بخشی از مقاله
چکیده:
پژوهش حاضر با هدف بررسی پدیدهي مهاجرت و تأثیرآن بر ویژگیهاي اجتماعی و اقتصادي مهاجران در شهر سبزوار انجام گرفته است. روش استفاده شده در این پژوهش روش توصیفی- پیمایشی است که با هدف کاربردي انجام شده است. جامعه ي آماري ساکنان شهر سبزوار میباشند که در فاصله ي سنی 18 تا 65 سال قرار دارند. به این منظور نمونه اي تصادفی شامل 350 نفر از ساکنان شهر سبزوار شامل دو گروه مهاجر و بومی، با ابزار پرسشنامه و به روش نمونه گیري خوشهاي چند مرحله اي مورد پرسشگري قرار گرفتند.
متغیرهاي مستقل تحقیق شامل سن، جنس، درآمد فرد، تحصیلات، مرتبه شغلی و پایگاه اجتماعی اقتصادي است. نتایج پژوهش حاضر نشان میدهد میانگین سنی مهاجران بالاتر از غیرمهاجران است و از نظر مؤلفههاي پایگاه اجتماعی- اقتصادي، مهاجران از نظر تحصیلات، مرتبهي شغلی و طبقهي اجتماعی از ساکنان اصلی شهر در سطح پایینتري هستند. همچنین رابطهي مثبت و معنیداري میان وضعیت تأهل و مهاجرت مشاهده میشود.
مقدمه
در سراسر جهان به خصوص بعد از جنگ جهانی دوم، مهاجرت به عنوان پدیده اي جمعیتی از بسیاري از جهات حائز اهمیت گردید. در این راستا مهاجرت هاي روستا-شهري به دلیل پیامد هاي اقتصادي-اجتماعی آن بیش از سایر پدیده هاي جمعیتی مورد توجه قرار گرفت - طاهرخانی،. - 41 :1381 مهاجرت در مقایسه با سایر موضوعات جمعیتی، موضوعی است که همواره اذهان اندیشمندان را به خود معطوف داشته و تلاش براي شناخت زوایاي آن، ما را به درك بیشتر این واقعیت رهنمون می کند - طیبی نیا،. - 144 :1388 بنابراین مهاجرت و جابه جایی مکانی انسان ها، به عنوان موضوعی پایدار در رشته هاي گوناگون انسانی و اجتماعی، توجه پژوهشگران را به خود معطوف داشته است. - سجادپور،. - 64 :1384
در این میان مهاجرت داخلی سهم عمده اي از این مطالعات را به خود اختصاص داده است - غفاري و ترکیهرچکانی،. - 92 :1389 پویایی رابطه ي انسان ها با مکان در قلب پدیدهي مهاجرت قرار داشته است. به علت گستردگی مهاجرت در دنیاي امروز، همهي جوامع بشري به نحوي با چالش مهاجرت به خصوص مهاجرت جوانان از روستا به شهرها مواجه هستند - سجادپور،. - 64 :1384 مهاجرت یکی از چهار عامل اصلی تغییر و تحول جمعیت بوده و به دلیل ماهیت خود می تواند علاوه بر تغییرات دراز مدت و طولانی، آثاري سریع و کوتاه مدت نیز در تعداد و ساختار جمعیت ایجاد کند. - زنجانی،. - 12
در کشور ایران نیز مهاجرت یکی از عوامل اساسی و مهم در تحولات فضائی کشور محسوب شده، به عنوان اثرگذارترین عوامل تحولات شهري ایران از آن نام برده اند - قاسمی سیانی، . - 147 :1388 مهاجرت بی رویهي روستائیان به شهرها از مهمترین مسائل جامعه ما است که نه تنها عواقبی بسیار نامطلوب از نظر اقتصادي، اجتماعی و سیاسی بر ساختار جوامع روستایی به جاي می گذارد، بلکه جوامع شهري را نیز با بحران هاي اقتصادي و اجتماعی روبهرو می سازد. - خانی، . - 151 :1383
در این تحقیق به دنبال بررسی اثر مهاجرت روستایی بر زندگی روستاییان مهاجر در شهر می پردازیم. هدف از این مطالعه بررسی این پرسش است که آیا مهاجران روستایی در شهر، وضعیت درآمدي، شغلی و تحصیلی رو به بالا و مناسبی را تجربه می کنند یا این که از نظر شاخص هاي پایگاه اجتماعی اقتصادي وضع مناسبی ندارند. براي پاسخ روشمند به این پرسش دو گروه شامل مهاجران و بومیان با هم مقایسه می شوند تا در مقایسه با هم بتوان از وضعیت مهاجران اطلاع دقیقتري حاصل کرد.
روش تحقیق
یکی از روش هاي مناسب براي تحقیق اجتماعی، روش پیمایشی است. از پیمایش می توان براي اهداف توصیفی و تبیینی استفاده کرد. همچنین پیمایش ها وسیله ي بسیار خوبی براي سنجش نگرش ها و جهت گیري ها در جمعیت هاي بزرگ هستند - ببی، . - 530 :1385 روش پژوهشی در مقالهي حاضر، پیمایشی است و نوع تحقیق کاربردي میباشد.گردآوري داده ها به روش کتابخانه اي وپرسشنامهاي صورت گرفته است. جهت تحلیل داده هاي خام از نرم افزارSPSS و براي آزمون فرضیهها از آزمون هاي ضریب همبستگی و آزمون تی استفاده شد.
تعداد 350 نفر از جامعهي آماري به عنوان نمونه با روش نمونهگیري خوشهاي چندمرحلهاي انتخاب شده و مورد پرسشگري قرار گرفتند. فرضیه هاي این پژوهش شامل رابطهي بین متغیرهاي سن، جنس، وضعیت تأهل، درآمد، تحصیلات و مرتبهي شغلی با وضعیت مهاجرت است. لازم به ذکر است علاوه بر متغیر تحصیلات و درآمد فرد، متغیرهاي تحصیلات و درآمد کل بر اساس میانگین این متغیرها در افراد خانوادهي پاسخگو - پدر، مادر، همسر و خود پاسخگو - محاسبه و سپس استاندارد شده است.
پیشیینه
مهاجرت روستائیان به شهر، علل، چرایی و چگونگی انجام آن از موضوع هاي محوري علوم انسانی و اجتماعی است که در پیوند با آن دیدگاه ها و نظریه هاي مختلفی وجود دارد که از زوایاي متفاوت به این پدیده نگرستهاند در پژوهشی تحت عنوان "تحلیل کمی مهاجرت و رشد جمعیت شهري در رابطه با تحولات بازار نیروي کار شهر سبزوار" با استفاده از روش محاسبهي بازار نیروي کار از طریق مقایسه همزمان تحولات بازار کار شهر، نقاط روستایی و کل شهرستان سبزوار به این نتیجه رسید که رشد جمعیت شهري سبزوار در دهه هاي گذشته به طور عمده تحت تأثیر مهاجرت جمعیت از روستاهاي تابعهي این شهرستان به این شهر بوده و میزان این مهاجرت در دوره هاي مختلف با عدم تعادل کمی و کیفی بازارکار شهرها با نواحی روستایی شهرستان رابطه ي مثبت و مستقیمی نشان می دهد.
یعنی در هر دوره اي که شهر سبزوار با اضافهي شغل، و نقاط روستایی شهرستان با کمبود شغل بیشتري مواجه بوده است، مهاجرت نیز بیشتر بوده است. از نظر جنبه هاي کیفی بازارکار، نتایج این تحقیق حاکی از آن است که شهر سبزوار رشد اقتصادي و جذابیت خود براي مهاجران روستایی را مدیون فعالیت هاي خدماتی بوده است و مشاغل صنعتی نقش ناچیزي در رونق بازارکار این شهر داشته است. - زنگنه،. - 103 :1386
قاسمی سیانی - - 1388در مقاله اي تحت عنوان"پیامدهاي مهاجرت روستا- شهري نسل جوان روستایی"با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و بصورت پیمایشی، پیامدهاي مهاجرت جوانان در سه حوزهي اقتصادي، اجتماعی و فرهنگی بررسی نموده و به این نتیجه رسید که دو نوع پیامد مثبت چون بهبود وضعیت اقتصادي، افزایش آگاهی جوانان، آموزش بهتر، روابط اجتماعی و گذران اوقات فراغت جوانان و منفی، قطع ارتباط جوان با خانواده خود در روستا و مسائل مرتبط با آن به بر هم خوردن نسبت جنسی در روستاها و شهرها و آثار دیگري چون بزهکاري و آسیب هاي اجتماعی در هر یک از حوزه ها را نشان می دهد. - قاسمیسیانی،. - 145 :1388
جلالیان و محمديیگانه - - 1386 در پژوهشی تحت عنوان" تحلیل عوامل جغرافیایی مؤثر در مهاجرت هاي روستایی شهرستان زنجان در سال هاي" 1375-1355 با استفاده از روش کتابخانه اي و اسنادي، تهیهي پرسشنامه و مطالعات میدانی حوزه هاي روستایی و محله هاي مهاجرنشین زنجان به این نتیجه رسید که شهرستان زنجان طی دهه هاي 65-55 و 75-65با مهاجرت شدید روستایی- شهري روبه رو بوده که پی آمدهاي منفی را در محیط هاي روستایی و شهرها سبب شده است. همچنین مهمترین علت هاي مهاجرت روستایی در این شهرستان را کمبود آب و زمین، محرومیت و ضعف خدماتی، بیکاري و درآمد اندك می داند.
