بخشی از مقاله
بررسي وضعيت مديريت زباله در ٥ بيمارستان شهر تهران و ارائه راهکارهاي اصلاحي
چکيده :
مقدمه : مديريت زباله و مشکلات آلودگي مرتبط با توليد زباله ، نياز به توجه و بررسي ويژه به خصوص در کشورهاي درحال توسعه دارد. اهداف اين تحقيق ، تعيين ترکيب زباله هاي بيمارستاني، بررسي وضعيت موجود مديريت آنها و ارائه راهکارهاي اصلاحي در پنج بيمارستان شهرتهران مي باشد.
روش تحقيق : وضعيت مديريت زباله هاي بيمارستاني در ٥ بيمارستان شهرتهران براساس پرسش نامه سازمان بهداشت جهاني براي کشورهاي درحال توسعه ، ارزيابي گرديد. اطلاعات مورد نياز در اين طرح با توجه به بازديدهاي محلي، مصاحبه با مسئولين بيمارستان وکارکنان بخش مديريت زباله تکميل شد.
نتايج : ميانگين زباله هاي توليدي ٤.٧٢ کيلوگرم به ازاي هر تخت در شبانه روزبود که از اين ميزان ٢.٣ کيلوگرم را زباله هاي عفوني تشکيل مي دادند. جداسازي زباله ها به نحو مطلوب صورت نمي گرفت و حدود ٤٣% کانتينرهاي زباله حاوي زباله هاي عفوني بودند.سطح بهداشتي سيستم هاي ذخيره سازي در ٢٠% بيمارستان ها خوب ، در ٢٠% ضعيف و در ٦٠% متوسط ارزيابي شد.
بحث و نتيجه گيري : نتايج اين تحقيق نشان داد که وضعيت مديريت زباله در بيمارستان هاي مورد مطالعه تا حدود مطلوب فاصله زيادي دارد. مسئولين مربوطه کمبود منابع مالي را مهم ترين دليل اين مشکلات مي دانند، با اين وجود با اعمال برخي اصلاحات نظير کنترل دقيق بر توليد، جداسازي و ذخيره سازي زباله ها مي توان تا حدود زيادي وضع موجود را بهبود بخشيد.
کلمات کليدي : زباله هاي بيمارستاني، مديريت زباله ، شهر تهران
مقدمه
بيمارستان ها مراکزي جهت ارائه خدمات درماني به بيماران هستند. اين مراکز موظفند کليه اصول بهداشت عمومي را درطي خدمات رساني رعايت نمايند. زباله هاي توليدي در اين مراکز عمدتا شامل زباله هاي شبه خانگي به همراه مقاديري زائدات تيز و برنده ، بافت بدن انسان ، خون ، لباس و منسوجات و ساير مواد عفوني مي باشد[١]. نوع زباله هاي بيمارستاني به گونه اي است که عموما در بيمارستان ها، مراکز درماني،کلينيک ها، بانک هاي خون و مراکز تحقيقاتي توليد مي شوندبا اين وجود بسته به شرايط اماکن مسکوني همواره ممکن است بخشي از اين زباله ها نيز در منازل توليد گردند[٢].
زباله هاي بيمارستاني عموما به دو دسته عفوني و غير عفوني (شبه خانگي ) تقسيم مي شوند. حدود ٧٥ تا ٩٠ درصد زباله هاي بيمارستاني را زباله هاي معمولي يا شبه خانگي تشکيل مي دهندو فقط ١٠تا ٢٥ اين زباله ها به زباله هاي عفوني و خطرناک اختصاص مي يابد. با اين وجود عدم مديريت مطلوب اين زباله ها در بسياري از موارد سبب اختلاط آنها و بروز مشکلات بهداشتي زيادي شده است [٣]. وجود عوامل پاتوژن ، مواد شيميايي و سموم ، سرنگ و تيغ هاي جراحي، مواد راديواکتيو، انواع و اقسام مواد پلاستيکي و پارچه و کاغذهاي آلوده در کنار حجم زيادي از زباله هاي شبه خانگي نظير گل ، قوطي هاي کمپوت و جعبه هاي شيريني ترکيب بسيار ناهمگوني را براي زباله هاي بيمارستاني در کشور ما رقم زده است [٤]. ترکيب زباله هاي بيمارستاني در طي سالهاي گذشته تغييرات چشمگيري داشته است . در گذشته قسمت اعظم زباله ي توليد شده در بيمارستان ها شامل موادقابل تجزيه بيولوژيکي بوده اما امروزه با افزايش کاربرد مواد پلاستيکي ، نسبت مواد غير قابل تجزيه ي بيولوژيکي آن افزايش چشمگيري داشته است [٥]. زباله هاي بيمارستاني داراي پتانسيل بالاي خطرزايي براي بيماران و کارکنان بيمارستان و همچنين مردمي که خارج از مجموعه ي بيمارستان هستند،مي باشند[٦]. افزايش استفاده از تجهيزات بيمارستاني، داروها و مواد دفع شدني باعث افزايش مشکلات در سيستم هاي مديريت زباله هاي بيمارستاني شده است . براي دستيابي به شرايط بهداشتي و زيست محيطي مطلوب در اين خصوص نياز به يک برنامه جامع و کامل مديريت زباله هاي بيمارستاني مي باشد. برنامه مديريت زباله هاي بيمارستاني شامل بخش هاي توليد، ذخيره سازي، جمع آوري و حمل ونقل ، بي خطر سازي و دفع مي باشد[٧]. در حال حاضر در بسياري از کشورهاي در حال توسعه به دليل مديريت ناکارامد در بخش زباله هاي بيمارستاني شاهد پخش و پراکنده شدن سرنگ و بسته هاي سرم ، تيغ هاي جراحي ، کيسه هاي خون ، بافتهاي بدن انسان در زمين هاي دفن زباله هستيم [٨].
در سالهاي اخير درايران توليد زباله هاي بيمارستاني به سرعت رو به افزايش است اما همچون اغلب کشورهاي درحال توسعه به همان نسبت به مديريت اين زباله ها پرداخته نشده است . در حال حاضر اطلاعات جامع و کاملي از وضعيت مديريت زباله هاي بيمارستاني در کشور وجود ندارد. تدوين اين بانک اطلاعاتي و به روز رساني آن با نظارت ، پايش و کنترل مستمر آن امري ضروري و اجتناب ناپذير است [٩]. اين تحقيق که با هدف بررسي وضعيت مديريت زباله در ٥ بيمارستان شهر تهران و ارائه راهکارهاي اصلاحي انجام گرفته است مي تواند به عنوان يک نمونه از اين مطالعات محسوب گردد.
مواد و روش ها
اين مطالعه يک تحقيق توصيفي مقطعي است . در اين تحقيق ، پنج بيمارستان شهر تهران با مشخصات کلي مندرج در جدول ١، در يک دوره ي ٣ماهه از مرداد تا مهر ماه ١٣٨٩ مورد بررسي قرارگرفتند. اين تحقيق به منظور تعيين کميت ، جداسازي، نحوه ذخيره سازي موقت ، جمع آوري، جابه جايي داخلي ، بي خطر سازي و انتقال و دفع زباله ها در اين بيمارستان ها صورت گرفت . اين تحقيق بر مبناي پرسش نامه اي که در سال ٢٠٠١ توسط سازمان بهداشت جهاني براي ارزيابي مديريت زباله هاي بيمارستاني در کشورهاي درحال توسعه تهيه شده ،انجام گرفته است [١٠]. پرسش نامه هاي مزبور با توجه به بازديدهاي محلي، مصاحبه با مسئولين بيمارستان وکارکنان بخش زباله و آناليزهاي کمي و کيفي زباله هاي توليدي تکميل گرديد.
جدول ١-اطلاعات عمومي بيمارستان هاي مورد مطالعه
در هريک از بيمارستان ها با توزين زباله هاي توليدي، نرخ توليد زباله کل و نرخ توليد زباله هاي عفوني و غيرعفوني به تفکيک اندازه گيري شد. نحوه جداسازي، ذخيره سازي و جمع آوري زباله ها بررسي و سطح بهداشتي آن از صفر تا صد در صد ارزيابي گرديد. به منظور ارزيابي کيفيت دستگاه هاي بي خطرسازي زباله ، آزمايشات تعيين شاخص بيولوژيکي بر روي نمونه هايي از زباله هاي بي خطر شده انجام گرفت و نمونه هاي مثبت ثبت شد. شاخص بيولوژيکي حاوي اسپور باکتري استئاروترموفيلوس بوده و طبق رهنمود شرکت سازنده ، به شکل افقي در قسمت هاي مختلف تجهيزات بي خطرسازي قرار مي گرفت . با توجه به توافق اوليه با مسئولين بيمارستان ها کليه نتايج بدست آمده از اين تحقيق بدون درج نام بيمارستان و فقط با ذکر کد مخصوص بيمارستان مشخص گرديد.
نتايج
نرخ توليد روزانه ي زباله در بيمارستان هاي منتخب در نمودار ١ آورده شده است . ميزان زباله هاي توليدي اين بيمارستان ها بين ٢.٥٤ تا ٧.٥ کيلوگرم به ازاي هر تخت فعال در روز بود. ميانگين زباله هاي توليدي ٤.٧٢کيلوگرم به ازاي هر تخت فعال در روز و ميانگين زباله هاي عفوني ٢.٣ کيلوگرم به ازاي هر تخت فعال در روز به دست آمد. نسبت زباله هاي غفوني به کل زباله هاي توليدي در اين بيمارستان هاي ١ تا ٥ به ترتيب برابر: ٦٠%، ٢٦%، ٧١%، ٥٩% و ٤١% برآورد شد.
در تمام بيمارستان ها ذخيره سازي زباله ها به دو صورت ذخيره سازي در محل توليد (داخل کيسه هاي گره زده در کانتينرهاي موجود در محل توليد) و ذخيره سازي نهايي (در زيرزمين و يا نزديک درب خروجي ) انجام مي گرفت .
.درصد کانتينرهاي حاوي زباله هاي عفوني در نمودار٣ نمايش داده شده است . بر اساس اعداد اين نمودار ٤٣% ازکانتينرهاي زباله حامل زباله هاي عفوني بودند.
نمودار٢-درصد زباله هاي عفوني و غير عفوني در کانتينرهاي بيمارستان هاي مورد مطالعه
با توجه به نتايج اخذ شده از پرسش نامه ها، سطح بهداشتي سيستم هاي ذخيره سازي، جمع آوري و جداسازي زباله هاي توليدي در اين ٥ بيمارستان ، مورد بررسي قرار گرفتند. در ابتدا سطوح بهداشتي بصورت گزينه هاي زير تعريف و سپس با توجه به تعاريف اين گزينه ها، سطوح بهداشتي در سه دسته خوب ، متوسط و ضعيف مطابق زير تقسيم بندي شدند: سطح بهداشتي بين ٠.٩-١ خوب - سطح بهداشتي بين ٠.٩-٧. ٠ متوسط - سطح بهداشتي کمتر از ٠.٧ ضعيف ارزيابي گرديد.
وضعيت جداسازي زباله ها در بيمارستان هاي مورد مطالعه در نمودار ٣ آورده شده است . اين نمودار نشان ميدهد سطح بهداشتي سيستم هاي جداسازي زباله هاي درماني در ٤٠%بيمارستان ها خوب ، در ٢٠% بيمارستان ها متوسط و در ٤٠% بقيه ضعيف بود. سطح بهداشتي سيستم هاي ذخيره سازي در بيمارستان ها در نمودار٤ نمايش داده شده است . اين نمودار نشان مي دهدکه سطح بهداشتي سيستم هاي ذخيره سازي در٢٠% بيمارستان ها خوب ، در ٦٠%
متوسط و در ٢٠% ضعيف بود.
جمع آوري و جابه جايي زباله هاي توليدي در داخل بيمارستان از محل ذخيره سازي اوليه تا محل ذخيره سازي نهايي به وسيله ي گاري هاي دستي صورت گرفته و از آنجا به محل دفن توسط وسايل نقليه موتوري انجام مي گرفت . سطح بهداشتي سيستم هاي جمع آوري در اين بيمارستان ها در نمودار ٥ نشان داده شده است . براساس اطلاعات اين نمودار، سطح بهداشتي سيستم هاي جمع آوري در ٢٠% بيمارستان هاي بررسي شده ضعيف ، در ٤٠% متوسط و در٤٠% خوب مي باشد.
