بخشی از مقاله
استفاده از ردیابی چشم در کارایی وبسایتهاي تجارت الکترونیک
چکیده
دنبال کردن مسیري که شخص نگاه میکند را ردیابی چشم و بررسی فاکتورهایی که بر توانایی بازدیدکننده هنگام حرکت بین صفحات سایت گذارتاثیر می د کارایی وب گفته میشود. کارایی وب در واقع، دانشی است که از تجربیات کاربر به دست میآید و در حوزه تجارت الکترونیک، شرکتها و صاحبان وبسایت، براي موفقیت در کسب و کار خود، مجبورند بهطور کامل اهداف، نیازها و طرز فکر بازدیدکنندگان خود را درك کنند. اهمیت کارایی در وبسایت-ها، در طراحی و توسعه آنها میباشد. فهمیدن اینکه کاربر چه چیزي را درك کرده، باعث طراحی بهتر صفحات وب میشود و منجر به افزایش بازدید از سایت و افزایش مشتریان بالقوه و در نتیجه فروش بیشترشومی د. براي سنجش کارایی تکنیکهاي متفاوتی وجود دارد.
در این پژوهش، با استفاده از ردیابی چشم، ادراك کاربران در وبسایتها و ارزیابی کارایی آن انجام شده است بهعلاوه فناوريهاي ردیابی چشم و تکنیکهاي شناخته شده مطالعات ردیابی چشم نیز مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته است. از طریق نتایج تحقیقات قبلی روي وبسایتهاي مختلف، روشهاي مختلف ارزیابی کارایی وبسایت، اعتبارسنجی توصیههاي طراحی وبسایت و ارتباط بین الگوهاي ردیابی چشم و مشکلات کارایی وبسایتها بیان شده و نتایج استفاده از ردیابی چشم در بحث کارایی اجزاي اصلی وبسایتهاي تجارت الکترونیک بیان شده است.
واژه هاي کلیدي: ردیابی چشم، کارایی وب، تعامل انسان و کامپیوتر، وبسایتهاي تجارت الکترونیک، مشکلات کارایی وب .
-1 مقدمه
به زبان ساده، دنبال کردن مسیري که شخص نگاه میکند را ردیابی چشم1 میگویند.[1] فرآیند ذخیره مکان خیره شدن و حرکت چشم یا به عبارت دیگر اندازهگیري و تحلیل از فعالیتهاي چشم، که کاربر به کجا نگاه میکند، چه چیزي از دیدش نادیده گرفته میشود و چگونه به محركهاي مختلف واکنش نشان میدهد.
به زبان ساده، بررسی فاکتورهایی که بر توانایی بازدیدکننده هنگام حرکت بین صفحات سایت تاثیر میگذارد، کارایی وب2 میگویند.[2]
رابط کاربري برنامههاي کامپیوتري، بر چگونگی تعامل مردم با وبسایت و درصد بازدید از وبسایت تاثیر مستقیم دارد.
کارایی یک وبسایت تجارت الکترونیک، در واقع فراهم کردن رضایتمندي کاربران، در انجام تراکنشها به شکل موثر و کارا میباشد. بنابراین، فراهم کردن تجربه کاربري بهتر، به درك کامل نیازهاي کاربران و بهبود محصول توسعه داده شده، کمک میکند.[3]
بنابراین با توجه به اهمیت بسیار زیاد این بحث در تجارت الکترونیک، در این پژوهش به استفاده از تکنیک ردیابی چشم در بحث کارایی وب پرداخته شد. بدین منظور، در ابتدا به موضوع چگونگی انجام ردیابی چشم و نیز تشریح مفاهیم ابتدایی ردیابی چشم اشاره میشود.
-1-1 گام به گام ردیابی چشم:
مراحل انجام ردیابی چشم مطابق شکل زیر میباشد.
شکل -1-1 مراحل انجام ردیابی چشم[4]
-1 ردیاب چشم نزدیک میکروپروژکتورها، سنسورهاي نور و پردازش تصویر قرار گرفته است. -2 میکروپروژکتور الگوهاي بازتاب چشم را ایجاد میکنند.
-3 سنسورهاي تصویر، تصویر کاربر، چشمهاي کاربر و الگوهاي پرتوافکنی را بهصورت بلادرنگ ثبت میکنند. -4 پردازش تصویر، مشخصات کاربر، چشمها و الگوهاي پرتوافکنی را پیدا میکند.
-5 مدلهاي ریاضی، موقعیت چشمها و نقطه خیره را به شکل دقیق محاسبه میکنند.[4] یک ردیاب چشم چگونه کار میکند؟
1 eye tracking 2 Web usability
امروزه بیشتر سیستمهاي در دسترس تجاري ردیاب چشم، با استفاده از روش بازتاب قرنیه/مرکز مردمک، نقطه توجه کنن را اندازهگیري می . انواع ردیابها بهطور معمول از یک کامپیوتر رومیزي استاندارد با یک دوربین مادون قرمز که در کنار یا زیر یک مانیتور نصب شده و از نرمافزار پردازش تصویر براي تعیین مکان و شناسایی ویژگیهاي چشم که
براي ردیابی استفاده میکنند.[5]
در عمل، نور مادون قرمز از یک الايدي که در دوربین مادون قرمز تعبیه شده است براي اولین بار، براي ایجاد بازتاب قوي از اجزاي چشم مقصد و آسانتر شدن ردیابی، بهطور مستقیم به داخل چشم تابیده میشود( از نور مادون قرمز براي جلوگیري از خیره شدن کاربر به وسیله نور مرئی، استفاده میشود).[5]
نور وارد شبکیه چشم شده و بخش بزرگی از آن بازتاب پیدا میکند و باعث میشود که مردمک مثل یک دیسک روشنتر به نظر برسد(به عنوان اثر مردمک روشن شناخته شود). بازتاب قرنیه (یا اولین تصویر پورکنژ) نیز توسط نور مادون قرمز تولید میشود و به شکل کوچک اما تیز و درخشان ظاهر میشود. (شکل2-2 را ببینید).[5]
شکل -2-1 بازتاب قرنیه و روشنایی مردمک در تصویر دوربین مادون قرمز قابل مشاهده است.[5]
از آنجایی که نرمافزار پردازش تصویر مرکز مردمک و محل بازتاب قرنیه را شناسایی میکند، بردار بین آنها اندازه-گیري میشود و با محاسبات مثلثاتی بیشتر میتوان نقطه توجه را پیدا کرد. گرچه ممکن است نقطه توجه را به تنهایی و به صورت تقریبی، به وسیله بازتاب قرنیه تعیین کرد(همانطور که در شکل 3-2 نشان داده شده است) با ردیابی هر دو ویژگی، ردیابی چشم، از حرکات سر جدا شود.[5]
شکل -3-1 موقعیت بازتاب قرنیه بر اساس نقطه توجه تغییر میکند.[5]
در مورد ردیابیهاي چشم مبتنی بر ویدئو لازم است که به وسیلهي فرآیند کالیبره کردن بر اساس حرکات چشم اشخاص و هر کدام بهصورت مجزا و بهطور دقیق تنظیم شود. این فرآیند با نمایش یک نقطه بر روي صفحه نمایش کار میکند و اگر چشم براي مدت طولانیتر از زمان آستانه معین بر روي یک ناحیه مشخص ثابت بماند، سیستم بازتاب قرنیه/مرکز مردمک، که مربوط به مختصات x و y صفحه نمایش است را ضبط میکند و این عمل، براي الگوي متشکل از 9 تا 13 نقطه و براي به دست آوردن یک کالیبراسیون دقیق از کل صفحه نمایش تکرار میشود.[5]
-2-1 واژهها و مفاهیم پایه مربوط به ردیابی چشم:
تثبیت:3 زمانیکه چشمها به طور نسبی بیتغییر هستند در حال نگاه کردن یا رمزگذاري اطلاعات میباشد. تثبیت به طور متوسط 218 میلیثانیه و بین 66 تا 416 میلیثانیه طول میکشد.[5]
3 Fixation
خیره شدن:4 یک ابزار ردیابی چشم میباشد و بهطور معمول مجموع همه مدت زمانهاي تثبیت در یک ناحیه تعیین باش شده می .[5].
ناحیه مورد علاقه:5 یک روش تجزیه و تحلیل مورد استفاده در ردیابی چشم که محققان ابتدا نواحی مورد علاقه از قسمتهاي مشخص صفحه نمایش یا رابط کاربري مورد آزمایش را تعریف میکنند و تنها حرکات چشم در این نواحی مورد بررسی قرار میدهند.[5]
ساکاد:6 حرکت چشم بین تثبیتها که به طور معمول به مدت 20ده تا 35 میلیثانیه رخ می . هدف بیشتر ساکادها جابجا شدن چشمها به موقعیت نمایش بعدي میباشد. به طور اتوماتیک پردازش بصري در طول ساکادها براي جلوگیري از تیره شدن تصویر بصري متوقف میشود[5] به زبان ساده حرکاتی با سرعت تند که باعث جابجایی سریع کره چشم میشود.
شکل -4-1 نمایش تثبیت و ساکاد [4]
مسیر پیمایش:7 یک معیار ردیاب چشم که معمولاٌ یک دنباله کامل از تثبیتها و ساکادهاي متصل میباشد.[5] کالیبراسیون:8 براي بهینهسازي ردیابی چشم لازم است. با نگاه کردن به یک سري از نقاط براي چند ثانیه، ردیابی چشم میتواند ویژگیهاي چشم فرد را تشخیص دهد. سیستمهاي بسیار پیشرفته مانند تابی9 تنها به یک بار کالیبراسیون نیاز دارند.[4]
ردیاب چشم:10 دستگاهی است که با استفاده از الگوهاي پرتوافکنی و سنسورهاي نوري، اطلاعاتی در مورد موقعیت چشم، جهت نگاه و یا حرکات چشم با دقت بسیار بالا را جمعآوريبیشترمیکند. ردیابهاي چشم بر اساس اصل اساسی ردیابی بازتاب قرنیه میباشند.[4]
4 Gaze 5 Area of interest 6 Saccade 7 Scanpath 8 Calibration 9 Tobii 10 Eye Tracker
-2 مواد و روشها:
-1-2 تکنیکهاي شناخته شده براي مطالعات ردیابی چشم:
دو روش نقشههاي حرارت11 و نقاط خیره12 از شناخته شدهترین تکنیکهاي مورد استفاده در مطالعات ردیابی چشم میباشند.
تکنیک نقشههاي حرارتی:
شناخته شدهترین تکنیک تجسمسازي براي مطالعات ردیابی چشم میباشد. در واقع یک تصویر رنگبندي شده بر اساس میزان توجه جلب شده به هر قسمت میباشد که در آن نواحی قرمز رنگ، بیشترین توجه را نشان می دهد، نواحی زرد رنگ، تمرکز یا تثبیت کمتري را نشان میدهد، نواحی آبی رنگ، کمترین مشاهده و نواحی خاکستري رنگ هیچگونه تمرکز یا تثبیت نداشتهاند.[1]
شکل -1-2 تکنیک نقشه حرارتی [1]
شکل 5-1 به تکنیک نقشه حرارتی که یک مرحله استاندارد در فرآیند بررسی میباشد اشاره میکند و مشتریان جدید را از مشتریان همیشگی مجزا میکند. همانطور که در شکل قابل مشاهده است، زمانیکه خریدار براي اولین بار سایت را ارزیابی میکند،بر روي صفحه، بیشترین توجه را به نواحی مربوط به مشتریان جدید، داشته است.[1]
این نحوه نامگذاري و انتخاب رنگها به این دلیل انجام شده که نواحی داغ و سرد روي صفحه را نشان دهد. نقشههاي حرارتی همچنین تعداد تثبیتها یا مدت تثبیتها را میتوانند نشان دهند. در عمل، تفاوت چندانی بین این دو پارامتر وجود ندارد بهخصوص زمانیکه بین تعداد زیادي کاربر میانگین گرفته میشود..[1]
نقشههاي حرارتی به طور معمول اطلاعات مربوط به چند کاربر را نمایش میدهد و رفتارهاي مشاهدهي کاربران را به شکل مجزا نشان نمیدهد و رنگها، متوسط رفتار همهي کاربران را نمایش میدهد و تفاوتها در رفتارهاي مجزا را یکنواخت و یکسانسازي میکن .[1]
بنابراین از آنجاییکه دیدگاه و نظر مردم در مورد یک صفحه مشابه وب متفاوت میباشد، در نهایت لازم است که در یک زمان، یک طرح براي یک کاربر آماده و تهیه شود و کارایی به وسیله موفقیت و شکست هر کاربر به تنهایی مشخص شود. بنابراین، براي اینکه از الگوهاي مجزاي بصري مشاهده شده توسط کاربر اطلاعات بیشتري به دست آید، از تکنیک نقاط خیره استفاده میشود.[1]
تکنیک نقاط خیره:
11 Heat Maps 12 Gaze Plots
تنها بازدید یک کاربر بر روي صفحه نمایش را نشان میدهد که نقاط آبی رنگ نشاندهندهي تثبیت یا تمرکز می-باشد و نقاط بزرگتر تثبیتهاي طولانیتر را نشان میدهد و نقاط شمارهگذاري میشوند و خطهاي بین نقاط، حرکت چشم از یک نقطه به نقطه دیگر یا همان ساکادها را نشان میدهند.[1]
لازم است یادآوري کنیم که انسانها در طول ساکادها کور هستند و جایی را نمیبینند، بنابراین عناصر زیر این خط-هاي نازك را نمیتوانند ببینند و فقط آنهایی که زیر این نقاط هستند را میبینن .[1]
ترسیم نقاط خیره براي تصویر سازي بازدید کاربر از کل صفحه امکان پذیر است اما دنبال کردن اینکه کاربر به یک بخش خاصی از صفحه توجه کرده است میتواند مشکل باشد. ترسیم نقاط خیره متفاوت، براي قسمتهاي مختلف بازدید کاربر امکان پذیر است، به عنوان مثال براي اینکه کاربر در چند ثانیه اول در وب سایت چه کاري انجام می-دهد.[1]
شکل -2-2 تکنیک نقاط خیره [11]
در شکل 2-1 کاربر به دنبال اطلاعاتی در مورد اردك وحشی است و تصویر برکه که در گوشهي سمت راست بالا قرار دارد دیده نشده است و همان طور که در شکل مشخص است تصویر برکه تنها از تعداد زیادي نواحی آبی و سبز تشکیل شده و تصویر برکه موضوع واضح و واقعی را براي کاربر نشان نمیدهد.[11]
-2-2 روشهاي مختلف ارزیابی کارایی وبسایت:
براي انجام ارزیابی کاملتر وبسایت، از بیش از یک روش ارزیابی استفاده میکنند. بهعنوان مثال، ترکیبی از روش آزمایش کاربر(پروتکل فکرکردن با صداي بلند) و روش تحقیق (مصاحبه، پرسشنامه). این روشها به ایجاد یک لیست از مشکلات کارایی کمک میکنند. با این وجود در مورد چگونگی حل این مشکلات، دستورالعملی ارائه نمیدهند. بنابراین ارزیابی کارایی، کشف مشکلات کارایی و رفع آنها نیز باید در نظر گرفته شود.[3]
براي تست کارایی، چهار مجموعه از دادههاي کیفی: بازخورد متنی که همچنین به عنوان ضبط بازخورد بعد از کار یا 13FCAT ، شناخته میشود، بازخورد کلامی که همچنین به عنوان فکرکردن با صداي بلند بازنگر 14 RTA شناخته میشود، فکرکردن با صداي بلند بازنگر با حرکت چشم 15RTE و مشاهده16 استفاده میشود.[3]
روش سنتی فکر کردن با صداي بلند، بازخورد لازم را ارائه نمیدهد و تنها براي ضبط مسائل مربوط به کارایی مفید است. از این رو، روشهاي مکمل بازنگرانه فکر کردن با صداي بلند، به همراه تجزیه و تحلیل ردیابی چشم که بدون در نظر گرفتن موانع فرهنگی و زبان، اطلاعات کلیدي بیومتریک را آشکار میسازد، مناسبتر است.[3]
بنابراین بهطور معمول، ترکیبی از 3 روش براي ضبط نقص یا مشکلات مواجه افراد براي تکمیل وظایف ذکر شده، استفاده میشود.[3]
توجه به موانع فرهنگی و زبانی کاربران مهم میباشد، به عنوان مثال براي کاربران در مالزي که ترجیح میدهند نوع افکار خود را به جاي اینکه شفاهی بیان کنند، بنویسند، روش FCAT مناسب است. روش FCAT با وجودي که بازپخش فیلمها را شامل نمیشود در عوض به طور کامل برحافظه کوتاه مدت ناشی از تجربیات، استناد میکند. با این حال، مزیت استفاده از این روش این است که کاربران مسائلی که آنها را بیشتر تحت تأثیر قرار داده را به خاطر میآورند، بنابراین انتظار میرود که مسائل مهمتر بازخورد داشته باشند. از آنجایی که بازپخش ویدئو انجام نشده، این روش سریعترین روش براي ضبط نقص است.[3]
روش با صداي بلند فکر کردن بازنگرانه یا RTA ، شامل پخش ویدئو از کار انجام شده توسط کاربر میباشد و از کاربران خواسته میشود تا درمورد آنچه براي تکمیل وظایف خواسته شده از آنها به تازگی انجام شده و شامل نظرات کاربران میباشد، صحبت کنند. این روش به خصوص براي تشخیص و اثبات نقصهاي کارایی مفید است.[3] روش فکر کردن با صداي بلند بازنگرانه با حرکات چشم یا RTE ، شبیه به RTA است، علاوه بر اینکه در طول بازپخش براي درك بصري بیشتر، از ویژگیهاي مختلف ردیابی چشم مانند خیره شدن، طرح خیره شدن و نقشه حرارت استفاده میشود. این روش، توانایی دنبال کردن خیره شدن کاربر(طرح خیره) در اطراف صفحه نمایش براي مشاهده و ضبط با سرعت کم، مکانی که دقیقاٌ کاربر مشغول نگاه کردن میباشد را فراهم میکند.[3]
