بخشی از مقاله
چکیده
صدمات و خسارات ناشی از تصادفات جاده ای، امری مهم و قابل ملاحظه است که متاسفانه در اغلب موارد نادیده گرفته می شود. ارتباط بین سرعت و ایمنی از موضوعات بحث بر انگیز است. به منظور بهره برداری مناسب از راه ها، نصب علائم واضح و موثر از ضروریات های مهندسی راه و ترافیک محسوب می شود. جاده ای که علائم کم و نامناسب دارد قطعا رضایت بخش نیست. علائم و خط کشی ها باید به موقع و به طور مشخص راهنمایی های صحیح را به استفاده کنندگان از جاده ها ارائه نمایند. لذا این گونه راهنمایی ها نباید مبهم بوده و به سرعت قابل درک باشند. خط کشی راه ها باید طوری حفظ شوند که اثر اصلی و شرایط کلی خود را حفظ نمایند.
سطح خط کشی ها نباید لغزنده بوده و ضخامت آنها بیش از 6 میلیمتر از سطح سواره رو نباشد. ارتفاع گل میخ ها و نظایر آنها که در سطح سواره رو نصب می شوند نیز نباید1/5 سانتیمتر بیشتر باشد و استفاده از آنها باید بر اساس احتیاجات ایمنی راه و قضاوت مهندسی باشد. لازم به ذکر است هر نوع ابزاری که برای خط کشی استفاده می شود باید ضمن داشتن دوام، در تمام مدت عمر سرویس دهی، از وضوح و دید کافی برخوردار باشد.در این مقاله به بررسی ضروریات استفاده از خط کشی جاده ها درعملکرد ترافیک و تاثیر آن درافزایش ایمنی وکاهش تصادفات پرداخته شده است. مطالعات انجام شده بیانگر این است که با استفاده از خط کشی های استاندارد، رعایت فرهنگ و قوانین خط کشی می توان بصورت قابل ملاحظه ای تصادفات را کاهش داد.
-1 مقدمه
حمل و نقل، یکی از اجزای حیاتی زندگی امروزی است؛ یکی از مهمترین و اصلی ترین خصوصیات سیستم حمل و نقل ایمنی است . منظور از ایمنی بر اساس یک تعریف ساده، دستیابی به هدف سفر بدون بروز آسیب جانی و مالی است. بطور کل ایمنی، باید یکی از اهداف اصلی برنامه ریزی کلان حمل و نقل بوده و کاهش تصادفات ترافیکی به عنوان یکی از اولویت ها و معیارهای تصمیم گیری و گزینه سازی در عرصه حمل و نقل مورد توجه قرار گیرد.
مطالعات متعددی در مورد ارتباط تعداد ، شدت تصادفات و متغیرهای اثر گذار بر آن در جهان صورت گرفته است.[1] امروزه موضوع تردد ایمن در سطح شبکه راه ها یکی از اصول اساسی حاکم بر مهندسی راه و برنامه ریزی حمل و نقل است و نبود ایمنی به خصوص در جاده های برون شهری باعث بروز حوادث ناگواری می شود. براساس آمار ارائه شده توسط مجامع بین المللی هر ساله بیش از 7/1 میلیون نفر در سوانح جاده ای کشته و حدود 10 میلیون نفر معلول یا زخمی می شوند.[2] سازمان جهانی بهداشت تصادفات ناشی از ترافیک جاده ها را به عنوان یک مشکل بهداشت عمومی معرفی می کند، که سالانه منجر به 1/2میلیون مرگ و میر در سراسر جهان می شود و 55 میلیون نفر در جهان مصدوم می شوند که عابران پیاده سهم زیادی در این آمار و ارقام دارند.
در سال 1395حدود 73درصد موارد عامل انسانی باعث وقوع تصادف شده و بین 12 تا 23 درصد مرگ و میرها در تصادفات مربوط به عابران پیاده بوده است.[3] در مقایسه با سایر شیوه های حمل و نقل، عابرین پیاده بیشترین احتمال کشته شدن یا مجروح شدن در تصادفات در هر کیلومتر مسافت طی شده را دارند.[4] سهم عامل انسانی در تصادفات کشورهای توسعه یافته، 95 درصد است. در کشورهای صنعتی، تمامی تسهیلات و تجهیزات از جمله، جاده های استاندارد و با کیفیت عالی، خودروهای مجهز به پیشرفته ترین فناوری امنیتی و علائم کافی و پیشرفته در اختیار کاربران جاده قرار گرفته است و تنها 5 درصد خطا متوجه جاده و خودرو می باشد. بنابراین مسلم است که با این همه امکانات، چنانچه تصادفی رخ دهد، مقصر اصلی راننده است.[5]
از جمله مهم ترین رفتارهای پر خطر در جهان که منجر به بروز تصادف شده اند، عبارتند از: سرعت، خستگی و اعتیاد به الکل. در حالی که مهم ترین رفتارهای پرخطر در کشور ایران، شامل سرعت، خواب آلودگی، خستگی، اعتیاد، عدم رعایت حق تقدم و عدم رعایت فاصله ی ایمن می باشد، به گونه ای که همواره در طول یک هفته، چند صد دستگاه خودروی سواری و اتوبوس مسافربری به همراه تعداد قابل توجه مسافر، به علت رعایت نکردن اصول رانندگی و فرهنگ ایمنی، موجب بروز تصادفات کوچک و بزرگ می شوند. قابل ذکر است، علت اصلی مرگ و میر و صدمات در میان جوانان و بزرگسالان، تصادفات وسایل نقلیه ی موتوری است که این موضوع اصلی بهداشت عمومی است.
بررسی آمار و ارقام مندرج در سالنامه های آماری حمل و نقل نشان می دهد در سال 1394 تعداد 101000 فقره تصادف در مسیر های برون شهری رخ داده است که خوشبختانه نسبت به 1395 و 1392 به ترتیب حدود 1 و 10 درصد کاهش داشته است .[2 ] به منظور بهره برداری مناسب از راه ها نصب علائم واضح و موثر از ضرورت های مهندسی راه و ترافیک محسوب می شود. جاده ای که علائم کم و نامناسب دارد قطعا رضایت بخش نیست.
استفاده کنندگان از راه ها ، جهت کسب راهنمایی و دریافت اطلاعات مورد نیاز و مقامات مسئول جهت انجام وظیفه و اعمال قوانین ترافیک، به این علائم متکی بوده و از آنها درجهت افزایش ایمنی تردد در جاده استفاده می نمایند. علائم مذکور شامل خط کشی ها، چشم گربه ای ها و سایر تجهیزات ایمنی است. علائم و خط کشی ها باید به موقع و به طور مشخص راهنمایی های صحیح ر ا به استفاده کنندگان از جاده ها ارائه نمایند که این گونه راهنمایی ها نباید مبهم بوده و به سرعت قابل درک باشند. همچنین، نباید آنها را زودتر و یا دیرتر از موعد مورد نیاز عرضه کرد زیرا امکان از یاد بردن آنها هنگام تردد، به مخاطره افتادن مانورها و حرکات بعدی استفاده کنندگان وجود خواهد داشت.[7]
-2 تاریخچه
ایده استفاده از خط کشی سفید جاده ای برای اولین بار توسط کشور انگلستان در سال 1918 مطرح گردید. اگرچه این مسئله به سرعت فراگیر شد، ولی تا سال 1926 میلادی مفهوم امنیت جادهای را در بر نمیگرفت. در سالهای دهه 1930 و در دورانی که چراغهای راهنمایی وجود خارجی نداشتند، این خطوط به منزله علامت امتداد جاده مورد استفاده قرار میگرفتند و پایان خط محل توقف محسوب میشد؛ در محل توقف نیز اغلب یک نفر از پلیسهای راهنمایی و رانندگی برای کنترل و هدایت ترافیک حضور داشت. این روند ادامه یافت تا اینکه در سالهای دهه 1950 خطوط زرد نیز به مجموعه علائم راهنمایی و رانندگی اضافه شدند.
در واقع، دو رنگ زرد و سفید به طور همزمان در جادهها و معابر مورد استفاده قرار گرفتند، به طوری که خط سفید نشانگر جادههای یک طرفه و خط زرد علامتی برای جادههای دو طرفه بود. همچنین در سال 1956 خطهای منقطع به صورت نوآوری جدیدی در خطکشی جادهها و معابر برای مقابله با تردد سایر خودروها در سطح جاده وارد عرصه شدند. نکته جالب توجه در مورد استفاده از این خطچینها این است که به هنگام رانندگی میتوانید آنها همانند یک جفت پای دراز تجسم کنید. البته طبق اعلام اداره حمل و نقل ایالت میشیگان طول هر یک از این خطچینها به 3 متر میرسد.[8]
-3 عوامل مؤثر بر سرعت وسایل نقلیه
عوامل مختلف زیادی می توانند بر سرعتی که راننده برای رانندگی انتخاب می کند تاثیر بگذارند انتخاب سرعت می تواند تحت تاثیر سن، جنسیت، خلق و خو و میزان ریسک پذیری راننده در مصادف شدن با یک صحنه تصادف و یا برخورد با اجرای قوانین پلیس باشد. مکانیزم رفتاری در انتخاب سرعت ریشه در تصور رانندگان دارد چنانچه اکثر رانندگان فکر می کنند که بهتر از متوسط هستند و بیشتر از سرعت میانگین می رانند. تحقیقات نشان می دهد که50 درصد رانندگان سریع تر از میزان مجاز می رانند. تغییر در سرعت مجاز بر انتخاب سرعت اثر می گذارد. تغییر در سرعت متوسط بر اثر تغییر در سرعت مجاز حدود 25 درصد تغییر در سرعت مجاز می باشد که این تغییر در مناطق غیر شهری را 42 درصد عنوان کرد.[5]
با طراحی نقلیه و جاده و تصویب سرعت مجاز ، سرعت ایمن مشخص می شود. لیکن دو سوال بوجود می آید ؛ چرا سرعت مجاز علیرغم ثابت ماندن شرایط جاده در طول زمان افزایش می یابد و دوم آنکه میزان اثر سرعت بر ایمنی چقدر است. بطور منطقی با افزایش سرعت وسیله نقلیه در حالی که شرایط نقلیه و جاده ثابت بماند شدت تصادف افزایش می یابد بطوری که با تغییر در سرعت متوسط می توان شدت تصادف را پیش بینی کرد. همچنین بنا بر عقیده عام با افزایش سرعت، احتمال تصادف بالاتر می رود 9]،.[10
-4 ارتباط بین سرعت و ایمنی
ارتباط بین سرعت و ایمنی از موضوعات بحث بر انگیز است .[9 10] آقای شینار، در گزارش مدیریت سرعت در گردهمایی محققین حمل و نقل مطالعه جامعی را ارائه داد. از دیدگاه ایشان اگرچه بطور منطقی با افزایش سرعت، زمان عکس العمل راننده در زمان حادثه کوتاه تر می شود و نیز با توجه به ارتباط فاصله ترمز با مربع سرعت، این فاصله بزرگتر می شود .
