بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
تاريخچه هشت بهشت
عمارت تاريخى «هشت بهشت» نمونه اى از كاخهاى محل سكونت آخرين سلاطين دوره صفويه است كه در دوره شاه سليمان در سال 1080 هجرى بنا شده است. كاشي كاري هايي كه انواع حيوانات پرنده، درنده و خزنده برروي آن نقش بسته، از آثار اين كاخ بشمار مي‌آيند . از باغ وسيع «هشت بهشت» مقدار زيادى باقى نمانده ولى قصر تاريخى آن هنوز اثر ارزنده و جالبى است كه پس از انقلاب پاركى در اطراف آن ساخته شده است.
اسلاید 2 :
اين كاخ كه در هنگام سلطنت شاه سليمان صفوى بنا شده از بهترين كاخهائى است كه در روزگار صفويه ساخته شده و چون كيفيت ساختمان و وضع بنا در اثر مسرور زمان تغيير كرده ناچار براى امكان بيان وضع آن در زمان هاي مختلف بايد نوشته هاى كسانى را كه در زمان هاي گوناگون كاخ را مشاهده و از وضع آن آگاهى كامل داشته اند از نظر اهل تحقيق گذرانيداز كسانى كه مكرر در اين كاخ رفته و به اوضاع آن آشنائى كامل حاصل كرده و شاردن فرانسوى است كه در سفرنامه خود بطور مشبع شرح اوضاع كاخ را نوشته است و قسمتى از ترجمه نوشته او را ذيلا مينويسيم. من قول داده ام كه در طى توصيف باغهاى اطراف خيابان زيباى اصفهان شرح يكى از تالارهاى يكى از باغها را بنام باغ بلبل بدهم اى تالار را عمارت هشت بهشت مي نمامند. تمام سقف هاى آن موزائيك بسيار عالى است ديوارها و جرزها دو طبقه و دالانها و غلام گردشهائى در اطراف آنها است. در اين دالان ها صدها مكان است كه دلكشترين و فرح انگيزترين نقاط دنيا محسوب ميگردد و هر يك بوسيله منفذى كه بدان نور ميتابد روشن ميشود اين روشنائى متناسب با تفريحاتى است كه اين مکان ويژه آنها ساخته شده است.
هيچ يك از اين نقاط از حيث شكل و ساختمان و تزيينات به ديگرى شبيه نيست در هر جائى چيز تازه و گوناگون است چنانكه در بعضى از بخاري هاى متنوع و در برخى حوض ها و فواره ها است كه از لوله هائى كه در داخل ديوارها ميباشد آب مي گردند اين تالار عجيب در حقيقت لابيرنتى است زيرا انسان در قسمت فوقانى هر جا كم ميشود و پله ها چنان مخفى است كه بآسانى پيدا نميشوند. قسمت پايين تا ده پا از سطح زمين از سنگ يشم و نردهها از چوب زرنگار، و قابها چهارچوبها از نقره و جامها از بلور و آلتها از شيشه هاى رنگارنگ ظريف ساخته شده است
اسلاید 3 :
- اما راجع به تزيينات نمي توان اين اندازه شكوه و عظمت دلربائى فريبندگى را كه در هم آميخته است تصور كرد. ميان کاشي هاى اين بنا تصاوير برهنه و فرحانگيز بسيار زيبا وجود دارد و در همه جا آئينه هاى بلورين و در ديوارها بكار رفته است در اين تالار اطاق هاى آئينه كارى كاملى است كه اثاثه هر اطاق از باشكوه ترين و شهوت انگيرترين نوع خود در دنيا است. اطاق هاى كوچكى نيز در آنجا ميباشد كه فقط گنجايش يك رختخواب دارد. در خاور زمين رختخواب پرده نداشته و روى زمين پهن مي شود. يك رختخواب جالب توجهى ديدم كه فقط لحاف آن دو هزار اكو مي ارزيد كه براى گرمى و سبكى از پوست سمور تهيه شده بود. بمن گفتند شاه تشك هاى بسيارى از همينجنسدارد. اين عمارت در وسط باغ باندازه متر از سطح زمين بلندتر و 35 متر طول 26/25 متر عرض دارد اطاق هاى اين عمارت تمامى منقش و گچبرى و درهايش خاتم سازى و زيبا ميباشد. تالار وسط گنبدى شكل است كه از يك نوه پنجره ساختمان گرديده در گنبد آن هشت پنجره بطور مساوى باطراف قرار دارد كه از چوب ساخته اند و در وسط اين تالار حوضى هشت ضلعى بقطر 83 سانتيمتر از مرمر عالى ساخته شده و به حوض مرواريد معروف است و طورى حجارى شده كه وقتى آب از سوراخهايش خارج ميشود چون دانه مرواريد ميباشد پلكان هاى اين عمارت طورى بنا شده كه از هر طرف بعمارت فوقانى و تحتانى عبور و مرور ميشود، داراى غلام گردشها و بالاخانه هاى زيادى است درختان كهن و چنارهاى مرتبى دارد و قسمتى از آب جوى شاه از برابر عمارت بالائى داخل اين باغ مي شود. در زمانى كه در اصفهان بودم فتحعلى شاه در اين عمارت مىنشست و تماشاى رقاصه هائى كه ميرقصيدند مينمود در و وديوارها، ازاره ها، هلاليها، گنبدها و بالاخره تمام اين عمارت سرتاپاى از طلا تزيين يافته و اشكال و تصاوير گوناگون پرندگان و گلها و غيره بر طيبائى قضر افزوده است داراى تابلوهاى منقش و زيبا است كه جلب توجه مينمايد. ميرزا عليخان نائينى روزنامه نوس عصرناصرالدين شاه قاجار كه از طرف دربار وقت ماموريت يافته بود نسبت باوضاع جغرافيايى و تاريخى ايران مطالبى تهيه كند و نسبت به قسمتى از كشور موفق شد و مطالبى در دو جلد بزرگ تهيه كرد كه آن دو جلد را در كتابخانه وزارت دارائى مطالعه كردم راجع بكاخ هشت بهشت در سال 1300 ه.ق چنين گزارش داده است:
اسلاید 4 :
باغ هشت بهشت و عمارت تحتانى و فوقانى قصر ميان و وسعت دستگاه آن از حد توصيف بيرون است غير از ايوان هاى عالى وارسي هاى يكصد و پنجاه و يكزوج درب اطاق تنها در بالا و پائين دارد. از معماران معتبر شنيده شده كه طرح آنرا در طرز عمارت كرامت كرده اند چنانچه نقشه اين قصر را بكشند و در جاى ديگر بخواهند مثل آن بنا كننده مشكل كه بتوانند از عهده برآيند. باغ مزبور باغى است بسيار بزرگ خيابان هاى عريض و قطعه بندي هاى وسيع در آن است ديوار يك طول باغ باقدرى از ديوار چهارباغ شاه مشترك دو نهر بزرگ از چهارباغ عرضاً اين باغ را تقاطع ميكند يكى مقابل قصر موصوع وسط وارد دو درياچه بزرگ مىشود. كه بعرض باغ در دو طرف عمارت متقابل يكديگر است و دو حوض بزرگ هم در دو سمت ديگر عمارت است و دوره عمارت نيز جوى سنگى آب نماها قرار دادهاند كه اب دائماً از اينها جارى است. مقابل اين درياچه و قصر سردرى است عالى و دو رو كه يك روش مشرف بچهار باغ و حوض بزرگ پاى آن ورودى ديگرش منظر قصر وسط باغ است سر در مزبور نيز وصف زياد دارد نهر ديگر هم مقابل و هم عرض نهر بفاصله زياد باز از چهارباغ ميايد و بعرض باغ جارى است و بهمين قانون سردرى دارد عالى مشتمل بر تالار بزرگ مشرف بر باغ جارى است. بهمين قانون سردرى دارد عالى مشتمل بر تالار بزرگ مشرف بر باغ و عمارات عقبش منظر چهارباغ و اينجاست كه سالها است تلگرفخانمه شده در اين باغ حياط ديگر هم هست وسيع صاحب اطاق ها وارسيهاى مرغوب آشپژخانه و طويله و غيره معروف به نارنجستان هشت بهشت است.
اسلاید 5 :
باغ هشت بهشت و عمارت تحتانى و فوقانى قصر ميان و وسعت دستگاه آن از حد توصيف بيرون است غير از ايوان هاى عالى وارسي هاى يكصد و پنجاه و يكزوج درب اطاق تنها در بالا و پائين دارد. از معماران معتبر شنيده شده كه طرح آنرا در طرز عمارت كرامت كرده اند چنانچه نقشه اين قصر را بكشند و در جاى ديگر بخواهند مثل آن بنا كننده مشكل كه بتوانند از عهده برآيند. باغ مزبور باغى است بسيار بزرگ خيابان هاى عريض و قطعه بندي هاى وسيع در آن است ديوار يك طول باغ باقدرى از ديوار چهارباغ شاه مشترك دو نهر بزرگ از چهارباغ عرضاً اين باغ را تقاطع ميكند يكى مقابل قصر موصوع وسط وارد دو درياچه بزرگ مىشود. كه بعرض باغ در دو طرف عمارت متقابل يكديگر است و دو حوض بزرگ هم در دو سمت ديگر عمارت است و دوره عمارت نيز جوى سنگى آب نماها قرار دادهاند كه اب دائماً از اينها جارى است. مقابل اين درياچه و قصر سردرى است عالى و دو رو كه يك روش مشرف بچهار باغ و حوض بزرگ پاى آن ورودى ديگرش منظر قصر وسط باغ است سر در مزبور نيز وصف زياد دارد نهر ديگر هم مقابل و هم عرض نهر بفاصله زياد باز از چهارباغ ميايد و بعرض باغ جارى است و بهمين قانون سردرى دارد عالى مشتمل بر تالار بزرگ مشرف بر باغ جارى است. بهمين قانون سردرى دارد عالى مشتمل بر تالار بزرگ مشرف بر باغ و عمارات عقبش منظر چهارباغ و اينجاست كه سالها است تلگرفخانمه شده در اين باغ حياط ديگر هم هست وسيع صاحب اطاق ها وارسيهاى مرغوب آشپژخانه و طويله و غيره معروف به نارنجستان هشت بهشت است.
اسلاید 6 :
ميرزا حسن خان جابرانصارى كه از معمران اصفهان و آگاه بتاريخ و تغييرات مبانى آن سامان بوده راجع باين كاخ چنين نوشته است
در هشت بهشت نيز بمنوال چهلستون طرح باستانى بستانيش كه از نقش جهان جدا كرده زمان شاه عباس بزرگ شده و باساختمانى مختصر و بناى عمارت شگرف هشت بهشت را ساير شاعر مشهدى گفته زمان شاه سليمانبه هزار و هشتاد (1080) و كاشى كاريهاى زيبا خصوصاً طاوسها و ديگرمرغان در 1102 باز بفرموده شاه و عرصه اين باغ از چهلستون بسى بيشتر بود براى حرمخانه شاهى چوحد جنوبيش به بازارچه بلند منتهى ميشد و در حكومت ظل السلطان بانوى عظمى خواهرش با همه اولاد و خانواده در آن بزرگترين پارك سلطنتى ميدان جولانى براى خوش گذرانى داشتند، امروزه آن باغ را قطعات كوچك نموده و به مقبلان فروختهاند كه شايد پنجاه خانه و باغچه سرا از آن جدا شده و باز قسمت بزرگى رااز خود دارند بنگاهها و سراچهها و مغازههاى بسيارى در چهارباغ عباسى بيرون انداخته كه نفع بزرگى دارد و كوچه جهانبانى با خانههاى دو طرف و حمام نمره نامى را از ميان باغ ردكرده و در آنجا حوض مرمرى يكپارچه مرواريد ميديدم و از آثار صفويه دو سه حوض يك قطعه مرمر موسوم به مرواريد پديد بود يكى در عمارت اشرف و آن چنان بود كه همه آن سنگ را شبيه به حوض حجارى استادانه كرده و براى همه فوارههاى كوچك باندازه انگشت سبابه از تمام سنگ درآورده هر حوضى بيش از صد فواره داشت و آن حوض را كه نصب نموده بودند از زير سنگ آب جريان يافته مانند دانه هاى مرواريد بوسيله آن فواره ها جستن كرده و حوض را پر از آب نموده بانوى عظيمى يك حوضش
اسلاید 7 :
را بيديع الملك پسرش داد در عماراتش از باغبادامستان تلگرفخانه جدا نموده داد و آن عمارات بعد به بختياريها و از آنها منتقل به جلاالسلطنه شد قنات آب حلال كه روى به ماربين بالا ميرفته و آبش متصل به جوى شاه ميشد براى آب دائمى هشت بهشت و ديگر عمارات صفويه احداث كرده بودند و هر عمارتى بهرى و بخشى معين داشت وزير و مستوفى خاص از نياكان بنده براى آن مقرر بود تا بتواند در حرمخانه سلطنتى حكم بخش آب را بدهد و رفع مشاجره سكنه باغچه سراها را بنمايد و وجه نامش به آب حلال از آن رهگذر بود كه شاه عباس دوم وجهى را كه بنظر خود و علما حلال شرعى ميدانستند بخرج احداث آن قنات داده تا آب غسل وضوى حرمخانهنهايت حليت را داشته شبهه كم و زياد آب رودخانه از حقوق ديگر محلها نرود. حاليه شنيده ام آن آب را از پشت آتشگاه به جر و كان اولاد بانوى عظمى ميبرند و چون بانوى عظمى و اولادش شصت سال و كسرى است در هشت بهشت ساكنند ضمناً باغات و عمارات دولتى ديگر مجاور را بدست داشتند مانند بهشت آئين ورشك جنان و انگورستان، و بهشت آئين امروزه در كوچه فتحيه كالج دختران شده و انگورستان را با عمارت خسروخانى بدست سردار اعظم داده بودند
اسلاید 8 :
اين كاخ كه روزى از كاخهاى كم نظير بوده در سال 1334 شمسى كه آقاى حسينى از طرف اداره باستانشناسى اصفهان مورد بازديد قرار داده چنين گزارشى و اظهار نظر كرده است
اين عمارت را فعلاً آقاى ابوالفتح قهرمان (سردار اعظم) بموجب دستخطى مالك و در تصرف دارد از قرار مشهور در اراضى و باغات قديمى آن تغييراتى داده و كاخ اصلى بحال خود ولى مخروبه باقى است. ذخائر آن از بين رفته است. يك دفعه در دوره وزارت سيد ضياءالدين باغ ملى شد ولى در زمان شاه فقيد مسترد و محدداً درش بسته شده است. در سال 1334 شمسى كه از اين عمارت بازديدى بعمل آمده محتاج بتعميرات كامل است زيرا نقاشيهاى زيبا و گچبريهاى عالى نظير تزيينات عالى قاپوآن از بين رفته و آنچه باقى است نيز جلب توجه را مينمايد اشكال و حوش و طيور و شكارگاهها كه بعضى قديمى و برخى جديد بر روى كاشى نقش و در پشت بغل هاى اطراف نصب شده جالب توجه و تماشائى است مساحت فعلى آن قريب 7500 متر مربع است
برخى نوشته اند كه كاخ و باغ مجموعاً در ابتداى ساختمان آن 85 جريب بوده است ولى مساحت كنونى آن در حدود پنج هزار متر ميباشد
تاريخ شهريور 1343 شمسى تحويل دولت گرديده است
اين كاخ در خيابان چهارباغ عباسى در مقابل خيابان كنونى شيخ بهائى واقع و اكنون در دست دولت استاز گزارش هاى گوناگونى كه در توصيف اين كاخ داده اند معلوم گرديد كه علت شهرت آن براى بكار بردن سنگ هاى مرمر عالى در آن و داشتن طاق هاى مقرنس كارى و نقاشى بوده است.
ساختمان كاخ دو طبقه و داراى شاه نشين و غلام گردش هاى زيبا و نقوش گوناگون طلائى و تزيينات جالب و پشت بغل هاى كاشى بى نظير و نقوش و حوش و طيور و آئينه كارى بسيار ممتاز و در واقع از قصور ممتاز دوره صفويه است
