گزارش کارآموزی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال بذر کرج

بخشی از مقاله

گزارش كارآموزي موسسه تحقيقات اصلاح و تهيه نهال بذر كرج

تاريخچه:
تاريخچه تحققات اصلاح نباتات در ايران و تاسيس مؤسسه اصلاح و تهيه نهال و بذر.
سير تحول تحقيقات اصلاح نباتات ايران را به طور اختصار مي توان به سه دوره تقسيم نمود:
دوره اول:
اين دوره با تاسيس مدرسه فلاحت و سپس دانشكده كشاورزي كرج (زير نظر وزارت كشاورزي) آغاز و 20 سال به طول مي انجامد. اين دوره بيشترين موانع را در خود داشته است. زيرا براي تغيير روش هاي قديمي و دلبستگي هاي تعصب آميزي كه مالكان و كشاورزان آن زمان در استفاده از روش هاي قديمي داشتند نياز فراواني به افراد تحصيل كرده و آشنا به كشاورزي نوين بود.

در همين دوره تاسيسات فني و مزارع آزمايشي مستقلي براي انجام يك سلسله آزمايشات در جنب دانشكده ايجاد شد. از حدود سال 1310 تهيه بذور مرغوب در مزارع آزمايشي باغ فردوس مدرسه عالي فلاحت آغاز شد و در زمينه غلات، حبوبات و سبزيجات و انواع بذر پنبه نمونه‌هائي از كل كشور جمع آوري و در مزارع كاشته و مطالعه گرديد.
در آن زمان طبق تقاضاي اداره كل فلاحت و صناعت وقت ارقام مختلف چغندر قند نيز از كشورهاي آلمان، دانمارك، بلژيك و شوروي سابق جمع آوري و مورد آزمايش قرار گرفت. از اواخر سال 1311 آزمايشات مقدماتي چغندر قند، پنبه، غلات و ازدياد بذر در مزارع باغ فردوس مدرسه عالي فلاحت شروع و اولين بنگاه اصلاح نباتات ورامين در ايران در سال 1314 در كرج تأسيس گرديد كه وظيفه اصلي آن اصلاح و تهيه بذر چغندر قند بود. در همان تاريخ مقدمات اصلاح و تهيه بذر غلات نيز در كرج فراهم شد. در اواخر سال 1315 در ورامين بعنوان يكي از مناطق مهم پنبه خيز كشور بنگاه اصلاح نباتات تاسيس و نسبت به تهيه بذر اليت پنبه و همچنين انواع گندم اقدام نمود.

دوره دوم:
اين دوره تقريبا با خاتمه جنگ جهاني دوم آغاز و تاسيس موسسه تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر در سال 1339 ادامه يافت. در واقع اين دوره با آغاز پيدايش و گسترش سريع روش ها و ابزار كشاورزي نوين در كشورهاي پيشرفته شروع گرديد. اين دوره را مي توان دوران آمادگي و تلاش كادر متخصص و مرحله اصلاح بذر و نهال ناميد. در اين دوره بسياري از متخصصين تحصيل كرده كشاورزي در جهت رفع وضع نابسامان بذر و نهال در كشور اقدام به انجام يك رشته مطالعات و آزمايشات مقدماتي نمودند. اين امر ابتدا در مراكز اصلاح و تهيه نهال و بذر كرج و ورامين كه امكانات بهتري داشتند آغاز شد.

از سال 1325 تحقيقات باغباني نيز با جمع آوري گونه‌هاي مختلفي از ميوه جات سردسيري داخلي و خارجي و احداث باغ كلكسيون در كرج آغاز شد. اين امر در مورد مركبات در شمال و در زمينه خرما در جنوب انجام گرديد.
از سال 1327 با جدا شدن دانشكده كشاورزي كرج از وزارت كشاورزي امكانات مربوط به جمع آوري و آزمايش توده هاي بومي گندم و جو در بنگاه اصلاح نباتات كرج متمركز شد.
از سال 1330 تحقيقات پنبه به شكل جدي تري گرفته و به طور وسيع در مركز ورامين آغاز گرديد. در سال 1335 فكر تأسيس اداره تهيه بذر گواهي شده در وزارت كشاورزي شكل گرفته و اين اداره تأسيس گرديد تا نسبت به كنترل مزارع غلات و پنبه در كرج و ورامين اقدام نموده و بعد از كنترل و صدور گواهي بذر مادري در بين كشاورزان توزيع گردد.
با متمركز كردن فعاليت هاي پراكنده قبلي، از سال 1336 تحقيقات برنج نيز در بنگاه كشاورزي لاهيجان به طور جدي آغاز گرديد و با ايجاد ايستگاه برنج رشت در سال 1338 توسعه مي يابد.
حاصل تمامي اين تلاش ها نتايج گرانبهايي داشته است كه شالوده موسسه تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر بر همين نتايج استوار گرديده است.
دوره سوم:
در دوره سوم با توجه به پراكندگي تحقيقات در دستگاههاي مختلف وزارت كشاورزي از يك طرف به اين واقعيت كه اداره كل زراعت دقت با تشكيلات محدود و امكانات ناچيز خود مستقيماً قادر به هدايت اين امر مهم نبود. ضرورت تاسيس موسسه اي مستقل با اختيارات وسيع قانوني احساس گرديد. بنابراين تشكيل موسسه اصلاح و تهيه نهال و بذر براساس لايحه قانوني مصوب مجلس شوراي ملي كه در تاريخ 3/8/1338 به تصويب مجلس سناي وقت رسيده مشتمل بر 6 ماده و يك تبصره به شرح زير مورد موافقت قرار گرفت:

ماده 1- به منظور اصلاح و تهيه كليه نهال ها و بذر هاي مرغوب و مناسب با اب و هواي نقاط مختلف كشور سازماني به نام موسسه اصلاح و تهيه نهال و بذر تحت نظر وزارت كشاورزي تاسيس مي شود.

ماده2- رئيس موسسه مي تواند معاملات مربوط به فرآورده هاي كشاورزي را تا يكصد هزار ريال بدون رعايت مقررات و مزايده اجازه دهد. معاملات فرآورده هاي كشاورزي بيش از اين مبلغ راهيأتي مركب از وزيران كشاورزان و دارائي و يا معاونين آن ها و رئيس موسسه در صورت ضرورت از قيود مناقصه و مزايده معاف خواهند نمود.
ماده3- كمك دولت به بودجه اين موسسه يكجا ضمن بودجه وزارت كشاورزان منظور و در اول هر فصل يك چهارم آن به اختيار موسسه گذاشته مي شود و بودجه جزء موسسه را وزيران كشاورزي و دارائي تصويب مي‌نمايند. عوايد موسسه جزو بودجه آن منظور و مازاد درآمد صرف توسعه و تكميل عمليات موسسه مي گردد.
تبصره- وجوه حاصله از درآمد و صرفه جوئي ها هر سال به سال بعد منتقل و به مصرف توسعه موسسه خواهد رسيد.
ماده 4-وزارت كشاورزي مجاز است با تصويب هيأت وزيران ورود بذري را كه مصلحت نداند ممنوع نمايد و همچنين كشت و تهيه بذور و چغندر قند و پنبه را در مناطق معيني به وسيله اعلان سه ماه قبل از فصل كشت ممنوع و در صرف تخلف كشت ممنوع شده را معدوم سازد.
ماده5- موسسه نمي تواند نهال بذور و مرغوب را به تقاضاي كشاورزان و مالكين بيشتر از قيمت تمام شده بفروشد.
ماده 6- وزارت كشاورزي و وزارت دارائي مامور اجراي اين قانون مي باشد. لايحه قانوني فوق كه مشتمل بر شش ماده و يك تبصره مي باشد در جلسه روز دوشبنه سوم آبان ماه يكهزار و سيصد و سي و هشت شمسي به تصويب مجلس سنا رسيده است.
وظايفي كه به موجب قانون به عهده موسسه قرار داده مي شود به شرح زير بوده است:
1- بررسي هاي به نژادي و به زراعي براي اكثر محصولات مهم زراعي مثل گندم، جو و پنبه، برنج، دانه هاي روغني، ذرت، حبوبات، نباتات علوفه‌اي و كنف.
2- توليد بذور مادري و تهيه بذور گواهي شده به منظور تكثير و تهيه بذر مورد نياز كشور و همچنين ازدياد و توزيع نهال هاي پيوندي از ارقام انتخابي مناسب با شرايط آب و هوائي مختلف كشور.
3- كنترل و گواهي بذوري كه توليد كنندگان بذر براساس ضوابط تعيين شده در وزارت كشاورزي و منابع طبيعي وقت توليد مي‌كنند.
بديهي است كه در آغاز كار مشكلات تهيه امكانات و اراضي به قوت خود باقي بوده اس

ت ولي موسسه در راستاي ايفاي وظايف محوله اقدام به تشكيل 4 اداره كل به شرح زير نمود:
1- اداره كل بررسي هاي باغباني به منظور ازدياد اوليه ارقام ميوه، سبزي و صيفي و سيب زميني.
2- اداره كل بررسي هاي زراعي به منظور بررسي و ازدياد اوليه بذور پنبه، گندم و جو و ذرت و برنج علوفه و حبوبات و ساير نباتات زراعي.
3- اداره كل تكثير و گواهي بذر به منظور كنترل بذور توليدي و صدور گواهي بذر.

4- اداره كل تكثير و توزيع بذر جهت تهيه و توزيع بذور اصلاح شده.
در مرحله بعدي به منظور تجهيز و تكميل امكانات ايستگاهها از نظر ماشين آلات، تأسيسات و تجهيزات، اداره كل امور ايستگاهها نيز در موسسه تشكيل گرديد.
در همين راستا موسسه اقدام به تشكيل لابراتوار اصلاح غلات كرج، لابراتوار اصلاح بذر چغندر قند در كرج، لابراتوار اصلاح ميوه در كرج، لابراتوار اصلاح بذر پنبه در ورامين، لابراتوار اصلاح برنج در رشت، لابراتوار اصلاح خرما در اهواز و گلخانه‌هاي مخصوص اصلاح بذر در كرج و ورامين نمود.
همچنين علاوه بر مركز اصلاح نباتات كرج در ورامين سه ايستگاه درجه يك با هدف تبديل بعدي به مراكز اصلاح نباتات مشابه كرج و ورامين شامل ايستگاه كشاورزي مغان و ايستگاه كشاورزي طرق مشهد- ايستگاه كشاوري داراب فارس تاسيس گرديد. ايستگاه اهواز نيز كه قبلا وجود داشت در همين ايام تبديل به ايستگاه درجه يك شد. ايستگاههاي درجه يك وسعت قابل توجهي داشته و علاوه بر مطالعات و آزمايشاتي كه به ميزان محدودتري درباره اكثر گياهان منطقه و محصولات عمده غذايي و صنعتي به عمل مي‌آورند، نسبت به تهيه بذور اليت و مادري و همچنين تهيه نهال هاي مرغوب و مناسب محل نيز در حدود برنامه هاي ساليانه اقدام مي كردند و محصول آن ها را در دسترس كشاورزان قرار مي دادند. علاوه بر ايستگاه‌هاي درجه يك ايستگاههاي اختصاصي نيز با وسعت 10-5 هكتار تاسيس گرديدند كه براي بررسي ارقام و تهيه بذور و نهالهاي اختصاص داشتند كه با توجه به استعداد و شرايط اقليمي محل بيش از ساير محصولات مورد نياز كشاورزان و باغداران بود.
نهايتاً ايستگاههاي بررسي منطقه‌اي نيز علاوه بر اين مركز تاسيس گرديدند كه بعد از اتمام بررسي ها در مراكز اصلاح نباتات جهت تعيين سازگاري ارقام در مناطق و شرايط اقليمي مختلفي مورد استفاده قرار مي‌گرفتند.
با تأمين نيازها و تجهيزات مورد نياز و به ويژه تأمين نيروي متخصص از يك طرف و افزايش حجم فعاليت ها و بالاخره ضروررت تمركز روي محصولات خاص و افزايش كارآيي و بازده تحقيقات به تدريج تشكيلات موسسه تغيير يافت و به طوري كه در سال 1348 بخش تحقيقات دانه هاي روغني و در سال 1349 بخش تحقيقات ذرت (يونجه) تأسيس گرديدند. در سال 1350، اداره كل بررسي هاي باغباني به بخش تحقيقات باغباني تغيير يافت و از سال 1357 واحد سبزي و صيفي از آن جدا

شده و به صورت بخش تحقيقات سبزي و صيفي ادامه فعاليت داد. در راستاي توسعه فعاليت هاي تحقيقاتي مؤسسه، از سال 1359 بخش تحقيقات حبوبات كه قبلا فعاليت هايي به صورت اداره كل و همچنين طرح حبوبات دانشكده كشاورزي داشت تاسيس گرديد. در سال 1362 در جهت تكميل و توسعه تحقيقات در حال انجام، بخش تحقيقات فيزيولوژي و بيوشيمي و تكنولوژي تاسيس شد و در جهت سرويس دهي به تحقيقات در حال انجام را افزايش كارائي تحقيقات در نيمه دوم همين سال (1362) بخش ژنتيك و آمار نيز در موسسه تاسيس گرديد. به دليل حجم بالاي فعاليت هاي تحقيقاتي و تعدد و تنوع محصولات مختلف سبزي و صيفي و همچنين اهميت روز افزون اين م

حصولات مختلف سبزي و صيفي و همچنين اهميت روزافزون اين محصولات روند توسعه فعاليت هاي تحقيقاتي همچنان ادامه يافت و با توجه به اهميت برخي محصولات براي صادرات و مصرف داخ

لي در سال 1377 بخش تحقيقات سيب زميني، پياز و حبوئبات آبي از اين بخش تفكيك و بخش سبزي و صيفي به ورامين منتقل گرديد. روند توسعه فعاليت هاي تحقيقاتي همچنان ادامه يافت و با توجه به اهميت برخي محصولات يا زمينه‌هاي كاري و لزوم تقويت بيشتر آن‌ها برخي بخش‌ها يا محصولات بخش ها به صورت موسسات تحقيقاتي مستقل تاسيس و از موسسه جدا گرديدند و به طوري كه با توجه به اهميت توليد و صادرات محصولات پسته، خرما و مركبات، در سال 1371 موسسه تحقيقات مركبات در رامسر تاسيس و اين محصولات از موسسه تحقيقات نهال و بذر جدا گرديدند.
همچنين با توجه به نقش ديمكاري در تامين محصولات اساسي كشور از سال 1371 موسسه تحقيقات ديم در مراغه تاسيس و كليه فعاليت‌هاي تحقيقاتي ديم از موسسه تحقيقات نهال و بذر منفك و در اين موسسه متمركز مي گردد. تاسيس موسسه تحقيقات برنج در رشت (1373)، تاسيس موسسه تحقيقات پنبه در گرگان (از سال 1376) و بالاخره تبديل بخش تحقيقات فيزيولوژي و بيوشيمي و تكنولوژي به موسسه تحقيقات بيوتكنولوژي (در سال 1378) از ديگر موارد منفك شده از موسسه تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر در جهت تمركز بيشتر فعاليت هاي تحقيقاتي بر روي محصولات استراتژيكي و صادراتي كشور هستند. لازم به ذكر است كه تشكيلات اين موسسه بجز موسسه بيوتكنولوژي (در سال 1379) در سال 1376 به تصويب رسيده است.
در حال حاضر موسسه تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر شامل بخش هاي تحققاتي زير است:
1- بخش تحقيقات غلات.
2- بخش تحقيقات ذرت و گياهان علوفه‌اي.
3- بخش تحقيقات دانه‌هاي روغني.
4- بخش تحقيقات باغباني.
5- بخش تحقيقا سبزي و صيفي (در ورامين).
6- بخش تحقيقات سيب زميني و پياز.
7- بخش تحقيقات كنترل و گواهي بذر.
8- بخش تحقيقات ژنتيك و ذخائر توارثي (بانك ژن گياهي ملي ايران)

بخش تحقيقات سيب زمين و پياز:
مقدمه:
همزمان با تاسيس موسسه تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر در سال 1339 تحقيقات مربوط به محصولات سيب زميني و پياز نيز بر مبناي يك برنامه مدون ابتدا براي شناخت ارقام بومي و محلي و سلكسيون و خالص سازي آن‌ها شروع و سپس با ورود ژرم پلاسم هاي جديد سيب زميني و پياز و ساير محصولات سبزي و صيفي برنامه شناخت ارقام مناسب جديد و سازگار خارجي از طريق روش هاي علمي و آزمايشات مقايسه ارقام و تعيين نيازهاي زراعي ارقام، توليد بذر مادري و توزيع بذر

گواهي شده در قالب برنامه بررسي‌هاي باغباني پي ريزي گرديد. از سال 1358 بخش تحقيقات سبزي و صيفي به طور مستقل فعاليت‌هاي خود را تحت مديريت و موسسه اصلاح و تهيه نهال و بذر ادامه داد. در سال 1376 براساس تصميمات متخذه در شوراي عالي سياستگذاري سازمان تات تحقيقات سبزي و صيفي به مركز تحقيقاتي ورامين منتقل گرديد و فعاليت هاي تحققاتي محصولات سيب زميني، پياز و حبوبات ابي تحت عنوان بخش تحقيقات سيب زميني و پياز در كرج فعاليت خود را شروع نمود. فعاليت هاي تحقيقاتي اين محصولات قبل از انقلاب اسلامي علاوه بر

كرج در چندين ايستگاه تحقيقاتي توسط 20 كارشناس انجام مي گرديد و در حال حاضر مسئوليت اجراي طرح هاي تحقيقاتي و برنامه توليد بذر كشور بر عهده 36 نفر كارشناس و عضو هيأت علمي مي باشد. اين بخش از ديرباز با مركز بين المللي سيب زمين (CIP) در زمينه آموزش و تبادل ژرم پلاسم ارتباط داشته است. مهمترين اولويت ها و برنامه هاي تحقيقاتي محصولات اين بخش به تفكيك ارائه مي‌گردد.
1-سيب زميني
سيب زميني در جهان پس از گندم، ذرت و برنج مقام چهارم را از نظر ميزان توليد دارد و در ايران پس از گندم مقام دوم را به خود اختصاص داده است. از نظر ارزش غذايي و توليد پروتئين و انرژي در واحد سطح تقريبا در بين كليه محصولات زراعي بي رقيب است. سطح كشت آن در سال 1339 در حدود بيست هزار هكتار و عملكرد آن 8/4 تن در هكتار بود. با تاسيس موسسه تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر در سال 1339 پس از 4 دهه تلاش هاي ترويجي و تحقيقي سطح زير كشت آن به 160 هزار هكتار با ميانگين عملكرد 23 تن در هكتار رسيده است. ميانگين عملكرد جهاني سيب زميني 16 تن در هكتار و ميانگين عملكرد د رايران 7 تن بيشتر از مقدار مذكور مي باشد.
تحقيقات انجام شده بر روي سيب زميني به طور پراكنده و محدود از سال 1339 شروع گرديد و تا سال 1358 به دليل نداشتن اهميت در جيره غذايي و كشت و زرع آن به عنوان يك محصول باغي نسبتا لوكس طبقه بندي شده و فعاليت هاي تحقيقاتي مربوطه نيز در بخش تحقيقات باغباني

انجام شده است. تحقيقات منظم و پي گير سيب زميني به منظور بدست آوردن ارقام مناسب براي كشت در ايران و همچنين بهبود تكنيك هاي كشت از سال 1349 شروع شده است. به موازات افزايش اهميت محصول سيب زميني در كشور در سال 1358 تحقيقات سيب زميني از باغباني جدا شده و بخشي تحت عنوان بخش سبزي و صيفي و سيب زميني در موسسه تكميل مي گردد. بالاخره در اسفند ماه 1376 بخش تحققات سيب زميني و پياز از سبزي و صيفي تفكيك گرديد. به

طور كلي تحقيقات سيب زميني از زمان شروع فعاليت هاي تحقيقاتي چهار هدف اصلي را دنبال كرده است:
1- به نژادي: معرفي ارقام مناسب سيب زمين از نظر مقاومت به بيماري، تنش‌هاي زنده و غير زنده به طوري كه داراي عملكرد مطلوب و كيفيت قابل قبول براي مصرف كننده باشند.
2- توليد بذر سالم: در طبقات مادري و گواهي شده توليد بذر سيب زميني برخلاف بسياري از محصولات زراعي امري كاملا تخصصي بوده و نقش آن در افزايش كمي و كيفي محصول توليدي به حدي است كه در تمام دنيا مسايل به زراعي و حتي به نژادي را تحت اشعاع قرار داده است تاكنون كليه بذرهاي مادري كشور توسط موسسه تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر توليد شده و در زمينه توليد بذر گواهي شده نيز اقدام به عقد قرارداد با بخش‌هاي خصوصي نموده و نظارت و كنترل فني را عهده دار بوده است.
3- مسائل به زراعي: اهداف تحقيقاتي در اين زمينه بسيار گسترده بوده و كليه مسائل و مشكلات مبتلا به مزرعه از كاشت تا برداشت را شامل مي شود.
4- نگهدراي سيب زميني در انبار (انبارداري)
تحقيقات و دستاوردهاي سيب زميني در دهه 40:
سطح زير كشت محصول در ابتداي دهه، 20605 هكتار و در پايان دهه به 48593 هكتار رسيده است روند عملكرد نيز سير صعودي داشته و از 8/4 تن در هكتار به 7 تن افزايش يافته است علت افزايش عملكرد در اين دهه عمدتاً ترويج يافته‌هاي تحقيقاتي در زمينه روش هاي زراعي و آبياري بوده است. در اواسط دهه نقش بذر سالم در افزايش كمي و كيفي محصول نيز مورد توجه قرار گرفته و در مجموع حدود 3012 تن بذر مادري توسط موسسه توليد و در اختيار كشاورزان قرار گرفت. در زمينه به نژادي اقدام زيادي صورت نگرفته و كليه طرح هاي تحقيقاتي انجام شده به زراعي بوده و بر روي دو رقم بومي شده اسلامبولي و پشندي صورت گرفته است.
تحقيقات و دستاوردهاي سيب زميني در دهه 50:
ميانگين سطح زير كشت ساليانه سيب زميني در اين دهه 58022 هكتار مي باشد كه نسبت به دهه قبل حدود دو برابر افزايش يافته است بخشي از اين افزايش سطح زير كشت ناشي از بالا رفتن عملكرد و سود آور شدن زراعت سيب زميني مي باشد. در اواخر اين دهه عملكرد سيب زميني به 8/11 تن در هكتار رسيد. مجموع توليد بذر مادري در اين دهه 1862 تن مي باشد كه نسبت به دهه قبل 1150 تن كاهش نشان مي دهد. بنابراين نقش بذر مادري توليدي در افزايش عملكرد چندان قابل توجه نبوده و افزايش عملكرد عمدتا به دليل ترويج يافته هاي تحقيقاتي در زمينه‌هاي به زراعي و نيازهاي كودي، آبياري و از همه مهمتر ارقام جديد بوده است. مهمترين ارقام معرفي شده در اين دوره عبارتند از:
1- كوزيما 2-آلفا 3-آري 4-بينچي

برخي از اين ارقام همانند كوزيما به دليل سازگاري به شرايط اقليمي ايران هم اكنون نيز در مناطقي مانند اصفهان در سطح نسبتا وسيعي كشت مي شوند. اين رقم از نظر طول دوره رشد نيمه ديررس محسوب شده و به شرايط هاي خشكي و رطوبتي متحمل است. غده هاي آن بزرگ و به شكل تخم مرغي تا گرد بوده و عمق چشم ها بر روي غده در حد متوسط مي باشد. رنگ گوشت آن زرد و داراي بافت مستحكمي مي باشد.
در اين دهه روش‌هاي كشت كرتي (غرقابي) و فاروپي (جوي و پشته) جنبه‌هاي مختلف نظير

عملكرد، ميزان مصرف آب، هزينه‌هاي توليد و سلامت محصول مورد تحقيق قرار گرفته و يافته هاي مربوط به كشاورزان انتقال يافته است. در اواخر اين دهه موسسه از طريق بخش خصوصي اقدام به توليد 3338 تن بذر سيب زميني در طبقه گواهي شده نموده است كه اثرات آن بر عملكرد در ابتداي دهه سوم آشكار مي شود.
در اين دوره سهم ارقام معرفي شده در افزايش عملكرد حداقل 50% بوده است به عبارت ديگر ارقام معرفي شده باعث افزايش محصول به ميزان 4/2 تن در هكتار شده و در سطح كشور به ميزان 182000 تن توليد سيب زميني را افزايش داده است.
از مهمترين دستاوردهاي تحقيقاتي اين دوره در زمينه توليد بذر طرح سالم سازي ارقام بومي پشندي و اسلامبولي مي باشد كه با همكاري كارشناسان آلماني در سال 1351 شروع شده و حدود 220 تن بذر مادري عاري از بيماري از رقم پشندي توليد گرديد.
تحقيقات و دستاوردهاي سيب زميني در دهه 60:
سطح زير كشت سيب زميني در ابتداي دوره 87000 هكتار و در انتهاي آن به 149 هزار هكتار رسيده است. همچنين ميزان عملكرد در هكتار كه در ابتداي دوره 12 تن بود، در آخر دهه به 17 تن افزايش يافته است. به عبارت ديگر ميزان توليد در واحد سطح حدود 142 درصد افزايش نشان مي دهد. براساس آمارهاي بانك اطلاعات FAO- Agrostat ميانگين مصرف سرانه در سال در طي دوره 32 كيلوگرم مي باشد كه نسبت به دهه قبل حدود 150 درصد رشد نشان مي دهد.
در اين دوره طرح هاي تحقيقاتي زيادي در زمينه مسايل به زراعي مانند تاريخ كاشت، تعيين نيازهاي كودي ارقام مختلف، روش هاي آبياري و زمان و روش هاي سرزني محصول، انبارداري و توليد بذر انجام شده است. در زمينه به نژادي نيز ارقام زيادي در طي اين دوره معرفي شده اند كه هم اكنون بسياري از مناطق سيب زميني كاري كشور را اشغال كرده اند. مهمترين اين ارقام عبارتند از: 1- دزيره 2-باراكا 3-آئولا 4-ديامانت
5-مورن 6-فاموزا 7-دراگا 8-اسپارتان.
رقم دزيره عليرغم عملكرد بالا و كيفيت خوراكي مطلوب به دليل قرمز بودن پوست آن نتوانست سطح زير كشت زيادي را اشغال نمايد ولي رقم باراكا هم اكنون در استان سمنان رقم اصلي محسوب مي شود و ارقام ديگري مانند آئولا،مورن و دراگا تقريبا در اكثر مناطق كشور كشت مي شوند رقم آئولا به دليل بالا بودن ماده خشك و زرد بودن گوشت آن علاوه بر مصرف تازه خوري مورد استقبال كارخانه چيپس نيز مي باشد. اين رقم داراي پوست زرد تيره با چشم هاي سطحي و طول دوره

رشد حدود 150 روز (ديررس) است. عملكرد آن و خاصيت انباري آن در حد مطلوبي قرار دارد. در طي اين دوره حدود 2700 تن بذر مادري سيب زميني از ارقام معرفي شده توسط موسسه توليد و به سيستم توليد بذر كشور تزريق شده است. براساس نتايج طرح هاي تحقيقاتي انجام شده تقريبا كليه ارقام معرفي شده نسبت به ارقام مورد استفاده در دهه قبل حدود 4-3 تن در هكتار افزاي

ش محصول نشان مي دهند. به عبارت ديگر سهم ارقام معرفي شده در افزايش عملكرد كشور در طي اين دوره 80% . بقيه موارد يعني توليد بذر سالم و نكات به زراعي 20% عملكرد را بالا برده‌اند. در طي اين دهه نيز مسئوليت توليد شده بذر گواهي شده با موسسه بوده است.
تحقيقات و دستاوردهاي سيب زميني در دهه 70‍:
سطح زير كشت سيب زميني در ابتداي دهه 141 هزار هكتار مي باشد و در آخر دهه به 160 هزار هكتار افزايش يافته است. از سال 1375 به منظور عرضه سيب زميني در زمستان طرحي تحت عنوان استمرار توليد سيب زميني به اجرا درآمد. كه براساس آن ساليانه حدوداً از 15 هزار هكتار در مناطق مستعد و گرمسيري كشور در زير مدار 29 درجه و برخي از مناطق استان گلستان و مازندران براي اولين بار در مهرماه به كشت سيب زميني اختصاص يافت. در اين مناطق طرح هاي تحقيقاتي زيادي در زمينه پيش جوانه دار كردن سيب زمين عمق كشت، معرفي ارقام مناسب، تراكم و غيره انجام گرديد. مهمترين مشكل توليد در مناطق اجراي طرح‌هاي استمرار عدم وجود بذر پيش جوانه دار شده در مهرماه بود زيرا سيب زميني برداشته شده در مهرماه به دليل داشتن خواب (Dormancy) در صورت كاشته شدن با تاخير سبز شده و با توجه به گرماي هوا درصد زيادي از غده‌ها در زير خاك دچار گنديدگي مي شدند. بوته هاي سبز شده نيز به دليل تك ساقه‌اي شدن عملكرد چنداني نداشتند. بر اين اساس در شروع كار تعداد زيادي از كشاورزان متضرر و نااميد شدند. موسسه اصلاح بذر در سال 1375 علاوه بر ارائه نتايج روش هاي مختلف شكستن دوره خواب سيب زميني در سمينار برگزار شده در استان هرمزگان طرحي ارائه داد كه بر اساس آن در مناطق گرمسيري شيراز و اصفهان در بهمن و اسفند ماه هر سال اقدام به كاشت بذر نموده و محصول توليدي را كه در خرداد ماه سال بعد برداشت مي‌شود به عنوان بذر مناطق طرح‌هاي استمرار در جنوب كشور مورد استفاده قرار مي دهند. زيرا غده‌هاي برداشت شده در خرداد و اوايل تيرماه فرصت كافي براي شكستن دوره خواب و رسيدن به سن فيزيولوژيكي مناسب كشت را دارا خواهند بود. هم اكنون اين طرح عملي شده و ميانگين عملكرد كشت‌هاي پائيزه‌ (مهرماه) كه در بهمن ماه برداشت مي شوند حتي از ميانگين عملكرد كشت بهاره كشور نيز بالاتر است. اثرات اجراي برنامه ارائه شده به حدي بود كه ميانگين توليد را در منطقه از 10 تن به حدود 25 تن در

هكتار ارتقا داد و به عبارت ديگر عرضه سيب زميني در بهمن ماه كه گرانترين زمان قيمت سيب زمين در بازار مي باشد به ميزان 225 هزار تن افزايش يافته است.
در اين دوره دستور العمل مديريت نگهداري سيب زميني خوراكي و بذري در انبار تهيه شده و در قابل كلاس هاي آموزشي و بازديد از سردخانه ها و انبارهاي معمولي آموزش هاي لازم به كشاورزان داده شد و با توجه به امكانات طبيعي موجود د رهر منطقه نمونه هايي از انبار هاي نيمه فني ارزان قيمت توسط بخش خصوصي احداث گرديد.
در زمينه توليد بذر عاري از بيماري تحقيقات زيادي بخصوص در مورد كشت بافت صورت گرفته وليبه دليل عدم امكانات مالي در حال حاضر امكان توليد سيب زميني عاري از بيماري در سطح وسيع مقدور نيست در سطح تحقيقاتي هسته اوليه حدود 15 رقم عاري از ويروس از طريق كشت مريستم توليد گرديد كه اميد است اين برنامه تداوم يافته و كلكسيوني كه با نام بانك In- Vitro تشكيل شده است غني تر شود اين بانك گياهچه هاي اوليه مورد نياز جهت تكثير در سطح تجاري را تامين خواهد كرد.
ميانگين توليد كشور در اواخر دهه به 23 تن در هكتار رسيده است كه نسبت به ابتداي دهه كه 5/17 تن بوده و 131 درصد رشد داشته است. اين افزايش رشد ناشي از فعاليت هاي توليدي اجرايي و تحقيقاتي به شرح زير بوده است:

1) توليد بذر سالم:
ميزان توليد بذر مادري در طي دهه حدود 12 هزار تن بوده است كه نسبت به دهه قبل 444 درصد افزايش نشان مي دهد. در اواخر اين دوره برنامه‌هاي جامعي براي توليد بذر سيب زميني مورد نياز كشور تدوين و اجرا گرديد كه نقش موسسه درآن كليدي بوده است. در همين قالب حدود 70 نفر بازرس سيب زميني با همكاري اين موسسه، سازمان حفظ نباتات، موسسه بررسي آفات و در رأس آن ها دفتر سبزي و صيفي تربيت شده‌اند. نثش بذرهاي توليدي در سلامت و كيفيت

محصولات عرضه شده به بازار كاملات ملموس بوده و از نظر عملكرد نيز حدود 40 درصد از افزايش عملكرد مربوط به توليد بذر سالم در كشور بوده است. غليرغم آنكه قيمت جهاني سيب زميني خوراكي در سال هاي 97-1995 هر تن 157 دلار بوده است ولي قيمت سيب زميني بذري وارداتي هر كيلو حدود 4/1 دلار تمام مي شود و بنابراين قيمت سيب زميني بذري توليد شده توسط موسسه با توجه به استانداردهاي توليدي در طي اين دوره حدود 17 ميليون دلار بوده است و

سهم بذرهاي مادري توليد شده در افزايش عملكرد سيب زميني خوراكي كشور ساليانه به 432 هزار تن بالغ مي‌شود.

2)معرفي ارقام پرمحصول:
معرفي ارقام پرمحصول و داراي كيفيت بالا در اين دهه نيز ادامه يافته كه مهمترين آن‌ها عبارتند از: 1-آگريا 2-آرنيدا 3- پيكاسو 4-نورينا
5-آژاكس 6-كنكورد 7-ويتال 8-مارفونا
ارقام آرنيلا، نويتا آژاكس و كنكورد به عنوان ارقام زودرس با دارا بودن دوره خواب كوتاه براي توليد سيب زميني تازه خوري بخصوص در مناطق اجراي طرح هاي استمرار توليد سيب زميني و كشت زمستانه در مناطق نيمه گرمسيري كشور مناسب هستند. رقم اگريا به علت داشتن عملكرد بالا رنگ گوشت زرد بخش الاعظم سطح زير كشت بهاره را تسخير كرده و علاوه بر تامين سليقه مصرف كنندگان به دليل داشتن ماده خشك بالا و ساير صفات كيفي براي سرخ كردن و تهيه خلال (فرانچ فريز) و چيپس مورد استقبال وسيع صنايع تبديلي قرار گرفته است.
رقم مارفونا نيز به دليل پتانسيل عملكرد بالا و زودرسي هم اكنون بعد از رقم آگريا دومين رقم از نظر سطح زير كشت در كشور مي‌باشد.
جمع بندي نتايج آزمايشات مقايسه ارقام پر محصول معرفي شده با ارقام قبلي نشان مي دهد كه حدود 40% از مجموع افزايش عملكرد در اين دهه ناشي از نقش ارقام جديد مي باشد و به عبارت ديگر 432 هزار تن افزايش توليد كشور در طي اين دهه سهم ارقام جديد مي باشد و حدود 20 درصد ديگر از افزايش عملكرد يعني 192 هزار تن از كل محصول توليدي سيب زميني كشور و مربوط به روش هاي جديد آبياري مصرف علف كش و مسايل به زراعي بوده است.
خلاصه اي از جايگاه تحقيقات و توليد سيب زميني در كشور:
در بدو تاسيس موسسه عملكرد سيب زميني 8/4 تن در هكتار و هم اكنون حدود 23 تن در هكتار برآورد مي شود. توليد كل كشور نيز در سال 1339 حدود 96 هزار تن بوده است و هم اكنون بيش از 6/3 ميليون تن تخمين زده مي‌شود. ضريب خودكفايي در زمينه سيب زمين خوراكي نيز 103 درصد برآورده مي شود. همه اين دستاوردهاي قابل توجه مستقيم و يا غير مستقيم مرهون تحقيقات انجام يافته در طي 4 دهه فعاليت اجرايي و تحقيقاتي موسسه بوده است. مصرف سرانه سيب زميني در سال 1339 حدود 6 كيلوگرم و هم اكنون 45 كيلوگرم مي باشد. بخش اعظم دلايل افزايش سطح زير كشت سيب زميني از 20 هزار هكتار به 160 هزار هكتار در طي 4 دهه مربوط به سودآور شدن زراعت سيب زميني است. روند رو به ازدياد رشد جمعيت كشور ايجاب مي‌كند براي اين محصول از نظر توليد انرژي و پروتئين در واحد سطح در بين محصولات زراعي بي رقيب مي باشد

. سرمايه گذاري تحقيقاتي متناسبي صورت گيرد. تحقيقات انجام شده در طي دهه باعث شده است كه ميانگين عملكرد كشور از ميانگين عمكرد جهاني 7 تن بالاتر برود. مزيت هاي نسبي اين محصول در زمينه توليد و رقابت با توليد كنندگان و صادركنندگان جهاني آن سرمايه گذاري اساسي تري را در امر تداوم تحقيقات آن ايجاب مي نمايد. عليرغم عبور كشور از مرز خودكفايي در زمينه

توليد سيب زميني خوراكي هم اكنون ساليانه به طور ميانگين حدود نيم ميليون دلار صرف واردات هسته اوليه بذور كشور مي شود كه با توجه به امكانات بالقوه و بالفعل موجود در صورت سرمايه گذاري اين معضل نيز حداكثر در ظرف 3 سال قابل حل خواهد بود. هسته اوليه بذر سالم مورد نياز كشور حدود 600 تن برآورد مي شود. كه بهترين و آسان ترين راه حل آن استفاده از تكنيك هاي كشت بافت مي شود. هسته اوليه مذكور پس از چند نسل تكثير متوالي در مزارع و مناطق ايزوله كل بذور مورد نياز كشور را كه 470 هزار تن برآورد مي شود تامين خواهد كرد.

جدول روند وضعيت توليد ومصرف سيب زميني
در سالهاي 1379-1339

سال سطح زير كشت ميزان توليد(تن) نسبت افزايش توليد در هر دهه به دهه قبل عملكرد (تن در هكتار) مصرف سرانه (كيلوگرم)
1339 20605 98321 - 77/4 6
1349 46304 347280 353 5/7 10
1379 160000 3680000 141 23 45

جدول روند وضعيت عملكرد سيب زميني و سهم هر دسته از فعاليت هاي تحقيقاتي در افزايش عملكرد (1379-1339)
سال سطح زير كشت ميزان توليد(تن) نسبت افزايش توليد در هر دهه به دهه قبل عملكرد (تن در هكتار) مصرف سرانه (كيلوگرم)
1339 77/4 - - - -
1349 5/7 157 - 80 20
1359 11 147 50 30 20
1369 5/17 159 80 10 10
1379 23 131 40 20 40

ارتباطات بين المللي بخش:
بخش تحقيقات سيب زميني تاكنوندر خصوص تبادل اطلاعاتي علمي و ژرم پلاسم با كشورهاي مختلفي نظير كره، آمريكا، هلند، آلمان، فرانسه، ايرلند و انگلستان ارتباط داشته و تعدادي از كارشناسان و محققين ايراني بخصوص در كشورهاي هلند المان دوره هاي آموزشي كوتاه مدت را در زمينه هاي مختلف توليد و اصلاح سيب زميني گذرانده‌اند و هم چنين با مركز بين المللي سيب زمين (CIP) واقع در كشور پرو قرارداد همكاري‌هاي دو جانبه امضا شده كه تاكنون 6 نفر از محققين كشور جهت طي دوره‌هاي آموزشي كوتاه مدت است به كشور ماكور اعزام شده و رژيم پلاسم هاي زيادي جهت بررسي هاي تحقيقاتي وارد كشور شده است.
2-پياز:
سطح زير كشت محصول در جهان بر اساس آخرين آمار فائو بيش از 2/2 ميليون هكتار و ميزان توليد آن بيش از 36 ميليون تن اعلام شده است. در ايران سطح زير كشت و ميزات توليد پياز خوراكي به ترتيب 5/55 هزار هكتار و 7/1 ميليون تن برآورد شده است. با توجه به مبدا اين محصول كه آسياي

مركزي و كشورهايي مانند ايران، افغانستان و پاكستان مي باشد وجود توده‌هاي بومي متنوع از لحاظ تندي، رنگ و شكل و خاصيت انبارماني موجب جلب توجه محققان به امر شناسائي و ارزيابي آن ها شده است و امروز كمتر استاني را از كشور مي توان يافت كه داراي توده هاي محلي و بومي ارزيابي شده است.
با عنايت به تاثير كاربرد نتايج تحقيقاتي در كشور امروز علاوه بر خود كفائي كشور از لحاظ توليد بذر ارقام با گرده افشاني آزاد نرخ خودكفائي پياز خوراكي بر 8/106 درصد برآورد شده است و اميد آن مي رود كه در آينده بتوان شاهد صادرات برنامه ريزي شده اين محصول بود.
تحقيقات و دستاوردهاي پياز در دهه 40:
سطح زير كشت محصول در ابتداي اين دهه 13 هزار هكتار و در پايان دهه به 4/24 هزار هك

تار رسيد. روند افزايش عملكرد نيز سير صعودي داشته و حدود 8 تن در هكتار به 10 تن در هكتار افزايش يافته است. د راين دهه مصرف سرانه پياز از 8/3 كيلوگرم در سال به 3/7 كيلوگرم رسيده است. افزايش عملكرد اين دهه در نتيجه فعاليت‌هاي به نژادي و به زراعي و توليد بذر مادري مي‌باشد. فعاليت‌هاي به نژادي بر روي شناسائي و جمع آوري توده‌هاي بومي و ارقام خارجي و واردتاتي و نيز سلكسيون و خالص سازي ارقام بومي برتر متمركز بوده است. آزمايشات مقدماتي مقايسه توده‌هاي بومي و ارقام خارجي در بيش از 20 ايستگاه سبزي در مناطق مختلف كشور انجام پذيرفته شد. در مناطق مختلف كشور انجام گرفته و منتج به معرفي توده هاي بومي برتر از لحاظ عملكرد عمر انباري و بازار پسندي و ساير صفات مانند، آذرشهر، سفيدكاشان، قرمزري، شماره 1 كرج و همچنين ارقام خارجي مانند وايت سوئيت اسپانيش، كريستال وايت واكس، ارلي يلوگلوب وارلي گرانو شده است. اقدام بعدي در اين دهه سلكسيون و خالص سازي رقم آذرشهر و سفيد كاشان و بعضي از ارقام محلي برتر بوده است. متعاقب اين اقدامات مصرف بذر اصلاح شده قرمز آذرشهر و سفيد كاشان در اكثر مناطق پياز كاري رايج گردد.
علاوه بر فعاليت‌هاي به نژادي و تعيين ارقام مناسب براي شرايط اقليمي كشور آزمايشات به زراعي از جمله تعيين تاريخ ها و فاصله كشت مناسب و تعيين نياز كودي ارقام برتر در مناطق كرج،

اصفهان، عراقي محله گرگان، اروميه و خرم آباد، زابل، داراب، مغان و همدان و بجنورد مياندوآب، ورامين، طرق مشهد، ايرانشهر و خاش انجام گرفته است. از مهمترين دستاوردهاي به زراعي ذيل قابل ذكر است:
(دستيابي به تاريخ مناسب كشت ارقام سفيد كاشان، قرمز آذرشهر و قرمز ري در مناطق سردسير (نيمه اسفند تا نيمه فروردين)
دستيابي به تاريخ مناسب كشت رقم سوئيت اسپاپنيش در مناطق جيرفت و مغان (اول تا بيستم مهرماه)
تحقيقات و دستاوردهاي پياز در دهه 50‍:
سطح زير كشت محصول و عملكرد در آخر اين دهه به ترتيب 38 هزار هكتار و 16 تن در هكتار مي باشد. مصرف سرانه نيز از 3/7 كيلوگرم در دهه گذشته به ميزان12 كيلوگرم در سال افزايش يافت. فعاليت هاي به نژادي در اين دوره شامل شناسائي و خالص سازي ارقام بومي و با استفاده از روش‌هاي اصلاحي (سلكسيون توده‌اي) و همچنيني انجام آزمايشات مقايسه ارقام بومي و ارقام وارداتي خارجي ادامه مي يابد. از جمله به سلكسيون و خالص سازي توده محلي اصفهان و معرفي ارقام روز كوتاه را مهرمز، بهبهان و رقم خارجي تگزاس ارلي گرانو كه در آزمايشات مقايسه ارقام مناسب كشت در مناطق جنوبي كشور مي باشند مي توان اشاره نمود.
در خصوص توليد بذر اصلاح شده پيازهاي روز بلند مناسب كشت بهاره (قرمزآذرشهر سفيد كاشان). گفتني است هرساله حدود يك تن بذر مادري توليد شده است. افزايش عملكرد مشاهد شده در اين دهه به دليل ترويج يافته‌هاي تحقيقاتي در زمينه‌هاي به زراعي، ‎آبياري نيازهاي كودي و نيز استفاده از ارقام اصلاح شده پر محصول بوده است.
تحقيقات و دستاوردهاي پياز در دهه 60:
در اين دهه نيز سير صعودي افزايش سطح زير كشت و عملكرد در هكتار قابل ملاحظه است به طوري كه در سال 1369 به ترتيب 45 هزار هكتار و 24 تن در هكتار بوده است. اين روند در خصوص معرف سرانه نيز صادق است. (مصرف سرانه در سال 1369، 15 كيلوگرم بوده است.)
در اين دهه علاوه بر فعاليت هاي به نژادي كه شامل سلكسيون و خاصل سازي ارقام روز بلند بوده است اقدام به سلكسيون وخالص سازي پيازهاي روز كوتاهي مانند پياز را مهرمز و بهبهان به ر

وش سلكسيون توده‌اي شده است. لازم به ذكر است كه در اواخر اين دهه در خوزستان در بيش از 3000 هكتار از اراضي زير سد دز شامل مناطق را مهرمز، شوش، شوشتر، هنديجان و بهبهان رقم اصلاح شده رامهرمز رقم تگزاس ارلي گرانو با توليد حدود 60000 تن كشت مي شده است. همچنين در اين دهه اولين بار بذر پياز روز كوتاه رقم خارجي تگزاس ارلي گرانو در داخل كشور در مركز صفي آباد خوزستان توليد گرديد و در آزمايشي با نمونه خارجي اين رقم مقايسه گرديد بتدريج نشان داد بذر خارجي رقم تگزاس نسبت به بذر پياز رقم تگزاس براي توليد داخل برتري نداشته است (ارقام روز كوتاه مناسب كشت پاييزه در مناطق جنوبي كشور هستند و در هنگام برداشت محصول در فصل بهار خلاء بازار را به دليل اتمام پيازهاي انباري برطرف كرده و باعث كاهش قيمت پياز در كشور مي شوند).
علاوه بر فعاليت هاي به نژادي فعاليت هاي به زراعي شامل آزمايشات تعيين فاصله و تاريخ كشت مناسب تعيين نياز غذايي ارقام و تعيين نياز آبي و روش‌هاي آبياري و … انجام گرفته است. براي نمونه مي توان به تعيين ميزان مصرف بذر در شكت مكانيزه كه در جنوب كشور (خوزستان) متداول است اشاره نمود. كه ميزان 5 كيلوگرم بذر در هكتار با فاصله 25 سانتي متر توصيه شده است.
تحقيقات و دستاوردهاي پياز در دهه 70:
سطح زير كشت در پايان اين دهه به بيش از 5/55 هزار هكتار رسيده و افزايش عملكرد نيز سير صعودي داشته و از 24 تن به 30 تن در هكتار رسيده است. مصرف سرانه پياز به 20 كيلوگرم در سال افزايش يافته است. در اين فعاليت هاي به نژادي شامل سلكسيون و خالص سازي ارقام بومي ادامه يافته و بذر اصلاح شدة پيازهاي سركرة برازجان، سفيدساري، سفيدگرگان، كمرة خمين و ديگر ارقام توليد شده است. در اين دهه براي اولين بار اينبردلاين هاي 16 رقم پياز برتر

ايراني ايجاد شده كه در توليد بذر سينتتيك و هيبريد به كار خواهد رفت. در آزمايشات مقايسه ارقام خارجي رقم‏هاي هيبريد روز كوتاه خارجي مانند رقم پريماورا و ساوانا سوئيت و .. معرفي گرديده‏اند و در حال حاضر رقم پريمادرا در سطح وسيعي در مناطق جنوبي كشت مي شود.
در اين دهه آزمايشات به زراعي جهت تعيين نيازهاي زراعي و فيزيولوژيك براي استفاده از حداكث

ر پتانسيل عملكرد كمي و كيفي ارقام پياز با راههاي مقرون به صرفه و با حفظ محيط زيست صورت گرفته است كه با آزمايشات زير مي توان اشاره كرد:
تعيين تاريخ كشت مناسب، روش و سيستم كشت، تراكم بذر (جهت توليد پياز بذري يا پياز خوراكي)، تعيين نيازهاي غذائي و الگوي مناسب تغذيه ارقام، نحوه و ميزان آبياري. نحوة پيشگيري و تعيين مناسب‏ترين روش‏هاي مبارزه باآفات و بيماري‏ها و علف‏هاي هرز و تعيين مناسب‏ترين روش‏هاي نگهداري پياز در انبار.
در اين دهه با مركز بين المللي AVRDC براي تبادل ژرم پلاسم همكاري بعمل آمده است.
3-حبوبات:
فعاليت هاي تحقيقاتي موسسه تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر بر روي گونه‌هاي مختلف حبوبات از سال 1342 با همكاري دانشكده كشاورزان كرج آغاز گرديد. دانشكده با همكاري ساير مراكز بين المللي و همچنين كارشناسان اين موسسه اقدام به جمع آوري توده هاي مختلف بومي حبوبات در ايران و نيز دريافت نمونه هايي از ساير نقاط جهان نمود. به طوري كه حدود1200-1000 نمونه جمع آوري شد و در نتيجه اين فعاليت هاي مشترك چندين رقم از گونه هاي مختلف حبوبات نامگذاري و معرفي گرديدند.
پس از انقلاب شكوهمند اسلامي كشت حبوبات بيش از پيش مورد استقبال كشاورزان قرار

گرفت و تقاضاي دريافت بذرهاي اصلاح شده حبوبات افرايش يافت. به منظور پاسخ به نياز روز افزون كشاورزان از اواخر سال 1358 بخش تحقيقات حبوبات در موسسه تشكيل گرديد. در ابتدا فعاليت هاي تحقيقاتي محدود به كرج و چند ايستگاه تحقيقاتي بوده ولي به تدريج دامنه فعاليت آن گسترش يافت.
با تشكيل بخش برنامه هاي تحقيقاتي حبوبات با ده محقق و ده نفر تكنسين در ستاد و با تع

داد حدود 24 نفر محقق و تكنسين در بيش از 20 ايستگاه تحقيقاتي در كشور آغاز شد. در ابتدا فعاليت هاي تحقيقاتي حبوبات بر روي شش گونه نخود، عدس، لوبيا چشم بلبلي، ماش و باقلا با دريافت ژرم پلاسم از مراكز تحقيقات بين المللي و انجام آزمايشات بر روي آن ها آغاز شد. در سال 1373 با سياستگذاري سازمان تحقيقات آموزش و ترويج كشاورزي تحقيقات نخود و عدس رسماً به موسسه تحقيقات ديم واگذار گرديد. از اسفندماه 1376، تحقيقات لوبيا، ماش و باقلا در قالب واحد حبوبات با حدود ده محقق و هفت تكنسين در بخش تحقيقات سيب زميني و پياز در حبوبات آبي، ادامه يافت.
تحقيقات و دستاوردهاي حبوبات در دهه 50:
در اين دهه فعاليت هاي تحقيقاتي حبوبات در زمينه هاي به زراعي، به نژادي و توليد بذر مادري محصولات شش گانه لوبيا، ماش، لوبيا چشم بلبلي باقلا نخود و عدس آغاز گرديد.
در زمينه به زراعي تعيين تاريخ مناسب كاشت حبوبات تعيين مناسب ترين تراكم كاشت گونه‌هاي مختلف تعيين نيازهاي غذايي و آبي اين محصولات و اجراي طرح هاي تحقيقي- ترويجي به منظور مقايسه برتري ارقام اصلاح شده با ارقام محلي از اهداف عمده اين دهه مي باشد.
تحقيقات به نژادي با اولويت شناسائي ارقام مناسب و سازگار با شرايط آب و هوايي مناطق توليد، دستيابي به ارقام مناسب برداشت مكانيزه و نيز متحمل به تنش هاي زنده و غير زنده اجرا شده است.
در زمينه توليد بذر مادري در اين دهه براي تمام گونه هاي مورد تحقيق حدود 60 تن بذر در سال توليد شده است . از مهمترين دستاوردهاي اين دهه معرفي رقم باقلاي بركف در سال 1363 مي باشد. اين رقم دانه درشت و داراي عملكرد بالا (حدود 5 تن در هكتار) و سازگار با شرايط آب و هوايي مناطق شمالي كشور مي باشد. تاثير معرفي اين رقم به حدي است كه تمام كشاورزان مناطق شمالي ايران در مازندران، گلستان و گيلان از اين رقم به جاي رقم هاي تجاري مرسوم استفاده كرده و از عملكرد آن رضايت كامل داشتند.
از ديگر دستاوردها و يافته هاي قابل اشاره در اين دهه مي توان دستيابي به ارقام اميدبخش ذيل اشاره نمود:
لوبيا چيتي Cos-16: مبدا اين رقم كلمبيا است. ارتفاع بوته 50-40 سانتي متر متحمل به ويروس موزائيك و مقاوم به ريزش است. دوره رشد آن 90 روز با عملكرد حدود 3 تن در هكتار است. و مناسب برداشت مكانيزه مي باشد. فواصل مناسب آن 50*10 سانتي متر است، منطقه عمده كاشت اين رقم زنجان است.

لوبيا سفيد 49-Emerson: مبدا اين رقم تركينه است. ارتفاع بوته 50 سانتي متر رنگ دانه سفدي روشن و بازار پسند است، دوره رشد آن 90-85 روز با عملكرد حدود 2/2 تن در هكتار است.
ماش رقم VC- 1973A: مبدا اين رقم تايوان است. ارتفاع بوته 46 سانتي متر، تيپ بوته ايستاده، رنگ دانه روشن با عملكرد حدود 2 تن در هكتار است. مناطق مناسب اين رقم كرج اصفهان 
كار تحقيقات به زراعي به نژادي و توليد بذر مادري گونه هاي حبوبات همانند دهه اول و با توسعه برنامه هاي دو رگ گيري و مطالعه بر روي ويژگي‌هاي غذايي و تبديلي ارقام مختلف حبوبات مانند افزايش درصد پروتئين هاي قابل هضم و بررسي بر روي خاصيت كنسروي گونه هاي لوبيا و باقلا تداوم يافت. ميزان توليد بذر مادري با توجه به حذف عدس و نخود از برنامه توليد بذر ساليانه حدود 20 تن بذر لوبيا و 10 تن بذر باقلا بوده است.
مهمترين دستاوردهاي اين دهه در زمينه هاي مختلف عبارتند از:
1-تحمل لوبيا چيتي Cos-16: به كنه تارتن كه مهمترين آفت لوبيا در اكثر مناطق كشور مي باشد و هر ساله خسارت شديدي در مناطق مختلف كشور از جمله استان مركزي و استان لرستان وارد مي آيد.
2-معرفي سه رقم لوبيا قرمز به نام هاي اختر، صياد و درخشان.
3-ارتباطات با مراكز تحقيقاتي بين المللي: در اين دهه ارتباط خوبي با مراكز سيات، ايكار دا وايكر سايت برقرار شده است. در اين زمينه مي توان به اخذ ژرم پلاسم گونه هاي مختلف كارآموزي در مركز بين المللي سيات برگزاري دوره آموزشي داخلي كشور با همكاري مركز سيات اشاره نمود.

قسمت اول: سيب زميني
مقدمه:
سيب زميني (Solanom tuberosum) يكي از پر توليد ترين محصولات است كه به طور گسترده اي در جهان كشت شده و تقريبا در هر هكتار دو برابر برنج و گندم كادري توليد مي‌كند. اين گياه به دامنه وسيعي از اقليم ها سازگار بوده وهم در محيط هاي گرمسيري و هم معتدل و همچنين در ارتفاعات تا 4000 متر از سطح دريا يافت مي شود. اروپاي غربي و مركزي، شوروي سابق و چين مناطق توليد اصلي سيب زميني است. اين گياه هم در سطح وسيع و هم در باغچه خانه ها كشت مي‌شود. سيب زميني بسيار مغذي و حاوي ويتامين C و اسيدهاي آمينه ضروري براي تغذيه مطلوب انسان است. چون سيب زميني گياهي مهم در سطح جهان است در سال 1971 مركز بين المللي سيب زميني (International potato Center) (CIP) (در ليماي پرو (نزديك جايي كه سيب زميني اهلي شده است.) به منظور افزايش كشت و كار سيب زميني در كشورهاي در حال توسعه تاسيس گرديد.
سيب زميني از ساير گياهان زراعي متفاوت مي باشد. زيرا مواد غذايي خوراكي آن در بخش هاي زير زميني كه غده ناميده مي شود ذخيره مي‌گردد. سيب زميني همچنين از اين نظر كه به طور غير جنسي يا رويشي از طريق غده ها تكثير مي شود منحصر به فرد مي باشد. تكثير رويشي از طريق غده ها داراي مضرات معيني است. از قبيل: 1) انتقال بيماري، 2) هزينه هاي نقل مكان غده‌ها كه در مقايسه با بذر سنگين تر است 3) جوانه زدن غده ها قبل از فصل كشت بيماري ها ويروسي

كه معمولا از طريق غده ها پخش مي گردد. به طوري كه توليد بذر عاري از ويروس نگراني اصلي براي كشاوزان بزرگ و توزيع كنندگان غده ها براي بذر مي باشد. جوانه زدن غده ها قبل از قصل كاشت براي كشاورزان كوچك كه غده ها را براي كاشت در فصل بعد بدون امكانات انبار سرد نگهداري مي نمايند مشكل ساز است. با وجود اين سودمندي بارز تكثير رويشي در اين است كه

زماني كه بوته برتر از اصلاح كننده شناسائي كند مي‌توان آن را به عنوان رقم اصلاح شده آزاد نموده و ماهيت ژنتيكي اوليه آن را حفظ كرد. تنها گياه ديگر با تكثير رويشي نيشكر است.
جنبه قابل توجه در بهنژادي سيب زميني منشا تتراپلوئيدي آن است كه مطالعه وراثت صفات معيني را در آن مشكل مي سازد. وراثت صفات به طريقه تتراسوميكي (tetraSomic) در اتو تترا پلوئيدها بسيار پيچيده تر از وراثت صفات به طريقه دي سوميكي (disomic) (در ديپلوئيدها است. با وجود اين ماهيت اتوتترا پلوئيد را مي توان به منظور حداكثر نمودن هتروزيس براي توليد ارقام سيب زميني با عملكرد برتر استفاده نمود.
يكي از مهمترين ويژگيهاي سيب زميني منبع متنوع ژرم پلاسم است كه ممكن است اصلاح كننده آن را مورد استفاده قرار دهد. تقريبا همگي خويشاوندان وحشي نزديك را مي توان به راحتي با سولانوم توبيروزوم جهت ادغام مقاومت به تنش هاي زنده و غير زنده ناخالصي تلاقي داد. در نهايت هيچ كدام از گياهان زراعي به ديگر چنين ژرم پلاسم وحشي گسترده اي كه به راحتي در ايجا

د رقم قابل استفاده باشد را ندارند. ظرفيت ژنتيكي براي پيشرفت هاي اينده در عملكرد به لحاظ همين خصوصيات انحصاري سيب زميني امكان پذير است.
طبقه‌بندي سيب زميني
سيب زميني متعلق به Solanum و خانواده Solanace يا خانواده سايه شب مي باشد. اين خانواده همچنين مشتمل بر بسياري ديگر از گياهان تجاري مهم از قبيل گوجه فرنگي، توتون بادمجان گونه هاي مختلفي از فلفل ها، پتونيا و سايه شب سمي مي گردد. جنس سولانوم تقريباً داراي 2000 گونه شامل بيش لز 150 گونه غده دار است كه يك سري پلي پلوئيدي از ديپلوئيدها (2x) تاهگزا پلوئيدها (6x) هستند و 75% آن ها ديپلوئيدند. اكثر گونه هاي سولانوم به صورت بوته اي ه

ستند و يا درختچه خاردار كوچك دارند. گونه زراعي سيب زميني از گونه سولانوم توبيروزوم و به صورت اتو تترا پلوئيد با فرمول ژنومي 2n=2x=48 مي باشد. اين تنها گونه غده دار سولانوم هاست كه در خارج از ناحيه بومي اش كشت و كار مي شود. احتمال بر اين است كه سولانوم توبيروزوم از ناحيه آندي پرو مركزي تا بوليوي مركزي منشأ يافته‌ باشد. از آنجا سيب زميني به اروپا منتقل شده است و بعد از اجراي انتخاب هاي طولاني براي عمكلدر غده و زودرس تر شدن تحت طول روند طولاني تر نسبت به محل بومي اش، بسياري تغييرات در گياه و خصوصيات برگ و پاسخ به طول روز ايجاد گرديد. انواعي با ويژگيهاي گياهي و پاسخ به طول روز مشابهي نيز در شرايط با طول روز بلند درشيلي يافت شد. اين موضوع سبب شد تا محققان روسي مدعي شوند كه سيب زميني اروپايي از شيلي آمده است. ولي اين نظريه عموماً مطرود شناخته شده است. اكنون اين نظر كه احتمالا شيلي مركز ثانويه سولانوم توبيروزوم مي باشد و در آنجا تغييرات تكاملي مشابهي با آنچه بعدا تحت شرايط انتخاب در اروپا رخ داده به وجود آمده است. شواهد بعدي از ناحيه آندي پرووبوليوي به عنوان مركز اوليه منشا سيب زمين اهلي اين حقيقت را كه گونه ديپلوئيد زراعي و بومي stenotomum.S كه اولين گونه سيب زميني اهلي شده بود و يك جدگونه تترا پلوديد tubersum باشد كه در ناحيه آند رشد مي نمايد. اگرچه اكثر گونه هاي بومي سيب زميني در امريكاي جنوبي قرار دارند. اما اين تصور وجود دارد كه گونه هاي غده دار سيب زميني ممكن است از ناحيه مكزيك منشأ يافته و سپس به طرف جنوب به داخل آند در زمان هاي خيلي قديم جائيكه با گونه هاي بومي آند دو رگ گرديده مهاجرت نموده‌اند. گونه هاي وحشي سيب زميني در مكزيك جنوب شرقي ايالات متحده و گواتمالا و ساير كشورهاي امريكاي مركزي نيز يافت مي شود. اين ناحيه به همراه ناحيه مركزي آندي پرو… بوليوي به عنوان مركز اوليه منشأ سيب زميني در نظر گرفته مي‌شود.
گياه شناسي سيب زميني.

گل سيب زميني 3 تا 4 سانتي متر قطر داشته و داراي پنج كاسبرگ و پنج گلبرگ و يك تخمدان دو قسمتي با يك خامه و يك كلاله مي باشد. جام گلبرگ در ارقام مختلف از لحاظ اندازه فرق مي‌كند. رنگ جام گل از بنفش تا تقريبا سفيد متفاوت است. گلبرگها با يكديگر متحد شده و لوله‌اي شكل مي باشند. پرچمها به لوله جام گل چسبيده و توليد بساك هاي افراشته‌اي مي نمايد. ك

ه تشكيل يك ستون بسته يا قيفي در اطراف خامه مي دهد. بساك ها بجز آن هايي كه بر روي بوته‌هاي نر عقيقم توليد مي شوند به رنگ زرد روشن بوده و بقيه رنگ زرد كمرنگ يا زرد- سبز دارند. در بعضي از كلون ها غنچه ريزش نموده و گلهاي رسيده هيچ وقت تشكيل نمي شود. توليد گرده در بعضي از ارقام تجاري بسيار ضعيف است و بعضي از ارقام عملا هيچ گرده‌اي را توليد نمي‌كند. بذرها در يك جعبه (كه اغلب توپ بذري يا سيب زميني ناميده مي‌شود). توليد مي‌گردد.