن، دوست داشتن، پذيرفتن، تحريك انگيزه هاي كودك، تأمين نيازهاي تغذيه اي و پوشاك و حفاظت از كودك در برابر بيماريها و در يك كلام انتظار مناسب از توانائي‌هاي كودك داشتن است.
والدين بايد بتوانند نيازهاي فزاينده كودك را دريافته و به آن پاسخ مناسب بدهند. ميزان وابستگي و علاقه دو طرفه بين والدين و كودك، توانائي او را براي يادگيري و دانستن مطالب جديد افزايش مي دهد. در حالي كه بدرفتاري با كودك و عدم توجه به نيازهاي او مي تواند باعث ايجاد اختلالات رواني مانند پرخاشگري در بزرگسالي شود. (موسوي و همكاران، 1380).
كودك در ابتداي تولد كاملا وابسته و ناتوان است. او براي بقاي خود نيازمند است كه به محيط خود اطمينان داشته باشد و احساس امنيت كندو احساس امنيت مهمترين سنگ بناي شخصيت آدمي است. در اولين مرحله رشد ، درگيري و مبارزه ميان امنيت خاطر و احساس ناامني، مهمترين مسأله اي است كه كودك با آن روبروست. او هميشه به طور فطري در جستجوي آرامش است.
هنگامي‌كه در محيط رشد هيجان، ترس، بي توجهي و بدرفتاري و ناراحتي‌هايي مانند آن باشد، كودك با تجربه هايي روبرو مي شود كه نتيجه اش احساس ناامني و عدم اعتماد است. اما محيطي كه سلامت جسمي و تغذيه اي كافي و به كار گيري حواس و حركات و احساس آرامش طفل را فراهم كند، باعث ايجاد امنيت و حس اعتماد در كودك مي شود.
اهميت مادر براي كودك در رفع نيازهاي او خلاصه نمي شود: بلكه همه احساس امنيت كودك وابسته به وجود مادر است. اولين احساس رضايت در نتيجه مكيدن حاصل مي شود. شير دادن مادر، پيوندي عميق بين كودك و مادر به وجود مي آورد و موجب رضايت خاطر مادر و احساس امنيت و رضايت كودك مي شود.
مطابق تحقيقات ولف واشپيتز، در صورتي كه كودك به طور مستمر عشق و علاقه مادر را دريافت نكند. حتي واكنش‌هاي بسيار طبيعي عاطفي نيز به موقع بروز نمي كند. براي مثال در فاصله سني سه تا شش ماهگي واكنش طبيعي خنده در كودك ديده مي شود، اما اگر فعاليت‌هاي مادرانه ناكافي باشد اين واكنش طبيعي بروز نمي كند.

تحقيقات مارگارت ريبل نشان مي دهد كه واكنش كودكان نسبت به توجه ناكافي مادر، به صورت پريدگي رنگ و از دست دادن شادابي طبيعي، عدم تنفس طبيعي و حتي ناراحتي هاي معده و روده كه منجر به اسهال و استفراغ در كودك مي شود، ظاهر مي گردد.

با توجه به اين تحقيقات، كودك بايد در يك دوره طولاني، محبت مادرانه كافي و با ثبات را تجربه كند و تظاهر به رفتار مادرانه كافي نيست. كودك نياز به دريافت محبت واقعي و عميق مادر يا جانشين مادر دارد تا بتواند مراحل رشد را به‌طور طبيعي طي كند يا عشق و علاقه خود را به او ابراز كند.
طرد كودك و عدم توجه به او براي كودك بسيار خطرناك و دردناك است. عدم توجه مادر به كودك مي تواند اختلالات مختلف رواني براي كودك به بار آورد. از همان ابتدا مشاهده مي شود كه كودك نسبت به ناراحتي و عصبانيت واكنش نشان مي دهد. گاه به شدت گريه مي كند، عصباني مي شود و شير نمي خورد. روابط اوليه كودك و مادر اهميت فوق العاده اي در چگونگي اجتماعي شدن و رشد شخصيت او دارد.
عدم توجه به كودك نيز سبب طرد شدن كودك مي شود. در نتيجه او به هيچ وجه نسبت به محيطي كه در آن زندگي مي كند احساس امنيت نمي كند. چنين كودكاني معمولاً مشوش و مضطربند و ناسازگاري‌هاي رفتاري نشان مي دهند. (سيف و همكاران 1380) . لذا قرار گرفتن كودك در يك محيط خانوادگي پر استرس و يا در معرض خطر آزار و اذيت بودن مي تواند مانع رشد جسمي و فكري كودك گردد.
كودكان تحت آزار در كسب مهارت‌هاي بنيادي در دامان خانواده دچار مشكل مي شوند، مهارت‌هاي اصلي فكر كردن را به دست نمي آورند، اعتماد به نفس ضعيفي خواهند داشت و رشد اجتماعي پيدا نمي كنند و نهايتاً در بزرگسالي ممكن است نقش مثبت و مؤثر در اجتماع نداشته باشند.
كودك بايد آزادي عمل داشته باشد زيرا آزادي عمل موجب تقويت حس استقلال و ايجاد اعتماد به نفس در كودك مي گردد. ولي آزادي بايد تا آنجا باشد كه كودك از آن سوء استفاده ننمايد و موجب آزار ديگران و صدمه به خود نگردد. كودكي كه احساس كمبود محبت از سوي والدين مي كند تمامي توان خود را به كار مي گيرد تا با جلب محبت ديگران آن را جبران نمايد.(موسوي و همكاران، 1380)

بيان مسئله:
آزار و اذيت كودكان هموراه در طول تاريخ، به اشكال مختلف وجود داشته است. به عبارتي كودكان كه جزء يكي از آسيب پذيرترين اقشار اجتماعي هستند و هميشه در معرض تعرض افراد گوناگون- خواه در خانواده يا اجتماع- قرار مي گرفته‌اند.
پديده كودك‌آزاري ناشي از علل گوناگوني چون ناآگاهي و ناآشنايي افراد نسبت به حقوق كودك، فقر، اعتياد، طلاق، مشكلات رواني آزارگران كودك ، مشكلات خانوادگي و بيماري‌هاي مزمن و غير قابل درمان در كودكان است.
كودك آزري طيف گسترده اي دارد و در جوامع مختلف داراي شدت و ضعف است. در مجموع كودك آزاري به طرق مختلف از جمله كار و استثمار كودكان، ايذاي كودكان توسط والدين خود يا ناپدري، نامادري، نابرادري و ناخواهري، تجاوز جنسي به كودكان، تبعيض در خانواده به صورت تبعيض بين دو جنس يا تبعيض بين فرزندان از يك جنس، نظام آموزشي ناكارآمد و ... ظهور مي يابد.

هدف پژوهش
هدف كلي اين پژوهش بررسي پديده كودك آزاري، علل و انواع آن مي باشد.
به نظر مي رسد با پرداختن به مسئله كودك آزاري، بتوان راه‌كارهايي براي پيش‌گيري از كودك آزاري، شناخت كودكان و خانواده در معرض خطر را پيشنهاد كرد. تا شايد از اين طريق بتوان خدماتي را به قربانيان اين پديده ارائه داد.

ضرورت و اهميت پژوهش
كودك آزاري يكي از آسيب‌هاي اجتماعي است كه به علت ويژگي‌‌هاي تأثيرگذار آن، نياز به بررسي و برنامه ريزي مناسب به منظور پيش‌گيري و كمك به رفع يا كاهش آن به شدت احساس مي شود. پاسخ به اين نياز به عنوان يكي از ضروريات رشد و پرورش نسلي سالم و شاداب و به تبع آن جامعه اي توانمند و توسعه يافته است.
متأسفانه در جامعه ما مسئله “كودك آزاري” داراي سابقه اي طولاني است و به تدريج نيز شدت مي يابد اين موضوع ضرورت طرح و توجه به مشكل، چاره انديشي و تدبير براي مواجهه با آن را اجتناب ناپذير مي كند.

با در نظر گرفتن ويژگي ‌هاي كودك آزاري در كشور ما از قبيل گسترش و پيچيده بودن علل اين مسأله، همچنين به دليل آثار زيان بار اين پديده و كبود آمار و ارقام در اين زمينه و دست آخر وجود نداشتن يك سازمان براي اطلاع رساني موارد كودك آزاري، هر اقدامي كه در راه شناخت و كاهش كودك آزاري انجام گيرد، گامي در جهت كمك به حفظ سلامت و امنيت كودكان جامعه است.

فصل دوم

پيشينه پژوهش

تعريف ها:
پيمان نامه حقوق كودك از حق سلامت جسم و شخصيت كودكان حمايت مي كند و دولتها را به حمايت از كودكان در برابر خشونت‌هاي جسمي و رواني، بهره كشي جنسي، بدرفتاري، تنبيهات غير انساني و توهين آميز و ساير انواع سوء استفاده از كودكان متعهد مي كند.
صدماتي كه به كودكان آزار ديده وارد مي شود سالانه موجب مرگ تعداد زيادي كودك در جهان مي شود. همچنين بسياري از كودكان آزار ديده در آينده دچار اختلالات رواني خواهند شد و عده اي نيز به دليل صدمات فيزيكي دچار ضعف و ناتواني و معلوليت مي شوند.

كودك :طبق تعريف سازمان بهداشت جهاني:كودك ، هر انسان كمتر از 18 سال است مگر اين‌كه طبق قانون قابل اعمال در مورد كودك، سن قانوني كمتر تعيين شده باشد. (موسوي و همكاران،1380) طبق قوانين ايران، صغير يا كودك كسي است كه بالغ و رشيد نشده است.
بلوغ در اصطلاح فقهي زماني است كه قواي جسمي صغير نمو نموده و آماده توالدو تناسل مي گردد. بلوغ به يكي از سه امر شناخته مي شود:
1-روئيدن مو‌هاي خشن بر پشت آلت تناسلي
2-خروج مني

3-سن، تبصره:يك ماده 1210 قانون مدني، سن بلوغ در پسر 15 سال تمام قمري و در دختر 9 سال تمام قمري است.
رشد:شرط دوم براي ختم و پايان يافتن صغر، رشد است. رشد در لغت به معني هدايت است و آن حالتي است در انسان كه مانع تضييع مال و صرف آن در راه‌هاي غير عقلاني مي شود. رشد در اثر نمو قواي دماغي در شخص ايجاد مي شود.
متأسفانه سن در مسائل مختلف حقوقي و سياسي ايران يكسان نمي باشد و به عبارت ديگر دوران كودكي براي هر امري در زماني خاص پايان مي يابد:

الف)در مورد ازدواج پايان كودكي همان بلوغ، يعني در دختر 9 سال تمام قمري و در پسر 15 سال تمام قمري مي باشد.
ماده 1041 قانون مدني:“ نكاح قبل از بلوغ ممنوع است”
تبصره:عقد نكاح قبل از بلوغ با اجازه ولي صحيح است به شرط رعايت مصلحت مولي عليه”
ب)در مورد مسؤوليت كيفري و حقوقي پايان كودكي مقارن سن بلوغ است. بنابراين اگر دختر 10 ساله اي مرتكب جرمي شود با وي عيناً مانند فرد كبير و بزرگسال برخورد مي شود.
ج)در مورد مسائل كارگري، پايان كودكي در دختر و پسر بطور يكسان 15 سالگي است.
طبق ماده 16 قانون كار:“به كار گماردن اطفال كمتر از 15 سال ممنوع است”
د)در مورد حقوق سياسي و شركت در انتخابات، دوران كودكي، در دختر و پسر يكسان بوده و با ورود به سن 16 سالگي پايان مي پذيرد.

ه)در استخدام دولتي، پايان كودكي 18 سالگي است.
ماده 14 قانون استخدام كشوري: شرط ورود به خدمت رسمي، داشتن حداقل 18 سال تمام و نداشتن بيش از 40 سال تمام است.
و)از جهت صدور گذرنامه، پايان كودكي 18 سال تمام است و قبل از رسيدن به آن، طبق ماده 18 گذرنامه مصوب سال 51، صدور گذرنامه منوط به موافقت كتبي ولي يا قيم مي باشد.
ر)در مورد اخذ گواهينامه براي وسايل نقليه موتوري، پايان كودكي 18 سالگي است.
د)در مورد استفاده از حقوق مستمري، دوران كودكي مي تواند تا 20 سالگي هم افزايش يابد.(عبادي،69)
بزرگسال :فردي است كه حداقل 5 سال ازكودك يا نوجوان بزرگتر باشد.
خشونت:عبارت است از هرگونه رفتار عمدي بين افراد كه احتمال آسيب جسمي يا رواني را به همراه داشته باشد.
خشونت در خانواده:هرگونه رفتار غيرطبيعي كه منجر به آزار رساندن به خود و ديگران شود(آزار جسمي، جنسي، رواني و عاطفي) اين خشونت در خانواده نسبت به كودكان، همسر و سالمندان صورت مي گيرد. (موسوي و همكاران 80)
كودك آزاري :طبق تعريف سازمان بهداشت جهاني كودك آزاري و بدرفتاري با كودك شامل هرگونه بدرفتاري جسمي، عاطفي، جنسي، بي توجهي يا غفلت، بهره كشي اقتصادي يا انواع بهره كشي به وسيله كساني است كه در مقام مسئوليت، اعتماد و يا قدرت قرار دارند. (موسوي و همكاران، 1380)
“قانون دادگاه خانواده ايالت نيويورك(1976)كودك آزاري را اين گونه تعريف مي كند: شرايطي كه موجب مي شود، والدين يا ساير افرادي كه به طور قانوني مسؤوليت تأمين سلامت و رفاه يك كودك زير 18 سال را به عهده دارند، يا خود اقدام به كودك آزاري كنند يا به ديگران اجازه دهند، وي را مورد آزار و اذيت قرار دهند.
“كودك آزاري پديده اي است، نسبي كه در فرهنگ‌هاي گوناگون مفهوم آن متفاوت است. به طوري كه برخي از جنبه ‌هاي بد رفتاري نسبت به كودك كه در بعضي از فرهنگها امري طبيعي است، در نگرش مردماني با فرهنگ ديگر مي‌تواند، نوعي كودك آزاري تلقي شود.(علي رضا كاهاني)
“موضوع كودك آزاري فوراً ضرب و شتم را به ذهن شنونده متبادر مي سازد. اما پديده كودك آزاري طيف بسيار وسيع تر و عمده تري از ضرب و شتم و تنبيهات فيزيكي را در بر مي گيرد.

تبعيض ميان دو جنس يا بين بچه ها به دلايل گوناگون در خانواده و مدرسه نيز از موارد كودك آزاري است. در مجموع، هرجايي كه كودك نتواند از امكانات شايسته رشد خود برخوردار باشد، به طور ضمني مورد كودك آزاري قرار گرفته است. اين پديده از تبعيض‌ها و بي عدالتي ‌هاي ضمني آغاز و به كشتن فرزند خاتمه مي يابد”(شيوا دولت آبادي)
“كودك آزاري يا بدرفتاري با كودكان از ديدگاه روان شناسي، رفتاري است كه به نوعي موجب آزار جسمي، ذهني، عاطفي و رواني كودك مي گردد و به رشد و سلامت او آسيب مي رساند. سوء استفاده از كودكان به هر شكل، استثمار كودكان در هر زمينه و بي توجهي به كودكان به هر صورت، كودك آزاري محسوب مي شود.(فاطمه قاسم زاده)
“هر نوع كوتاهي و غفلت يا ارتكاب هر نوع عملي كه به نحوي به بهداشت و سلامت رواني كودك آسيب برساند يا در آن خدشه وارد كند و مانع از رشد بهنجار وي شود، كودك آزاري قلمدادمي شود”(پور ناجي 1378)
“اصولاً هر چيزي كه به اقتضاي سن و موفقيت كودك باعث محدوديت شود و او را از انجام فعاليتها باز دارد. كودك آزاري است و يا مي توان گفت هرگاه در انجام كاري حقوق انساني رعايت نشود و محدوديت قانونمندي وجود نداشته باشد. كودك آزاري است . كودك آزري يك فرآيند است كه بيشتر به كتك و تنبيه كلامي و آزار رواني - اجتماعي محدود مي شود. عدم اطلاع رساني به كودكان، سكني گزيدن آنها در محيطي كه شهرداري به فكر محيط زيست و فضاي بازي آن نباشد. محور نمره گرايي در نظام آموزش و پرورش و حتي آموزش عالي و ترساندن نوعي كودك آزاري است. اما ما عادت نداريم تا در اين رابطه فكر كنيم . بلكه تنها به مواردي شامل آسيب جسمي رساندن و محدود كردن در يك اتاق ، كودك آزاري مي گوييم”
به طور كلي در تعريف و اطلاق كودك آزاري بايد ارزش‌‌هاي فرهنگي و آداب و رسوم ملت آن را در نظر گرفت. كودك آزاري بسته به نوع فرهنگ و ميزان تحصيلات و نيز وضعيت اقتصادي خانواده ها، تعاريف متنوع و گسترده اي دارد. در كشوري مثل ايران اگر پدري به فرزندش سيلي بزند، اين امر در حيطه كودك آزاري قرار نمي گيرد. از اختيارات پدر، مادر، معلم و ... اين است كه در مورد كودك تنبيه بدني را در حد متعارف انجام دهند و قانون نيز از آنها حمايت مي كند. ولي در اين خصوص حتي در خود كشور و در فرهنگ‌‌هاي مختلف تعريف ‌هاي آن متفاوت است؛ ممكن است بچه اي نداشتن بعضي تسهيلات زندگي و وسايل بازي را نوعي آزار بداند و آزرده شود؛ اما كودكان ديگري در همين مملكت وجود دارند كه به تكه اي نان و لباسي مندرس رضايت دارند و با كوچكترين محبتي كه به آنها مي شود، سپاس‌گذار خواهند بود و اصلاً آزاري را حس نمي كنند.(ارش،82)

روش‌هاي اعمال خشونت:
خشونت ممكن است از بيرون خانواده و يا درون خانواده صورت گيرد. همچنين خشونت در درون خانواده ممكن است از سوي والدين، خواهر و برادر بزرگتر، بستگان، مراقب يا پرستار كودك اعمال شود ولي تحقيقات انجام شده در كشور‌هاي آمريكا، كانادا و انگلستان نشان مي دهد كه بيشترين موارد آزار و اذيت كودكان از سوي والدين صورت گرفته است.

كودك آزاري ممكن است گاهي منجر به قتل كودكان شود كه طيف كمي را شامل مي شود و يا ممكن است به‌صورت حاد و بحراني همانند آزار جسمي كه‌ گروه بيشتري از كودكان درگير آن هستند، ديده شود.
خشونت مي تواند، به صورت مستقيم (مانند كتك زدن) و يا غير مستقيم (بي توجهي و سهل انگاري) اعمال شود. معمولا يكي از والدين به عنوان آزار دهنده فعال عمل مي كند يعني مستقيماً اقدام به اعمال خشونت عليه كودك مي نمايد و والد ديگر نظاره گر اعمال خشونت است هيچ گونه دفاعي از او به عمل نمي آورد و يا غافل از آن چيزي است كه بر كودك مي گذرد. در اين موارد چنين والدي آزار دهنده منفعل يا غير فعال محسوب مي شود و در كشور‌هاي توسعه يافته مستوجب مجازات قانوني مي باشد.
در كودك آزاري جسمي خشونت عموما به وسيله دست صورت مي‌گيرد كه از جملة آنها سيلي زدن ، نيشگون گرفتن، پرتاب كردن، فشردن و تكان دادن مي‌باشد. ساير روش‌ها شامل شلاق زدن، سوزاندن، استفاده از آتش سيگار و گاز گرفتن و ... مي باشد. اعمال خشونت رواني به صورت توهين و تحقير، رفتار‌هاي انظباطي سركوب‌گرانه، دشنام دادن ، انتظار بيش از حد از كودك و نامتناسب با سن او، ترساندن مكرر كودك از تنبيه بدني، رفتار‌هاي انفجاري و غير قابل پيش بيني عليه كودك و اعمال خشونت عليه همسر در برابر چشمان كودك مي باشد.
كودك آزاري يك مسأله فرهنگي- اجتماعي- پزشكي است و معمولاً چندين عامل مشتركاً در بروز آن نقش دارند. در كودك آزاري خارج از خانواده عواملي مانند سيستم اقتصادي، حكومتي، آداب و رسوم و نگرش‌هاي فرهنگي و مذهبي جامعه و هم چنين جنگ نقش دارند.
خشونت در خانواده مي تواند عليه همسر، سالمندان، و كودكان اعمال شود ولي بيشترين موارد خشونت عليه كودكان بوده است. در حالي كه كودكان بسيار آسيب پذير هستند و قدرت دفاع از خود را ندارند و بيش از هر قشري نياز به محافظت در برابر خشونت‌هاي جسمي و رواني روزمره در خانه و جامعه دارند.
تحقيقات كشور‌هاي پيشرفته نشان مي دهد كه كودكان بيشتر از هر جايي در ميان خانواده در معرض خشونت و بدرفتاري قرار دارند. در حقيقت احتمال اين‌كه كودكان توسط اعضاي خانواده به قتل برسند، مورد حمله و آزار جنسي قرار گيرندو يا محكوم به تحمل عادات سنتي زيان‌بار و خشونت رواني گردند بسيار بيشتر از آن است كه بيگانگان كودكان را در معرض اين خطرات قرار دهند.
نتايج آماري در سال‌هاي 1990 در انگلستان، آمريكا، كانادا و استراليا نشان مي دهد كه بيشتر قتل‌‌هاي كودكان به وسيله والدين صورت گرفته است.
خشونت بيرون از خانواده نظير درگيري كودك در برخورد‌هاي مسلحانه، خشونت‌هاي اجتماعي، آدم ربائي، سوء استفاده جنسي سازمان يافته همانند روسپي‌گري و تهيه تصاوير نامناسب از كودكان و يا خشونت عليه كودكان توسط سازمانها و نهاد‌هاي اجتماعي و كارفرمايان به صورت تنبيه بدني، محدوديت ‌هاي جسمي، زندان انفرادي و يا ساير اشكال منزوي كردن، اجبار به پوشيدن لباس مشخص، محدوديتها و يا منع تماس با اعضاء خانواده، دشنام، سركوفت و نيشخند مي باشند. همچنين با توجه به شرايط ويژه كودكان خياباني پيش بيني مي شود كه اين كودكان بيشتر از سايرين تحت آزار و اذيت قرار مي گيرند.

تاريخچه:
از آغاز حيات هميشه قوي بر ضعيف سلطه داشته است. اين ضعيف گاه انسان بود، در برابر قهر طبيعت و موجودات درنده؛ گاه نوع بشر بود كه در برابر بشر ضعيف قد علم مي كرد.
به هر حال سلسله مراتب قدرت همواره در طول تاريخ در تمام جوامع وجود داشته و سبب تبعيض ميان صاحبان قدرت و فرمان‌بران مي شده است.
اعمال قدرت حاكم به رعيت، مرد به عنوان همسر- به زن، والدين به كودك و ... همگي ناشي از “ شيء” پنداشتن موجود ضعيف تر توسط فرد قوي تر است.
شيء پنداري، احساسي است كه ريشه در غريزة تملك و تعلق به خود دارد.
والديني كه به خود اين اجازه را مي دهند تا با كودكانشان به جرم آنكه متعلق به آنها است، هرگونه مي خواهند رفتار كنند، كودك را مانند اشياء و لوازم شخصي خود و نه موجودي مستقل فرض مي كنند.
هرچه به گذشته برگرديم، حاكميت چنين طرز تفكري را پر رنگ تر مي بينيم. در اين ميان توجه به كودك و حقوق او و شناخت مفهوم كودك آزاري به كمتر از 150 سال قبل باز مي گردد.
بر اساس شواهدي كه موجود است، تا قبل از قرن 17 به كودك همانند يك فرد بزرگسال نگريسته مي شد. لباس كودكان همانند لباس بزرگسالان بود و از آنها انتظار مي رفت كه مانند افراد بزرگسال رفتار كنند. هيچ گونه ادبيات خاص و سرگرمي براي آنها وجود نداشت.
صفحات تاريخ پر است از وقايع دردآور و حزن انگيز در مورد بدرفتاري و قتل كودكان، چنان‌چه در روم‌قديم كشتن فرزندان، حق قانوني والدين بود. روميان معتقد بودند، نوزاداني كه شكل اندازة سرشان غير عادي است يا آنهايي كه بيش از اندازه گريه مي كنند، نبايد زنده بمانند.(پورناجي، 78)

تاريخ گذشته پر است از رويدادهايي كه در آن كودكان را قرباني خدايان و بت‌ها مي كردند. پلوتارك چگونگي قرباني كردن كودكان در مقابل بت‌ها را در ميان كارتاژها چنين توصيف مي كند:
با شور و شوق و علاقه و با خيال آرام، كودكان خود را در مقابل بت‌ها قرباني مي كردند و آنان كه از خود فرزندي نداشتندكودكان فقرا را مي خريدند و در مقابل بت‌ها سر از تنشان جدا مي كردند. در اثناي قرباني كردن، والدين كودكان نيز بدون ريختن قطره اشكي يا ابراز شكايتي شاهد ماجرا بودند. اگر برخي از والدين نيز شكايت مي كردند بايد توبه مي كردند و از گناه خويش عذر مي‌خواستند. اما در هر صورت كودكانشان قرباني مي شدند. تمام محوطه معبد مملو از صداي طبلها و شيپورها مي شد و اگر هم كسي ناله اي مي كرد هرگز به گوش ديگران نمي رسيد.
در بين چيني ها فروش دختران مرسوم بود.
در قرن سيزدهم ميلادي، سزار فردريك دوم به مادران و والدين رضاعي دستور داد كه كودكان تحت مراقبت خويش را فقط غذا بدهند و شستشو كنند ، ولي حق هيچ گونه مهر ورزيدن و صحبت و بازي كردن با آنان را ندارند. او مي‌خواست كودكان زبان ياد نگيرند تا وقتي كه بزرگ شدند، هر دسته از آنان را با يك زبان (يوناني، لاتين، عربي و زبان مادري) آشنا كند. اين كار موجب شد كه اين كودكان به دليل عدم ارتباط اجتماعي و زباني و در نتيجه عدم رشد رواني از بين رفتند؛ زيرا نياز اساسي آنان به محبت مادري و روابط انساني برآورده نشده بود. (سيف و همكاران،80)
انقلاب صنعتي مسيرهاي ديگري را براي بهره كشي كودكان فراهم آورد. نياز به كارگران صنعتي ارزان، منابع جديدي از كارگران را مي طلبيد و كودكان نقش صنعتي خود را از پنج سالگي آغاز مي كردند.
كودكان در محيط‌هاي خفقان آور سرد و كثيف، 16 ساعت در روز كار مي‌كردند، گرسنگي مي كشيدند، كتك مي خوردند و غالباً براي جلوگيري از فرارشان به ماشين ها زنجير مي شدند و اغلب آنان از سوء تعذيه، قرار گرفتن در معرض آلودگي يا در نتيجة كتك‌‌هاي بي رحمانه مي مردند.

كودك آزاري در عصر جديد:
با وجود قدمت پديده كودك آزاري، از شناسايي اين پديده تا كنون مي توان چهار دوره را از يكديگر تميز داد. نخستين دوره مربوط به سال‌هاي 1860 تا 1946 است. در آن زمان “ تارديو ” متخصص پزشك قانوني كشورفرانسه، سندروم كودك آزاري جسمي خصوصاً آزار جسمي عليه كودكان ناتوان را گزارش نمود، همزمان با وي“ سامل وست” يك متخصص كودك نيز گزارشي را از شكستگي ‌هاي متعدد ، كبودي‌ها و برآمدگي ‌هاي استخواني در كودك داد.
فرويد نيز در شرح حال خانم هايي كه به علت مشكلات عصبي به او مراجعه مي كردند، به آزار جسمي و جنسي آنان در دوران كودكي و خانواده پي برد.
دومين دوره مربوط به سال 1946 تا 1962 است. در اين دوره براي نخستين بار “كافي” راديولوژيست آمريكايي شش مورد كودك مبتلا به خونريزي سخت را گزارش داد كه در همه آنها شكستگي هاي متعدد به تعداد 23 عدد وجود داشت. وي معتقد بود تمام اين شكستگي ها ريشة ضربه اي دارد، ولي مكانيسم ايجاد آنها نا معلوم بود در اين دوره كودك آزاري تا حدودي شناخته شد، ولي به عنوان يك مسأله مطرح نشد.

سومين دوره به وسيله “كمپ” و همكارانش در سال 1962 آغاز شد كه در آن موقع به عنوان سندرم كودك كتك خورده توصيف شد. چهارمين دوره كه از سال 1972 شروع شد، مسأله كودك آزاري به صورت آزارهاي جسمي، جنسي، عاطفي، غفلت و مسامحه مورد طرح و بررسي قرار گرفت.
اكنون پنجمين دوره، يعني دوره اي است كه بيشترين تأكيد بر نحوة پيش‌گيري از كودك آزاري است.(پور ناجي،78) پديده كودك آزاري با اينكه گذشته اي به قدمت تاريخ بشر دارد، اما هنوز در كشور ما چندان به شكل علمي و صحيح مورد بررسي ارزيابي و شناخت قرار نگرفته است.
تنها از سال 1376 گزارش‌هايي در مورد كودك آزاري، در مطبوعات به چاپ رسيد كه اين گزارشها از ابعاد مختلف قابل بررسي است:
- تمام گزارشها، كودك آزاري را از بعد جسماني مطرح كرده اند و به مسائل رواني توجهي نشده است.
- موارد درج شده در روز نامه ها تنها بر پايه اطلاعاتي بوده است كه از تهران و مراكزي كه به محل چاپ روزنامه ها نزديك بوده اند، گزارش شده است. يعني رخدادهاي مشابه در شهرستانها يا روستاها به اطلاع مردم نرسيده است.
- مطبوعات تنها به شرح ماجرا و رخدادها- و نه ريشه‌يابي و بحث‌هاي كارشناسانه- اكتفا كرده اند.
- متأسفانه در ايران تا كنون مطالعه اي ملي در مورد كودك آزاري نشده و حتي مطالعات دانشگاهي بسيار محدود بوده است از جمله تحقيقات انجام شده مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:
اولين مطالعه شيوع شناسي كودك آزاري روي 2240 دانش آموز دبيرستاني دختر و پسر 14-18 ساله تهراني در سال 71 توسط (مهناز نوروزي) انجام شد كه نتايج آن به اين شرح است.
43% نوجوانان دبيرستاني گزارش دادند حداقل يك بار از نظر بدني تنبيه شده‌اند. از اين تعداد 34% فقط در گذشته تنبيه شده اند و 24% در حال حاضر نيز تنبيه مي شدند.

هم‌چنين 138 دانش آموز گزارش دادند كه تنبيهات بدني آنها منجر به جراحات جدي از جمله شكستگي و زخمي شدن شده است. 23% دانش آموزان گزارش دادند مورد آزار عاطفي قرار گرفته اند، 7/4% بعني (17 دانش آموز) گزارش دادند مورد آزار جنسي قرار گرفته اند و 5/15% دانش آموزان حداقل يك نوع بي توجهي و غفلت را گزارش كردند. بر اساس اين مطالعه شايع ترين نوع آزار، آزار جسماني بوده است. اغلب والدين آزار رسان از نظر تحصيلات در سطح پائيني قرار داشته اند و اغلب كودكان آزار ديده داراي وضعيت بد اقتصادي بوده اند و بيشترين وقوع آزار در سنين 15-11 سال بوده است. (اصلاح و تربيت، 4)
در يك مطالعه تمامي موارد مطرح شده در رسانه هاي جمعي در سال‌هاي
77-75 به وسيلة “اخضري” مورد بررسي قرار گرفت. بر اساس اين مطالعه بيشترين گروه سني در معرض آزار، كودكان 9-5 ساله(36%) و سپس 14-10 ساله (30%) بوده اند. هم‌چنين مطالعه نشان مي دهد كه دختران (63%)به ميزان بيشتري از پسران (37%) مورد آزار واقع شده اند. مطالعه فوق نشان داد كه بيشترين آزارگري و اعمال خشونت (5/66%) از سوي مردان (پدر و شوهر مادر) رخ داده است. از نظر علل و انگيزة آزار، بيشترين آن مربوط به اختلافات خانوادگي و طلاق مي باشد.
تحقيقات “ ابراهيم قوام” در سال 1372 بر روي 50 كودك كه تحت آزار جنسي قرار گرفته بودند. حاكي از آن بود در اين گروه، اضطراب دائم، اختلالات اجتنابي و روان تني نسبت به ساير كودكان بيشتر مشاهده مي شود. مطالعة “ موقر رحيمي” در سال 1375 بر روي 840 دانش آموز تهراني، نشان مي دهد كه بيشترين موارد مربوطه به كودك آزاري جسماني بوده است.
تحقيقات “پروانه محمدخاني” در سال 1378، روي 1500 دانش آموز تهراني نشان داد كه در 50% موارد آزار دختران به وسيلة برادر و 42% از سوي پدر بوده است.
همچنين مطالعه وي نشان داد كه اين دانش آموزان از توانايي كمتري در تحصيل برخودار بوده اند. افت عملكرد تحصيلي، اضطراب، افسردگي، اختلالات عاطفي و رفتاري، مشكلات توجه، مشكلات اجتماعي، رفتار بزه‌كارانه و پرخاشگرانه در كودكان آزار ديده نسبت به ساير كودكان كه تحت چنين شرايطي نبوده اند بيشتر ديده مي شود.

همچنين مطالعة ايشان روي والدين آزار رسان (از طريق آزمون‌هاي كيفيت زندگي و سلامت عمومي والدين) نشان مي دهد كه والدين آزارگر داراي تحصيلات كمتري هستند، وضعيت اقتصادي پايين تري دارند ، غالباً خانواده‌‌هاي پرجمعيت و داراي كيفيت زندگي پاييني هستند. اين مطالعه نشان داد كه والدين آزار رسان روابط آشفته اي دارند و نقش والديني ضعيفي از خود بروز مي دهند و از سوي ديگر روابط والد- فرزندي در چنين خانواده ‌هايي معمولاً ضعيف و مختل مي باشد. (موسوي و همكاران، 80)
در مطالعه ديگري در سال 75 توسط “فرشته خضروي افلاك فر” روي 112 كودك كه مورد آزار قرار گرفته بودند، انجام شد. اين كودكان در سال‌هاي 1370 تا 1374 به بخش روان پزشكي بيمارستان شهيد اسماعيلي مراجعه كرده بودند.
30 نفر از اين جمعيت را دختران و 82 نفر باقي را پسران تشكيل مي دادند.
يافته ‌هاي اين تحقيق شامل اين موارد مي شود:
1-96/66% كودكان داراي وضعيت اقتصادي- اجتماعي بودندضعيفي .
2-5/70 در صد والدين، تحصيلات پايين تر از ديپلم داشته اند.
3-تقريبا55%والدين داراي سن بين 30 تا 39 سال بوده اند.
4-78/57 درصد از كودكان دانش آموز مشكل يادگيري داشتند.
5-1/74% آنان فرزندان اول تا سوم بودند.
6-71/60% كودكان مورد مطالعه داراي مشكلات روان- تني بودند.
7-شايع‌ترين شكل آزار- آزار بدني و شايع‌ترين آزار بدني، كتك شديد و كتك‌هاي منجر به اختلالات جسمي(71/65) بود.
8-مادران 03/33% بيشتر از ساير بزرگسالان، كودكان را مورد آزار جسمي قرار داده بودند.
9-آزار جسمي در كودكان با والدين بي‌كار و داراي مشاغل كم در آمد، بيشتر بود .
10-در خانواده ‌هاي شلوغ، پر مشكل و پر جمعيت،كودك آزاري بيشتر رخ داده است.
11-50% كودكان مورد مطالعه بين سنين 8 تا 12 سال هستند و ميانگين سن آنان برابر 88/8 است.
12-كليه كودكان مورد مطالعه به نوعي، انواع اختلالات كودكي و نوجواني را گزارش داده اند، 92/83 در صد آنان داراي اختلالات كودكي ونوجواني و 39/13% داراي اختلال عقب ماندگي بوده اند.
13-78/76 درصد والدين كودكان مورد مطالعه، داراي مشكلات شخصيتي بوده‌اند.
14-67/52 درصد كودكان مورد مطالعه در دوران گذشته زندگي خود دچار بيماري بوده اند.

15-57/53% اين كودكان از مشكلات و اختلالات خانوادگي رنج مي بردند. (پورناجي، 78)
همچنين در مطالعه اي كه توسط انديرويان(1357) انجام شد. نشان داد كه (78/31%) از دانش آموزان دختر دوره راهنمايي در اهواز، بيشتر اوقات مورد آزار جسمي قرار مي گيرند. ميزان آزار عاطفي (8/45%) بود. بي توجهي نيز شامل عدم مهر و محبت (14/17درصد)، بي توجهي شامل مراقبت كم هنگام بيماري (82/38درصد) و ميزان دريافت غذا به طور ناكافي (5/44درصد) و غفلت عاطفي (12/3درصد) گزارش شد.
در پژوهش ديگري كه در مركز پزشكي الزهراء اصفهان روي 400 والد (پدر يا مادر) واجد شرايط كه جهت دريافت خدمات به مركز منتخب مراجعه كردند اين نتايج به دست آمد:
نتايج بدست آمده نشان داد كه 82 درصد واحد‌هاي مورد پژوهش، حداقل يكي از اشكال مختلف بدرفتاري جسمي خفيف/ متوسط را نسبت به كودك اعمال كرده اند، فراواني بدرفتاري جسمي شديد و خيلي شديد نيز به ترتيب 5/28 درصد و 18 درصد بود. همچنين ميزان بدرفتاري عاطفي كلامي، 75 درصد و بدرفتاري عاطفي غير كلامي، 96/5 درصد گزارش شد. به علاوه يافته ها نشان داد كه 63 درصد واحد‌هاي مورد پژوهش حداقل يكي از اشكال مختلف آزار جسمي را نسبت به كودك خود اعمال نموده اند. همچنين فراواني غفلت عاطفي و آموزشي به ترتيب 79 و 10 درصد گزارش شد. همچنين نتايج بيانگر آن بود كه بين ويژگي‌هاي دموگرافيكي والدين با حداقل چند شكل از اشكال مختلف سوء رفتار با كودك، ارتباط معني‌داري وجود دارد. فقط بين وضعيت آخرين فرزند در خانواده (از نظر تني و ناتني بودن) با فراواني سوء رفتار ارتباط معني دار ديده نشد.(توكل و همكاران، 79)

انواع سوء رفتار:
1-كودك آزاري جسمي : سندرم كافي يا (سندرم كودك كتك خورده)، كودكي كه يك بار يا به دفعات مورد ضرب و شتم ، آزار و شكنجه عمدي قرار مي گيرد و عبارت است از حملة فيزيكي به كودك كه مي تواند موجب درد، بريدگي، كبودي، شكستگي استخوان و ساير جراحات يا حتي مرگ كودك گردد. اشكال مختلف كودك آزاري جسمي شامل، شلاق زدن، بستن كودك، كوبيدن به ديوار، سوزاندن با آب جوش يا مايعات داغ و تكان دادن شديد مي‌باشد.(موسوي و هكاران، 1380)
-قانون حمايت از كودكان مصوب 1988 آزار بدني را چنين تعريف مي كند:“ آسيب ديدن و صدمه ديدگي كودك زير 18 سال، از سوي والدين يا سرپرست بلافصل وي كه مسوول رفاه و آسايش اوست. به طوري كه سلامت و ايمني كودك طبق قوانين تدوين شده به وسيلة وزارت بهداشت و خدمات انساني به خطر بيفتد”خشونت شديد بر اساس اين شاخص شامل لگد زدن، با مشت ضربه زدن، با اشياء تنبيه كردن، ارعاب تهديد به وسيله چاقو يا اسلحه، سوزانيدن، گازگرفتن، پرت كردن و سيلي زدن است.

-“جلس و استروس” در سال 1979، بدرفتاري ‌هاي جسمي با كودك را اين گونه عنوان كرده اند:
هرگونه خشونتي كه به قصد آزار جسمي به كودك اعمال شود يا به اين نيت انجام شود”(پورناجي ، 1378پ)
-كودك آزاري جسمي به حالت باليني كودكاني (معمولا زير 3 سال) گفته مي‌شود كه يك بار يا به دفعات مورد ضرب و شتم و آزار و شكنجه عمدي افراد بالغي مانند پدر، مادر، قيم و يا والدين رضاعي كه مسئوليت آنها را بر عهده دارند قرار مي گيرد. در اين حالت علاوه بر آزار جسمي، محروميت عمده از خوراك و پوشاك و سرپناه را نيز شامل مي شود.
در اين نوع كودك آزاري خشونت معمولاً به وسيلة دست صورت مي گيرد. مانند پرتاب كردن، سيلي زدن، تكان داد، نيشگون گرفتن، فشار دادن و ساير روشها عبارتند از : بستن كودك، كوبيدن به ديوار، سوزاندن با آب جوش يا مايعات داغ و با استفاده از آتش سيگار(حدود ده درصد از كودك آزاريها ناشي از سوختگي است) شلاق زدن، گاز گرفتن و ... است كه مي توانند موجب درد، ضايعاتي در سطح پوست، كبودي، شكستگي استخوان، بريدگي و خونريزي زير جلدي شود.(كاهاني، 1375)
-چرا والدين فرزندان خود را كتك مي زنند؟
والديني كه اقدام به مجازات‌هاي جسماني مي كنند، ظاهرا ويژگي‌هاي مشتركي دارند.
نخست آنكه به هر دليل نمي توانند، خود را كنترل كنند. پدران و مادراني كه فرزندان خود را تنبيه مي كنند. گرفتار احساسات منفي مي شوند و در صدد تخليه آن برمي آيند. به نظر مي رسد اين والدين از نتايج كاري كه مي كنند، مطلع نباشد. ضرب و شتم فرزندان گاه واكنشي خود به خود به استرس است. اغلب كساني كه فرزندان خود را مورد ضرب و شتم قرار مي دهند. خود در خانواده ‌هايي بزرگ شده اند كه در آنجا بدرفتاري جسماني متداول بوده است. بخش مهمي از رفتار آنان تكرار مستقيم آن چيزي است كه خود در كودكي تجربه كرده اند و در كم سالي آموخته اند.الگوي آنها كسي بوده كه با آنها بدرفتاري كرده است.
بسياري از والدين با انبوهي از مشكلات احساسي و نياز‌هاي برآورده نشده، پاي به دوران بلوغ مي گذارند و به لحاظ احساسي كودك هستند.
اغلب آنها به عنوان جانشين پدر و مادر به فرزندان خود نگاه مي كنند و مي‌خواهند، نياز‌هاي احساسي و عاطفي برآورده نشده در دوران كودكي خود را بر آورده سازند. پدر و مادر بدرفتاري كه مي بينند، اين كودك نمي تواند، نياز‌هاي آنها را برآورده سازد خشمگين مي شوند .
تعدادي از پدران و مادراني كه فرزندان خود را كتك مي زنند، الكلي يا معتاد به مواد مخدر هستند و به صورت آني و لحظه اي تصميم مي گيرند. در تاريك ترين طيف اين گروه به والديني برمي‌خوريم كه صرفاً به منظور خالي كردن ناراحتي‌‌هاي خود بچه دار مي شوند. خشونت جسماني با فرزندان، اغلب واكنشي نسبت به استرس ناشي از محيط كار، اختلاف با يكي از اعضاي خانواده يا يكي از دوستان يا تنش عمومي به خاطر سبك و طرز زندگي و ناخشنودي از آن به طور كلي است.
بچه ها هدف‌‌هاي ساده اي هستند و نمي توانند به دفاع از خود برخيزند و مي‌توان آنها را به سكوت مجبور كرد. متأسفانه هم براي شخص بدرفتار و هم براي قرباني، جا به جا شدن خشم تنها به طور موقت اسباب تسلي خاطر بدرفتار را فراهم مي سازد و بخش اصلي خشم او دست نخورده باقي مي ماند و بار ديگر توليد مشكل مي كند و متأسفانه هدف خشم او نيز مجبور به تحمل مي شود تا اين ناراحتي را به دوران بلوغ ببرد.(پورناجي، 1378- اصلاح و تربيت،81،80)

والدين آسيب رسان:abusine parents
الف)والدين عصبي: اين نوع والدين با خشونت با كودكان خود رفتار مي كنند و با پرخاشگري مي توانند فرزند خود را كنترل كنند و به طور ضمني اين پيام را به كودك مي دهند كه با داد زدن مي تواند به هدف ‌هايش برسد.
ب)والدين وسواسي obsessional: اين قبيل والدين بيش از اندازه مشوش هستند و خصوصيات شخصيتي وسواسي در آنها ديده مي شود و معمولاً كمال‌طلب هستند و انتظارات غير واقعي از خود و ديگران بخصوص در مورد فرزندانشان، در آنها ديده مي شود. به طوري‌كه والدين وسواسي در مورد جزئي ترين مسائل مربوط به كودك از قبيل بهداشت، طهارت، غذا خوردن، لباس پوشيدن و ... دخالت وسواس گونه اي نموده و كودكان را براي انجام ندادن، تلاش نكردن و جست و خيز نكردن و تن به خطر ندادن تشويق مي كنند و در نتيجه فشار زيادي به كودك وارد مي كنند كه ممكن است به او آسيب برساند. اين گونه كودكان اغلب احساس درماندگي مي كنند و تا پايان عمر چيرگي پدر و مادر بر آنها باقي مي ماند.
ج)والدين طرد كننده: Rejector parents: در اين قبيل خانواده ها بيش از حد كودك طرد مي شود و اكثر قريب به اتفاق افراد بزه‌كار در خانواده ‌هاي پرخاشگر پرورش مي يابند. چنين والديني ضمن اينكه با پرخاشگري خود كودكان پرخاشگر تحويل جامعه مي دهند در بعضي مواقع موجب انزواي كودك مي شوند و با به كار بردن كلمات كنايه آميز از قبيل اينكه “ ما آماده نبوديم تا بچه داشته باشيم” و يا “ تو بد قدم هستي” احساس نامطلوب خود را نسبت به كودك نشان مي دهند و موجب مي شوند كه كودك خانه و خانواده را براي خود محيط گرم و ايمني نبيند. كودكان طرد شده در حقيقت پيام جانگدازي از والدين خويش دريافت مي دارند كه در نهايت تحت تأثيرآن پيام دائماً در انتظار توبيخ و انتقاد هستند و تمام توجه شان متوجه گردآوري دليل براي دفاع از خويش مي‌باشد.
والدين پرخاشگر معمولاً خشم خود را به جاي هدف اصلي متوجه ساده ترين هدف موجود يعني كودكان مي كنند.(تقي خاني-81)
-تظاهرات باليني كودك كتك خورده: عوارض ناشي از سوء رفتار به شدت، مدت و تعداد موارد آزار بستگي دارد و دردو بعد اختلالات جسمي و رواني قابل بررسي است:
حالات و رفتار كودك كتك خورده، بارز و مشخص است. علايم ترس از پدر و مادر را نشان مي دهد. نگاهش از نگاهها مي گريزد و حالتي مظلوم به خود مي گيرد. چشمان باز و بهت زده دارد. كناره‌گير ، ترسو يا داراي رفتارهاي تهاجمي، افسرده، بي عرضه و مضطرب است. كودك نسبت به سن خود رشد نيافته و اعتماد به نفس و توان برقراري ارتباط را ندارد و افكارش پيرامون خودكشي و خودآزاري مي گردد(پزشكي قانوني.1375)

كودكاني كه مورد سوء رفتار قرار مي گيرند ممكن است مشكلات زير را نشان دهند :
خود انگارة ضعيف- بدكرداري جنسي- عدم اعتماد به نفس يا دوست نداشتن خود- پرخاشگري- رفتارهاي مخرب و گاهي اوقات رفتارهاي خلاف قانون، عصبانيت و خشم- خودكشي يا رفتارهاي خود آزارنده- افكار خودكشي-رفتارهاي انفعالي- ترس از وارد شدن به فعاليتها يا ارتباط‌هاي جديد- اضطراب و ترس، مشكلات مدرسه و افت تحصيلي، افسردگي- بازگشت به گذشته (شب ادراري، مكيدن انگشت) يا ديدن كابوس، اعتياد به مواد مخدر يا الكل. (the hldden Bruises-1998)
-معمولا واكسيناسيون آنان انجام نشده است- از اختلالات خواب و اختلالات روان تني (نظير سردرد، تهوع و درد شكم) شكايت مي كنند.
ظاهري كثيف و خسته دارند و فاقد انرژي هستند صبحانه نخورده به مدرسه مي روند و غالباً گرسنه هستند. غذا گدايي مي كنند يا دست به دزديدن غذا مي‌زنند- نيازشان به عينك، مراقبت از دندانها و غيره برآورده نمي شود. لباس‌هايي مي پوشند كه مناسب فصل نيست- اين كودكان انتظار محبت از سوي والدين خود را ندارند و هنگامي كه از آنان جدا مي شوند، اضطراب و دلتنگي كمي نشان مي دهند و به نظر مي رسد از آنان مي ترسند.
بي دليل از شركت در بازي خودداري مي كنند و از ديگران كناره گيري مي‌كنند.
در بازي با عروسكها وابستگي عاطفي نشان نمي دهند- از نتايج كارها ترسي غير طبيعي دارند كه منجر به دروغگويي آنان مي شود- وقتي صداي گريه كودكان ديگر را مي شنوند، نگران و ناراحت مي شوند.
خيلي كم گريه مي كنند و به نظر مي رسد، گريه آنان بيشتر از روي نا اميدي باشد تا فريادي براي كمك.

لباس‌هايي مي پوشند تا صدمات آنها را پنهان كند- در مدرسه مشكل آفرين هستند.
مكرر دير به مدرسه مي روند و از مدرسه غيبت مي كنند يا خيلي زود به مدرسه رفته و پس از تعطيلي سرگردان هستند .به وسايل مدرسه آسيب مي‌رسانند يا آنها را مي شكنند. تكاليف مدرسه را انجام نمي دهند. از نظر فيزيكي و كلامي حالت تهاجمي بيشتري نسبت به والدين، معلمان و هم سن و سالان خويش دارند و نا مطيع تر هستند و با آنكه از هوش طبيعي برخوردارند، ولي در مدرسه دانش آموز ضعيفي محسوب مي شوند.
به خود علاقه اي نشان نمي دهند و معتقدند، در آينده ، فرد موفقي نخواهند بود.
وقتي بزرگتر مي شوند، به ندرت تماس اجتماعي برقرار مي كنند، احساس تعلق و علاقه در آنان ناپايدار است و در مي يابند كه به تنهايي قادر نيستند، با ديگران ارتباط برقرار كنند.(همشهري، 1685)
كودكاني كه مكرراً با مسائل گيج كننده و عجيب به وسيله والدين خود به بيمارستان آورده مي شوند ممكن است قرباني سندروم مونچهاوزن وكالتي باشند. در اين سندروم پدر و مادر مكرراً در كودك بيماري و جراحت به وجود مي آورند خواه از طريق سم يا واداشتن كودك به خوردن دارو و يا سموم، ايجاد اسهال، دزهيدارتاسيون يا موارد ديگر مي كنند و آنگاه مشتاقانه در جستجوي كمك بر مي آيند.(كاپلان- سادوك،79)

علائم و نشانه هاي مهم رفتاري و كلامي در كودك تحت آزار جسمي و
شاخص‌هاي خانوادگي(موسوي و همكاران1380)
1-احتياط فروان در تماس فيزيكي با بالغين

شاخصهاي رفتاري
2-كنار كشيدن و يا حالت دفاعي گرفتن ناشي از ترس در پاسخ به حركت‌هاي ناگهاني بزگسالان
3-تغييرات شديد رفتاري به همراه واپس روي رفتارها
4-حالت گوشه گيري يا پرخاشگري
5-ترس شديد از والدين
6-هنگام صدا كردن بسيار سريع خود را مي رساند و مدتها در حالت ثابت باقي مي ماند
7-غالباً دير به مدرسه مي روند و زياد غيبت مي كنند
8-درخواست غذا از ديگران يا اقدام به دزدي مواد غذايي مي كنند
1-اعلام كتك خوردن از سوي والدين

شاخصهاي كلامي
2-براي علت ايجاد آسيب‌هاي خود دلايل نامتناسب، مختلف و ناباورانه مي آورند
3-سؤالاتي مانند: مي توانم با شما زندگي كنم؟ مي توانم بيايم خانه شما؟ و گاهي مكرراً اعلام مي كنند كه پدر و مادرم مرا دوست ندارند

4-گاهي مي گويند مكان مناسبي براي خواب نداشته اند و يا به اندازه كافي نخوابيده اند و يا غذا به اندازه كافي نخورده‌اند
1-خانه وضعيت بهم ريخته و كثيف دارد

شاخصهاي خانوادگي
2-رفت و آمد محدودي دارندو معمولاً اجتماع گريزند
3-والدين نمي گذارند با دوستانش رفت و آمد كند
4-والدين به مدرسه سركشي نمي كنند و نسبت به وضعيت تحصيلي كودك خود بي توجه اند
5-والدين نمي گذارند كودك در فعاليت‌هاي اجتماعي مدرسه شركت كند
6-توضيحي براي صدمات بدني ايجاد شده در كودك ندارند و سعي در مخفي كردن جراحتها دارند
7-كودك خود را شرور و اصلاح ناپذير معرفي مي كنند.
8-در صحبت كردن از كلمات تحقير آميز و توهين كننده استفاده مي كنند
9-تنبيهات بدني شديد را عليه كودك اعمال مي كنند. مثلاً كودك را حبس يا از غذا محروم مي كنند
10-غالباً سوء مصرف الكل، دارو و يا مواد مخدر دارند
اثرات رواني كودك آزاري جسمي:
اثرات طولاني مدت سوء رفتار بر كودكان مي تواند باعث بروز اختلال در رشد و نموآنها شود. در مقايسه‌اي كه بين كودكاني كه بدون علت عضوي دچار تأخير يا توقف رشد و نمو شده بودند با گروه كنترل (گواه) بعد از 13 سال پيگيري نشان داده است كه گروه اول داراي مشكلات كلامي، سطح سواد كمتر با توجه به سن، عدم بلوغ اجتماعي مناسب با سن، ثبات رواني كمتر، فقدان اعتماد به نفس و مشكلات شخصيتي (عمدتاً ضد اجتماعي) بيشتري نسبت به گروه كنترل بودند. همچنين گروه كودكان آزار ديده در برقراري ارتباط با ديگران، ايجاد روابط اجتماعي و دوست يابي نسبت به گروه كنترل توانايي كمتري از خود نشان مي دادند. ضريب هوشي در كودكان كتك خورده كاهش بارزي در مقايسه با گروه كنترل نشان داد و از نظر تحصيلي نيز عقب تر از ساير كودكان بودند. كودكان آزار ديده در تكلم ضعيف تر بودند. به طور متوسط 55% آنها به نوعي داراي شخصيت نا بهنجار بودند به طوري كه شخصيت ضد اجتماعي در اين كودكان نسبت به گروه كنترل بيشتر بود.(موسوي و همكاران، 1380)

اثرات بدني كودك آزاري جسمي:
در كودك آزاري جسمي عوارض عضوي مي تواند به شكل اختلالات بينايي، شنوايي، پارگي و صدمات ارگان‌هاي داخلي، خونريزي داخلي ناشي از صدمات فيزيكي وارده به قفسه سينه و شكم، عقب ماندگي رشد عقلي و جسمي، نقص‌هاي نورولوژيك (اسكلتي و عضلاني) و معلوليت بروز كند.

همچنين گاهي شدت صدمات وارده به حدي است كه موجب مرگ كودك مي‌شود.
در كودك آزاري ممكن است پارگي كبد، فرانتر (روده بند) يا اثني عشر بدون اينكه هيچ اثر ظاهري بر روي شكم داشته باشد به دنبال ضربه شكمي رخ دهد. صدمات كبدي از مشخصات كاملاً شناخته شده كودك آزاري است. در بچه ها ديواره شكم نازك است و حفاظت خوبي در مقابل ضربه فراهم نمي كند.
خون ريزي از روده بند، يا پارگي آن ناشي از فشرده شدن آنها بر روي ستون فقرات كمري مي باشد. گاهي آسيب عروقي موجب لخته شدن خون داخل عروق فرانتر و انفاركتوس روده مي گردد. همچنين سوراخ شدگي روده ها ممكن است تا دو روز بعد رخ دهد كه به دليل نداشتن علائم بارز در بچه ها مي تواند منجر به فوت آنها گردد. با توجه به اينكه در كودكان طحال پايين تر از دنده ها قرار مي گيرد هرگونه ضربه شكمي مي تواند موجب خونريزي حاد و يا تأخيري (خونريزي زير كپسولي) گردد. كه ممكن است مرگ كودك را در پي داشته باشد(موسوي و همكاران،80-پورناجي،1378)
جراحت‌هاي اسكلتي نيز مي تواند شاهد خوبي براي كودك آزاري باشد. شكستگي‌هاي تازه به خصوص شكستگي‌هاي جمجمه، دست و پا و دنده ها شواهد خوبي هستند اما در موارد مشكوك كودك بايد مورد معاينه قرار بگيرد و آسيب‌هاي قبلي كه ممكن است وجود داشته باشد بررسي گردد. كه اغلب با تاريخ ياد شده از سوي والدين در تضاد است. ايجاد ميخچه در محل هاي قبلي شكستگي، آهكي شدن ضريع استخواني، خونمردگي هاي كهنه اپيفيزهاي شكسته شده كنار مفاصل بزرگ مانند آرنج و زانو، آسيب متافيز و ... نشانه هاي ضربه اوليه است.
شكستگي دنده ها در كودكان معمولاً اتفاقي نيست و معمولاً از فشار دستان والدين اطراف سينه كودك به وجود مي آيد. چنين شكستگي‌هايي عموماً به مفهوم برخوردهاي نامناسب هستند. چشم و دهان هم شواهد خوبي از سوء رفتارهاي فيزيكي مهيا مي سازند. بالغ بر 70% از نوزادان ضربه خورده جراحات چشمي دارند كه شامل خونريزي شبكيه، خونريزي زجاجي، عدم قرارگيري مناسب لنزها و شبكيه جدا شده هستند.
لبها نيز در اثر ضربات مي توانند كبود و خراشيده شوند و اگر كودك به سني رسيده باشد كه دندان داشته باشد قسمت داخلي لبها ممكن است به وسيله تماس با دندانها كبود و يا زخم شوند. يكي از جراحت‌هاي ويژه دهان فرنولوم پاره شده لب بالايي است. اين آسيب مي تواند به علت ضربه مماس در دهان و يا به وسيله كوبيدن شيشه شير به دهان ايجاد شود.
جراحت‌هاي سر يكي از علت‌هاي عمده مرگ كودكان است و حتي اگر مهلك و دردآور هم نباشد مي تواند منجر به ناتواني ‌هاي عصبي دائمي و شديد شود.
خونريزي ‌هاي ساب‌دورال يكي از جراحت‌هاي قديمي و مرگ آور كودك است و ممكن است ار فشار مستقيم و يا از تكان‌هاي شديد ناشي شود.
اصلي ترين علت شكستگي‌هاي جمجمه در كودك آزاري جسمي پرتاب كردن كودك روي زمين يا سطح سخت است.
تحقيقات در آلمان نشان داده است كه شكستگي ‌هاي جمجمه از يك ارتفاع 80 سانتي متري بر روي زمين مفروش هم ممكن است. (simpsons)
كوفتگي‌هاي لكه اي از نشانه ‌هاي ديگر سوء رفتار جسمي است، اين كوفتگيها در اثر فشار شديد نوك انگشتان ايجاد مي شود و اندازه آنها معمولا 5/0 تا 5/2 سانتي متر است. كوفتگي‌هاي لكه اي ممكن است مطابق دست گيرنده و به صورت خوشه اي باشد.

كوفتگي‌هايي كه به تنهايي مؤيد كودك آزاري هستند عبارتند از : كبودي چشم، كوفتگي گوش، كوفتگي در قسمت‌هاي داخلي رانها، كوفتگي صورت در شير خوران زير 18 ماه، كوفتگي مركزي ستون فقرات . سيلي زدن يكي از رايج ترين موارد سوء رفتار است و آثار آن اغلب روي صورت و گاهي روي گوش و نيز روي تن و كپلها ديده مي شوند و ممكن است خطوط واضح خونريزي پوستي نيز وجود داشته باشد. كوفتگي‌هاي ناشي از كمربند، شلاق، عصا، تكه هاي چوب، برس مو و سيم روكش دار برق (كه اندامها را با آن مي بندند) آثار قابل شناسايي بر جا مي گذارند و غالباً روي كپلها، رانها و گاهي در مناطق تناسلي ديده مي شوند.
آثار گاز گرفتگي نيز به راحتي قابل شناسايي است. اين آثار معمولا به شكل هلالي و داراي خطوط بي رنگند.با اندازه گيري قوس، تفاوت بين گاز كودك و بزرگسال مشخص مي شود. اثر گاز كودك قوس باريكي دارد و كوچكتر است، در حالي كه اثر گاز بزرگسال بزرگتر است ويژگي گاز حيوانات سوراخ شدگي و پارگي است كه با گاز انسان متفاوت است، چرا كه گاز انسان بافتها را به هم مي فشرد و كوفتگي‌هاي واضح ايجاد مي كند.
سوختگيها حدود 10 درصد از موارد كودك آزاري را شامل مي شود و گاهي اثبات اين‌كه سوختگي عمداً ايجاد شده يا سهواً بسيار مشكل است. منبع گرما، مانند اتو، معمولاً اثر بارز و متمايزي بر روي پوست مي گذارد. سوختگي‌هاي ناشي از سيگار، هنگامي كه با زاويه قائمه روي پوست ايجاد مي شود، فرو رفته و به اندازه مشخصي است. سوختگي به وسيله قاشق، كفگير، سيخ و ... نيز ممكن است ايجاد شود كه اين سوختگيها معمولاً روي بازوها و رانها ديده مي‌شوند ولي ممكن است در مناطق ديگر مانند مناطق تناسلي، كف و بين انگشتان پاها نيز ديده شود. فرو بردن در آب يا مايعات داغ ديگر سوختگي هاي موجي در دستها و سوختگي هايي به شكل جوراب ساق بلند در پاها ايجاد مي كند.
سوختگي‌هاي سايشي نيز در مناطق برجسته مثل چانه و گونه ها در اثر كشيدن روي فرش، موكت و مبلمان ايجاد مي شود. (كاهاني، 1375- پورناجي، 78)

بريدگي،پارگي، سوراخ شدگي و آثار گازگرفتگي جراحت‌هاي پوستي
1-سوختگي ناشي از سيگار و سيخ هاي داغ
سوختگي
2-سوختگي ناحيه تناسلي و باسن ها
3-سوختگي با مايعات
1-شكستگي هاي متعدد با مراحل مختلف بهبودي
شكستگي استخواني
2-هر شكستگي در كودك با سن كمتر از دو سال خصوصاً شكستگي متعدد دنده ها
3-شكستگي به همراه كبودي- دررفتگي استخوان و مفاصل - شكستگي جمجمه
1-صدمات چشمي و خونريزي شبكيه و در رفتگي عدسي

ساير علائم
2-صدمات گوش (پارگي پرده گوش و ناشنوايي)
3-صدمات سيستم عصبي و عضلاني:شكستگي جمجمه، خونريزي مغزي
4-تشنج، اغما، فلج عضلاني

5-پارگي احشاء شكمي مثل كبد و روده ها
6-مرگ

گزارش از يك مورد سوء رفتار جسمي:
آزار جسمي طيف وسيعي دارد. كتك زدن، نيشگون گرفتن، تكان‌هاي شديد به كودك، سيلي زدن، داغ كردن، گاز گرفتن و غيره همگي از عواملي هستند كه در بسياري از موارد منجر به فوت كودك مي گردد. اين كودكان معمولاً توسط همان كساني كه شكنجه مي شوند، از خوردن غذا نيز منع مي گردند. به لحاظ رواني انواع توهينها، تحقيرها و تبعيضها ... را تحمل مي كنند و دچار مرگ تدريجي مي شوند.
نمونه بارز اين مورد، دختر 9 ساله اي بود كه نيمه شب هفدهم شهريور ماه 1376، در حالت كما به بيمارستان مفيد تهران آورده شد و پس از 30 ساعت مراقبت به رغم درمان‌هاي انجام شده فوت كرد.
رزيدنت ارشد بيمارستان مفيد، وضعيت اين كودك را به هنگام ورود به بيمارستان چنين عنوان كرد:
“در بدو مراجعه، علايمي از حيات در بيمار وجود نداشت. در معاينه اي كه به عمل آمد، قلب و ريه به هيچ وجه كار نمي كرد و به اصطلاح دچار مرگ مغزي شده بود. بلافاصله اقدام‌هاي اوليه احياء را انجام داديم و توانستيم قلب بچه را برگردانيم، ولي تنفس به دليل مرگ مغزي عملاً قابل برگشت نبود...
بيمار مجموعاً 36 ساعت تحت مراقبت بود، اما متأسفانه قلب او از تپش ايستاد و موفق به احياي مجدد آن نشديم”
دكتر عليرضا كاهاني، متخصص پزشكي قانوني، گزارش پزشكي قانوني را درباره مرگ اين كودك چنين اعلام كرد:“ اين كودك با 110 سانتي متر قد و 15 كيلوگرم وزن 24 ساعت پس از مرگ به پزشكي قانوني تحويل داده شدتمام عضلات و قسمت‌هاي بدن او تحليل رفته و نماي واضحي از يك سوء تغذيه شديد بود.
مو‌هاي سر او در بعضي از نواحي به طور كامل كنده شده بود.
زخم‌هاي در حال التيام در فرق سر، گونه ها،شكستگي دندان پيشين سمت راست، سائيدگي ‌هاي در حال التيام روي گونه و پشت گوش. در مجموع 16 زخم در حال التيام و چهار سائيدگي در سر و صورت.
... در اندام‌هاي فوقاني موارد زير ديده مي شد:
شكستگي قسمت فوقاني بازوي چپ و خون مردگي هاي در حال جذب لا به لاي عضلات، مربوط به بيش از يك ماه قبل.
22 سائيدگي در حال التيام در بازوي چپ: در بازوي راست، شكستگي و تغيير شكل استخوان بازو در قسمت مياني به همراه كبودي در حال جذب؛زمان شكستگي مربوط به يك ماه قبل.
11 زخم و سائيدگي روي بازوي راست ...
مجموعاً در اندام فوقاني دو شكستگي، 33 سائيدگي و زخم در حال التيام، 15 سائيدگي، دو سوختگي و تعداد زيادي كبودي‌هاي زير جلدي قابل مشاهده بود.
در معاينات داخلي، در سر خون مردگي‌هاي پراكنده و وسيع در حال التيام در قسمت‌هاي مختلف، به خصوص در ناحيه پس سري و آهيانه مشهود بود.
... در قسمت زير پوست شكم، چربي زير جلدي خيلي كمتر از حد طبيعي بود و كيسه صفرا متسع كه احتمالا در اثر بي عذايي طولاني مدت بود ...”

گزارش راديولوژي سازمان پزشكي قانوني سن استخواني بيمار را حدود چهار سال و نيم تعيين كرد. سازمان پزشكي قانوني، علت فوت را خونريزي مغزي در اثر اصابت جسم سخت و عوارض ناشي از آن تعيين كرد. همچنين نحيف بودن شديد كودك به دليل بي توجهي به نام برده در زمان حيات تشخيص داده شد. جراحت‌هاي مختلف مربوط به زمان‌هاي گوناگون و نوع خونريزي مغزي و شكستگي استخواني، يكي از موارد واضح كودك آزاري كه به طور عمد ايجاد شده بود، تعيين گرديد.(كرمي مجد، 1376)

تشخيص كودك آزاري جسمي:
الف)يكي از راه‌هاي تشخيص كودك آزاري، گرفتن شرح حال كودك از والدين است.
از موارد زير مي توان تشخيص داد كه كودك به وسيله خود والدين مورد آزار و شكنجه قرار گرفته است.
1-والديني كه از دادن شرح حال كامل و ابراز جزئيات واقعه خودداري مي كنند.
2-والدين معمولاً در شرح حال مي‌گويند كه كودك به طور ناگهاني آسيب ديده يا بيمار شده است و از چگونگي آن بي خبرند.
در مرداد ماه سال 1377 پدر و نامادري كودك 7 ساله اي به بهانة آنكه وي زمين خورده است، او را به بيمارستان كودكان بندر عباس منتقل كردند، اما پزشكان پس از معاينه وي اعلام كردند، او مدتها تحت خشونت و بدرفتاري خانواده به سر برده است و آثار سوختگي، شكستگي ‌هاي متوالي در سر، دست و پاي او وجود دارد.
نامادري كودك در مورد علت اين حادثه چنين اظهار كرد:“ من در خانه نبودم، وقتي آمدم، متوجه شدم فاطمه حال خوبي ندارد و به اتفاق پدرش او را به بيمارستان رسانديم.”
پزشك معالج فاطمه در مورد صدمات وارد شده به كودك گفت:“ يك گوش اين كودك بر اثر شكنجه ، قدرت شنوايي خود را از دست داده و سرش بيماري كچلي گرفته است”.
3-معمولاً صدمات، با شرح حال داده شده، هم خواني ندارد. به اين ترتيب كه مكانيسم، شدت و نوع آسيب وارده با شرح حال مغاير است و آسيب‌هاي مشهود متعلق به زمانها و مراحل ترميمي مختلف اند.
پسر بچه 5 ساله اي مرده به بيمارستان منتقل مي شود. پزشكي قانوني صدمات وارد شده را چنين اعلام مي كند:“ آثار نيشگون روي قفسه سينه، آثار زخم‌هاي التيام يافته يا در حال التيام كه بر اثر جسم برنده ايجاد شده است روي ساق، ران و كف پاها ديده شده”
والدين علت فوت كودك را تصادف شب گذشته ذكر كردند؛ولي وقتي پزشكي قانوني اعلام مي كند كه ضايعات، مربوط به زمان‌هاي مختلف است، مادر اعتراف مي كند كه پدر ناتني كه معتاد هم بوده، كودك را مورد آزار و اذيت قرار مي داده، چندين بار او را با سيم داغ سوزانيده و دائماً او را نيشگون مي‌گرفته است.
اين مادر در ادامه مي گويد:“پدر ناتني كودك، به او سيلي محكمي مي زند. سر كودك به ديوار خورده و بعد از چند ساعت حال بچه بد مي شود و حالت تشنج به او دست مي دهد و قبل از انتقال به بيمارستان فوت مي كند”
4-والدين شديداً منكر آزار رساندن يا آسيب ديدن كودك مي شوند.
5-تأخير در گزارش موارد كودك آزاري جسماني، به رغم آسيب‌هاي شديد و جدي:
نمونه اي كه در اين مورد قابل ذكر است وضعيت دختر بچه 9 ساله است كه پدرش دوبار ازدواج ناموفق داشته است و به خواهر ناتني اش سپرده مي شود. خواهر ناتني دختر را به مدرسه نمي فرستد و به عنوان پيشخدمت از او استفاده مي كند.

چندي بعد دختر فوت مي كند. خواهر در مورد علت مرگ اظهار مي دارد كه حال دختر بد شده است و تا رسيدن به بيمارستان فوت كرده است. روي بدن دختر آثار كبودي و سوختگي ‌هاي فراوان به چشم مي خورد. خواهر ناتني در مورد علت ايجاد اين آثار روي بدن كودك مي گويد:“ مدتي قبل هنگامي كه وي مي خواسته چراغ را نفت كند،بدن كودك دچار سوختگي شده است”
آثار كبوديها نيز به دليل آن ايجاد شده كه دختر ضعيف بوده و دائماً بدنش با اجسام برخورد مي كرده است.
بر خلاف اظهارات خواهر ناتني كودك، معاينه پزشكي قانوني ضايعات وارد آمده بر بدن وي را چنين توصيف مي كند:
98 سائيدگي، 37 كبودي، 223 جوشگاه قديمي ناشي از آسيب وارده. آثار متعدد كبودي، شكستگي، داغ و ... روي بدن با فواصل زماني گوناگون نشان مي دهد كه كودك طي يك دوره زماني نسبتاً طولاني مورد شكنجه و ايذا قرار گرفته است.
همچنين پزشكي قانوني علت مرگ اين دختر 9 ساله را، مواردي همچون سوء تغذيه، شكستگي، سوختگي و ... عنوان كرد كه طي دوره ‌هاي زماني مختلف بر بدن نحيف اين كودك ايجاد شده بود.
6-چنانچه آزار دهنده احساس كند كه توضيحات اوليه اش مورد سوء ظن واقع شده است، داستان را تغيير مي دهد، بنابراين توضيحات وي مغاير و متفاوت با يكديگر است:
جسد پسر بچه 4 ساله اي بر اثر خونريزي داخلي و پارگي كبد به پزشكي قانوني فرستاده مي شود.
بنابر نظر پزشكي قانوني وي به سوء تغذيه ناشي از غفلت و مسامحه والدين دچار شده است. روي ساق پا‌هاي او آثار سوختگي نمايان بود. راديوگرافي ‌هاي انجام شده، آثار شكستگي ‌هاي قديمي متعدد در دنده ها را نشان مي داد.
پدر كودك ابتدا علت مرگ او را ناشي از سقوط كودك از پله ها بيان مي كند. پس از پرسش‌هاي پزشكي قانوني، پدر اين بار دليل مرگ را افتادن برادر كودك روي شكم او عنوان مي كند.
سازش و تباني بين والدين نيز معمول است و تمام سعي آنان در اين است كه صدمه وارد آمده به كودك را پنهان نگاه دارند و مانع از شناسايي شخص مسوول حادثه شوند.
7-شرايط و محلي كه حادثه يا مرگ در آن رخ داده است، با شرح حال اختلاف دارد:
توضيحاتي كه والدين و سرپرستان كودك در مورد يك كودك آسيب ديده بيان مي دارند، معمولاً مغاير با واقعيات موجود است.

واقعيات موجود توجيهات والدين يا سرپرستان كودك
به صورت كودك سه ضربه وارد و سپس به زمين پرتاب شده است از كالسكه افتاد و گوشش به دسته آن گير كرد
مادر با لگد به شكم او زده است به زمين افتاد و شكمش به در خورد
با ضربات متعدد مشت به صورت دچار كبودي شده است كودك معمولاً دچار كبودي مي شود
كودك را روي زميني بتني پرت كرده اند مادر به زمين افتاد و كودك از دستش افتاد
پدر يا مادر از دست كودك خشمگين شده و او را كتك زده اند تا جايي كه وي فوت كرده است از تخت افتاد و مبل روي او افتاده(كودك فوت شده)
پدر به كتك زدن بچه اعتراف كرده است غذا در گلويش پريده، پدر به پشتش زده تا او را از خفگي نجات دهد(كودك فوت كرده است)

8-بيشتر كودكاني كه در شب با آثار ضربه به بيمارستان آورده مي شوند و سابقه بيماري قبلي ندارند.
9-هنگامي‌كه والدين شخصاً مراجعه نمي كنند و در اين رابطه از بستگان ديگر مانند خواهر يا برادر كمك مي گيرند.
اين قبيل والدين:الف)در نشان دادن نگراني و دلواپسي خود دچار مشكل هستند و درجه نگراني آنان با شدت صدمه اي كه به كودك وارد شده است، متناسب نيست.
ب)در ارتباط با آسايش و رفاه كودك، بي علاقه و خونسرد به نظر مي رسند. به عبارتي قادر نيستند، به كودك آرامش دهند و رفتاري كه نشان دهندة درك آنان از احساسات عاطفي و جسماني كودك باشد، در اين والدين مشاهده نمي شود.
ج)بين ارتباط كلامي و غير كلامي والدين و كودك تفاوت وجود دارد.
د)بيشتر تعبير‌هاي منفي در مورد كودك به كار مي برند و مرتباً از او انتقاد مي‌كنند، كودك خودش مسبب صدمه است.
ه)اگر از آنان در مورد وظيفه اي كه در قبال حفاظت و هدايت كودك دارند، پرسيده شود، خشمگين شده و حالت تهاجمي به خود مي گيرند.(پورناجي، 1378)
يكي ديگر از راه‌هاي تشخيص كودك آزاري معاينه و گرفتن شرح حال از كودك است: در اين ارتباط بايد تا آنجا كه موجب ناراحتي و اذيت كودك نشود از كودك در ارتباط با جراحت‌هايش سوال شود و بعد مورد معاينه قرار بگيرد.
علائم مهمي كه در معاينه كودك آزار ديده بايد مورد توجه قرار بگيرد عبارت است از :الف)ظاهر كودك ب)علائم و نشانه ‌هاي پوستي و اسكلتي
الف)ظاهر كودك:
1-كودكان آزار ديده حالت ترس دارند بخصوص از پدر و مادر
2-گاهي گوشه گير بوده و يا حالت تهاجمي به خود مي گيرند.
3-قيافه بهت زده دارند كه به پائين نگاه مي كنند.
4-معمولا نحيف و لاغرند و داراي عقب ماندگي رشد جسمي و عقلي هستند و نظافت خوبي ندارند.
ب)علائم و نشانه ‌هاي پوستي:وجود كبودي و جراحت‌هاي متعدد پوستي مربوط به زمان‌هاي مختلف و سوختگي ‌هايي به شكل ابزار ايجاد كننده آن كه معمولاً در مناطق غير معمول پوست مي باشد.
ج)علائم و نشانه ‌هاي اسكلتي: مهمترين علامت در استخوانها وجود شكستگي‌‌هاي متعدد و مربوط به زمان‌هاي مختلف مي باشد.
در معاينه كودك بايد به تمام موارد ياد شده توجه كرد و همه قسمت‌هاي بدن كودك به دقت مورد معاينه قرار بگيردو براي تشخيص شكستگي ‌هاي قديمي از قسمت‌هاي مختلف بدن بيمار راديو گرافي به عمل آيد(موسوي و همكاران، 80-رسالت، 60/6/79)

شيوع و گستره كودك آزاري جسمي:
كودكان در هر سن و جنسي و در هر سطح اجتماعي و اقتصادي ممكن است مورد آزار و تنبيه بدني قرار بگيرند.
طبق گزارش‌هاي سازمان بهداشت جهاني (WHO) كودك آزاري به يك مشكل عمده جهاني در زمينه بهداشت عمومي تبديل شده است.

اخيراً سازمان بهداشت جهاني تخمين زده است كه در حدود 40 ميليون كودك 5 تا 14 ساله در جهان از كودك آزاري و بي توجهي رنج مي برند و نيازمند مراقبت بهداشتي و اجتماعي هستند.
طبق گزارش‌هاي پليس انگلستان موارد كودك آزاري كه در اين كشور در سال 1997 بيش از 20 برابر افزايش يافته و علت اين افزايش علاوه بر اينكه ناشي از حساسيت ايجاد شده در قبال اين پديده و افزايش موارد تشخيص داده شده است. ناشي از افزايش اين معضل اجتماعي نيز مي باشد. در سال 1997، 35 هزار كودك در انگلستان تحت پوشش انجمن حمايت از كودكان قرار داشتند.
طبق گزارش مركز بين المللي كودك آزاري آمريكا، در اين كشور در سال 1993 حدود 370 هزار مورد انواع كودك آزاري ثبت شده است و بيشتر آن مربوط به غفلت و سهل‌انگاري والدين نسبت به اطفال بوده است و شيوعي به ميزان 20 در هر هزار كودك زير 4 سال داشته است، و حدود 2000 كودك از كل موارد گزارش شده در همين سال بر اثر كودك آزاري درگذشتند.
طبق گزارش ‌هاي منتشر شده از سوي سرويس حمايت از كودكان آمريكا (CPS)، 85% موارد بدرفتاري با كودكان زير 5 سال و 45% عليه كودكان زير يك سال بوده است.
آمار مركز پليس كانادا بيانگر 22 هزار مورد كودك آزاري جسمي و رواني ثبت شده در سال 1996 مي باشد و 18% كل تهاجمات فيزيكي عليه كودكان زير 18 سال بوده است. پسران در اين كشور بيش از دختران تحت آزار جسمي بوده‌اند. گزارش پليس كانادا نشان مي دهد كه در همين سال حدود 70% كودك‌آزاري ها به وسيله افراد خارج از خانه صورت گرفته است. همچنين در سال‌هاي 1990 و 1991 تحقيقاتي از طريق پرسشنامه به عمل آمد و نشان داد كه 36% زنان ايتاليايي، 33% زنان الماني، 31% زنان سوئيسي و 29% مردان آفريقاي جنوبي، سابقه وجود آزار و اذيت را در طول دوران كودكي خود ذكر كرده اند. طبق گزارش‌هاي پليس آمريكا، كودك آزاري چهارمين علت شايع مرگ در كودكان كمتر از 5 سال بوده است(موسوي و همكاران، 80) طبق اعلام “ شوراي ملي پيشگيري از سوء رفتار با كودكان” در سال 1994، سه ميليون مورد سوء رفتار و مسامحه به نهاد‌هاي خدمت اجتماعي عمومي گزارش شده است و حدود يك ميليون آن به اثبات رسيده است. در ايالات متحده هر سال بين 2000 تا 4000 مرگ در كودكان مورد سوء رفتار جسمي گزارش مي شود.
32% كودكاني كه مورد آزار جسمي قرار مي گيرند، زير 5 سال دارند. 27% بين 5 تا 9 سال، 27% بين 10 تا 14 سال و 14% بين 15 تا 18 سال دارند و 50% تمام كودكان مورد سوء رفتار و مسامحه نارس بوده و وزن موقع تولد آنها پايين بوده است(كاپلان، سادوك،79)
بر اساس تحقيقي كه “ گلر” انجام داده است. بين 1/3 تا 4 ميليون كودك در طول زندگي كودكي خود چندين نوبت با لگد ، دست يا مشت مورد ضرب و شتم قرار مي‌گيرند، ضربه وارده به 4/1 تا 3/2 ميليون كودك بسيار شديد است و بين 900 هزار تا 8/1 ميليون كودك با چاقو يا اسلحه گرم مورد حمله قرار مي گيرند.
بر طبق پژوهش ديگري كه “باتوم” در سال 1977، در آمريكا انجام داده است غالباً زنان بيش از مردان خانواده، كودك را تنبيه بدني مي كنند و 80% تنبيه كنندگان كودك در همان خانواده با كودك زندگي مي كنند.

در تحقيقي كه به وسيله “ ساك” ، “ماسون” و “جونز” در سال 1985 در آمريكا بر روي 802 كودك صورت گرفت ، مشخص شد كه شايعترين تنبيهات خانواده ‌هاي تك والدي و مادراني كه به تنهايي با فرزند خود زندگي مي كردند وجود داشت و با 95% اطمينان بيان كردند كه تنبيه بدني در بين والدين جدا شده بيشتر است.(تقوي لاريجاني)

شيوع كودك آزاري جسمي در ايران:
متأسفانه آمار رسمي مربوط به سوء رفتار با كودك، در بسياري از كشورهاي در حال توسعه موجود و در دسترس نمي باشد در اين مورد فقط در كتابها و مطبوعات آن هم تنها به بررسي موارد خاص اشاره شده است.
در ايران نيز هيچ گونه تحقيق جامع و ملي در اين زمينه انجام نشده است و بنابراين نمي توان در مورد كودك آزاري، اشكال و شيوع آن به طور قاطع اظهار نظر كرد و آمارهايي كه در اين بخش ارائه مي شود نشان دهنده شيوع آن در كشور نيست و صرفاً آمارهايي است كه از پژوهشها، روزنامه ها و مراكز ذي ربط به دست آمده است.
بر اساس آماري كه دكتر خالقي رئيس فرهنگسراي مدرسه- در همايش قربانيان نمره بيست اعلام كردند، 70% كودكان تهراني تنبيه مي شوند و 3/27% از خانواده هاي تهراني كودك آزار هستند يعني از هر سه خانواده در يك خانواده كودك آزاري صورت مي گيرد.
طبق پژوهش ديگري كه نوروزي در سال 71 بر روي 2240 دانش آموز تهراني انجام داد، اين نتايج به دست آمد:
43% نوجوانان دبيرستاني گزارش دادند حداقل يك بار از نظر بدني تنبيه شده اند از اين تعداد 34% فقط در گذشته تنبيه شده اند و 24% در حال حاضر نيز تنبيه مي شدند.
همچنين 138 دانش آموز گزارش دادند، تنبيهات آنها منجر به جراحات جدي از جمله شكستگي و زخمي شدن شده است.
همچنين در مطالعه اي كه به وسيله “ انديرويان” در سال 1357 انجام شد، نشان داد كه (78/31 درصد) از دانش آموزان دختر دوره راهنمايي در اهواز، بيشتر اوقات مورد آزار جسمي قرار مي گيرند.
در پژوهش ديگري كه ناصر رشيدي در شهر اهر انجام داد اين نتيجه بدست آمد: در گروه هاي آزار شده 9/32 درصد دختران و 8/36 درصد پسران، بدرفتاري والدين را با خود ذكر كرده اند.(موسوي و همكاران،80)
از 135 مورد گزارش شده به انجمن حمايت از حقوق كودكان در سال 1381 در ارتباط با كودك آزاري جسمي به اين موارد اشاره شده است.
از 135 مورد: 81 مورد دختر و 54 مورد پسر بوده اند. كه انواع كودك آزاري هاي گزارش شده شامل موارد زير است:
1-ريختن آب جوش روي فرزندان
2-داغ كردن و سوزاندن، به خصوص لب و دهان
3-كتك زدن با شلنگ، چوب و كمربند
4-زنداني كردن بچه در منزل گاهي تا 10 ساعت در روز
5-پاره كردن دست و پاي آن ها با چاقو
6-كوبيدن سر به ديوار، لگد زدن، سيلي زدن و پرت كردن
7-گرسنگي دادن به كودك براي ساعت هاي طولاني
8-انجام كارهاي سخت خانه
9-حبس در حمام براي ساعات طولاني
10-اخراج از خانه و خوابيدن كودكان در مكان‌هايي كه باعث احساس عدم امنيت مي شود
11-ترساندن شديد كودك و تهديد به مرگ آنها
12-بستن به تخت و ...
از اين تعداد:43 مورد، آزار به وسيله پدر صورت گرفته و 25 مورد مادر و 19 مورد هم با همكاري يكديگر دست به اين كار زده اند.

18 مورد به وسيله نامادري و 7 مورد ناپدري و 8 مورد نامادري به همراه پدر كودك را آزار داده اند.
5 مورد مادر و ناپدري
5 مورد به وسيله مدرسه
5 مورد هم به وسيله افراد ديگر
از 200 مورد كودك آزاري گزارش در شهر اراك، 85 مورد مربوط به كودك آزاري فيزيكي بوده كه بيشتر قربانيان آن دختر بوده اند.
از تعداد 2224 تماس تلفني با صداي يارا در طول يك سال (از ابتداي زمستان 79 تا پاييز 80) اين آمار ارائه شده است:
تنبيه بدني درصد بالايي را در ميان موارد كودك آزاري مطرح شده با صداي يارا را به خود اختصاص مي دهد.
تنبيه بدني بيشتر در مقاطع سني 6-3 و 12-7 سال اعمال شده است. اما در مورد نوجوانان 18-13 ساله و متأسفانه حتي در مورد كودكان زير دو سال كه چيزي جز نياز‌هاي طبيعي و مشروع خود نمي خواهند نيز اعمال شده است.
بسياري از والدين سيلي زدن و توگوشي را تنبيه حساب نمي كنند و در مجموع 2/37% موارد را شامل مي شود. (سالنامه صداي يارا ، 80) از 3 هزار و 214 مورد مشاوره تلفني، موارد مربوط به كودك آزاري به شرح زير بوده است:
- ضرب و جرح كودكان به وسيله والدين: 2درصد
- تنبيه بدني كودكان به وسيله والدين يا معلمان: 48 درصد
- آزار‌هاي عاطفي به وسيله والدين يا معلمان:65 درصد
در سال 1376، 27 مورد كودك ازاري در روزنامه ‌هاي كشور منتشر شده.
از تعداد 27 مورد كودك آزاري فيزيكي كه از آرشيو و روزنامه ها از سال 76 به بعد جمع آوري شده است:
14 مورد پسر –11 مورد دختر و 2 مورد هم نوزاد بدون ذكر جنسيت
از اين تعداد 4 مورد مادر، 6 مورد نامادري، 9 مورد پدر، 5 مورد ناپدري، يك مورد خواهر ناتني و يك مورد هم به وسيله عمو، مورد آزار قرار گرفته اند.

2-كودك آزاري جنسي
سوء استفاده جنسي از كودكان ظالمانه ترين و اهانت آميزترين تجربه انساني است. خيانت به اصولي ترين و ابتدايي ترين اعتماد ميان كودك و والد اقدامي است، به لحاظ احساسي به شدت مخرب.
قربانيان كم سال بد رفتاري جنسي، وابسته تمام عيار به متجاوزان خود هستند؛ نه جايي براي پناه دارند و نه كسي را كه به او رجوع كنند.
شرايطي است كه حامي كودك، متجاوز به او مي شود و حقيقت به زنداني از اسرار كثيف مبدل مي گردد.

بدرفتاري جنسي با كودك ، به صورت هرگونه تماس جنسي ناخواسته فرد بالغ با كودك تعريف شده است.
بر اساس تعريف مندرج در قانون ممانعت از آزار و بدرفتاري با كودكان (child abuse pervention, and treatment act) بدرفتاري جنسي، عبارت است از :1-بكارگيري، استفاده، اغوا، تشويق، واداشتن كودك به درگير شدن با هرگونه رفتار روشن جنسي يا نمايش اين گونه رفتارها.
2-تجاوز، تماس جنسي، فحشا يا هرگونه بهره برداري ديگر جنسي از كودكان.
مركز ملي سوء استفاده و غفلت، سوء استفاده جنسي را چنين تعريف مي كند:
“ تماسها يا مقاربت‌هاي جنسي بين كودك و بزرگسال، در شرايطي كه كودك به منظور تحريك جنسي آن فرد يا شخص ديگر مورد سوء استفاده قرار مي گيرد”
بنابر تعريف ديگر، آزار جنسي، عبارت است از استفاده از كودك براي لذت بردن به وسيله يك فرد بزرگسال براي ارضاي نيازها يا تمايلات جنسي خودش.(پور ناجي، 1378)
كودك آزاري جنسي درگير كردن كودك در رابطه اي جنسي است كه كودك از نظر رشدي قادر به درك آن و رضايت دادن آگاهانه نيست. اين ارتباط جنسي بين يك كودك و يك بزرگسال يا كودك ديگري است كه از نظر سني يا رشدي در مقام مسووليت، اعتماد يا قدرت قرار دارد. بهره كشي جنسي از كودكان شامل سوء استفاده‌‌هاي غير انساني و تهيه تصاوير مستهجن و غير اخلاقي است. آزار جنسي كودكان در خانه‌‌هاي خود آنان به وسيله خويشاوندان نزديك آنها صورت مي گيرد و در 80 درصد موارد مهاجم خود را مي شناسد.(اصلاح و تربيت،4، 81، 80)
سوء رفتار جنسي مي تواند شامل: بوسيدن، نوازش كردن، دستكاري كردن اندام‌هاي تناسلي، لمس كردن مقعد، سينه ها و همچنين آميزش جنسي باشد. استفاده از كودكان براي عكس برداري و ساختن فيلم‌هاي سكس هم از موارد مشخص سوء رفتار جنسي است. (rosemary Narimanian, 2000).
تعريف ديگري كه به وسيله Blombery به كار برده شده عبارت است از سوء استفاده از كودك با تحريكات جنسي كه با سن، تكامل رواني و نقش وي در خانواده نامتناسب باشد. از سوي ديگر تعريف قانوني كه براي سوء استفاده جنسي از كودكان به كار برده مي شود عبارت است از هرگونه عملي به منظور كسب لذت جنسي با افراد نابالغ (كه معمولاً كمتر از هجده سال در نظر گرفته مي شود)، اين اعمال عبارتند از: تماس ‌هاي خارج از نزاكت و قبيح، تحريك اندام‌هاي جنسي با انگشتان، استمناء، به دهان كشيدن اندام‌هاي تناسلي، مقاربت از راه مقعد و نزديكي به زور. (جويان، 1374)
سوء استفاده جنسي از كودكان 25 درصد موارد كودك آزاري را شامل مي شود و مي‌تواند شامل مراحل زير باشد:
1-Molestation يا دستمالي كردن: عبارت است از اعمالي كه براي كسب لذت جنسي بدون دخول با شخصي كه رضايت ندارد، انجام مي شود.
2-مقاربت جنسي: مي تواند از طريق واژن، ركتوم يا دهان باشد خواه صورت گرفته باشد يا تلاش براي انجام آن شده باشد.
3-زناي به عنف:انجام مقاربت به زور .(توفيقي و هوشدار، 1374)

انواع آزار جنسي:
آزار جنسي شامل بچه بازي، تجاوز و زناي با محارم مي باشد. آزار جنسي شامل طيف وسيعي از فعاليت‌هاي مانند عورت نمايي بزرگسالان به كودك، مجبور كردن كودك به نشان دادن خودش به بزرگسالان، نوازش آلت تناسلي، تحريك دستي يا دهاني آلت تناسلي، آميزش جنسي، استفاده كودك در روس پيگري و هرزه نگاري است. كه اين موارد را مي توان در 4 دسته كلي قرار داد:
بچه بازي: اين نوع آزار شامل تماس جنسي بدون خشونت بزرگسال با كودك است. بچه باز فعاليت جنسي را با كودكان نابالغ ترجيح مي دهد و به ترجيحش مكرراً عمل مي كند.

زناي با محارم: در زمينة قانوني، به عنوان آميزش جنسي بين خويشاوندان با روابط معين كه نمي توانند ازدواج كنند تعريف مي شود. اين نوع سوء رفتار در خانواده ‌هايي مشاهده مي شود كه در آن انزواي احساسي فراوان، رمز و راز، نياز، استرس و نبودن حرمت و احترام وجود دارد.
تجاوز: در تعرض خشونت آميز و تجاوز، پارگي پرده بكارت يا دخول واژينال لازم نيست. غالبا پارگي ‌هاي تناسلي و يا وجود اسپرم يا آلودگي با هر نوع ميكروب سوزاك دليل قطعي تجاوز است.
روش پيگري:روسپي‌گري، تبادل فعاليت جنسي با پول، دارو يا محافظت است.
هرزه نگاري كودك:عكس گرفتن يا فيلم برداري از كودك به هر شكلي كه او را درگير فعاليت‌هاي جنسي مي كند است(نوروزي، 72)
تجاوز به خلوت كودك نيز سوء استفاده جنسي از اوست كه از جمله دزدانه نگاه كردن به كودك به هنگام تعويض لباس يا حمام كردن است. در حالي كه هيچ كدام از اين رفتارها در تعريف رسمي سوء استفاده جنسي قرار نمي گيرد. قربانيان اغلب احساس تجاوز مي كنند و از بسياري از نشانه ‌هاي روان شناسي مشابه قربانيان زناي با محارم رنج مي برند.(پور ناجي، 78)

جنس كودكان قرباني سوء استفاده جنسي:
قربانيان آزار جنسي بيشتر مؤنث و اغلب اوقات جوان هستند. در واقع بعضي از آنان هنوز كودك هستند . دختران 5 بار بيش از پسران در معرض قرباني شدن قرار دارند. پسران بيشتر به وسيله يك مرد مورد سوء استفاده جنسي قرار مي گيرند.(پور ناجي، 1378)
طبق مطالعه اي كه در سازمان پزشكي قانوني تهران انجام شده است. طي سه سال (از بهار 1371 تا اسفند 1373) از جمله 324 مورد شكايت سوء استفاده جنسي در سنين زير 15 سال كه به اين مركز ارجاع شده اند، 237 مورد آن دختر و 87 مورد آن را پسران تشكيل مي دادند. به طور كلي به لحاظ شيوع پديدة كود آزاري جنسي در هر دو جنس، آمارها نشان مي دهد كه شيوع اين پديده برابر 06/0 درصد بوده است كه از اين ميزان تعداد دختران 7/2 برابر بيش از پسران بوده است.(توفيقي و هوشدار، 1374)
بر اساس آمار كشور‌هاي غربي ، 90 درصد قربانيان سوء استفاده جنسي دختر و 10 درصد پسر هستند.
به گزارش يكي از روزنامه ‌هاي اسپانيايي در اكتبر 1998، باند‌هاي مافيايي آدم ربايي، 142 تن از كودكان اين كشور را در سال‌هاي اخير ربوده اند و به ساير نقاط جهان انتقال داده اند.
بر پايه اين خبر، شبكه ‌هاي مافيايي بين المللي فساد و فحشاء بيشتر كودكان را از ميان دختران سنين 8 تا 13 ساله انتخاب كرده و ربوده اند كه در مراكز فساد و فحشاء مورد استفاده قرار مي گيرند.(پور ناجي، 1378) متأسفانه در كشور ما تحقيقات جامعي در ارتباط با كودك آزاري و به خصوص سوء رفتار جنسي نشده است و اطلاعات ما در حد چند تحقيق محدود در بعضي از استانها و يا انتشار بعضي از اخبار در روزنامه ها است كه از آن جمله مي توان به تعرض مرد 34 ساله به 42 كودك مرودشتي اشاره كرد. كه اين مرد در طي دو سال گذشته (82-80) ، پس از ربودن دختران 8 تا 11 ساله و انتقال آنها به وسيلة موتور سيكلت به بيابان‌هاي اطراف شهر مرودشت، ابتدا به دختر بچه ها تجاوز و تعرض كرده و سپس طلاي آنان را به سرقت مي برد.

يك دهه قبل در “ مهرشهر” كرج معلم يك دختر 7 ساله متوجه ناراحتي غيرعادي شاگردش شد، از آنجا كه رابطة معلم و شاگرد به نسبت قوي تر از رابطه فرزند و خانواده اش بود موضوع به وسيله معلم كشف و به اولياء مدرسه و مقامات قانوني اطلاع داده شد. دختر 7 ساله درباره ناراحتي خود گفته بود در محلة ما مردي است كه به ما شكلات خارجي مي دهد و ما را به خانه خود مي برد و با ما بازي مي كند.
از آنجا كه ساكنان اين محل افرادي با ظاهر آراسته و موجه بودند هيچ كس حاضر به اظهار چنين اتهامي نسبت به فرد مورد نظر نشد. از سوي ديگر موضوع از طرف خانواده ها مخفي نگاه داشته شد تا آبروي قربانيان حفظ شود.
اما رئيس شعبة اول دادگستري وقت كرج براي روشن شدن ماجرا دستور كنترل نامحسوس محل سكونت مرد مورد نظر را صادر كرد و در كمال ناباوري در گزارش مأموران همين حكايت تأئيد شد. مرد متجاوز داراي همسري پير بود كه مرتباً او را به مسافرت مي فرستاد و او از اين تنهايي استفاده مي كرد. او با كشاندن دختر بچه هاي 7 تا 11 ساله به بهانه دادن شكلات، آنان را مورد آزار و اذيت قرار مي داد و سپس با ترساندن آنها فرصت بازگويي ماجرا را از آنها مي گرفت.
مي توان به مورد مشابهي در تهران اشاره كرد كه در آن 2 پسر با اغفال دختران جوان آنها را به مخفيگاه خود كشانده و آنها را مورد آزار و اذيت قرار مي دادند. آنها با گرفتن فيلم از دختران امكان هر گونه شكايت را از آنها مي ستاندند و از سوي ديگر دختران نيز براي حفظ آبروي خود از هر شكايتي صرف نظر مي كردند.(شرق، شماره‌18)
از 135 مورد گزارش شده كودك آزاري به انجمن حمايت از حقوق كودكان 14 مورد كودك آزاري جنسي از سن دو سالگي (2 مورد پسر بچه 2 ساله) تا دختر 17 ساله (2 مورد دختر 17 ساله) بوده است، بيشتر موارد آزار جنسي شامل دختران است.(خبرنامه، شماره75)
پسر بچه هايي كه مورد سوء استفاده جنسي قرار مي گيرند، به لحاظ جنسيتشان و نگرش جامعه به آنان با مشكلات خاص ديگري مواجه مي شوند. به دليل اينكه پسرها به ندرت در نقش قرباني مورد توجه قرار مي گيرند و اغلب به آنها گفته مي شود “ مانند يك مرد عمل كن” ، “ نازك نارنجي نباش” و يا “ هيجان‌هايت را كنترل كن” و دائم به پسرها اين پيام داده مي شود كه روي پاي خود بايستد و بايد قادر باشند از خود مراقبت كنند.
تحت اين شرايط احتمال كمي دارد پسري كه مورد سوء رفتار جنسي قرار گرفته است آن را را بيان كند و بنابراين نمي توان يك پروسه درماني را براي او آغاز كرد و احتمال اينكه خود او در نقش يك مهاجم قرار بگيرد براي مهار تجربه شخصي خودش افزايش پيدا مي كند. (Rosemary Narimanian ,2000)

سن كودكان قرباني سوء استفاده جنسي:
دنوروكنتول(1981) در بررسي گزارش‌هاي موارد سوء استفاده جنسي، دريافتند كه سن 45 درصد
قربانيان كمتر از 12 سال و 16 درصد كمتر از 6 سال ذكر شده است.

سوء استفاده جنسي محارم از كودكان معمولاً بين سنين 12 تا 14 سال مي باشد كه دوره پر خطر آن 4 و 9 سالگي است. زيرا انجام اعمال جنسي با كودكان، تحت عنوان ابراز محبت يابازي از طريق دادن رشوه و تهديد كردن بسيار راحت و آسان است.
بخش كودكان انجمن انسان دوستان آمريكايي، در سال 1972، 5 هزار مورد كودك‌آزاري جنسي را گزارش مي داد. حدود 50 درصد از كودكاني كه مورد آزار جنسي قرار مي گيرند، به دليل كم سني قادر به بازگو كردن موارد نيستند و اين امر بيان گر اين است كه آمار‌هاي اعلام شده در زمينه شيوع آزار جنسي در سنين پايين، از اعتبار و روايي برخوردار نيست.(پور ناجي، 1378)
يافته ‌هاي تحقيق انجام شده به وسيله سازمان پزشكي قانوني كشور طي سه سال 71 تا 73 نشان مي دهد كه:
1-موارد كودك آزاري جنسي در دختران چهار مورد صفر تا 5 سال ، 32 مورد 6 تا 10 سال و 183 مورد 11 تا 13 ساله بودند. بنابراين شايعترين سن مراجعه 11 تا 15 سال بوده كه 83 درصد از كل مراجعه را دربرمي‌گرفته است. پس از آن 6 تا 10 ساله ها با 6/14 درصد موارد و سپس صفر تا پنج ساله ها با 8/1 درصد موارد در رتبه بعدي قرار مي گيرند.
2- در پسران، از نظر شيوع سني 7 مورد زير 5 سال، 42 مورد بين 6 تا 10 سال و 35 مورد بين 11 تا 15 سال بوده اند. بنابراين شايعترين سن ارجاع و تجاوز ثبت شده در پسران 6 تا 10 سال است.
بر اساس اين تحقيق حداكثر شيوع سني اين پديده در پسران بين 6 تا 10 سال و در دختران 10 تا 15 سال بوده است.(توفيقي و هوشدار، 1374)
نوع تجاوز: بر اساس تحقيقي كه در سازمان پزشكي قانوني تهران(73-71) انجام گرفته است:
در دختران 55 مورد مقاربت از راه واژن بوده است(82%). نكته مهم اينكه مقاربت از راه مقعد بيشتر در سنين پايين تر صورت مي گرفته است.
در پسران 14 مورد مقاربت از راه آنال، 7 مورد تفخيذ كه با انجام آزمايش‌ها به اثبات رسيده، در 4 مورد آزار جنسي همراه با آسيب به نواحي تناسلي بوده و يك مورد آسيب در ساير نقاط بدن نيز وجود داشته است.
شايع ترين نوع تجاوز ثابت شده در پسران به صورت لواط و با نسبت 54% بوده است.
تعداد دفعات تجاوز: در دختران موارد بررسي شده 36 مورد چندين بار دخول صورت گرفته بود و 17 مورد ضايعات جديد بود.و علائم دال بر يكبار دخول بود. بنابراين دخول مكرر قبل از مراجعه به مراجع قانوني در دختران شايع تر است و 67% موارد را تشكيل مي دهد.
در پسران از كل موارد 3 مورد علائم دال بر دخول مكرر بودند و 14 مورد علائم و نشانه ‌هاي ضايعه حاد را نشان مي دادند. بنابراين در پسران با شيوع نسبتاً بالايي(2/80%) ضايعه به صورت حاد وحاكي از يكبار تجاوز بود.
بر اساس اين تحقيق دختران پس از چند بار مورد تجاوز واقع شدن و با فاصله طولاني از اولين وقوع به مراجع قانوني مراجعه كرده بودند. در حالي كه پسران اكثراً پس از يكبار مورد تجاوز واقع شدن مورد را نسبتاً سريع به مراجع اطلاع داده اند.

در جمع اين پديده 7/2 مرگ و مير داشته كه نسبت مرگ و مير در پسران به جمعيت درگير 2/5% و در دختران به كل جمعيت درگير 7/1 بوده است. در پسران با كاهش سن مراجع (زير 5 سال) مرگ و مير افزايش يافته است.

بررسي منطقه اي در تهران و حومه:
بررسي ‌هاي انجام شده شايع ترين محل ارجاع موارد S.C.A ناحيه جنوب شهر با 91مورد (9/28%) پس از آن منطقه مركز با 83 مورد (6/27%) و سپس منطقه شرقي با 48 مورد (9/15%) و منطقه اسلامشهر با 16 مورد (3/5%)، غرب 12 مورد (4/0%) و پس از آن ورامين و شهر ري قرار مي گيرند.(توفيقي و هوشدار، 1374)

چه كساني كودكان را مورد سوء استفاده جنسي قرار مي دهند؟
اكثر موارد سوء رفتار جنسي با كودك به وسيله افراد بزرگسال در خانواده بلافصل يا گسترده كودك روي مي دهد. به اين ترتيب، اكثر آزار دهنده ‌هاي جنسي براي كودكان قرباني آشنا هستند و غالباً اعضاء بسيار قابل اعتماد خانواده هستند و به دليل احساس گناه، شرم، ناداني و تحمل قرباني به كمك دودلي برخي از پرشكان در شناخت و گزارش سوء استفاده جنسي، اصرار دادگاه بر اصول محدود قرائن و ترس خانواده ها از لاينحل شدن موضوع در صورت افشاء، ناشناخته مي ماند.(كاپلان-سادوك، 79)
تحقيقات نشان مي دهد، 54 درصد از سوء استفاده كنندگان از اعضاي خانواده(پدر و ناپدري) بوده اند. اگر ساير گروه‌هاي خويشاوندي، دوستان خانوادگي، پرستار بچه را نيز به اين نسبت اضافه كنيم، درصد قابل توجهي به متجاوزان كه كودك با آنها آشنا بوده است، افزايش خواهد يافت.
بررسي ها نشان مي دهند كه 97 درصد از متجاوزان، مذكر هستند و زنان تجاوزگر بيشتر پرستار كودك اند.
بر اساس گزارش‌هاي سازمان‌هاي مدافع حقوق بشر، علاوه بر كودكان آواره در خيابانها، كودكاني كه در خانة افراد ثروتمند به عنوان خدمتكار كار مي كنند، نيز در معرض سوء استفاده جنسي قرار دارند.
بر اساس پژوهشي كه در سال تحصيلي 70-69 به منظور بررسي ميزان سطوح اضطراب و عزت نفس در دانش آموزاني كه مورد سوء استفاده جنسي قرار گرفته بودند، روي دو گروه نمونه از دانش آموزان 10 تا 18 ساله (39 دختر و 11 پسر كه مورد سوء استفاده جنسي قرار گرفته بودند) در مناطق آموزشي سه گانه شهر اهواز و مناطق 16، 17، 18 استان تهران صورت گرفت، مشخص شد كه از بين 50 قرباني سوء استفاده جنسي، 18 مورد به وسيله پدر، 7 مورد برادر، 9 مورد همسايه، 4 مورد به وسيله افراد غريبه، 3 نفر پسرعمو، 2 نفر به وسيله پسر عمه، يك مورد دايي، يك مورد شوهر خواهر، يك مورد عمو و 4 نفر به وسيله افراد نامعلوم مورد سوء استفاده جنسي قرار گرفته بودند. سن شروع سوء استفاده جنسي از 4 تا 14 سالگي گزارش شده بود.

مدت زماني كه قربانيان سوء استفاده جنسي، مورد سوء استفاده قرار گرفته بودند متفاوت است. 17 درصد آنان يك بار، 24 درصد كمتر از 6 ماه، 19درصد بين 6 تا 12 ماه، 13 درصد بين 1 تا 5 سال و سرانجام 9 درصد بيش از 5 سال مورد سوء استفاده قرار داشته اند. معمولا تماس ‌هاي جنسي تا وقتي كه قرباني آن را فاش نسازد يا شرايط محيطي امكان سوء استفاده را ندهد ادامه مي‌يابد.(پورناجي، 1378)
به طور كلي مي توان گفت تقريبا در 80% موارد كودك قرباني تهاجم جنسي مهاجم را مي شناسد. زماني كه تهاجم جنسي عليه كودك به وسيله افراد ناشناس و غريبه انجام شود غالباً يك بار اتفاق مي افتد. در مقابل هنگامي كه مهاجم از اعضاء خانواده باشد، معمولاً تجاوز در چندين نوبت تكرار مي شود و در هر زماني در منزل ممكن است كه اتفاق بيفتد و در اين موارد اعمال زور و دادن رشوه به ندرت بكار مي رود و كودك تسليم خواستة فرد مهاجم مي شود.
شايع ترين حالت اين است كه پدر يا ناپدري دختر خود را مورد تهاجم جنسي قرار دهد. در اين خانواده ها اغلب روابط بين زن و شوهر مختل است. پدر، اعتماد به نفس پاييني دارد و تمايلات جنسي وي ضعيف است و يا از نظر جنسي بيش فعال است.
اگرچه دختران به عنوان هدف اوليه و اصلي تهاجم جنسي به شمار مي آيند ولي گاهي پسران جوان هم قرباني جنسي يك زن بالغ مي شوند و بر خلاف كودك آزاري جسمي كه معمولاً تنها يكي از كودكان گرفتار آزار مي شود، قربانيان تهاجم جنسي بيش از يك نفر هستند.
اغلب كودكان قرباني تهاجم جنسي آنهايي هستند كه هيچ گونه اطلاعي در خصوص سوء استفاده جنسي و نحوه مقابله با آن را ندارند، اعتماد به نفس كمي دارند و از نظر فيزيكي و بدني ضعيف، زشت و منزوي هستند.
اخيراً حملات جنسي به كودكان از جانب كودكان ديگر افزايش يافته است. از 1600 مهاجم جنسي جوان، كه وضع آنها در يك مركز دانشگاهي پيشگيري از سوء رفتار مورد تحقيق قرار گرفت ، 25% قبل از 13 سالگي شروع به آزار و اذيت كودكان ديگر كرده بودند. رهبران گروه غالباً خودشان در كودكي آزار ديده بودند.(كاپلان-سادوك،79) مشاهدات باليني آزارگرها نشان مي دهد كه آنها از نظر رشد اجتماعي، عزت نفس، كنترل تكانه و مهارت‌هاي اجتماعي در سطح پاييني قرار دارند.

-اختلالات رواني آزارگران جنسي:
فرضيه ‌هاي روان تحليلي عموماً بر عوامل غير جنسي براي تجاوز به كودك تأكيد دارند و به
مواردي مانند نياز به برتري، احساس اضطراب به هنگام رابطه جنسي با بزرگسالان و احساس
شكست اجتماعي و حرفه اي در دنياي بزرگسالان اشاره مي كنند.

فراواني رفتار مربوط به ناهنجاري جنسي بچه گرايي اغلب همراه با فشار رواني – اجتماعي نوسان مي يابد و سير آن معمولاً مزمن است و ميزان تكرار اين عمل در افرادي كه كودكان پسر را ترجيح مي دهند تقريباً دو برابر كساني است كه دختران را ترجيح مي دهند(كانون اصلاح و تربيت 81،80)
بعضي از سوء استفاده كنندگان جنسي از كودكان به اختلال كودك دوستي مبتلا هستند.اين افراد (كه اكثراً مرد هستند) مي توانند هم جنس خواه يا ديگر جنس خواه باشند. اما احتمال اينكه بچه بازها ديگر جنس خواه باشند دو به يك است و معمولاً دختران 8 تا 11 سال آماج بچه بازها هستند. در حدود 90 درصد موارد، بچه باز با كودك آشنا است.
محققي بچه بازها را در دو گروه طبقه بندي كرده است، تثبيتي و بازگشتي.
در مورد بچه باز‌هاي تثبيتي اختلال در نوجواني شروع مي شود و روي بچه ها به عنوان موضوع متمركز است. معمولاً مجرد مي مانند و اكثراً فقط با كودكان روابط جنسي مهمي دارند.
بچه باز‌هاي بازگشتي صرفاً بعد از برخي رويداد‌هاي سخت و منفي زندگي به كودكان تمايل جنسي پيدا مي كنند. ممكن است اين مردان متأهل باشند.
اگر چه ممكن است كه هر دو گروه بچه بازها به انتخاب دختر يا پسر يا هر دو به عنوان هدف‌هاي جنسي بپردازند ولي نسبت بيشتري از بچه ‌هايي كه بچه باز‌هاي بازگشتي دنبال مي كننددختران هستند.
در برخي موارد ممكن است قرباني تهديد شده يا از لحاظ جسماني آسيب ببيند، اما اغلب بچه ها بيشتر به واسطه واكنش هولناك والدين ناراحت مي شوند ، تا به دليل خود تجربه.

زناي با محارم :
اكثر تحقيقات مربوط به زناي محارم روي روابط جنسي پدر- دختر متمركز است. در اين تحقيقات معمولاً بين دختر و دختر خوانده هيچ تفاوتي قائل نشده‌اند . در مطالعه اي، حدود نيمي از موارد شامل تجاوز به دختر خوانده بوده است.
مرداني كه مرتكب تجاوز به دختر خود مي شوند، عموماً ضعيف، بي‌كار و كم سواد تشخيص داده شده اند. البته اين برداشت كليشه اي ممكن است زائيده اين نكته باشد كه احتمال بيشتري دارد چنين آدم‌هايي شناسايي و دستگير شوند.
بر اساس تحقيق “ گبهارد و همكاران” ميان مردان متهم به تجاوز به دختران كوچك و بزرگ تفاوت‌هاي فاحشي وجود دارد. طبق اين تحقيق مرداني كه با دختران زير 12 سال رابطه داشته اند، مرداني كمرو با اختلافات زناشويي بوده اند. اكثر اين مردان با دادن رشوه دختر خود را اغوا كرده بودند.
پدراني كه با دختر بالاي 12 سال خود رابطه داشتند معمولاً از لحاظ جنسي و اجتماعي محافظه كار بودند. اما همزمان پيشينه ‌هايي از رفتار تكانشي و مشروب‌خواري مفرط داشتند.اغلب اوقات چنين روابطي با دختران بزرگتر منجر به نزديكي جنسي مي شود. پدران متجاوز با بزرگترين دخترشان رابطه جنسي برقرار مي كردند و سپس به موازات بالغ شدن دختر‌هاي بعدي اقدام به رابطه جنسي با آنها مي كردند.
برخي محققان اظهار مي دارند كه قربانيان تجاوز به محارم خواه كودك يا نوجوان، اغلب تعارضات روان رنجوري يا جنسي شديدي نشان مي دهند.

ديگر يافته ‌هاي تحقيقي حاكي از آنند كه كودك بيشتر از واكنش خانواده زيان مي بيند تا از خود حادثه. به نظر مي رسد سني كه كودك در آن مورد آزار قرار گرفته نيز مهم است . كودكاني كه در سنين نزديكتر به بلوغ مورد آزار قرار بگيرند ، تأثيرات منفي بيشتري نشان مي دهند.
تجاوز به عنف:
به دليل ضربة عاطفي تجربه شده از طرف قرباني، تجاوز به عنف جرمي است كه بسيار كمتر از ميزان واقعي گزارش مي شود. بسياري از محققان متذكر گرديده اند كه تجاوز به عنف به عنوان ابراز خشم يا قدرت رخ مي دهد. نه در نتيجه تمايل جنسي.
مي توان تجاوز به عنف را در سه طبقه تجاوز قدرتي ، تجاوز خشمانه و تجاوز ديگر آزارانه جاي داد.
در تجاوز قدرتي متجاوز معمولا در روابط بين فردي احساس بي كفايتي و غير عادي بودن مي كند و قرباني را تهديد به آسيب جسمي مي كند.
در تجاوز خشمانه به نظر مي رسد متجاوز در پي انتقام جويي از زنان به‌طور كلي است و خشم خود را از طريق بد زباني و بدرفتاري جسمي ابراز مي كند. به نظر مي رسد اين افراد از برقراري ارتباط ارضاء جنسي كمي حاصل كرده يا هيچ گونه لذتي نمي‌برند.
سومين و نادرترين نوع تجاوز ديگرآزارانه است. در اين مورد خشم و شهوت تلفيق شده و بر زجر دادن قرباني متمركز مي شود.
اغلب قربانيان تجاوز به عنف به طور معني داري نسبت به آنها كه قرباني نيستند حداقل تا يكسال پس از حمله مضطرب، هراسناك، مظنون و سردرگم هستند. معمولاً اين ترسها زندگي قرباني را در تنگنا قرار داده و به انقياد در مي آورد بارز ترين ترس‌هاي اين افراد از تنها ماندن، مرد‌هاي غربيه، بيرون رفتن و تاريكي است.
تجاوز به پسران به دليل داغ و ننگ آن همراه آن كمتر گزارش مي شود. از آنجا كه جامعه از مردان انتظار دارد از خود دفاع كنندبنابراين ممكن است مردي كه قرباني تجاوز شده ، متهم به همجنس گرا بودن بشود.
پاسخ مردان قرباني شبيه زنان است، سبك زندگي آنها غالباً به‌طور موقت مختل مي‌شود، در خوردن و خوابيدن دچار مشكل مي شوند، ممكن است تأثير منفي بر روي فعاليت جنسي آنها بگذارد، ممكن است از مردها بترسند و احتمالاً نسبت به حمله كننده احساس خشم دراز مدتي داشته باشند.(ساراسون، 78)

رازداري در كودكان قرباني سوء استفاده جنسي:
معولا اين كودكان تا سن 13 سالگي معني اين اعمال را نمي فهمند.
هرچند اين كودكان از روابط جنسي آگاهي ندارند، اما احساس مي‌كنند كه اين اعمال نادرست است. از اين رو رضايتي در انجام اين گونه اعمال ندارند. حتي در كودكاني كه اين گونه اعمال، لذت بخش تلقي مي شود، بازهم احساس گناه تجربه مي شود.

90 درصد قربانيان اين حوادث، هرگز از اتفاقي كه برايشان افتاده يا مي افتد، حرفي نمي زنند و سكوت مي كنند. نه تنها مي ترسند كه خود آسيب ببينند، بلكه نگرانند كه با اين كار شيرازه زندگي خانوادگي آنها از هم بپاشد.
سوء استفاده جنسي مي تواند بسيار ترسناك باشد، اما فكر اينكه ممكن است، اعتراض و فاش سازي آن نظام خانواده را برهم ريزد، بسيار هولناك تر است.
وفاداري به خانواده، نيروي قدرتمندي است كه مانع از افشاي حقايق در اين زمينه مي‌شود. كودك نمي خواهد والد مورد اعتماد را بد جلوه دهد. بالاخره كسي بايد گناه اين رفتار‌هاي تحقيرآميز، شرمگين و هولناك را برعهده گيرد و چون اين شخص نمي‌تواند والد باشد، پس كودك بايد اين كار را بكند. احساس بد بودن ، كثيف بودن و مسوول بودن، قربانيان زناي با محارم را در انزواي شديد رواني قرار مي دهد.
آنها در محدوده خانواده و هم در دنياي بيرون احساس تنهايي مي كنند. فكر مي كنند كسي راز وحشتناك آنها را باور نخواهد كرد و با اين حال اين راز چنان بر زندگي آنان سايه مي افكند كه نمي توانند در زندگي براي خود دوستي انتخاب كنند و در نتيجه اين انزوا ممكن است، خود به يك مهاجم تبديل شوند و دست به اقدامات بي تناسب بزنند.
كودك در اين شرايط با حرف نزدن درباره بدرفتاري، از هرگونه كمك عاطفي و احساسي دل بر مي كند.(پورناجي، 78)
حربه هايي كه سوء استفاده كنندگان از كودك به كار مي برند عبارتند از :
وجود اجبار:
هرچه كودك خردسال تر باشد، سوء استفاده كننده با تطميع بيشتر و اجبار كمتر كودك را مي‌فريبد، با افزايش سن ميزان اجبار و فشار بيشتر و از خشونت و فشار فيزيكي بيشتري استفاده مي شود.

تهديد كردن:
اكثر سوء استفاده كنندگان از تهديد براي نيل به اهدافشان استفاده مي كنند. اگر سوء استفاده كننده پدر باشد، او را تهديد به ترك خانه، طلاق مادر و كشتن اعضاء خانواده مي كند.
سوزانيدن و كشتن حيوانات قبل از برقراري تماس جنسي با كودك در بين سوء استفاده كنندگان امر رايجي است از جمله عباراتي كه متجاوزان براي مسكوت نگاه داشتن موضوع، قربانيان خود را تهديد مي كنند، مي توان به موارد زير اشاره كرد،
- اگر حرفي بزني تو را مي كشم.
- اگر حرفي بزني تو را كتك مي زنم.
- اگر حرفي بزني مادرت بيمار مي شود.
- اگر حرفي بزني مرا به زندان مي اندازند و خانواده تنها مي ماند.
اين قبيل تهديدها شامل ارعاب احساسي است كه از هراس و آسيب پذيري هاي قرباني سوء استفاده مي كند. افزون بر اجبارهاي رواني، بسياري از متجاوزان از حربه زور استفاده مي كنند تا كودكان را به اين كار وادارند.
معدودي از اين كودكان به عنوان بخشي از تهديد، پول، جايزه يا هديه دريافت مي كنند، اما اغلب آنان به لحاظ رواني و جسماني بهره كشي مي شوند.(پورناجي،78)

تأثيرات سوء استفاده جنسي بر كودكان قرباني:
تأثيرات باليني، مشخصات سوء رفتار جنسي مشتمل است بر سائيدگي و خونمردگي، درد و خارش در ناحيه تناسلي، خونريزي از مقعد يا مهبل، عفونت‌هاي مكرر راه‌هاي ادراري و ترشحات مهبلي نيز ممكن است با سوء رفتار جنسي مربوط باشد. اشكال در راه رفتن و نشستن و وجود بيماري‌هاي مقاربتي بايد سوء ظن رفتار جنسي را برانگيزد.

بچه ‌هاي كوچكي كه مورد سوء رفتار جنسي قرار گرفته اند غالباً اطلاعات جنسي خود را در بازي نشان مي دهند يا ممكن است رفتار‌هاي جنسي به همتا‌هاي خود نشان دهند.(كاپلان- سادوك،79)

نشانه ‌هاي باليني سوء رفتار جنسي:
رفتارها يا نشانه ‌هايي كه ممكن است در يك كودك مورد سوء رفتار جنسي وجود داشته باشد:
نشانه ‌هاي فيزيكي:1-خارش، كبودي، بيماري‌هاي پوستي، بثورات جلدي، زخمها و صدمات به صورت خاص در محل اندام‌هاي تناسلي 2-بيماري‌هاي مقاربتي 3-بارداري در ابتداي نوجواني 4-ترشح خون يا چرك در روانداز يا لباس و به صورت خاص در لباس زير
نشانه ‌هاي رفتاري:1-رفتار پرخاشگرانه نسبت به بچه ‌هاي كوچكتر 2-اطلاعات زياد نسبت به مسائل جنسي 3-رفتار وسوسه انگيز يا سكس نسبت به بزرگسالان يا هم سن و سالها 4-بالغ شدن كاذب رفتار (به عنوان مثال يك دختر 8 ساله مانند يك دختر 16 ساله لباس مي پوشد، آرايش مي كند و عمل مي كند، يا يك پسر جوان سعي مي كند در احساسات و واژه ها نقش(همسر) مادرش را ايفا كند) 5-بازگشت رفتار(به عنوان مثال كودكي كه توالت رفتن را آموزش ديده رختخوابش را خيس مي كند) 6-استمناء بيش از حد 7-ارتباط با هم سن و سالها 8-ترس از شخص، مكان يا موضوع خاص(به عنوان مثال، اگر سوء رفتار در دستشويي يا حمام اتفاق افتاده باشد ممكن است كودك با ديدن اين اتاق بترسد.)9- تغيير ناگهاني يا افراطي در رفتار(به عنوان مثال كودكي كه قبلاً دانش آموز خوبي بوده شروع مي كند به بي نظمي در كار‌هاي مدرسه، كودكي كه قبلا ناراحت نبوده شروع مي كند به ناراحتي زياد و انجام كار‌هاي ناراحت كننده و يا اينكه به صورت افراطي غير اجتماعي يا اجتماعي مي شود) 10-اختلال در خوردن(پرخوري- كم خوري)
علائم رفتاري قبل از نوجواني و در نوجواني:1-خودآزاري (كودك ممكن است به طور مكرر خودش را با تيغ يا يك شيء برنده زخمي كند، خودزني، خودسوزي) 2-رفتار تهاجمي يا اقدام به خودكشي 3-استفاده از مواد مخدر يا الكل 4-بي بند و باري جنسي 5-زاهد مآبي كودك (از هر رفتار جنسي پرهيز مي كند و نمي تواند خود را به عنوان يك موجود جنسي حتي از راه‌هاي مورد پذيرش تصور كند) 6- فاحشگي 7-شهوت زياد 8-دزدي و دروغگويي 9-فرار از منزل 10-انزوا و تنهايي يا داشتن دوستان بد 11-مشغوليت ذهني زياد نسبت به مرگ 12-كابوس‌هاي عجيب و غريب 13-بازي‌هاي ساديستيك(قطع عضو عروسكها يا حيوانات كوچك) 14-افزايش اضطراب در تاريخ‌هاي مشخص 15-يك ترس هميشگي از آسيب ديدن و تنها ماندن
(Rosemary narimaniam, 2000)
همه كودكان به يك صورت نسبت به سوء رفتار‌هاي جنسي واكنش نمي دهند. آسيب پذيري نسبت به يادگار‌هاي سوءرفتار جنسي بستگي به نوع سوء رفتار، طول مدت آن، سن كودك و روابط كلي كودك و عامل سوءرفتار دارد.

كودكاني كه به وسيله يك شخص بزرگتر، از نظر جنسي تحريك مي شوند احساس نگراني و تحريك مفرط پيدا مي كنند، اعتماد به نفس خود را از دست مي دهند و اعتمادشان از بزرگترها سلب مي شود. اغواگري، زنا و تجاوز به عنف عوامل زمينه ساز مهم براي پيدايش علائم بعدي مثل فوبي ها، اضطراب و افسردگي است.
علائم افسردگي بين كودكان قرباني سوء رفتار جنسي فراوان گزارش مي شود. احساس افسردگي غالباً با شرم و گناه و احساس اين كه قرباني براي هميشه آسيب ديده همراه است. كنترل ضعيف تكانه ها و ميزان وقوع رفتار‌هاي خودآزارانه و انتحاري در بين نوجوانان كه مورد سوء رفتار جنسي واقع شده اند بالا گزارش شده است. اختلال استرس پس از سانحه و اختلالات تجزيه اي در بعضي از بيماراني كه قرباني سوء رفتار جنسي بوده اند مشاهده مي شود.
اختلال شخصيت مرزي در بعضي از بيماراني كه سابقه تحمل سوء رفتار جنسي دارند گزارش شده است. سوء مصرف مواددر بين نوجوانان و افراد بالغي كه در كودكي مورد سوء استفاده جنسي قرار گرفته‌اند شيوع بالاتري دارد.(كاپلان- سادوك،79)
مركز سوء استفاده جنسي از كودكان آمريكا در مطالعة آثار سوء رفتار جنسي بر كودكان، علائم را بر اساس ميزان اهميت، اين گونه رتبه بندي كرده است:
عزت نفس پايين، سوء استفاده از محرك‌هاي ترسناك، برانگيختكي هيحاني، كابوس، اختلالات خواب، افسردگي، سركوب خشم، خصومت، گوشه گيري از فعاليتها، مشكلات آموزشي، روياپردازي، از دست دادن حافظه و ناتواني در تمركز، احساس خفگي، مضطرب شدن در مكانها، رفتار‌هاي برگشتي، رفتار پرخاشگرانه، ترس تعميم يافته، شكايت ‌هاي روان تني، اختلالات رفتاري غير آموزشگاهي، ناتواني در برقراري يا حفظ ارتباطات، مشكلات تصور از بدن، رفتار‌هاي جنسي نا مناسب و مخرب با همسالان، افكار يا اقدام به خودكشي، ناتواني در دريافت و انتقال هيجانات، حملات هراس و اضطراب، افكار وسواسي يا تكراري، خود را در موقعيت‌هاي خطرناك قرار دادن، درگيري سطحي با پليس، سوء استفاده از دارو يا الكل، سرقت، خيال پردازي‌‌هاي خشونت آميز، فرار از منزل، آسيب رساندن به خود، وسواس، اختلالات خوردن(پورناجي، 78)
محققان، عوامل چندي را در تشديد واكنش ها ذكر كرده اند كه عبارت است از:
سن قرباني: هرچه سن قرباني بيشتر باشد، تجارب سختري خواهد داشت.
سن متجاوز: هرچه سن متجاوز بيشتر باشد، آثار شديدتري بر قرباني به جاي مي گذارد.
هويت جنسي: متجاوزان مذكر آثار سخت و جدي بر كودك مي گذارند.
طول دورة سوء رفتار جنسي: هرچه مدت سوء استفاده جنسي طولاني تر باشد، آثار منفي شديدتري بر قرباني خواهد داشت.
شدت سوء استفاده جنسي: هرچه فعاليت‌هاي جنسي متجاوز متنوع تر باشد، آثارمنفي شديدتري بر قرباني خواهد داشت.
ارتباط متجاوز و قرباني:هرچه ارتباط بين متجاوز و قرباني نزديكتر باشد -پدر، ناپدري و... - آثار ايجاد شده، منفي و شديدتر است.
تعداد سوء استفاده كنندگان: اگر تعداد سوء استفاده كنندگان متعدد باشد، آثار شديدتري بر قرباني بر جاي مي ماند.(Rosemary Nari,anian, 2000)

علائم و نشانه ‌هاي كودك آزاري جنسي(موسوي و همكاران 1380)
1-بارداري در كودكان دختر كه به سن بلوغ رسيده اند

شاخص‌هاي فيزيكي
2-علائم و نشانه ‌هاي بيماري‌هاي مقاربتي
3-ادرار خوني
4-كبودي و تورم در ناحيه تناسلي
5-وجود خون و چرك در ناحيه تناسلي
6-وجود ناراحتي و شكايت كودك، از ناحيه تناسلي بدون وجود علت فيزيكي واضح
7-تغيير رنگ در لباس زير

8-خونريزي از ناحيه مقعد
1-خاراندن مكرر ناحيه تناسلي شاحص‌هاي رفتاري
2-اشكال در نشستن روي صندلي
3-حالت ايستادن يا راه رفتن با پاي باز
4-از دست دادن ناگهاني اشتها
5-ديدن كابوس‌هاي شبانه
6-حالت پرخاشگري يا گوشه گيري به طور ناگهاني
7-فقدان ناگهاني علاقه به زندگي
8-از دست دادن تخيلات و خيال پردازي
9-پس رفت به سوي رفتار‌هاي بچه گانه مانند خيس كردن رختخواب، مكيدن انگشت و گريه بيش از حد
10-داشتن اطلاعات جنسي بيش از سن خود
11-عدم تمايل به كار‌هاي شادي آفرين
12-حالت كاهلي و تنبلي
13-گوشه گيري و دوري كردن ناگهاني از دوستان
1-شكايت از درد ناحيه تناسلي

شاخص‌هاي كلامي
2-اعلام تماس جنسي با اشخاص
3-اعلام داشتن يك بازي سري با افراد بزرگسال
4-اعلام ترسيدن از تنها ماندن با بزرگسالان
5-اعلام اينكه شخصي دائماً اطراف او پرسه مي زند
6-اعلام اينكه فلان شخص مرا لمس مي كند
7-اعلام اينكه فلان شخص وقتي تنها مي شوم به من وسايل يا چيزي مي دهد
گستره و شيوع آزار جنسي:

بدون شك كودك آزاري جنسي قرن ها است كه وجود دارد، وليكن اين مسأله از اواسط سال 1970 ميلادي، به صورت يك معضل اساسي مطرح شد و به دنبال آن گزارش‌هاي زيادي از نقاط مختلف دنيا از جمله آمريكا، كانادا، انگليس و ... ارائه شد.
متأسفانه در دنياي متمدن امروز، شاهد اين نكته هستيم كه روز به روز گزارش‌هاي كودك آزاري جنسي بيشتر مي شود، علت اين امر به درستي مشخص نيست. شايد يكي از دلايل اساسي و عمده، آن باشدكه ديگر جامعه و دست اندركاران مسائل كودكان، نسبت به اين مسأله بي تفاوت نيستند و براي كودكان حقوقي قائل اند. همچنين آگاهي نسبت به علائم و نشانه ‌هاي سوء رفتار با كودكان باعث شده كه اين پديده امروزه به صورت يك معضل مطرح شود.

بر خلاف آزار جسماني كودك ، كه نمادي آشكار دارد، مسأله سوء استفاده جنسي از كودكان ، بيشتر اوقات به صورت رازي پنهان ميان سوء استفاده شونده و سوء استفاده كننده باقي مي ماند.
به همين دليل هم آمار گزارش‌هاي رسيده در زمينه سوء استفاده جنسي از كودكان بسيار كمتر از ميزان واقعي شيوع اين پديده در هر جامعه است.
اولين برآوردي كه به وسيله انجمن آمريكايي ها در سال 1969 انجام گرفت، نشان داد كه از هر يك ميليون نفر، سالانه 400 هزار نفر مورد سوء استفاده جنسي قرار مي‌گيرند.
مركز ملي كودكان مورد سوء استفاده و غفلت در سال 1981 بر طبق برآورد سالانة خود نشان داد كه همه ساله صدهزار كودك، به وسيله محارم خود مورد سوء استفاده جنسي قرار مي گيرند.
در يك جمع بندي كلي بايد گفت، از 838 هزار و 232 مورد كودك آزاري كه به سازمان حمايت از كودكان آمريكا در سال 1991 ارجاع شده است 15 درصد آن مربوط به كودك آزاري جنسي بوده است.
خبرگذاري اتريشي “آپا” در آگوست سال 1997 چنين گزارش داد :“ تعداد كودكان قرباني سوء استفاده ‌هاي جنسي در جهان به بيش از دو ميليون نفر مي رسد. از اين اطفال در تهيه فيلم‌هاي مستهجن استفاده مي شود و نيز اين كودكان مورد خريد و فروش قرار مي گيرند و يا به خود فروشي وادار مي شوند”

اين گزارش مي افزايد:“ در بعضي از كشورها از جمله كشور‌هاي اروپاي شرقي و آسيايي آمار اطفال قرباني اين نوع سوء رفتارها بسيار بالاتر از رقم اعلام شده به وسيله صندوق بين المللي يونيسف است.
بازار فروش كودكان پس از فروپاشي بلوك شرق در كشور‌هاي اين منطقه بسيار رونق يافته است. در كشور‌هاي فقيرتر تجارت كودكان و سوء استفاده جنسي از آنان دائماً در حال افزايش است. از جمله كشور‌هايي كه در آنها سوء استفاده از كودكان و خريد و فروش اطفال بسيار رواج يافته است، مي توان هند، برزيل و تايلند را نام برد” گزارشي كه به وسيله مطالعات زنان و كودكان بنگلادش در اكتبر 1998 منتشر شد، اعلام مي‌دارد، در 7 سال گذشته 2600 كودك از جمله 2504 دختر در بنگلادش ناپديد و احتمالاً فروخته شده اند.
اين گزارش مي افزايد:“ قاچاق زنان و كودكان و همچنين سوء استفاده ‌هاي جنسي از كودكان در حال افزايش است و برخي از اين كودكان كه 6 تا 15 ساله بوده اند، بر اثر اين سوء استفاده ها جان باخته اند.” (پورناحي، 78)
خبرگذاري واتيكان (فيدس) در اكتبر 1998 اعلام كرد كه:“ طي هفت ماه اخير 2600 كودك و نوجوان 6 تا 14 ساله در بنگلادش فروخته يا ناپديد شده اند. بسياري از اين تعداد مورد سوء استفاده ‌هاي جنسي واقع شده و برخي مرده اند” اين خبر مي افزايد:” هرساله 15 هزار زن و كودك به وسيله باند‌هاي تبهكار به طور قاچاق از بنگلادش خارج شده و در معرض فروش ، فحشا و انواع سوء استفاده‌‌هاي ديگر قرار مي گيرند.”
“ فيدس“ يادآور شده:“ باند‌هاي قاچاق و سوء استفاده از كودكان و زنان در حال حاضر كشور‌هاي جنوب شرقي آسيا را هدف قرار داده اند”
بر پايه گزارش پزشكي قانوني كشور (استان تهران) ، از كل مواردي كه در اين مركز به عنوان كودك آزاري تشخيص داده مي شود، 25 درصد موارد، مربوط به كودك آزاري جنسي است و بيشترين فراواني آن مربوط به جنوب شهر تهران است.(جويان، 1374)
متأسفانه در ايران آمار جامع و قابل استنادي در مورد كودك آزاري و مخصوصاً كودك آزاري جنسي وجود ندارد. يك مطالعه نشان داده است كه بيشترين مورد سوء استفاده جنسي از كودكان به وسيله يكي از افراد خانواده صورت گرفته است . به نظر مي رسد كه زناي خواهر و برادر در ميان خانواده ‌هاي طبقات پايين اجتماعي وجود دارد. روابط مادر - پسر و پدر و پسر و مادر- دختر داراي شيوع كمتري است.(جويان، 1374)

از تعداد 2224 تماس تلفني با صداي يارا در طول يك سال فعاليت عملي در (زمستان 79 تا پائيز 80)سوء استفاده جنسي 3/4% موارد را شامل شده است كه بيشتر در مقطع سني 6-3 سال صورت گرفته است و بيشتر پسران قرباني اين مسأله بوده اند.
تنها يك مورد پسر 13 ساله اي از طرف پسر 17 ساله ديگر مورد سوء استفاده بوده و در يك مورد هم پسر 13 ساله اي از طرف دختر بزرگتر از خود مورد سوء استفاده قرار گرفته بود. و از 135 مورد پيگيري به وسيله مددكاري انجمن حمايت از حقوق كودكان 14 مورد آن كودك آزاري جنسي بوده است.(سالنامه انجمن حمايت از حقوق كودكان)

3-غفلت و مسامحه :
عبارت است از عدم مراقبت و علاقمندي به كودك شامل محروميت از نيازهاي اساسي همانند غذا ، پوشاك و محروميت از اقداماتي كه جهت رشد طبيعي و نمو كودك نياز است و يا كودك را در معرض خطر قرار دادن (مانند رها نمودن بچه بدون مراقبت) مي باشد . مسامحه يا غفلت به صورت عدم مراقبت كافي جسماني و بهداشتي و عدم تامين نيازهاي رواني ، هيجاني و آموزش كودك ، عدم رسيدگي به وضعيت تحصيلي و بي توجهي به ترك مدرسه و كودك را در معرض خطراتي چون سرما و گرما قرار دادن مي باشد . (موسوي و همكاران ، 1380 - ايزرائيل ، نلسون ، 1378) .

مصاديق غفلت :
- غفلت جسمي مانند ترك و به حال خود رها كردن و رسيدگي نكردن به وضعيت تغذيه :
والدين كم سن و سال ، والدين سهل انگار و غيرمسئول و پدر و مادرهايي كه به لحاظ رواني دچار مشكل و مساله هستند و والدين و مراقبان كودك كه سهل انگار و اهمال كار غيرمسئول و بدون تعهدند و كودك را در سنيني كه آنان نياز به مراقبت و توجه دارند به حال خود رها مي كنند و صدمات جبران ناپذيري به كودكان وارد مي سازند .
مانند رها كردن كودك در مقابل وسايل خطرناك ، چراغ يا سماور يا چرخ گوشت روشن كه صدمات جبران ناپذيري به كودكان وارد مي كند .
- دست كودك 2 ساله اي در لابلاي پره هاي چرخ گوشت خانگي گير كرد و له شد . مادر اين كودك در منزل مسكوني اش واقع در جنت آباد مشغول كار با دستگاه چرخ‌گوشت بود كه به علت بي احتياطي و يك لحظه غفلت او كودك 2 ساله اش دچار حادثه شد . مصدوم در حالي كه دستش در داخل دستگاه گير كرده بود به وسيلة والدين و همسايگان به «بيمارستان ميلاد» منتقل شد . (شرق ، 4/8/82) .

- دختر 4 ساله هنگام بازي در آشپزخانه به دليل فرو كردن چاقو در سينة خود جان سپرد . فاطمه 4 ساله در حالي كه مادرش در آشپزخانه در حال تهيه غذا بود چاقويي را برداشته و شروع به بازي با آن كرد . در همين حين تعادل خود را از دست داد و تيزي چاقو به دليل وارد شدن فشار بدنش به تن او فر رفت و جان سپرد(شرق 22/7/82).
- يك مادر كاليفرنيايي 29 ساله ، دو دختر 8 و 20 ماهه خود را در آپارتمان گذاشت ، در را به روي آنها بست و به مدت چهار روز از آپارتمان خارج شد . او هنگام خروج از منزل ، دستگاه تهويه را خاموش كرد ، پنجره ها را بست و رفت . در آن روز گرما به 41 درجه بالاي صفر رسيد . چهار روز بعد ، پليس اجساد دو كودك را كه از گرما و تشنگي جان سپرده بودند ، پيدا كرد (پورناجي ، 78) .
- غفلت هيجاني مانند محبت نكردن كافي به كودك ، بدرفتاري شديد يا مزمن با همسر در حضور كودك :
كودكان براي پرورش و رشد شخصيت ، در كنار رسيدگي به وضعيت تغذيه ، مراقبتهاي بهداشتي ، تامين پوشاك و ساير مايحتاج ضروري ، به شدت نيازمند محبت و توجه عاطفي از سوي والدين و مراقبان خود هستند .
كودكاني كه به لحاظ عاطفي از سوي خانواده طرد مي شوند ، تا ابد خلاء كمبود محبت را در خود احساس مي كنند و در هر مقطع زماني اين كمبود را به گونه اي خاص بروز مي دهند . دسته اي از والدين به دلايلي همچون ناخواسته بودن فرزند به دليل جنسيت يا اساساً مخالف بودن با داشتن فرزند جديد ، كم سني ، بيماريهاي رواني يا تربيت دوران كودكي خود ، از ابراز عشق و محبت به فرزندان خود امتناع ورزيده و به شدت از آنان كناره گيري مي كنند .
بر اساس مطالعات سه جامعه شناس عضو موسسه تحقيقات اجتماعي وابسته به دانشگاه «ميشيگان» كه حاصل تجزيه و تحليل اطلاعات حاصل از مصاحبه هايي است كه طي 23 سال (1962 تا 1985) با اعضاي 800 خانواده انجام شده است ، مشخص شده كه كودكان ناخواسته در آينده از اعتماد به نفس كمتري برخوردارند .
نتايج اين تحقيق كه در ژانويه 1999 منتشر شد ، نشان مي دهد كه ميان كودكان ناخواسته و ساير كودكان،‌تفاوتهاي شخصيتي زيادي يافت مي شود . اين پژوهش براي نخستين بار به طريق عملي نشان مي دهد كه اگر مادري به طور ناخواسته باردار شود و بعد از تولد نوزادش همچنان او را ناخواسته بداند ، اين امر تاثير عميقي در زندگي فرزند خواهد داشت .

- غفلت آموزشي مانند رسيدگي نكردن به وضعيت تحصيلي كودك ، بي توجهي به ترك تحصيل يا فرار از مدرسه :
خانواده هايي كه از نظر تحصيلات و پايگاه اجتماعي در رتبه پاييني قرار دارند ، معمولاً به وضعيت تحصيلي بچه ها كمتر توجه مي كنند . در چنين خانواده هايي به دليل پايين بودن سطح درآمد خانوار ، زياد بودن تعداد بچه ها و ناآگاهي والدين ، به وضعيت تحصيلي بچه ها رسيدگي نشده و اغلب مساله تعليم و تربيت در اين خانواده‌ها موضوعي كم اهميت تلقي مي شود . فرار از مدرسه پديده اي است كه بچه‌هاي اين قبيل خانواده ها به كرات انجام مي دهند . بي آنكه خانواده شان از اين مسأله مطلع شود . تكرار اين مساله در نهايت منجر به ترك تحصيل اين بچه ها مي‌شود .
- غفلت پزشكي مانند مراقبت نكردن از كودك در برابر مسائل بهداشتي :
والدين اهمال‌كار اغلب در مواقع بيماري كودك ، مراجعه به پزشك را به تاخير مي‌اندازند كه همين تاخير در مداوا سبب حاد شدن بيماري و در مواقعي از دست رفتن كودك مي شود .
در مواقعي اين پدر و مادرها در پاسخ به اعتراض سايرين نسبت به تأخير در مراجعه به پزشك ، كودك را متهم به تمارض مي كنند . (پورناجي ، 78) .

نشانه هاي سوء رفتار ناشي از غفلت و مسامحه :
خصوصيات بارز غفلت فيزيكي :
آثار و علائم در مورد غفلت و سهل انگاري نوع جسمي مي تواند به صورت گرسنگي شديد باشد. تغذيه ناكافي موجب مي شود كودك مستعد ابتلاء به عفونتها و اختلالات كمبود ويتاميني گردد و به دليل فقر پروتئيني و كمبود كالري قسمت زيادي از بافتهاي بدن از دست مي رود . در اين حالت كودك بيش از 40% وزن خود را از دست مي‌دهد و دچار اختلال تغذيه اي پروتئيني از نوع مسموس يا كواشيوركور مي شود .

در كودكاني كه به دليل غفلت و سهل انگاري والدين يا سرپرست دچار گرسنگي شديد شده اند ممكن است دو فرم 1-گرسنگي نوع مرطوب يا 2-گرسنگي نوع خشك ديده شود .
در گرسنگي نوع مرطوب ، ورم شديدي در تمامي قسمت هاي بدن به همراه تجمع مايع فراوان در حفره شكم و تحليل شديد عضلاني و كاهش پروتئين پلاسماي خون ديده مي شود . در نوع خشك ورم بدن وجود ندارد ولي فشار خون پايين مي افتد و قلب نارسا مي شود . چنين كودكاني ظاهري لاغر ، صورت كشيده ، چشمهاي فرو رفته ، تحليل عضلاني ،‌لاغري گردن و پوست رنگ پريده دارند .
عفونت هاي پوستي در اماتيت هاي ادراري قنداق بچه نيز در اين كودكان فراوان ديده مي شود (موسوي و همكاران ، 1380) .

نشانه هاي رواني غفلت و مسامحه :
از نظر رفتاري كودكاني كه مورد بي توجهي مزمن قرار گرفته اند ممكن است بدون تبعيض ، حتي نسبت به بيگانه ها هم مهربان باشند يا ممكن است از نظر اجتماعي حتي در موقعيتهاي آشنا بي‌تفاوت بمانند .
كودكاني كه قرباني بي توجهي مي شوند ، احتمال زيادي وجود دارد كه از خانه فرار بكنند يا دچار اختلال سلوك شوند .
يك فرم بسيار شديد عدم رشد در كودكان 5 سال به بالا كوتولگي رواني - اجتماعي‌ است . كه در آن كودك محروميت مزمن رشد و نمو پيدا مي كند . اين كودكان ابعاد جسمي متناسب دارند اما نسبت به سن خود ريزتر هستند . غالباً تغييرات برگشت پذير نموي دارند كه به كاهش هرمون رشد مي انجامد و مدتي رشد آنان متوقف مي گردد . كودكان مبتلا به اين اختلال ، رفتار غيرعادي در خوردن دارند و روابط اجتماعي آشفته نشان مي دهند . پرخوري دوره اي ، خوردن آشغال يا مواد ناماكول ، نوشيدن آب دستشويي و استفراغ عمدي گزارش شده است (كاپلان - سادوك ، 79) .

4-كودك آزاري عاطفي :
آزارهاي عاطفي ، گرچه برخلاف آزارهاي جسماني اثري قابل رويت بر جسم كودك بر جاي نمي گذارد ، اما اثر آنها به مراتب عميق تر و فاجعه آميزتر است و تا آخر عمر بر روان فرد باقي خواهد ماند .
تعريف كنفرانس بين المللي«psychological Abuse of children and youth»در سال 1983 از بدرفتاري رواني ، عبارت است از : «هرگونه رفتار با كودك كه طبق استانداردهاي اجتماعي و نظر متخصصان ، از نظر روان شناختي ،‌آسيب زا باشد . يعني هر گونه رفتاري كه بر عملكرد رفتاري - شناختي و عاطفي و جسمي كودك تاثير سوء داشته باشد ، بدرفتاري رواني با كودك خوانده مي‌شود .
با اين تعريف ، ابعاد بدرفتاري بسيار گسترده تر مي شود . در واقع تمام انواع بدرفتاري (جسمي ،‌جنسي ، عاطفي و غفلت) با بدرفتاري رواني همراه است .

مصاديق بدرفتاري عاطفي :
- رفتار و نگرشهاي منفي مداوم ، به صورت كلامي مانند سرزنش يا تحقير مداوم .
يك كودك در مورد تحقيرها و ناسزاهاي والدين خود مي گويد :
«اگر قرار مي شد ، ميان ضرب و شتم و كلمات ناپسند ، يكي را انتخاب كنم ، ضرب و شتم را انتخاب مي كردم .
دست كم اثرش باقي مي ماند و اشخاص در مقام دلسوزي و همدردي بر مي آيند . اما بدگويي و حرفهاي آسيب زننده ، انسان را به واقع ديوانه مي كند . جراحات ناشي از آنها نامرئي است . كسي به آن اهميت نمي دهد . آثار ضرب و شتم در مقايسه با آزار كلامي به سرعت بيشتري مداوا مي شود.»

- مقررات و كنترل شديد ، مانند ترسانيدن از جدايي يا تنبيه سخت بدني
- تقويت وابستگي كودك - بدون احساس امنيت
- انتظار ها و برخوردهاي نامتناسب با سن
اين گونه والدين مسئوليتهايي را بر كودكان تحميل مي كنند كه آنها آمادگي عهده دار شدن آن را ندارند . از اين رو كودكان كه خيلي زود خودمختاري در انجام كارها را به دست مي آورند ، از اين واهمه دارند كه نتوانند در كارها موفق شوند و مورد انتقاد والدين قرار گيرند . آنها انتظار دارند كه مورد اتهام و سرزنش ديگران واقع شوند و براي دفاع از خودشان مجبورند كه دائم در حال مشاجره و بحث باشند .
در اين زمينه روان شناسان معتقدند كه بچه ها به اين نياز دارند كه اشتباه كنند و بدانند كه اشتباه كردن پايان جهان نيست . كودك با اشتباه كردن ، اعتماد به نفس پيدا مي كنند تا آزمون هاي جديد كند . والدين ناآشنا با طرز صحيح تربيت ، براي فرزندان خود هدفهاي دست نيافتني در نظر مي‌گيرند . از آنها توقعات غيرممكن دارند و گمان مي‌كنند . كه قانون‌مندي‌هايشان تغيير كردني نيست . انتظار دارند كه فرزندانشان به هدفهاي دوردست برسند .
- دور بودن از كانون عاطفه
طرد عاطفي يك نوع بي توجهي شايع است . تعداد قابل توجهي از والدين ، عشق و محبت لازم
براي رشد كودكان را به آنها نمي دهند . طرد عاطفي از عوامل زيادي ناشي مي شود . عوامل همچون رشد نيافتگي ، خودشيفتگي و نپذيرفتن نقش جنسي . طرد عاطفي ممكن است به اين شكل باشد كه از كودك دائماً عيب جويي كنند و از او بخواهند كه رفتارش را به حد كمال برساند و از اين طريق بكوشند كه او را طرد كنند . يا ممكن است ، به اين شكل باشد كه نسبت به كودك خود بي علاقگي نشان دهند و از او كناره گيري كنند .
- به خدمت گرفتن كودك در جهت ارضاي نيازهاي عاطفي خود .
بسياري از والدين به قدري در زحمت هستند و به قدري در شرايط نامناسب به سر مي برند كه اسباب ترحم و دلسوزي را فراهم مي آورند . از آنجايي كه اين والدين اغلب مانند كودكان ، بي مسئوليت و درمانده رفتار مي كنند ، فرزندان بالغ آنها در مقام حمايت از آنان بر مي آيند و از والدين خود دفاع مي كنند .

كار آنان به قربانيان جنايتي مي ماند كه از جنايتكار عذرخواهي مي كنند .
- ايجاد بي ثباتي و دگرگوني شناختي مانند دادن پيامهاي متضاد به كودك يا پاسخهاي غيرقابل پيش بيني والدين . بسياري از والدين به جاي آنكه با رفتارهاي مناسب و معتدل، الگوهاي ثابتي را براي فرزندان خود فراهم آورند ، به دليل نداشتن ثبات شخصيت و تبعيت نكردن از انگاره هاي رفتاري معقول ، رفتارشان در معرض تغيير و دگرگوني است .

والديني كه داراي اختلالات رواني هستند و معتادان به مواد مخدر والكل از بارزترين چهره هاي اين افراد به شماره مي آيند (پورناجي ، 78) .
اگرچه تمام انواع چهارگانه كودك آزاري در فرهنگ ما وجود دارد ، اما آنچه بيش از همه به نظر مي رسد ، آزارهاي عاطفي است . در مورد آثار و تبعات منفي آزارهاي عاطفي بايد به دو بعد آثار عاطفي و تاثيرهاي اجتماعي كه آزارهاي رواني بر كودك مي‌گذارد ، اشاره كرد .
اثرات كودك آزاري عاطفي : «تاثير زيانبار كودك آزاري بر سلامت رواني كودكان ، به مراتب عميق تر و پايداتر از ساير جنبه هاي رشد اوست . اين مشكلات بر حسب سن ، نوع كودك آزاري و تفاوتهاي فردي در كودكان متفاوت است و مي توان آنها را به اين ترتيب خلاصه كرد :
- وجود افسردگي و اضطراب ، همراه با ناآرامي ، گريه ، سكوت ، بي قراري و ... -‌ترسهاي شديد
از موقعيتها و افراد - عصبانيت ، پرخاشگري و ناتواني در كنترل احساسات خود . - ناتواني در تصميم گيري و انتخاب و بيان احساسات خود به صورت درست . - كمبود اعتماد به نفس و ناتواني در ابراز وجود . -احساس خصومت و نداشتن محبت به ديگران . - احساس كم ارزشي ، طرد شدگي و حقارت . - احساس خلاء عاطفي و ناامني عاطفي-رواني . -وجود رفتارهاي انزواطلبانه، مردم گريزي و در خود فرورفتن.-داشتن افكار و تمايلات خودكشي، خودزني، تهديد و اقدام به خودكشي.
آثار اجتماعي كودك آزاري عاطفي : -مشاركت نكردن در فعاليتهاي گروهي -ناسازگاري با ديگران و محيط پيرامون خود در خانه و مدرسه- ناتواني در پذيرش مسوليت و انجام آن.-

كاهش روابط اجتماعي با نشانه هاي انزوا طلبي.-رعايت نكردن مقررات و ضوابط مدرسه.-بدبيني، بدگماني و اعتماد نكردن به ديگران.-كاهش ارتباط كلامي با ديگران.-شكل گيري نشانه هاي بزه كاري به ويژه در دوران بلوغ كه با خشونت، دزدي، تخريب، اختلال و ... همراه است.(پورناجي، 78-موسوي و همكاران، 80)

علائم و نشانه هاي كودك آزاري، عاطفي، مسامحه و غفلت هيجاني:(موسوي و همكاران، 1380)
علائم فيزيكي ندارد
علائم رفتاري 1-كودك بازي نمي كند، منفعل و دائم در حال شكايت است و يا حالت تهاجم و بي اعتنايي دارد
2-اعتماد به نفس بسيار پايين
3-به ندرت مي خندد
4-مهارتهاي اجتماعي كمي دارد
5-از ارتباط با ديگران خودداري مي كند و نگاهش را مي دزدد
6-دائما سعي در جلب حمايت ديگران دارد، روز به روز خواسته هايش بيشتر مي شود و احتياجاتش بيشتر مي شود.
7-با اكراه غذا مي خورد
8-پس رفت به دوران اوليه كودكي مثل مكيدن انگشت و شب ادراري
شاخصهاي كلامي 1-اشكال در خوابيدن را ذكر مي كند
2-خودش را با واژه هاي منفي و تحقير آميز توصيف مي كند
3-نسبت به برنامه هاي خانوداه ابراز بي ميلي مي كند
شاخصهاي والدين 1-داشتن انتظارات غير واقعي از كودك
2-انتظار دارند كه كودك انتظارات و نيازهاي هيجاني رواني آنها را برآورده سازد
3-عدم علاقه‌مندي به كودك

4-فقدان مهارتهاي اوليه و مهارتهاي لازم جهت پرورش كودك
5-به نظر مي رسد بيشتر به نيازهاي خود توجه دارند تا به نيازهاي كودك
6-كودك را دائم سرزنش مي كنند
7-با كلمات تحقيرآميز با كودك سخن مي گويند.

علائم و عوارض سوء رفتار با كودكان:(موسوي و همكاران 1380)

گروه سني علائم و كليدهاي تشخيصي
نوزادان عصبانيت و بي قراري ، عقب ماندگي رشد جسمي، عفونتهاي ساده ولي تكراري، بثورات قنداق
كبودي با علت نامشخص، شكستگي استخوان، تأخير در رشد عمومي
پيش دبستاني كوتاهي قد، نامرتب بودن سر وضع، كثيف بودن، تأخير در تكلم، اختلالات توجه، عدم بلوغ اجتماعي، بيش فعالي و حالتهاي تهاجمي

دبستاني كوتاهي قد، بهداشت كم، اختلال خواب و اشتها، اختلال يادگيري، نداشتن اعتماد به نفس، خودآزاري، اختلال در دفع ادرار و مدفوع، اختلال ارتباطي با ديگران و اختلالات توجه، آزار حيوانات و بچه هاي كوچكتر

علل و زمينه هاي كودك آزاري:
علل زيادي براي شيوع كودك آزاري و بي‌توجهي به كودك وجود دارد. از جمله گذر از وضعيت اقتصاد سازمان يافته به اقتصاد باز كه ساختارهاي كمي براي رفاه اجتماعي به ارمغان مي آورد، گسترش شهرنشيني كه دسترسي به خدمت درماني و اجتماعي را محدود مي كند، مهاجرت روستاييان به شهر كه شبكه خانوادگي و اجتماعي را از هم مي گسلد و پيوستن تعداد زيادي از مادران و زنان به نيروي كار، وضعيت پر آشوب قوانين حقوقي و آشفتگي اقتصادي و جنگ كه خانواده ها را از محيط، خانه و وابستگي هاي فرهنگي خويش دور مي سازد.
در يك تقسيم بندي كلي مي توان عوامل مربوط به كودك آزاري را به سه گروه عمده تقسيم كرد.
1-عوامل مربوط به كودكان. 2-عوامل مربوط به والدين.3-عوامل محيطي، اجتماعي و فرهنگي

عوامل محيطي اجتماعي و فرهنگي:
يكي از موارد عوامل محيطي:1-كودك آزاري ناشي از نظام سياسي، قوانين و جنگ است.
كودكان قربانيان بي دفاع نظامهاي سياسي هستند و نقص در نظامهاي سياسي كشورهاي در حال توسعه موجب استفاده از كودكان در جنگ ها و بي توجهي به وضعيت آنها در مواقع بروز جنگ مي شود و همچنين وضع قوانيني كه كودكان را و سلامت اجتماعي آنان را به خطر مي اندازد و همچنين سياستهاي غلط و چندگانة مراكز نگهداري از كودكان، همه باعث به خطر افتادن رشد و نمو سالم كودكان مي‌شود. به عنوان مثال مي توان به اين مورد اشاره كرد.

-كودك آزاري ناشي از نقص قوانين حقوقي
مجازات اعدام براي كودكان كم سن، هم سلول شدن با افراد بزرگسال، حبس مجرد، طولاني شدن دوره بازداشت موقت به هنگام انتظار براي محاكمه و به طور كل شرايط اسف بار كودكان زنداني، از جمله اشكال ايذايي كودكان است.طي يك خبر كه در سال 76 در مطبوعات به چاپ رسيد. يك موسسه خصوصي حقوق بشر در پاكستان عليه تصميم دولت عربستان در گردن زدن دو كودك 5 و 11 ساله پاكستاني متهم به قاچاق مواد مخدر شكايت كرد.
مؤسسه حقوق بشر پاكستان در شكايت خود كه به يك دادگاه در لاهور تسليم كرد، آورده است،“گردن زدن دو كودك پاكستاني در عربستان در ملاء عام نه تنها بر خلاف دستور اسلام است، بلكه با حقوق بين الملل نيز تناقض دارد و عملي وحشيانه است.”
نيجريه، پاكستان، عربستان سعودي و يمن از جمله كشورهايي هستند كه مجازات اعدام را براي ارتكاب جنايت در سنين كودكي به اجرا مي گذارند.(پورناجي،78)
در كشور ايران نيز سن كيفري كودكان بسيار زود شروع مي شود و بعد از رسيدن به سن بلوغ (دختران 9 سال و پسران 15 سال) كودكان همانند بزرگسالان محاكمه مي شوند و مانند آنان مجازات مي شوند:
يك نوجوان بلوچ 15 ساله به نام «محمد» به خاطر فقر مالي و كمك به خانواده اش ، در ازاي دريافت 50 هزار تومان ، اقدام به حمل مواد مخدر كرده بود كه در راه تهران توسط ماموران نيروي انتظامي شهرستان زاهدان دستگير شد .
بازجويي و تحقيق از او نشان داد كه وي به خاطر فقر مالي و شرايط اقتصادي نامطلوب خانواده اش مجبور شده است با قاچاقچيان مواد مخدر همكاري كند . بر اساس همين گزارش ، محمد - متهم نوجوان - براي كمك به پدر بيمارش پذيرفت در ازاي مبلغ 50 هزار تومان gr50 هروئين را از زاهدان به تهران حمل كند و آن را به يك فروشنده مواد مخدر تحويل دهد . دادگاه پس از رسيدگي به پرونده اتهامي متهم نوجوان او را بر اساس مواد قانوني به اعدام محكوم كرد .
ديوانعالي كشور پس از تجديدنظر و با دو درجه تخفيف او را به 26 ماه حبس محكوم كرد . (ايران، 30/8/81) نمونه ديگري كه مي توان به آن اشاره كرد وضعيت صفر 12 ساله از ميانه است . او در مورد جرمش و نحوة رسيدگي به آن مي گويد :
يك روز كه با پسر خاله ام داشتيم از سر كار بر مي گشتيم سر كوچه مان چهار تا جوجه داشتند مي‌گشتند ، فكر كرديم گم شده اند . پسر خاله ام گفت : بيا اين جوجه‌ها را ببريم خانه ، من گفتم اگر مادرم بفهمد دعوا مي‌كند . گفت : دم در نگه مي داريم و شبها هم مي بريم روي پشت بام خانة ما ، دو تا مال من ، دو تا مال تو .

جوجه ها را برداشتيم برديم خانه . دو سه روز بعد يكي از همسايه ها آمد و گفت : اين جوجه ها مال من است دزديدي ، ما هم داديم به او . اما او رفت كلانتري شكايت كرد ، ما را بردند كلانتري . آنجا گفت ما خيلي چيزها از خانه اش دزديدم . مي گفت شيلنگ و دستگاه بلوك زني هم دزديديم . اما پاسبان گفت : اينها زورشان نمي رسد دستگاه بلوك زني را بلند كنند ، تازه جوجه ها را هم ندزديده بوديم ، پيدا كرده بوديم. كتكمان زدند ، مجبور شديم بگوييم شيلنگ را هم برداشتيم ، اما به خدا بر نداشته بوديم . بعد ما را بردند دادگاه ، رئيس دادگاه گفت بايد يكسال برويد زندان ، پدر و مادرم خيلي التماس كردند ، خودمان هم گريه كرديم ، شاكي هم رضايت داد . اما رئيس دادگاه گفت نمي شود ، اگر بزرگتر بشوند خلاف بزرگتر مي كنند . بعد هم ما را فرستادند اينجا . (آرياشمس مستوفي ، 76)
وجود چنين نقص هاي قانوني و عدم تناسب جرم و مجازات ، لزوم بازنگري در قوانين جزايي را به طور جدي مورد تاكيد قرار مي دهد . در همين ارتباط «علي رضا جمشيدي» رئيس شوراي عالي توسعه قضايي قوة قضائيه در يك مصاحبة خبري گفت: مجازات حبس ابد و اعدام اطفال و نوجوانان در صورت تصويب «قانون تشكيل دادگاه اطفال و نوجوانان» در مجلس ، حذف مي شود . بر اساس اين خبر اين لايحه با كمك يونيسف تهيه و براي تصويب به دولت ارائه شده است . بر اساس ماده 31 لايحه پيشنهادي براي نوجواناني كه كه سن آنان بين 15 تا 18 سال تمام خورشيدي است و مجازات جرم ارتكابي آنان حبس ابد يا اعدام است ، حبس در كانون اصلاح و تربيت از 2 تا 8 سال در نظر گرفته مي شود .
رئيس شوراي عالي توسعه قضايي از ديگر نقاط قوت اين لايحه به آينده نگري دربارة اطفال بزه‌كار اشاره كرد و گفت : بر اساس ماده 45 اين لايحه قانون محكوميت كيفري اطفال جزء سابقه كيفري آنان محسوب نمي شود و بدين ترتيب سابقه كيفري براي آنان ثبت نخواهد شد .
جمشيدي همچنين به تقسيم بندي جديد كانون اصلاح و تربيت اشاره كرد و گفت : كانون از اين به بعد داراي سه بخش «نگهداري موقت» ، «كانون اصلاح» و «زندان كانون» خواهد بود كه بر اساس شدت جرم طفل يا نوجوان در هر يك نگهداري مي‌شود .
وي در خصوص ميزان محكوميت به كار خدمات عالم المنفعه تا 240 ساعت است و قاضي بيش از اين نمي تواند طفل يا نوجوان را محكوم كند .

رئيس شوراي عالي توسعه قضايي با اشاره به فقدان قانون مستقل براي دادگاه هاي اطفال افزود ، رسيدگي به جرايم اطفال و نوجوانان در شعبي از دادگاه هاي عمومي انجام مي گرفته است كه در صورت تصويب اين قانون براي اطفال نيز دادسرا تاسيس خواهد شد . (شرق ، 6/7/82)‌

كودكان شبانه روزي:
اگر چه سياست‌هاي اجتماعي و خط مشي مؤسسات مربوط به نگهداري كودكان به منظور كمك به كودكان طرح ريزي مي شود، اما با افزايش تعداد كودكان در مراقبت‌گاه‌هاي روزانه، پرورشگاهها و ... سوء رفتار در اين مؤسسات به دليل كمبود امكانات كه مهمترين آن نيروي انساني براي ارائه خدمات به كودكان است، افزايش مي‌يابد.
از ديگر سو سياست‌هاي اتخاذ شده توسط مؤسسات- خواه دولتي و خواه خصوصي- كه منافع مؤسسه را بر مصالح افراد مرجح مي داند، گاه سبب زيان‌هاي جبران ناپذير بر افراد مي شود و در مواقعي كودكان مستمسك سياست‌هاي مؤسسات مي شوند. بدرفتاري با كودكان و بي توجهي نسبت به آنان در مهد كودك ها، شبانه روزي ها و به طور كلي مؤسسات مربوط به نگهداري كودكان مانند خوراندن دارو‌هاي خواب آور و آرام بخش به كودكان براي جلوگيري از بازي و سرو صداي آنان، بي توجهي نسبت به وضعيت تغذيه، نظافت، آموزش و ... اين قبيل كودكان ، از جمله موارد بد رفتاري است.
عللي كه باعث مي شود كودكان به شبانه روزي سپرده شوند عبارت هستند از :
- مجهول المكان بودن والدين
- طلاق و جدايي والدين از يكديگر
- فوت والدين يا يكي از آنان
- ترك خانواده توسط پدر
- اعتياد والدين
- عدم صلاحيت اجتماعي و اخلاقي والدين
- بيماري صعب العلاج والدين
- مفقود الاثر بودن والدين
- وجود نا به ساماني، آشفتگي و ناسازگاري در خانواده
- خيانت والدين به يكديگر
- اختلاف اعتقادي و طبقاتي والدين
- كثرت فرزندان خانواده

- وجود ناپدري يا نامادري
- ازدواج مجدد
- زنداني بودن والدين

- فرار كودكان از خانه
- طرد و رها كردن كودكان در مجامع و معابر عمومي

تفاوت محيط خانواده و شبانه روزي:
كودك در خانواده احساس مالكيت و تعلق را مي آموزد. از همان ابتدا كه اسباب بازي برايش تهيه
مي شود خود را صاحب و مالك آن مي داند.
خودش تصميم مي گيرد كه وسايل بازي و حتي لباس ها را چگونه در قفسه و كمد قرار دهد و به ميل خودش آنها را مرتب نمايد. همچنين مي آموزد بدون اجازه به وسايل خواهر، برادر، پدر و مادر خود دست نزند. هر كس حريم مخصوص خود را دارد، همين امر موجب مي شود كه براي چيزي كه دارد ارزش قائل شود و در نگهداري آن كوشا باشد.
در حالي كه در محيط شبانه روزي كه بنابر ضرورت، كاركردي اداري دارند جا به جايي وسايل و ملزومات نيز ضروري است. حتي محيط زندگي هر چند سال يك بار تعويض مي شود و وسايل بازي به طور دسته جمعي مورد استفاده قرار مي‌گيرد.بنابراين چنين كودكاني از همان روز‌هاي اوليه زندگي كه به طور طبيعي شناختي در خصوص محيط پيرامون خويش به دست مي آورند، كم كم تجربه مي كنند كه به كسي يا چيزي دلبستگي پيدا نكنند. حتي در اكثر موارد پوشاك و وسايل مورد نياز آنان به طريق انبوه تهيه مي شود و معمولاً كودك در نوع و شكل آن اظهار نظري نمي كند.
در خانواده كودك خود را متعلق به خانواده مي داند و اعضاي آن را متعلق به خود. كودك نه تنها خانواده را پشتيبان خويش مي داند، بلكه خود را نيز به نوعي در درگيريها و تعاملات خانواده سهيم مي داند، مي آموزد دوست بدارد و مورد علاقه ديگران باشند.
در حالي كه كودك در نظام شبانه روزي به هيچ كس و هيچ چيز نمي تواند دل ببندد. كاركنان در ساعتي معين مي آيند و در ساعتي معين مي روند. هيچ كس و هيچ چيز در كنار كودك ثابت نيست. امروز يك مربي را مي بيند و فردا ديگري، امروز كودكي هم اتاقي اوست و فردا كودكي ديگر.
در خانواده، فرزندان تحت تعليم و تربيت و نگهداري الگوي ثابت پرورشي پدر و مادر قرار مي‌گيرند. در اين رهگذر است كه خانواده به عنوان كانون عشق و محبت، كانون آموزش عاطفه و كانون انتقال دهنده تمدن و فرهنگ ايفاي نقش مي كند و باعث تكوين شخصيت و تعادل رواني و اجتماعي فرزند مي شود.

در حالي كه در محيط‌هاي شبانه روزي به هيچ وجه الگوي ثابت و خاصي براي تعليم و تربيت و نگهداري كودكان وجود ندارد و اين كودكان در طول زندگيشان در پرورشگاه با افراد مختلف، با شخصيت‌هاي متفاوت و باور‌هاي مختلف و بعضاً متضاد، در تماس و ارتباط هستند و از آنها تأثير مي پديرند.
حتي در خانواده ‌هاي نابسامان كودك به يكي از اعضاي خانواده دل مي بندد و با او ائتلاف مي‌كند، او را از خود مي داند و خودش را متعلق به او، به او اعتماد مي كند. در حالي كه مساأله اعتماد و اطمينان در محيط ‌هاي شبانه روزي هر روز كم‌رنگتر مي‌شود.
هر يك از اعضاي خانواده نقش خاصي ايفا مي كند كه اين نقش موجب تكامل و پويايي نظام خانواده و تك تك اعضاي آن مي شود. در چنين فضايي كودك ضمن آشنايي با نقش و عملكرد پدر و مادر به وظايف و مسئوليت‌‌هاي خويش در قبال آن و سيستم خانواده پي مي برد.
در محيط‌‌هاي شبانه روزي مفهوم پدر و مادر به خصوص براي آن دسته از كودكاني كه از شيرخوارگي در چنين محيط ‌هايي زندگي كرده اند اساساً غير قابل درك است. تا چه رسد به آنكه وظايف و نقش آنان را درك كنند. مثلاً در يك شبانه روزي دخترانه كه اصولاً مردي با آنها تماس دائمي ندارد و كليه مربيان تربيتي و مددكاران و گاهي رئيس واحد زن است، كودك چگونه مي‌تواند از مفهوم پدر و پدري تصوري داشته باشد؟(آرياشمس مستوفي، 76) يكي از افرادي كه از دو سالگي در شبانه روزي نگهداري شده است در توصيف شبانه روزي مي گويد:
“ محيط شبانه روزي وحشتناك است كه در آن عاطفه وجود ندارد. نمي دانم مردم از اين بچه ها با اين همه محروميت‌‌هاي عاطفي كه متحمل شده اند چه توقعي دارند. در شبانه روزي بچه ها از لحاظ مادي مشكلي ندارند اما فقر عاطفي بيداد مي كند. ما حتي يك نفر را نداشتيم كه با او درد دل كنيم.
بچه ها با سن‌‌هاي مختلف كنار هم نگهداري مي شدند. خوب از چنين محيطي چه انتظاري داريد. وحشتناك بود، بارها از زندگي نا اميد شدم و به فكر وخودكشي افتادم. فكر مي كردم زندگي هيچ فايده اي ندارد. هيچ كس به داد ما نمي رسد. يك عده كودك و نوجوان رها شده و هيچ كس به فكر پرورش استعداد‌هاي بچه ها نبود. اگر گاهي هم مربّي مي خواست كار كند ضوابط و مقررات پرورشگاه اجازه نمي دهد . او در مورد تنبيه شدنش در پرورشگاه مي گويد :

“ يك بار اشتباهاً مداد دوستم را برداشتم، فكر مي كردم مال خودم است. به خاطر همين تنبيه بدني سختي شدم به طوري كه تا مدتها جراحت آن خوب نشد. حتي نمي‌توانستيم بنشينيم. بعدها فكر كردم هدف مربّي ما درست بوده است. بايد ياد مي‌گرفتم كه وسايل ديگران را بر ندارم، اما او حتي نمي دانست از چه راهي بايد اين كار را بكند، حتي نمي توانست كوچكترين مسأله تربيتي را آموزش بدهد. بچه ‌هاي شبانه روزي به دليل كتك‌‌هايي كه در كودكي مي خورند در سن‌هاي بالاتر پرخاشگر مي شوند، به هر حال بايد گذشته را سر يكي خالي كنند.”(آرياشمس مستوفي، 76)

كودكان جنگ:
آتش جنگ در برخي از مناطق دنيا روشن است. در ميان شعله هاي فروزان آتش، كودكان بي دفاع ناجوانمردانه، قرباني سياست‌هاي دولتها مي شوند. تحريم اقتصادي منجر به نرسيدن غذا و دارو به كودكان مي شود. و كودكان بسياري به دليل سوء تغذيه دچار مرگ تدريجي مي شوند.
به نوشته يك هفته نامه عراقي، بر اثر تحريم اقتصادي سازمان ملل عليه عراق، هر 9 دقيقه يك كودك عراقي جان مي سپارد. در اين ميان كودكان 10- 12 ساله براي به دست آوردن لقمه اي نان، لباس نظامي پوشيده و به ميدان جنگ مي روند.
در آبان ماه 1377 در همايش بين المللي خشونت عليه كودكان كه در ايالت والنسياي اسپانيا برگزار شد، اعلام كردند كه در يك دهه اخير بيش از يك ميليون و پانصد هزار كودك در جنگها كشته شده اند.
يونيسف به مناسبت روز جهاني كودك (29 شهريور 1377) اعلام كرد:“ بيش از 300 هزار كودك زير 18 سال به طور مستقيم و غير مستقيم به عنوان سرباز در درگيريها و كشمكش هاي نظامي مورد سوءاستفاده قرار گرفته اند و به آدم‌كشي وادار شده اند. بر پايه اين گزارش، از سال 1998، دو ميليون كودك در درگيري‌هاي مسلحانه جان خود را از دست داده اند و شش ميليون نفر نيز دچار نقص عضو شده اند.”
اين گزارش مي افزايد:” دختر بچه ها و پسر بچه هاي 10-12 ساله، مجبور به جنگيدن شده يا از آنان براي آشپزي، جاسوسي، خنثي كردن مين و بمب گذاري در عمليات انتحاري در خط مقدم استفاده مي شود. گزارش‌هاي موجود، فقر و گرسنگي در مناطق جنگي را علت اصلي گرايش كودكان براي پيوستن به گروه هاي جنگي يا ارتش مي دانند.(پور ناجي، 78)

به گزارش راديو فرانسه حدود 75 هزار نفر كه هنوز به سن قانوني نرسيده اند در قاره آسيا در ارتش‌هاي رسمي و يا در ميان چريك‌هاي استقلال طلب به جنگ مشغولند. چهار كشورهايي كه در آسيا بيش از ديگر كشورها از اين بابت متهم شده اند عبارتند از : برمه، افغانستان، كامبوج و سريلانكا.
در سال 1999 در سريلانكا در يكي از نبردها 49 نفر از 81 جنگجوي كشته شده كودكان 11 تا 15 ساله بوده اند.
راديو فرانسه در همين زمينه گزارش داد: در دهه اخير جنگها از صورت نبرد‌هاي كلاسيك خارج شده و بيشتر جنگ ‌هاي منطقه اي و كشوري اتفاق مي افتد كه در آن هيچ گونه مقررات بين المللي رعايت نمي شود.
يكي از جنگ‌هاي فاجعه آميز كه در آن كودكان كمتر از 15 سال به كار گرفته شده و به صورت اجير در آن شركت مي كردند. جنگ آنگولا و همچنين كنگو است كه غالباً بچه ‌هاي زير 10 سال در آنها شركت داده شده اند.

شبكه تلويزيوني كانادا در رابطه با حضور كودكان كم سن و سال در جنگ سيرالئون گزارش داد، شمار زيادي از كودكان و نوجوانان با سنين بسيار كم كه حتي در ميان آنان كودكان هفت ساله نيز به چشم مي خورند. سلاح به دست گرفته اند و در مقابل نيرو‌هاي دولتي سيرالئون مي جنگند.
يكي از هزاران نوجوان مسلح كه هفت سال بيشتر ندارند تصريح كرد كه از پنج سالگي اسلحه به دست گرفته است و در كنار نيرو‌هاي شورشي اين كشور به جنگ ادامه مي‌دهد.

شبكه تلويزيوني كانادا در بخش ديگري از گزارش خود گفت:“ بسياري از كودكان و نوجوانان مسلح مدتها زير پوشش سازمان ‌هاي بين المللي كمك رساني بوده اند و از شرايط سخت سرباز كودك بودن نجات يافته اند و اينك كه نبرد ميان نيرو‌هاي شورشي و نيرو‌هاي دولتي تشديد شده است. اين كودكان بيم دارند كه دو مرتبه از سوي هر يك از طرف‌هاي درگير به كار گرفته شوند.
بر اساس اين گزارش يك نوجوان مسلح عنوان مي كند: اولين باري كه دستي را در جنگ قطع كردم بسيار سخت بود و حال بدي پيدا كردم و آن را هميشه به ياد دارم.او يك پيرمرد بود. ولي موارد بعدي برايم عادي شد و ديگر شمارش آنها از ذهنم خارج شده است و اصلاً به اين موضوع فكر نمي كنم.
بنابراين گزارش :شمار زيادي از كودكان و نوجوانان سرباز كه در اختيار نيرو‌هاي شورشي هستند به مواد مخدري مثل ماري جوانا و كوكائين معتاد شده اند و اين موجب مي شود كه آنها بيشتر نيازمند بالادستي ‌هاي خود باشند.
پديده كودكان سرباز عمدتاً در كشور‌هاي توسعه نيافته يا در حال توسعه ديده مي شود كه به دليل فقر، خانواده ها فرزندان خردسال خود را وارد گروه‌هاي نظامي مي كنند.(خراسان،29/2/79)
در ارتباط با جنگ ايران و عراق آمار رسمي از كشته شدگان غير نظامي و بخصوص كودكان و نوجوانان وجود ندارد و تنها مي توان به اخباري كه هر از چندگاهي در ارتباط با تعداد كشته شدگان در اثر انفجار مين منتشر مي شود. استناد كرد . بر اساس قوانين ايران استخدام افراد كمتر از 15 سال تمام در ارتش و سپاه ممنوع است ولي در ايران نهاد ديگري به نام “بسيج” وجود دارد كه متشكل از نيرو‌هاي داوطلب بوده و هنگام منازعات مسلحانه از آنها استفاده مي شود.تربيت نيرو براي بسيج محدوديت سني ندارد و حتي كودكان نيز مي توانند در تعليمات نظامي آنها شركت كنند.
در زمان جنگ 8 سالة ايران و عراق اين نهاد بسيار فعال بود و به آموزش نظامي داوطلبان كه بعضاً در بين آنها كودكان كمتر از 15 سال نيز حضور داشتند مي پرداخت و زمينه حضور آنها را در خط مقدم و يا پشت جبهه فراهم مي كرد.

با اين تبليغات صراحتاً ماده 38 كنوانسيون حقوق كودكان نقض شده است و به روحيه صلح طلبي اين كودكان و كودكان ديگر كه در جريان اين اخبار قرار مي گرفتند لطمات جدي وارد شده است.
به نظر مي رسد علت اين حضور و علاقمندي كودكان به جريان جنگ ، ناشي از تبلبغات گسترده در اين زمينه و مقدس شمردن جنگ باشد كه موجب تحريك روحيه لطيف آنان و آرزوي حضور در جبهه ها شده باشد.
2-كودك آزاري ناشي از آداب، رسوم و نگرش ‌هاي مذهبي و فرهنگ
اين فعاليت ها شامل آداب و رسوم و تشريفاتي هستند كه از نظر فرهنگي و اجتماعي مورد تصديق مي باشند و هيچ گونه حركت تنبيهي محسوب نمي شوند ولي به طريقي باعث آسيب به كودك مي شود. در كشور‌هاي غير صنعتي اين بدرفتاري ها به اشكال زير صورت مي گيرد:
1-ازدواج كودكان child marriage:
ازدواج كودكان رسمي است كه در بسياري از كشور‌هاي جهان سوم تأئيد و اجرا مي‌شود. در سال 1981 در بنگلادش 7% دختران 14-10 ساله و 65% 19-14 ساله ازدواج كرده اند و 75% تمام دختران روستايي اين كشور قبل از 20 سالگي ازدواج مي‌‌كنند.

در مقابل فقط 8% پسران چنين و ضعيتي دارند. در نتيجه بسياري از آنها از افسردگي رنج مي برند و تعداد زيادي نيز دست به خودكشي مي زنند.(رشيدي فر، 76)
اين نوع ازدواجها هنوز هم در بسياري از مناطق كشور ما و بسياري از كشور‌هاي توسعه نيافته وجود دارد . و دختران خردسال در سنيني كه مي بايست در كلاس حاضر شوند، به اراده پدر به خانواده شوهر فرستاده مي شوند.
ازدواج دختر بچه ها در سنيني كه به لحاظ جسماني، فكري و رواني هنوز آمادگي لازم را براي تشكيل زندگي ندارند، نيز از مصاديق بارز كودك آزاري است. در اين مورد متأسفانه در تبصره ماده 1041 قانون مدني عقد و نكاح قبل از بلوغ را با اجازه ولي صحيح شمرده است(پورناجي، 78)

2-دايه گري كودك fostetage- انتقال trunsfer
اين مسأله به انتقال كودك، مبادله كودك، عاريه دادن كودك اشاره مي كند كه به اسكان دهي مجدد يا انتقال كودكان از خانواده ‌هاي بيلوژيكي يا زيستي به خانواده ‌هاي ديگر كه به وسيله والدين انتخاب مي شود، تعريف مي شود.
3-رهن دادن كودك child pawing
به واگذاري كودك براي قرض گرفتن پول يا مبادله خدمات تعريف مي شود.(رشيدي فر، 76)
به كار فرستادن كودكان در سنيني كه آنان نياز به تحصيل، بازي، تفريح و ... دارند، نيز علاوه بر آنكه ريشه در در فقر خانواده دارد. بيشتر در خانواده ‌هايي اتفاق مي افتد كه به دليل نگرشها و باور‌هاي سنتي از پسران به عنوان نان آور خانواده انتظار دارند تا بار معيشت خانواده را به دوش بكشند. البته اين امر نه تنها اختصاص به پسران ندارند وجود دختران خردسال در كارگاه‌هاي قالي بافي و محروم ماندن آنان از رفتن به مدرسه، تفريح و بازي نيز با انگيزه فوق صورت مي گيرد.(پور ناجي، 7)
مورد ديگري كه مي توان به آن اشاره كرد پنهان كردن كودكان معلول و جلوگيري از حضور آنان در اجتماع است. در فرهنگ ما، خانواده ها نه تنها از بيان اين مسأله كه داراي فرزند معلول هستند يا اينكه فرزند آنان مبتلا به بيماري رواني است، خودداري مي كنند، بلكه سعي در مخفي كردن كودك مبتلا به بيماري رواني يا انوع معلوليتها از انظار عمومي دارند. واقعيت آن است كه اين امر يك معضل فرهنگي است. زيرا والديني كه مانع از حضور فرزند معلول خود در جامعه مي شوند، وي را از حقوق طبيعي خود محروم ساخته و سبب ايذاي او مي گردند.(پورناجي، 78)
مورد ديگري كه شايد به جرأت بتوان گفت خصيصة فرهنگي ما ايراني هاست، در نظر نگرفتن كودك به عنوان يك انسان مستقل است.
اغلب ديده مي شود ، وقتي كه كودكي در صف- اعم از صف اتوبوس، نانوايي و ... مي ايستد، كمتر بزرگسالي است كه رعايت نوبت و حقوق او را بكند و كودك نيز به دليل آشنا نبودن به حقوق خود و يا به دلايلي از جمله ترس، خجالت و ... نمي تواند احقاق حق كند و در اينجاست كه بزرگترها نه تنها به عنوان الگو، حقوق كودك را به وي آموزش نمي دهند، بلكه از همان بدو امر خود، آن را زير پا مي گذارند.

3-كودك آزاري ناشي از نظام آموزشي:
بدرفتاري تحصيلي از بد رفتاري ‌هاي شايع با كودكان است. بدرفتاري تحصيلي شامل رفتار‌هايي است كه به طور مستقيم در محيط مدرسه توسط كاركنان آن(مدير، معلم و ... ) انجام مي گيرد و موجب آسيب رسيدن به سلامت جسم، روان و ذهن كودك مي گردد. يا شامل آسيب ‌هايي است كه به صورت غير مستقيم از طريق نظام آموزش و پرورش هر جامعه (محتوا، برنامه ها و روش‌هاي آموزش)به كودكان وارد مي شود.

بدرفتاري تحصيلي از دو نظر اهميت دارد. اول اينكه در هر جامعه گروه فراواني از كودكان و نوجوانان زير پوشش آموزش و پرورش قرار دارند و در نتيجه، بدرفتاري با آنها سلامت رواني و جسمي كودكان بسياري را در معرض خطر قرار مي دهد. به عنوان مثال در كشور خود ما مطابق آمار رسمي دانش‌آموز در مدارس به تحصيل اشتغال دارند. دوم اينكه دوران كودكي و نوجواني در رشد و پرورش كودكان از اهميت فراواني برخودار است . و بدون ترديد بدرفتاري با كودكان به عنوان مانعي در راه رشد شخصيت و سلامت رواني آنها تلقي مي شود.(پورناجي، 78)

بدرفتاري تحصيلي در جامعه اشكال مختلفي دارد كه مي توان به اين موارد اشاره كرد:
تنبيه: با وجود بخش‌نامه وزارت آموزش و پرورش مبني بر منع تنبيه بدني در مدارس- كه هر سال نيز به مدارس ارسال مي شود-تنبيه بدني به ويژه در مدارس پسرانه دولتي جنوب شهر از شيوه‌‌هاي رايج است حتي در مواردي به آسيب‌هاي جدي جسمي منجر شده است- اين موضوع نشان مي‌دهد كه براي منع بدرفتاري با كودكان تنها تدوين قوانين و مقررات كافي نيست، بلكه نظارت بر اجراي دقيق آنها نيز امري ضروري است.(جامعه سالم، 36)
در گفت و گو با معلمان اين مدارس به تنبيه ‌هايي اشاره مي شد كه براي شكنجه افراد به كار برده مي شود:
تنبيه ‌هايي از قبيل فرو كردن نوك تيز مداد در لاله گوش؛ فشار دادن لاله گوش با شدت زياد؛ گذاشتن مداد در بين انگشتان دست و فشار دادن دست؛ زدن سر كودك با شدت به تخته سياه يا ديوار تا حدي كه كودك دچار سرگيجه شود؛ زدن شلاق، كمربند، كابل، چوب، خط كش، شلنگ، مشت، لگد و ... در مدارس معمول بود. در چند مورد نيز اين قبيل تنبيه ها منجر به عوارضي از قبيل پارگي پرده گوش، زخم و شكستگي و ناراحتي كليه در دانش آموز شده كه با مراجعه به پزشك، براي آنان طول درمان تعيين شده است(جامعه سالم، 11)
علاوه بر تنبيه بدني، رفتار‌هاي نامناسب ديگري نيز در دانش آموزان اعمال مي شود. مانند تهديد، توهين، تحقير و سرزنش در حضور جمع، مجبور كردن به ايستادن در گوشه كلاس، بيرون كردن از كلاس و ...

-ايجاد ترس و اضطراب
رفتن به مدرسه براي بسياري از كودكان نه تنها خوشايند و دلپذير نيست، بلكه با ترس و اضطراب همراه است. به خصوص هنگام امتحانات.
-ثبت نام و مشكلات آن
امتحان نه تنها در طي سال تحصيلي، بلكه در تابستان نيز كه ظاهراً فصل استراحت دانش آموازن است، به عناوين مختلف ادامه مي يابد. ثبت نام در مدارس نمونه مردمي و غير انتفاعي از طريق چنين امتحاناتي انجام مي گيرد.
-مشكلات روش تدريس
مهمترين اشكال روش تدريس در مدارس ما تأكيد بر حافظه و از بين بردن خلاقيت و ابتكار دانش آموزان حتي در چارچوب كتاب ‌هاي درسي موجود است.
نمره گرايي
معلمان از همه شاگردان انتظار دارند كه نمره بيست بگيرند. در اين ميان آنچه دانش آموزان را بيشتر دچار مشكل مي سازد، اين است كه نمره گرايي مانند يك بيماري مسري از مدرسه به خانه سرايت مي كند و دانش آموزان از دو سو- از طرف والدين و معلمان- براي گرفتن نمره بيست تحت فشار قرار مي گيرند . بديهي است كه اين فشار مضاعف مشكلات رواني آنها را بيشتر مي كند.(پورناجي، 78)
تأكيد بر گرفتن نمره بيست در مدرسه و خانه ممكن است باعث بروز فجايعي مانند مرگ محمد 11 ساله شود.

محمد اواخر دي ماه سال 81 به علت گرفتن نمره 16 در درس علوم توسط پدرش به قتل رسيد.
متأسفانه نمره در نظام آموزشي ما و همچنين بين خانواده ها چنان جايگاه و منزلت بي‌تناسب و ناشايستي پيدا كرده است كه كوچكترين بي احترامي به اقتدار آن چنين مجازات سنگيني به به همراه دارد.
آموزش و پرورش براي بهتر زيستن و هم زيستي است و تأكيد نظام آموزشي و خانواده ها بر نمره، مصداق بارز كودك آزاري است و تشويق كودكان به درس خواندن و نمره گرفتن در ازاي دريافت جايزه را از شيوه ‌هاي گسترش خشونت در جامعه است .

عشايري با تأكيد بر جنبه ‌هاي گوناگون خشونت اظهار مي دارد : آمار نشان مي دهد كه 273 هزار نفر از دانشجويان ايراني به كشور‌هاي ديگر رفته اند و در اصطلاح فرار مغزها رخ داده است ولي به نظر من اين فرار مغزها نيست، بلكه ما با رفتار خود با خشونت ، مغزها را بيرون مي كنيم. زيرا به فرد مي گوييم در خارج از كشور امكانات بهتري براي زندگي وجود دارد(عشايري، همايش قربانيان نمره بيست، 81)
-تكاليف فراوان
دادن تكاليف زياد، ملال آور و گاه بي فايده، يكي ديگر از مشكلات آموزش و پرورش كشور است، گاه حجم اين تكاليف به اندازه اي است كه روند زندگي طبيعي دانش آموزان را مختل مي سازد و اعمال حياتي آنان را مانند خواب، تغذيه، استراحت و سرگرمي ‌هاي سالم را با مشكل رو به رو مي كند و شعار “ آموختن براي زيستن” را كه شعار جهاني يونسكو در زمينه آموزش و پرورش كودكان است، به شعار “زيستن براي آموختن” بدل مي كند.
رقابت‌هاي شديد
مهمترين پيامد منفي نمره گرايي، رقابت شديد بين دانش آموزان نه براي فهميدن بلكه براي گرفتن نمره بيشتر است.
زيرا لازمه رقابت، مقايسه خود با ديگران است، نه خود شكوفايي و در نهايت سبب بر هم خوردن آرامش، ايجاد اضطراب و مانع رشد و شكوفايي واقعي است.(پورناجي، 78)
در مجموع نظام آموزشي مدارس در هر كشور تابع قوانين و مقررات خاص خود است. قوانين ناكار آمد از يك طرف و اجرا نشدن قوانين صحيح از طرف ديگر مي تواند زمنينه ساز بحران ‌هايي در ميان نسل جوان شود.
سختگيري ‌هاي بي دليل و تبديل كردن محيط‌هاي آموزشي مدارس به نظام سربازخانه اي يكي از معضلاتي است كه نظام آموزشي ما را بيمار كرده است.
در حال حاضر ما شاهد هستيم كه در مدارس به دليل چند نفر خاطي، كليه بچه ها را تحت فشار قرار مي دهند. براي مثال جيب و كيف تمام بچه ها را مي گردند. به عبارتي مقررات بسيار خشن سربازخانه اي را در محيط مدارس اعمال مي كنند. اين امر موجب افت تحصيلي، ترك تحصيل، خودكشي و ... مي شود. در حالي كه مديريت مدرسه بايستي با ارائه الگو‌هاي صحيح، اخلاق را به دانش آموزان بياموزد و آنان را از اعمال ناشايست باز دارد. (همان منبع)

4-كودك آزاري در قالب تجارت اعضاي بدن و فروش كودكان:
موضوع آزار كودكان از نظر پزشكي، زماني مطرح مي شود كه مسائل بهداشتي يا درماني، بدون كنترل و مراقبت صحيح انجام شود. كودك آزاري ناشي از موارد پزشكي ممكن است به اشكال مختلف ظاهر شود. قاچاق اعضاي بدن كودكان و امتحان دارو‌هاي جديد پزشكي روي آنان از جمله اين موارد است.

خبرگذاري فرانسه در مهرماه 1377 از تيرانا(آلباني)گزارش داد:“يك كلينيك غير قانوني در تيرانا كه در قاچاق اعضاي بدن كودكان دخالت دارد، شناسايي شد”
يك قاضي ارشد آلبانيايي گفت:“جراحان، عمل‌هاي جراحي بسياري روي كودكان انجام داده اند و اعضاي بدنشان را به ايتاليا فروخته و پول زيادي به دست آورده اند.”

برخي بر اين باورند كه بسياري از زنان آلبانيايي به سبب فقر، كودكانشان را به پزشكان فروخته اند. در خبر ديگري كه در سال 1376 از شبكه تلويزيوني (بي بي سي) پخش شد، عنوان گرديد؛
مدت 25 سال است كه از كودكان بي سرپرست كه در پرورش گاه‌هاي استراليا نگهداري مي شوند، براي آزمايش انواع واكسنها و آنتي بيوتيك ها استفاده مي‌شود.)(پورناجي، 78)
فروش كودكان براي سوء استفاده ‌هاي جنسي و كار از جمله مواردي است كه در اين زمينه مي توان به آن اشاره كرد. يونيسف در گزارش تكان دهنده اي از فروش كودكان براي سوء استفاده ‌هاي جنسي در مرز جمهوري چك و آلمان خبر داد. يونيسف در آخرين گزارش خود كه 6 آبان 82 منتشر شد از اين منطقه با نام “قلمرو تجاوز به كودكان” ياد كرده است. يونيسف در گزارش خود خاطر نشان ساخت كه بسياري از خانواده ها كودكان خود را در اين مناطق، با ميل خود و نه با اجبار به حراج مي‌گذارند.
مأموران امنيتي مرز جمهوري چك- آلمان خبر دادند تعداد بي شماري از آلماني ها تنها براي تجاوز به كودكان و استفاده از شرايطي كه اين قلمرو اختصاصي برايشان فراهم مي سازد از مرز عبور مي كنند.
در گزارش يونيسف، شاهدان حاضر در مرز گواهي داده اند كه بارها كودكان 7 يا 8 ساله را با چشمان خود ديده اند كه در خصوص شرايط سوء استفاده جنسي و قيمت آن با خريداران هم صحبت مي شوند و برخي از آنها در ازاي تعدادي شكلات خود فروشي مي كنند.
“رينهارد اشلين ويت” رئيس شعبه يونيسف در آلمان، اظهار داشت دولت جمهوري چك و آلمان مدت ها در جلوگيري از ادامه فعاليت‌هاي سوء استفاده گران جنسي كودكان در مرز اين دو كشور تلاش كردند. اما متأسفانه زحمات آنها تا به حال هيچ نتيجه اي در بر نداشته است.
يك پليس امنيتي در مرز اين كشور، اين منطقه را بزرگترين محل فحشاي كودكان در اروپا بر شمرد.
سالانه در حدود 100 هزار جهانگرد آلماني به جمهوري چك سفر مي كنند كه در حدود نيمي از آنها تجاوزگران جنسي به كودكان هستند. به گزارش يونيسف، ايستگاه‌‌هاي قطار و اتوبوس، پمپ بنزين ها و استراحتگاه ‌هايي كه نزديك مرز چك و آلمان هستند، به بازار‌هاي فروش كودكان تبديل شده اند و هر روز تعداد بسياري از متجاوزان جنسي كودكان را به اين مناطق مي كشانند. در برخي منتطق، خريداران در بسياري از موارد مادران با اراده خود كودكانشان را قرباني اين تجارت سياه مي‌كنند. قربانيان فروخته شده به جهانگردان غالباً به مراكز فساد و خانه ‌هاي فحشاء در كنار مرز منتقل مي شوند. مكان‌هايي كه فقر و فحشا، به همراه رفتار‌هاي خشونت آميز با كودكان در آن بيداد مي كند.
كساني كه در ازاي پول كودكانشان را مي فروشند. در ازاي هر كودك بين 5 تا 25 يورو دريافت مي كنند.
صاحبان اصلي تجارت جنسي كودكان به شهر‌هاي باواريا و ساكسوني آلمان تعلق دارند. (شرق، 10/8/82)
5-كودك آزاري ناشي از فقر و نظام اقتصادي ، جامعه و دولت:
اعضاي جامعه، نمايندگان دولت و... در مجموع مسوول ايجاد محيطي مناسب به منظور رشد و تكامل كودكان هستند. جوامعي كه نتوانند، اين نياز كودكان را برآورده سازند، به عنوان جوامع مسامحه كار شناخته مي شوند.
ارتباط ميان كودك آزاري و فقر در ميان تمام فرهنگها، اقوام و ملل امري پذيرفته شده است. در واقع فقر خود به عنوان يك آزار اجتماعي قلمداد مي شود. تا كنون بسيار شاهد بوده ايم كه كودكان فقير، كثيف و زشت، مضحكه عده اي از افراد براي گذراندن اوقات فراغت! قرار گرفته اند.
عنوان بي فرهنگ، بي شخصيت، بي كلاس، عقب افتاده و ... نيز از برچسب ‌هاي رايجي است كه به اين كودكان زده مي شود. كودكاني كه تنها گناهشان فقر خانواده‌هاست.
كودك آزاري كه در اثر نظام اقتصادي و ضعف دولت‌ها ايجاد مي شود ممكن است به دو شكل عمدة كودكان خياباني و كودكان كار بروز كند.
كودكان خياباني:street children
پديده كودكان خياباني معضلي است كه تمام كشور‌هاي جهان با آن دست به گريبان اند.
در يك نظر كلي، به نظر مي رسد، پديدة كودكان خياباني ناشي از فقر اقتصادي و فرهنگي خانواده است، اما با نگاهي ژرفتر در مي يابيم كه شيوع و گسترش اين معضل را بايد ناشي از فقر و نظام اقتصادي اجتماع و سياست‌هاي حاكم بر جامعه دانست. طبق تعريف ‌هاي جهاني كودك خياباني به كودكي اطلاق مي شود كه براي كسب در آمد به خيابان روي مي آورد و به كار‌هايي چون گل فروشي، آدامس فروشي، واكس زني، فال گيري و... مشغول است.

كودكان خياباني از محرومترين گروه‌هاي كودكان هستند كه از بيشتر حقوق اساسي خود بي‌بهره‌اند.
حق برخورداري از تغذيه، پوشاك، بهداشت و مسكن مناسب، حق بهره مندي از آموزش و پرورش، حق برخورداري از زندگي با پدر و مادر، حق استفاده از اوقات فراغت، حق برخورداري از تأمين اجتماعي و در نهايت حق زندگي انساني و سالم از آنان سلب شده است.(پورناجي، 78)

برخي از كودكان خياباني مورد سوء استفاده ‌هاي جنسي قرار مي گيرند. در اين بين دختران بيش از پسران مورد خشونت جنسي قرار مي گيرند. اين دختران بيشتر ساعت‌هاي شبانه روز را در خيابان‌هاي شلوغ و در حال استنشاق دود‌هاي مسموم كننده و خشم و غضب رانندگان و مسافران مي گذرانند و در معرض خطر‌هاي بي‌شمار از جمله تصادفات، مورد آزار و اذيت قرار گرفتن، دستگيري، قتل، افتادن در دام خلاف‌كاران و سوء استفاده ‌هاي جسمي و جنسي مي باشند.
به تجربه ثابت شده است اغلب كساني كه مفعول اين گونه اعمال قرار مي گيرند در آينده و بزرگسالي، خود از اغفالگران و سوء استفاده كنندگان جنسي از خردسالان و نوجوانان مي شوند تا شايد به اين طريق احساسات جريحه دار شده دوران كوركي خويش را التيام بخشند. (اصلاح و تربيت،78)
كودكان خياباني گروه‌هاي مختلفي را شامل مي شوند كه مهمترين آنها به شرح زير است:
-از نظر سني طيف گسترده اي را از كودكان چند ماهه تا افراد زير 18 سال تشكيل مي دهند.
-برخي از اين كودكان، با خانواده خود زندگي مي كنند و شبها در خانه ‌هاي خود مي‌خوابند و پدر و مادر، آنها را به خيابان گردي يا انجام كار‌هاي مختلف وادار مي‌كنند.
-بخشي از اين كودكان يا خانواده ندارند و تنها زندگي مي كنند يا دور از خانواده ‌هاي خود هستند. مانند كودكاني كه از شهر‌هاي مختلف مهاجرت كرده اند. اين كودكان معمولاً شبها در پاركها و زير پلها و ... مي خوابند.

-گروهي از كودكان خانواده ندارند و به دلايل مختلف توسط باند‌هايي اداره مي شوند كه آنها را مورد سوء استفاده قرار مي دهند. اين كودكان معمولاً به صورت گروهي زندگي مي‌كنند و به وسيله اين باندها، صبحها به خيابان مي آيند و شبها در محلي به صورت دسته جمعي مي‌خوابند.(پورناجي،78)
در اين باندها از كودكان شيرخوار- كه به كودكان كرايه اي معروفند- گرفته تا نوجوانان دختر و پسر، مورد بهره برداري و سوء استفاده قرار مي گيرند. به گفتة يك كارشناس مسائل اجتماعي اين گروه‌‌ها تشكيلات مخفي دارند كه در آن گدايي و دزدي را به اين كودكان آموزش مي دهند.
دست اندركاران اين گروهها با ترفند‌هاي مختلف و با استفاده از وسايلي مانند لباس‌هاي كهنه، چوبدستي، پا‌هاي مصنوعي، اسيد‌هاي مخصوص براي ايجاد زخم روي پوست بدن، وسايل تغيير قيافه و گريم، آرايش و مواد مخدر و قرص‌هاي خواب آور به منظور خواب كردن بچه ها براي خوابيدن در كف خيابان و پياده رو سعي در برانگيختن و تحريك احساسات و عواطف مردم دارند.
يكي از بچه ‌هايي كه مدت 5 سال را در بين اين افراد گذرانده بود و در مورد وضعيتش مي گويد:
سه ساله بودم كه دزديده شدم و تا هشت سالگي در بدترين شرايطي كه يك انسان ... انسان كه نه، يك حيوان مي تواند زندگي كند زندگي كردم. در خانه اي كه عده اي معتاد در آن زندگي مي‌كردند اسير بودم و براي گدايي و پخش مواد مخدر از من استفاده مي شد. هر روز كتك مي خوردم به طوري كه هنوز آثار شكنجه ها بر روي بدنم هست. بارها با روغن و سيخ داغ مورد شكنجه قرار گرفتم. بارها به دليل اين‌كه حرفشان را گوش نمي كردم دست و سرو پايم را شكستند. اين كه براي چه دزديده شدم را نمي دانم، فقط مي دانم در محيطي كه تا هشت سالگي آنجا بودم مواد مخدر غوغا مي كرد. در سن هشت سالگي “اوريون” سختي گرفتم طوري كه داشتم مي مردم، مرا با اين وضعيت گوشه خيابان گذاشتند.(آريا شمس مستوفي،76)

آمار كودكان خياباني در ايران:
اگرچه در كشور ما آمار‌هاي رسمي و مشخصي در زمينة كودكان خياباني وجود ندارد و اين مساله مورد بررسي دقيق قرار نگرفته است. اما شواهد و بررسي‌هاي پراكنده و غير رسمي نشان مي دهد كه در كشور ما نيز تعداد كودكان خياباني م نيست و متأسفانه آماري كه از سوي مراجع ذي ربط ارائه مي شود ضد و نقيض است.

سازمان بهزيستي در تيرماه سال 82 طبق آماري كه در روزنامه قدس به چاپ رسيد آمار كودكان خياباني را در ايران 20 هزار نفر اعلام كردند. اما در جاي ديگر با رد اين آمار اعلام كردند ، ما در ايران شايد ده تا يازده هزار كودك خياباني داشته باشيم.
با وجود اين كه سازمان بهزيستي سعي دارد، تعداد كودكان خياباني را به بيست هزار نفرر محدود كند، محمد علي زم، رئيس سابق سازمان فرهنگي و هنري شهرداري تهران در يك سخنراني كه در تاريخ 8 مهر 81 در روزنامه كار و كارگر به چاپ رسيد اعلام كرد كه در سال 75 بيست هزار كودك خياباني و در سال 80 رقمي بالغ بر يك ميليون كودك خياباني در سراسر كشور داشته ايم.
هم زمان با اين كشمكش ها استاندار تهران حضور 35 هزار كودك خياباني در تهران را رد كرد، ضمن اينكه افزود:كودك خياباني تعريف خودش را دارد و يك گل فروش در اين تقسيم بندي جايي ندارد.(شرق،23/6/82)

2-كودكان كار
كودكان كار به خيل عظيم كودكاني اطلاق مي شود كه چه در كارگاه‌هاي زير زميني و چه در كوره ‌هاي آجرپذيري يا در كار كشاورزي، اسكله ها، بنادر و ... به كار‌هاي سخت و طاقت فرسا مشغولند. صاحبان كارگاه ‌هاي زير زميني براي فرار از ماليات و نيز بهره گيري از نيروي كار ارزان و رسيدن به سود بيشتر، با حقوق بسيار ناچيز از اين كودكان بهره كشي مي كنند كه وظيفة شناسايي و ساماندهي اين كودكان بر عهده وزارت كار است، هر چند اين وزارت خانه هيچ گونه اقدامي در اين زمينه نكرده و هيچ آماري از تعداد كودكان در دست ندارد.(شرقي، 23/6/82)
معضل كار كودكان، امروزه به شدت مورد توجه جهانيان قرار گرفته است. در حال حاضر، حدود 250 ميليون كودك بين چهار تا چهارده سال در سراسر جهان هر روز مجبور به انجام كار‌هاي سخت و توان فرسا و در محيط ‌هايي اغلب ناسالم، غير بهداشتي و نا امن مي شوند.
كودكان كارگر، پس از مرحله ي كودكي و رسيدن به سن بلوغ از نوعي كمبود و احساس حقارت رنج مي برند. زيرا “كودكي” خود را از دست داده اند و به جاي بازي كردن و اشتغال به تحصيل :مجبور به ورود به دنياي بزرگسالان و انجام كار‌هاي زيانبار شده اند و به اين ترتيب، خلاء بزرگي در روند طبيعي رشد و زندگي آنان به وجود آمده است.
بر پايه آخرين اطلاعات، آسيا با 61 درصد كودكان كارگر، مقام اول را در كار كودك در جهان دارا است.

آفريقا با 32 درصد كودكان كارگر در رده دوم قرار دارد و آمريكاي لاتين با 7 درصد، مكان سوم را به خود اختصاص داده است. بر پايه گزارش‌هاي سازمان جهاني كار در برخي كشورها 80 درصد كودكان كارگر هفت روز در هفته و در شرايطي سخت و بحراني كار مي كنند. اين در حالي است كه كاهش سن اين كودكان اغلب توأم با كاهش حقوق دريافتي آن ها است. اين تبعيض همچنين در مورد جنسيت كودكان كارگر نيز ديده مي شود، به اين صورت كه در غالب موارد دختر بچه ‌هاي كارگر، كم تر از پسر بچه ها حقوق دريافت مي كنند.