بخشی از مقاله
بررسی تاثیر طرح هندسی راه بر وقوع تصادفات جاده ای
چکیده
امروزه تعداد تصادفات جاده ای در کشور ما رو به افزایش است و در نتیجه خسارت های مالی ناشی از آن که بر خانواده ها و دولت تحمیل می شود، بسیار بالا بوده و با توجه به این که خسارت های مالی و جانی روانی و اجتماعی در مواردی غیر قابل جبـران مـی باشد، ضرورت دارد به منظور جلو گیری از خسارت تصادفات رانندگی راه کار های موثری به اجرا گذارده شود. یکی از عوامل مـوثر در بروز تصادفات، عامل طرح هندسی مسیر است. اگرچه این عامل سهم کمتری را نسبت به عامل انسانی به خـود اختصـاص مـی دهد اما نباید این عامل را کم اثر و ناکارا قلمداد کرد. زیرا زمانی برنامه ریزی ها و سیاست گذاری ها در زمینه ارتقای ایمنی شبکه راه ها تاثیر گذار خواهد بود که تمامی عوامل تاثیرگذار در بروز تصادفات به طور کامل و عملی مورد ارزیابی و بررسی قـرار بگیـرد. در این مقاله به بررسی عوامل دخیل در تصادفات و سپس به تاثیر عامل محیطی و طرح هندسی راه در تصـادفات جـاده ای و نیـز طبقه بندی آن پرداخته می شود. در آخر با ارائه راهکارهایی سعی در کنترل و کاهش تصادفات ناشی از نقصان طـرح هندسـی راه دارد.
واژههای کلیدی: طرح هندسی راه، مسیر، تصادفات، قوس، مسافت دید
1
-1مقدمه
شبکه امروزه تعداد تصادفات جاده ای در کشور ما رو به افزایش است و در نتیجه خسارت های مالی ناشی از آن که بر خانواده ها و دولت تحمیل می شود، بسیار بالا بوده و با توجه به این که خسارت های مالی و جانی روانی و اجتماعی در مواردی غیر قابل جبران می باشد، ضرورت دارد به منظور جلو گیری از خسارت تصادفات رانندگی راه کار های موثری به اجرا گذارده شود. عوامل موثری در بروز این حوادث دخیل هستند در سه عنوان کلی به راه، وسیله نقلیه و عامل انسانی تقسیم می شوند. هر کدام از این عوامل هم زیر بخش های گوناگونی را در بر می گیرد. یک از عوامل موثر دیگر کیفیت جاده های ارتباطی کشور می باشد. همچنین با توجه به تحقیقات مجمع جهانی راه (پیارک) که برگرفته از نتایج مطالعات کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه عضو خود می باشد که شامل تأثیر عامل انسانی، عامل محیط راه، عامل وسیله نقلیه و عوامل مشترک بین هریک را گزارش نموده است که به شرح زیر است:
%57 سهم فقط خطای انسانی، %3 سهم فقط راه و محیط، % 2 سهم فقط وسیله نقلیه، %26 سهم مشترک خطای انسانی و محیط ، %6 سهم مشترک وسیله نقلیه و خطای انسانی، %1 سهم مشترک عوامل محیطی و وسیله نقلیه و درنهایت %6 سهم مشترک بین سه عامل است.که با توجه به مقادیر بدست آمده سهم خطای انسانی چه بصورت مستقیم و چه به صورت غیر مستقیم تاثیر زیادی در شکل گیری تصادفات جاده ای دارد .[1]
شکل -1 نمودار دایره ای از تقسیم بندی تاثیر سه عامل دخیل در تصادفات و تاثیر مشترک آنها
عوامل موثر بر وقوع تصادفات به طرق مختلفی تقسیم بندی شده اند که از بین انها رو دسته بندی تریت بیشترین کاربرد را داشته است. تریت و همکاران (1979) متعقدند که حوادث رانندگی پیامد وضعیتی است که سه عامل انسان، نخیط و وسیله نقلیه درآن سهیم هستند :[2]
• انسان: شامل سن، جنس، مهارت، خستگی، توجه به رانندگی، تجربه ومستی.
• وسیله نقلیه: شامل طراحی، ساخت، نگهداری.
• جاده و محیط: مشخصات هندسی راه، دستگاه های کنترل ترافیک، علائم، اصطکاک جاده، آب و هوا و دید.
2
در نمودار بالا مشاهده شد که عوامل انسانی بیشترین تاثیر را بر وقوع تصادفات دارند. تریت و همکاران به این نتیجه رسیدند که در %71 تصادفات، انسان عامل اصلی تصادف بوده است. در اینجا باید یادآوری کرد که تصادفات جاده ای حاصل فرآیند پیچیده و متقابل این سه عامل هستند. عوامل محیط و وسیله نقلیه در %29 تصادفات علت اصلی تصادف بوده اند اما واضح است که این عوامل بر شرایط راننده تاثیر گذار بوده و می توانند تصمیم گیری راننده را مختل کنند .[2]
شکل -2 فراوانی عوامل موثر بر وقوع تصادفات .[2]
همانطور که در نمودار مشخص است سهم مشترک انسان و محیط باعث ایجاد قسمت عمده ای از تصادفات جاده ای شده و سهم محیط راه نیز به نوبه خود سهم به نسبت کوچکتر ولی مهمی در ایجاد تصادف دارند. در این مقاله به بررسی عوامل دخیل در تصادفات و سپس به تاثیر عامل محیطی و طرح هندسی راه در تصادفات جاده ای و نیز طبقه بندی آن پرداخته می شود.
-2ضرورت تحقیق موضوع
حمل و نقل و ارتباطات از بخشهای زیربنایی در اقتصاد هر کشور به حساب میآیند و این پدیده به عنوان یکی از شاخصهای توسعهیافتگی کشورها محسوب میشود. در این راستا مدیریت ایمنی و کاهش تصادفات جادهای یک موضوع کلیدی به حساب میآید. اولین قدم در راه کنترل تصادفات جادهای, شناخت فرآیند تصادف و عوامل موثر بر آن میباشد.
بر اساس آمارهای برآورد شده در ایران هزینههای اقتصادی مرگ و میر و صدمات جانی ناشی از تصادفات رانندگی 8/4 درصد تولید ناخالص داخلی را در بر میگیرد. گزارشهای پزشک قانونی کشور نیز حاکی از آن است که آمار کل متوفیان ناشی از تصادفات رانندگی در سال 1390 برابر با 20068 نفر و تعداد مصدومین این سال 297257 نفر بوده است. همچنین براساس آمار همین مرکز تنها در فروردین ماه سال 1391 تعداد 1539 نفر از هموطنان عزیز کشورمان در حوادث رانندگی جان خود را از دست داده و تعداد 26289 نفر نیز مصدوم شدند. با این وجود نیاز به بررسی و پژوهش در این موضوع بیش از پیش احساس می شود .[7]
یکی از عوامل بروز تصادفات، عامل طرح هندسی مسیر است .اگرچه این عامل سهم کمتری را نسبت به عامل انسانی به خود اختصاص می دهد اما نباید این عامل را کم اثر و ناکارا قلمداد کرد. زیرا زمانی برنامه ریزی ها و سیاست گذاری ها در زمینه ارتقای ایمنی شبکه راه ها تاثیر گذار خواهد بود که تمامی عوامل تاثیرگذار در بروز تصادفات به طور کامل و عملی مورد ارزیابی و بررسی قرار بگیرد.
-3عامل طرح هندسی در تصادف
3
گرچه عامل طرح هندسی در مقابل خطای انسانی دارای اهمیت پایین تری در بروز تصادفات دارد ولی به هرحال یکی از مهمترین عوامل بوجوآورنده این گونه سوانح است. اجزای طرح هندسی که در تصادفات دخیل هستند را می توان به اقسام زیر تقسیم کرد:
-1نقایص موثر راه
-2شرایط سطح راه
-3موانع دید
-4وضع هندسه محل که هرکدام به نوبه خود می تواند در بروز تصادف دخیل باشد.
-1-3نقایص موثر راه
از نقایص موثر را که در به وقوع پیوستن تصادف دخیلند می توان به موارد زیر اشاره کرد: -1 نقص علائم عمودی -2 نقص علائم افقی -3 کم بودن عرض راه
-4 وجود مانع دست انداز
-5 فقدان شانه خاکی و پارکینگ
-6 اختلاف سطح بین آسفالت و شانه
-7 فقدان حفاظ ایمنی کنار راه
-8 نشست جاده ای
-9 نقص رویه آسفالت
-10 قوس با زاویه تند
-11 شیب عرضی و طولی غیر استاندارد
-12 نقص روشنایی راه
-13 نقص خط کشی راه
