بخشی از مقاله
چکیده
در سالهای اخیر افزایش تقاضای مسکن که بنا به دلایل مختلف رخ داده است باعث شده است که سیاست گذاری هایی در خصوص تولید مسکن به صورت صنعتی - انبوه سازی مسکن - صورت گیردد.پروژه های انبوه سازی مسکن مانند سایر پروژه های ساخت دارای اهدافی از جمله هزینه، زمان و کیفیت می باشند. یکی از عوامل مهمی که این اهداف را می تواند تحت تأثیر قرار دهد طرح دعاوی می باشد.
بنابراین مدیریت دعاوی، برای مدیران پروژه های انبوه سازی مسکن به منظور به کارگیری تمهیدات لازم در زمان عقد قرارداد ساخت یا در حین پروژه امری ضروری است. هدف این مقاله، بررسی و رتبه بندی دعاوی در پروژه های انبوه سازی مسکن می باشد. برای این منظور با استفاده از روش FUZZY TOPSIS دعاوی بر مبنای تاثیر آنها بر اهداف هزینه ای ، زمانی و کیفی پروژه رتبه بندی خواهد شد. با استفاده از رتبه بندی بدست آمده ، بحرانی ترین دعاوی تعیین شده و راهنمایی برای پاسخگویی به دعاوی بدست خواهد آمد.
.1 مقدمه
طی چند سال اخیر، دلایل گوناگونی از جمله افزایش جمعیت جوان کشور، هدایت نقدینگی جامعه به سمت بازار مسکن، ارزش افزوده بالا و نگاه کالاگونه صاحبان سرمایه به مقوله مسکن منجر به افزایش قابل توجه تقاضای مسکن ومتعاقباً اتخاذ سیاست هایی در خصوص تولید مسکن به صورت صنعتی در قالب پروژه های انبوه سازی مسکن گردیده است. یکی از مهمترین شاخص های رشد اقتصادی یک کشور، میزان تولید مسکن می باشد که با توجه به اینکه نقش بسزایی در افزایش ظرفیت های تولید و اشتغالزایی دارد باعث افزایش تولید ناخالص داخل و رشد اقتصادی می گردد . بنابراین بخش مسکن از بخش های پیشرو در هر اقتصادی است که توجه به آن علاوه بر تغییرات ژرف اجتماعیBفرهنگی به لحاظ اقتصادی نیز حائز اهمیت بوده و همچون موتور رشد و توسعه عمل می کند.
با توجه به اهمیت فراوان و گردش مالی سالیانه پروژه های انبوه سازی مسکن، عوامل تأثیرگذار بر روی زمان، هزینه و کیفیت این پروژه ها حائز اهمیت می باشد .یکی از عوامل مهمی که می تواند این سه پارامتر را به شدت تحت تأثیر قرار دهد طرح دعاوی است. با توجه به حجم کاری دخیل در پروژه های انبوه سازی، احتمال بروز اختلاف نظر میان ذی نفوذان پروژه وجود دارد .در صورتی که این اختلاف نظر با مذاکره حل شود منجر به اعمال" تغییر"شده و یا در غیر اینصورت منجر به"دعاوی"می گردد.[1]
در این مقاله ، تاثیر دعاوی مهم ایجاد شده در پروژه های انبوه سازی مسکن را بر سه حوزه زمان، هزینه و کیفیت بررسی کرده ایم . هدف از این تحقیق دستیابی به تاثیرات هر یک از دعاوی بر سه حوزه می باشد و یافتن تاثیر گذارترین عامل ها بر افزایش زمان انجام پروژه و افزایش هزینه های ساخت در پی آنها کاهش کیفیت در ساخت و اجرا مسکن می باشد. که با رتبه بندی این دعاوی بر اساس تاثیرات آنها در هر حوزه، مدیران پروژه بتوانند در جلوگیری و رفع آنها اقدام نمایند در مقاله حاضر ابتدا تاریخچه ای از تحقیقات صورت گرفته بر روی دعاوی آورده شده است و سپس به بررسی منطق فازی و اعدا مثلثی و همچنین به بیان روش تاسیس فازی پرداخته شده ،که در ادامه مجموع دعاوی مورد بحث را با استفاده از روش تاپسیس فازی در هر حوزه رتبه بندی و در پایان به بررسی نتایج این رتبه بندی پرداخته شده است.
.2 مرور ادبیات :
جرجیس در سال 1994 در خصوص چگونگی بروز ادعا و نحوه پیش گیری از ادعا چهار چوبی را ارائه کرد که این چهار چوب بیشتر از دیدگاه کارفرما و مدیریت دعاوی می باشد .در این مقاله از روش واریانس گیری و میانگین گیری از پرسشنامه استفاده شده و در آخر یک الگوی کلی و کاملا اولیه از موضوع بیان گردیده است .[2] دایکمن در سال 1998 در مقاله خود یک مجموعه آماری از دعاوی رخ داده ارائه کرد و به بررسی عواملی که باعث بروز آن دعاوی شده اند پرداخته است .در این مقاله که از روش جمع آوری ساده و پراکنده استفاده شده و داده ها با استفاده از روش آلفای کرونباخ تحلیل گردید ،که در آخر فقط عواملی که بیشترین تاثیر را داشتن معین گردید و هیچ راه حلی ارائه نشده است .
[3] هاویک در سال 2001 در مقاله خود با موضوع مشکلات موجود در پروژه ها که ناشی از فشرده سازی زمان پروژه هستند به مشکلات معمول در پروژه ها مانند افزایش زمان پروژه پرداخته است و به صورت کیفی چند مورد از پروژه های ساخت را از دیدگاه برنامه زمانبدی مورد بررسی قرار داده است .با استفاده از روش پویای سیستم System SD - dynamics - به کمی کردن ادعا ها پرداخته که مدل های دینامیکی می توانند به راحتی تاخیرات و علل ناشی از آن را کمی کند ولی اعتبار سنجی از مدل SD بسیار مشکل و زمان بر است و نیاز به تخصص گسترده ای دارد. [4]
اسپینگهو در سال 2004 در مقاله خود به منظور ارزیابی ادعاهای پیمانکاران همچنین تاثیر نوع مناقصات و قراردادها یک روش تحلیلی مبتنی بر تئوری بازی را مطرح کرده است در روش اسپینگهو با استفاده از اطلاعات تاریخی در مورد کارفرما و نیز پروژهای انجام گرفته قبلی احتمال موفقیت ادعای پیمانکار را مورد بررسی قرار می دهد در واقع با ارئه مدل تصمیم گیری ادعا Claims Decision Model - CDM - یک روش تصمیم گیری جهت مطلع ساختن پیمانکار از نظر موفقیت یا عدم موفقیت در بدست آوردن خواسته ها ارائه می شود. و در آخر با بررسی عوامل تاثیر گذار در روند مناقصه ها و بررسی ادعا تاثیر هر یک را بر اساس اولویت و درصد وقوع بیان کرده است ویلیامز در سال 2003 دعاوی مربوط به تاخیرات را از دیدگاه پیمانکاران بررسی کرد و به شناسایی ریز عوامل موجود در تاخیرات پرداخته است.
ویلیامز در مقاله خود به منظور شناسایی نحوه ارتباط این عوامل روش های بهینه بندی علت و معلول و پویای سیستم - SD - را معرفی کرده است و توضیحاتی در مورد این دو روش ارائه کرده است . این مقاله فقط به عنوان معرفی روش پویای سیستم بوده و نتایج آن به بررسی چگونگی ایجاد علت معلول و مدل سازی آن پرداخته و به صورت گذرا و بدون در نظر گرفتن همه جوانب به چند مورد اشاره جزئی پرداخته است. [6] هاویک در سال 2005 در ادامه کار ویلیامز با توجه به تجربیات علمی اقدام به شناسایی برخی عوامل موجود در پروژه های منتهی شده به ادعای پیمانکاران نموده است و پس از شناسایی و ایجاد ارتباط بین عوامل به صورت کیفی مشکل کمی سازی این ارتباطات را مطرح کرده است .
روشی که وی برای کمی سازی تاثیر عوامل پیشنهاد داده است روش پویایی سیستم است وی همچنین کاربرد روش پویایی سیستم در کمی سازی ارتباط بین عوامل موثر در ادعا را بررسی نموده است . در این مقاله که پیروی مقاله او در سال 2001 بود حلقه های تاثیر با بررسی دقیق تر اعتبار سنجی و درصد تاثیر مثبت منفی هریک به ارائه روش و طرح منطقی تر و کاربردی تر منجر شد ولی این تحقیقات به صورت گذرا و مروری انجام گرفته اند و بحث دقیق صورت نگرفته ونتایج نیز به همین ترتیب بیان شده اند و یک شمای کلی را بیان می کنند .
[7] ویلیامز در سال 2007 با توجه به گستردگی عوامل موثر در ادعا صرفا به بررسی ادعا های ناشی از دستور تغییر کار پرداخته است که با استفاده از یک مثال فرضی کاربرد پویایی سیستم را دراین مورد بررسی نموده و نتایج حاصل را در جداولی که در آن بر حسب نوع تغییرات از نظر جزئی بودن و مقدار تاخیرهای که به پروژه تحمیل کرده اند آورده شده است و در آخر توصیه به حداقل رساندن تغییر در کار شده که منجر به اتلاف وقت و هزینه وایجاد دعاوی ناشی از آن نگردد.[8]
نظریه فازی:
نظریه فازی در سال 1965 توسط پروفسور لطفی عسگری زاده دانشمند ایرانی تبار و استاد دانشگاه برکلی آمریکا عرضه شد. منطق فازی طیف وسیعی از تئوری ها و تکنیک ها را شامل می شود که اساسا بر پایه4 مفهوم بنا شده است: مجموعه های فازی، متغیرهای کلامی، توزیع احتمال - تابع عضویت - و قوانین اگر - آنگاه فازی. مجموعه فازی مجموعه ای است که عناصرش با درجه عضویت به آن مجموعه تعلق دارند . در موقعیتی که اطلاعات مورد نیاز، کمی باشند به صورت عددی بیان می شوند اما زمانی که تحقیق در فضای کیفی انجام شده و دانش آن دارای ابهام و سربستگی باشد، اطلاعات نمی توانند به صورت اعداد دقیق بیان شوند .
بیشتر مدیران پروژه نیز نمی توانند یک عدد دقیق را برای بیان عقیده و نظر خود ارائه دهند و به همین جهت است که از ارزیابی کلامی به جای ارزش های عددی خاص، استفاده می کنند. از آنجا که ارزیابی کلامی توسط افراد به صورت تقریبی انجام می شود، توابع عضویت مثلثی و ذوزنقه ای برای تقابل با ابهام این نوع ارزیابی ها مناسب می باشند . در این پژوهش عبارات کلامی گروه تصمیم گیری در قالب اعداد فازی مثلثی آورده شده اند .عدد فازی مثلثیã در یک مجموعه فازی به صورت - - a1,a2,a3 نمایش داده می شود که تابع عضویت هر عضو این مجموعه به صورت ذیل تعریف می شود.[9]
جزئیات تعاریف مجموعه های فازی، متغیرهای زبانی و محاسبات اعداد فازی مثلثی در مقالات بالکی [10 و "کافمن و گوبتا " [11]آورده شده است. با عنایت به موارد فوق الذکر، ارائه یک الگوی ساده و مبتنی بر منطق فازی برای تعامل با ابهامات موجود در ابزارهای اندازه گیری نظیر پرسشنامه ضروری به نظر می رسد. در این تحقیق عبارات زبانی موجود در پرسشنامه را به صورت جدول - 1 - به اعداد فازی تبدیل نموده ایم. در شکل - - 1 نمودار یک عدد فازی را نشان می دهد.
