بخشی از مقاله
چکیده
با انتخاب هفت ایستگاه از مسیر رودخانه بهشت آباد و کاج، تاکساهاي بی مهرگان بزرگ آبزي براي سنجش ایندکسهاي زیستی کیفیت آب رودخانه شناسایی شدند. مقایسه تراکم متوسط هر تاکسا در تمام ایستگاههاي مورد بررسی در ماههاي سال، گروههاي غالب هر ایستگاه در هر ماه را مشخص نمود. ایستگاه یک در بالادست همه واحدهاي پرورش ماهی مسیر و بالاي شهر کاج بیشترین گروههاي بی مهرگان را در طول سال در ماههاي مختلف داشته است. بیشترین گروههاي غالب منطقه شامل گروههاي بئتید، گامارید، سیمولید، هیدروپسیکید و هپاتوژنید بوده اند.
کلمات کلیدي : تاکسا، بی مهرگان بزرگ کفزي، رودخانه بهشت آباد، چهارمحال و بختیاري
مقدمه
از آنجا که جمع آوري بزرگ بی مهرگان آبزي یا ماکروبنتوزها نسبت به سایر موجودات ساده تر است، با چشم غیر مسلح قابل تفکیک بوده، داراي چرخه زندگینسبتاً طولانی بوده، تنوع زیادي دارند و گونه هاي مختلف آنها در گستره هاي متفاوت آلودگی - از حالت پاك تا آلودگی شدید - یافت می شوند، در کشورهاي متعددي براي ارزیابی کیفی آبها از بی مهرگان آبزي استفاده می شود و پروتکلهاي آنها به عنوان پروتکلهایی ملی نیز براي محققین ارائه شده است - Cheimonopoulou et Blanchet et al., 2008; al., 2011 ; Schultz and Dibble, 2012 ؛ Huggins et al., 1988 ؛ Mandaville, 2002 ؛ . - Metcalfe, 1989 در حال حاضر در جدولهاي منتشر شده از محققان، در اسنادي معتبر و پذیرفته شده، دسته بندي هاي مختلفی از این بی مهرگان با رتبههاي مربوط به تحمل آلودگی آنها - یا رتبهي پاکی زیستگاه آنها - اعلام و براي رسیدن به نتایج مربوط به روشهاي ارزیابی زیستی مورد نظر ، مورد استفاده قرار می گیرند
ورود ناپیوسته و غیر یکنواخت شبانه روزي، هفتگی یا فصلی آلوده کننده ها و روند رقیق شدن آنها ، دور شدن یا تجمع غلظت آلاینده ها در مسیر رودخانه باعث می شود تا بررسی وجود یا برآورد بزرگی مقیاس آلوده کننده ها به وسیله روشهاي مطالعاتی مبنی بر سنجش پارامتر هاي شیمایی، فیزیکی و باکتریولوژیک آب دقیق نباشد و روشهاي بررسی بر پایه رویدادها زیستی اکوسیستم اهمیت می یابد . - Azami et al ., 2015 - و تغییر تراکم یا ترکیب جمعیتی از موجودات آبزي به ویژه ماکروبنتوزهاي آبزي نشانه ي آلوده شدن آب در این فاصله زمانی و یا ظهور موجودات حساس تر در نمونه هاي آتی نشانه ي یک تغییر به سمت پاکی و بهبود اکوسیستم آبی خواهد بود . - Amadi and Nafisi, 2000 ;Azami et al. 2015 -
هدف از انجام این تحقیق مشاهده و بررسی تنوع و فراوانی بزرگ بیمهرگان کفزي در ارتباط با وضعیت پسابهاي واحدهاي پرورش ماهی در یکی از مهمترین اکوسیستمهاي رودخانهاي استان چهارمحال و بختیاري است که براي بهره برداري شیلاتی از آبهاي آن برنامهریزي و سرمایهگذاري قابل توجهی از ابتداي این سرشاخه صورت گرفته است.ایستگاههاي انتخابی در رودخانه هاي بهشت آباد ، رودخانه کاج و رودخانه جونقان که در نهایت به کارون می ریزند انتخاب شدند و به منظور مقایسه، مکانهاي تحت تاثیر عمده فعالیتهاي تحمیل کننده بارآلودگی آلی یعنی فعالیتهاي پرورش ماهی با مکانهاي غیر تحت تاثیر آنها، بر اساس غالبیت گونههاي غیرمقاوم و یا مقاوم به اثرات آلودگی، براي انجام یک پروتکل ارزیابی سریع و دقیق با روشهاي استاندارد و معتبر به کار گرفته شده است . - Fries and Bowles, 2002 ; Ortize and Pui, 2007 -
مواد و روش ها
با در نظر گرفتن شرایط منطقه و عوامل محیطی تاثیر گذار برکیفیت آب رودخانه مورد بررسی از رودخانه کوهرنگ - کاج - موسوم به رودخانه دو آب صمصامی و سپس بهشت آباد می باشد که مسیر رودخانه تحت تاثیر شدید فعالیتهاي آبزي پروري، نیز پساب هاي منطقه هاي مسکونی و همچنین فعالیتهاي کشاورزي قرار می گیرد.، 7 ایستگاه مطالعاتی به گونه اي انتخاب شدند که هر ایستگاه، وضعیت زیستی نقطه را با توجه به تاثیر وجود یا عدم وجود ورود پساب مزارع پرورش ماهی و در نتیجه میزان آلودگی حاصل از آن بخوبی انعکاس دهد. در همه ایستگاهها در ماههاي آذر 94 تا آبان 1395 نمونه برداري از کفزیان و آب رودخانه توسط دستگاه سوربر به ابعاد 40*40 - سطح پوشش 1600 سانتیمتر مربع - با چشمه تور 200 میکرون و با سه تکرار - از دو کرانه و یک نقطه نزدیک محور وسطی رودخانه - در هر ایستگاه انجام شد - Barbour et al., 1999 .;Davies, 2001 - نمونه هاي بی مهرگان جمع آوري شده در ظروفی که مشخصات ایستگاه، محل و تاریخ نمونه برداري بر روي آنها ثبت شده بود، تخلیه و توسط فرمالین %4 تثبیت شدند . - Baker and Huggins, 2005 -
بررسی آزمایشگاهی شامل جداسازي، شناسایی، شمارش و تعیین فراوانی برحسب تعداد در متر مربع انجام شد و نمونه ها در گروههاي مختلف اعم از راسته و خانواده تفکیک شده و در شیشه هاي کوچک محتوي الکل %75 نگهداري شدند. نمونه ها باکمک استریومیکروسکوپهاي دوچشمی مدل صا ایران مورد بررسی قرار گرفتند . شناسایی نمونه هاي کفزي، برحسب کمیت و کیفیت هر یک از گروهها ، تا حد خانواده و جنس انجام گرفت. با استفاده از کلیدهاي مرتبط، شناسایی هر یک از گروههاي زیستی میسر گردید Ahmadi and Nafasi, 2000 ; Oscoz et al., Merritt et al., 2008 - . - 2011;
نتایج
نتایج بررسی ها نشان می دهد که به طور متوسط بیشترین تاکساهاي بیکهرگان بزرگ آبهاي جاري رود خانه مورد بررسی در طول ماههاي مختلف سال در ماههاي خرداد تا مهر ماه مستقر شده اند. نتایج مربوط به آن در جدول یک قابل مشاهده است.
نتایج حاصل از شمارش و مقایسه گروههاي مختلف شامل متوسط ماهیانه تعداد تاکساهاي بی مهرگان بزرگ در رودخانه در همه ماههاي سال و نیز غالبیت تاکساههاي مشاهده شده در نمودار و جداول مربوط در ذیل قابل مشاهده است.
