بخشی از مقاله
بررسی جامعه پرندگان مهاجر دریاچه سد حنا در فصل پاییز87
خلاصه:
دریاچه سد حنا بعنوان یکی از مناطق مهم زمستان گذرانی، مورد استفاده دامنه ي وسـیعی از انـواع پرنـدگان آبزي واقع می شود. 35 گونه پرنده آبزي متعلق به 7 راسـته و13 خـانواده در طـول پـاییز و سرشـماري نیمـه منطقهزمستانی سال 1378 براي این ثبت گردید که شامل چندین گونه مورد تهدید و کمیاب نیـز مـی باشـد. بالاترین جمعیت پرنده با جمعیتماه4269 در آذر سال جاري ثبت شده است.
-1 مقدمه:
بهطور کلی تالابهاي طبیعی در 7 طبقه از سیماي سرزمین قرار می گیرند که در این طبقهبندي تـالابهـاي انسانساخت کمتر مورد توجه قرار گرفته اند در حالیکه این نوع تالابهاي مصنوعی 10/6 درصـد از مسـاحت کل تالابهاي جهان را شامل میشوند. از اقسام تالابهاي انسانساخت (مصنوعی): مناطق ذخیره آب، سـد هاي کوچک، سدها وآبگیرهایی که مساحتشان بیش از 8 هکتار است، میباشند (منصوري، .(1386 گروه آخر از تالابهاي مصنوعی یعنی دریاچه پشت سدها بهطور فزاینده اي مورد استفاده پرندگان مهاجر قرار می گیـرد.
پرندگان از اجزاي برجسته بیوتا و حساس به تغییرات زیستمحیطی از قبیل اثرات شیوههاي کشاورزي، کاربرد آفتکشها، توسعه صنعتی، آلودگی و تغییـرات اقلیمـی مـی باشـند Fuller) و همکـاران، 1995؛ Krebsو همکاران، (1999
سرشماري و پایش پرندگان مهاجر بهطورجدي یـک راه مـوثر و ارزشـمند بـراي پـایش سـلامت کـل یـک اکوسیستم محسوب میشود(Ali، .(2005 دریاچه پشت سد حنا، واقع در استان اصفهان یکی از این تالاب ها می باشد که پذیراي انواع پرندگان مهـاجر و بومی بوده کهمنظماً بطور موقت و یا دائمی از آن بهره مند می شوند و هر ساله هـزاران قطعـه از پرنـدگان آبزي و کنار آبزي جهت زمستانگذرانی یا تغذیه و تجدید قوا در مسیر مهـاجرت خـود از آن بهـره مـیبرنـد و تعدادي نیز در این ناحیه جوجهآوري میکنند(امیدي، .(1381
هدف اصلی تحقیق حاضر مطالعه و بررسی وضعیت فعلی پرندگان آبزي دریاچه سد حنـا در فصـل پـاییز کـه بالاترین تراکم و تنوع جمعیتی را در این فصل دارا می باشد، بوده و همچنـین شـمارش نیمـه زمسـتانه سـال جاري نیز در این تحقیق آورده شده است. از آن جاییکه پرندگان مهاجر نقش مهم و برجسـتهاي بـراي ایـران وسایر کشورها ایفا میکنند و پایش جمعیت پرندگان مهاجر، شاخص مناسبی جهت پایش سلامت اکوسیسـتم ها می باشند بررسی حاضر انجام گرفته است. با توجه به خشک شدن و آلودگی بالاي تالاب گاو خونی، این دریاچه موقیعیت مناسب وعالی جهت مطالعـات علمی بر روي پرندگان را در سطح استان اصفهان فراهم کرده است.
دریاچه سد حنا یک منطقه مهم زمستانگذرانی براي انواع گسترده اي از پرندگان آبی مهاجر که شامل پلیکان، فلامینگو، اردك ها، آنقوت، غاز سانان و پرندگان روي آبچر از جمله انواع کاکایی و پرستو می باشد.
مشاهدات توسط نویسندگان در ماههاي فصل پاییز سال87 صورت گرفته که شـامل شـمارش نیمـه زمسـتانه پرندگان در سال جاري نیز می باشد.
-2 کلیات:
-1-2 شناخت منطقه مورد مطالعه:
دریاچه سدحنّا در محدوده طول جغرافیاي 51 درجـه و 48 دقیقـه تـا53 درجـه و16 دقیقـه شـرقی و عـرض جغرافیاي 31 درجهتا و 12 دقیقه 32 درجه و 16 دقیقه شمالی واقع در استان اصفهان در حـدود 8 کیلـومتري شمال غربی شهر حنا به فاصله 30 کیلومتري شهرستان سمیرم و 190 کیلومتري جنوب شـرق اصـفهان قـرار دارد. این سد حنا در مسیر رودخانه هاي بهمن زاد و رحیمی به منظـور مشـروب کـردن اراضـی دشـت حنـا و توسعه اراضی قابل کشت جمعا بمیزان 5000 هکتار احداث گردیده است. مساحت تالاب حنـا از 500 تـا 700 هکتار برحسب میزان آب آن متغییر است.
کل منطقه در بخشی از کوهستان زاگراس قرار دارد، داراي ذخایر آبی فراوانی است. اغلب بارندگی ها در ایـن منطقه به صورت برف است، لذا هرز آب اندك بوده و بیشتر برفابها بعلت خاکهاي آهکی حاصل از تشـکیلات زمین شناسی زاگرس در خاك نفوذ کرده و باعث ایجاد رودها، چاله ها و آبگیرهاي موقت شـدهآب اسـت. در سرشاخه هاي اصلی رودخانه حنا، مقادیر قلیایت، سختی و شوري، زیاد و بترتیـب بـین 152 تـا 251، 200 تـا 300 و 441 تا 1080 میلی گرم در لیتر نوسان دارد بنحویکه آب آنها در زمره آبهاي سخت طبقـه بنـدي مـی شود که پس از ورود به دریاچه سد، در اثر ایجاد شرایط سکون و ماندگاري آب و برغم افزایش سـطح تبخیـر، میزان قلیایت، سختی و شوري کل بسیارمتعادل تر از سر شاخه هاي آن بوده و بترتیب تـا حـد 127 تـا 222، 160 تا 240 و 531 تا 657 میلی گرم در لیتر کاهش حاصل نموده اسـت. بـالعکس تغییـرات روزانـهآبpH سرشاخه هانسبتاً متعادل و مابین 7/6 تا8/5 اندازه گیري شده ولی در آب دریاچه تغییرات آن بسیار شدید بوده بطوریکه متوسط آن در ماههایی از تابستان تا حد9/7 افزایش می یابد.
-3 مواد و روشها:
این منطقه بطور منظم هر دو هفته در فصل پاییز و دي ماه 1387 مشاهده شـده و جامعـه پرنـدگان آن ثبـت گردید. گونه ها بوسیله دوربینتلسکوبدوچشمی 20X و 15X-60X مـدل Sony سرشـماري بـا روش Total Count انجام میشود که سازمان بـینالمللـی Wetland International ایـن روش را بـراي شمارش پرندگان در مناطق تالابی توصیه میکند و در حال حاضر در سراسر دنیا بـراي شـمارش پرنـدگان در تالاب استفاده میشود Torres)، (1995 در شناسایی گونه هاي این منطقـه از کتـاب راهنمـایی صـحرایی پرندگان ایران و راهنمایی پرندگان خاورمیانه بهره گرفته شد.
-4 بحث ونتیجه گیري:
در کل 35 گونه پرنده متعلق به 7 راسته و13خانواده براي این منطقه ثبت گردید که در جدولآوردهشـماره 1 شده است. نتایج شمارش نیمه زمستانه نیز در جدول شماره 2 آمده است که گونه هاي مشاهده شـده در ایـن تالاب اهمیت توجه به این منطقه را خاطر نشان می کند.
