بخشی از مقاله
بررسی عوامل مؤثر بر شکلگیری خیانت زناشویی: یک مطالعه دلفی
چکیده
خیانت زناشویی موضوعی است که زوج درمانگران به صورت منظم در کارهای بالینیشان با آن مواجه میشوند و میتواند تجربهای گیج کننده و دردناک بر همه کسانی باشد که درگیر با آن هستند. با توجه به پیامدهای زیانبار خیانت زناشویی بر سلامت روانی خانواده، پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل مؤثر بر شکلگیری خیانت زناشویی با استفاده از روش دلفی انجام شده است. پژوهش حاضر یک مطالعه کیفی است که با استفاده از تکنیک دلفی به بررسی آرای صاحب نظران پرداخته است. جامعه پژوهش شامل متخصصین حوزه خانواده و ازدواج می باشد. نمونه گیری نیز به صورت غیرتصادفی و بر اساس میزان تخصص و تجربه افراد در حیطه خانواده درمانی و زوج درمانی صورت گرفت و نمونه شامل 23 نفر می باشد. جمعآوری اطلاعات با استفاده از روش دلفی و از طریق ارسال پرسشنامه در طی سه مرحله انجام گرفت. تحلیل داده های حاصل از پرسشنامهها در دور اول نشان داد که گروه نمونه به 19 عامل در شکلگیری خیانت زناشویی اشاره کردند که این 19 عامل در 3 دسته کلی عوامل شخصیتی 7) مورد)، عوامل مرتبط با ماهیت رابطه 5) مورد) و عوامل محیطی 6) مورد) طبقه بندی شدند. در مرحله دوم و سوم نیز تمامی گویهها میانگین بالای 4 را دریافت نمودند.یافتههای این مطالعه نشان داد که عوامل متعددی در شکلگیری خیانت زناشویی دخالت دارند و در این مطالعه اجماع نظر و اولویتبندی خاصی در این زمینه حاصل شد. از یافتههای این پژوهش می توان جهت برنامهریزی در خصوص آموزش زوجین و پیشگیری از وقوع پدیده خیانت زناشویی استفاده نمود.
واژگان کلیدی: خیانت زناشویی، روش دلفی، عوامل شخصیتی، عوامل محیطی ، عوامل ارتباطی
1
مقدمه
خانواده در زمره مهمترین ســیســتمهای اجتماعی اســت که بر اســاس ازدواج بین دو جنس مخالف شــکل میگیرد. حفظ و تداوم خانواده از اهمیت زیادی برخوردار است . خانواده به عنوان واحدی اجتماعی، کانون رشد و تکامل، التیام و شفادهندگی و تغییر و تحول آسیبها و عوارض است که هم بستر شکوفایی و هم بستر فرو پاشی روابط میان اعضایش می باشد (شعاع کاظمی و سیف، .(1389
خیانت زناشویی موضوعی است که زوج درمانگران به صورت منظم در کارهای بالینی شان با آن مواجه میشوند و میتواند تجربه ای گیج کننده و دردناک برای همه ی کســانی باشــد که با آن درگیرند. افزون بر این، خیانت یکی از دلایل عمده ی طلاق و ازهم پاشــیدن ازدواج اســت (گلاس و رایت 1997، به نقل از اسچیکلفورد، بسر و گوتز.( 2008 4 خیانت شامل برقراری ارتباط جنسی یک فرد متأهل با جنس مخالف، خارج از چارچوب خانواده (غیر از همســر) اســت. بی وفایی و خیانت، نوعی اختلال و بیماری در رفتار اســت، زیرا با توجه به عوارض نابهنجار و نامطلوبی که به همراه دارد، آسیب ها و مشکلات مختلفی را برای هر یک از افراد دیگر ایجاد می نماید (کاوه، .(1383
به عقیده دریگوتاس و بارتا(2001) 5 خیانت، عبور فرد از مرز رابطه زناشـویی با برقراری صـمیمیت فیزیکی یا عاطفی با فردی خارج از رابطه تعریف می کنند. ینیسیری و کدمایر( 2006) 6 هم خیانت زناشویی را هرگونه رابطه جنسی یا عاطفی فراتر از چارچوب رابطه متعهدانه بین دو می دانند.
آمارهای موجود در زمینه خیانت بسیار متفاوت هستند. بر اساس یکی از معتبرترین مطالعات انجام شده در این زمینه در آمریکا، مشخص شده است که 21 درصــد از مردان و 11 درصــد از زنان در طول زندگی مرتکب خیانت زناشــویی می شــوند (اشــنایدر، باوکوم و گوردون7، .(2007 همچنین، تحقیقات در این حیطه نشــان می دهد که حدود یک ســوم از مردان و یک چهارم از زنان احتمال دارد که حداقل یک بار در طول زندگی مشــترک درگیر روایط فرازناشــویی گردند (مارک، جانســن و میل هاوســن8، .(2011 خیانت زناشــویی می تواند پیامد های عاطفی شــدیدی در زوجین ایجاد کند. رواندرمانگران گزارش میکنند که هم سرانی که به آن ها خیانت شده ا ست، اغلب اح سا ساتی مانند خ شم، عزت نفس پایین، پایمال شدن، افسردگی و درماندگی را تجربه میکنند. همسران عهد شکن نیز با احساساتی نظیر شرم، احساس گناه، تردید، عصبانیت و ناامیدی دست به گریبان هستند (براون9، 2001، گلاس و رایت10، .(2007
برر سی پیشینه پژوهش در زمینه عوامل مرتبط با خیانت زناشویی حکایت از نتایج مختلف و ناهمسویی دارد. اخیرا پژوهشگران نقش طرحوارهها بر شـــناختها، هیجانات و رفتارهای افراد در زمینه روابط بین فردی را مورد توجه قرار داده اند. تاثیر طرحواره های عشـــق بر افکار، احســـاســـات و رفتارهای افراد در روابط عا شقانه، شکل گیری الگوهای شناختی متفاوت و انتظارات از خود و شریک ع شقی شان کم و بیش شناخته شده ا ست
2
(سینگلز، چو و هاتفیلد11، 1995، هاتفیلد، سینگلز، لوین، باچمن، موتو و چو12، .(2007 شواهد متعددی در حمایت از رابطه بین الگوهای دلبستگی و طرحوارههای عشــق و ارتباط بین آنها با موارد مرتبط با رابطه عاشــقانه از قبیل تعهد، خودداری جنســی و ثبات رابطه به دســت آمده اســت (دورتی، هاتفیلد، تامپسون و چو13، 1994، مارچز14، 2009، برینان و شاور15، 1995، آلن16، 2013، کیلان، دیون و دیون17، 1994، سیمپسون18، .(1990
صاحبنظران ب سیاری مطرح کردهاند که دلب ستگی ناایمن می تواند برای تبیین خیانت بکار رود و افراد دارای دلب ستگی ایمن تمایلی کمتر به ارتکاب خیانت زناشویی دارند، زیرا آنها در روابط زناشویی شان احساس راحتی و اطمینان دارند، که این احساس به عنوان مانعی برای شروع روابط جنسی فرازناشــویی عمل خواهد کرد (جینفریو19، .(2009 همچنین تحقیقات نشــان می دهند اشــکالات موجود در زندگی زناشــویی، عامل اصــلی انحراف بســیاری از مردان اســت و مهمترین اشــکال، نحوه برخورد زوجین با یکدیگر و وجود شــکافی عمیق در اعتماد بین آنهاســت. مردان مهمترین دلایل اقدام به خیانت را، م شکلات عاطفی ( 48 %)، نار ضایتی عاطفی و جن سی به یک اندازه ( 32 %)، عوامل دیگر (% 12) و نار ضایتی جن سی (%8) ذکر نموده اند (نیومن20، .(2008
از دیگر موضوعات مورد بررسی در زمینه خیانت زناشویی انگیزه های شخصی برای روابط فرازناشویی است. مواردی همچون کنجکاوی، انگیزه های تجربه ای، سرگرمی، مشکلاتی در رابطه با صمیمیت، انتقام و کاوش جهت گیری جنسی می تواند از جمله دلایل شخصی برای درگیر شدن در روابط فرازناشویی باشد (آتوودا و سیفرب، .(1997
با توجه به این نکته که موضــوع روابط فرازناشــویی (خیانت) موضــوعی ضــداخلاقی و نوعی پنهان کاری اســت، پژوهش درباره ی این موضــوع و د ستر سی به این افراد ب سیار د شوار ا ست، لذا در این پژوهش سعی شده ا ست که با ا ستفاده از روش دلفی و بهره گیری از آرای صاحب نظران و متخصصین خانواده عوامل زمینه ساز خیانت زناشویی شناسایی شوند. تکنیک دلفی در مطالعاتی که در صدد جمع آوری داده های تجربی در زمینه هایی که فاقد شواهد روشنی است، کاربرد دارد. همچنین، این روش به محقق اجازه می دهد تا آرای متخصصان را در مورد متغیرهای کلیدی برای برنامه های تو سعه ای آینده، شنا سایی کند و بدین ترتیب بین نظریه و عمل پلی ایجاد کند (ا ستون فیش و با سبی، .(1996 لذا با توجه به اثرات زیان بار خیانت زناشـــویی بر افراد و بنیان خانواده و آرای متعددی که در زمینه این پدیده وجود دارد و نیز اینکه همســـویی و اولویت بندی صـــریحی در ارتباط با این موارد در دسترس نیست، هدف این پژوهش بررسی آرای متخصصان مشاوره و روانشناسی خانواده در زمینه شناسایی عوامل زمینه ساز خیانت زناشویی با استفاده از تکنیک دلفی می باشد، که شناسایی این موارد به سیاست گذاران، روانشناسان و سایر دست اندرکاران حوزه خانواده کمک می کند تا در جهت رفع این مسایل چاره اندیشی کنند.
روش
3
مطالعه حاضـر مبتنی بر تکنیک دلفی اسـت. تکنیک دلفی یا پرسـش از نخبگان، یک تکنیک کمی- کیفی اسـت که جهت جمع آوری اطلاعات از افراد متخصـص در حیطه مورد نظر اسـتفاده می شـود. دلفی یک نظر خواهی تخصـصـی برای پیش بینی آینده اسـت که بر اسـاس آن می توان نتایج مختلف را استخراج کرد. این روش ضمن سادگی، از اطمینان بالایی نیز برخوردار است، به طوری که برای جمع آوری و تلخیص نظرات و قضاوت های افراد (در یک حیطه معین) به کار می رود (اسپرانکل و پرسی، .(2005
دلفی یکســری از دورهای پیمایشــی یا پرســشــنامه ای بوده که با پرســشــنامه اولیه، پرســشــنامه دورهای بعدی را نیز شــکل می دهد(فان تیجلینگن21 و همکاران، ( 2006 و باید در مرحله طراحی تحقیق در مورد آن تصمیم گرفته شود (دمپسی و دمپسی22، .(2000
در روش دلفی انتخاب نمونه بر ا ساس تخ صص انتخاب می شوند و نه از روی فرایند انتخاب ت صادفی. در پژوهش حا ضر جامعه آماری شامل کلیه متخصصان و افراد صاحب نظری است که در زمینه روانشناسی و مشاوره خانواده فعالیت دارند. افراد نمونه بر مبنای چهار ملاک از بین متخصصان حوزه خانواده انتخاب می شوند: .1 دارا بودن حداقل 5 سال تجربه خانواده درمانی و مشاوره ازدواج، .2 داشتن حداقل دو مقاله یا سخنرانی ملی در زمینه روانشناسی و مشاوره خانواده و .3 برگزاری حداقل 3 کارگاه در زمینه مسایل خانواده.
با توجه به ملاک های ذکر شده از مجموع متخ صصین خانواده حاضر در سطح شهر تهران، 32 نفر انتخاب شدند و پس از اجرای پرسشنامه اول و چندین بار پیگیری تعداد 23 پرسشنامه برگشت داده شد و این تعداد به عنوان نمونه انتخاب شدند.
روند اجرای پژوهش شامل سه مرحله بود. در دور اول با مرور متون و منابع منابع پژوهشی موجود اقدام به طراحی پرسشنامه باز پاسخی شد که شامل 3 سوال بود که از متخصصین خواسته شده بود که عوامل زمینه ساز خیانت زناشویی را در سه حیطه فردی، محیطی و ارتباطی مشخص کنند. تعیین روایی محتوایی پرسشنامه با استفاده از نظرات متخصصین انجام شد. سپس پرسشنامه هم از طریق ایمیل و هم حضوری برای گروه نمونه ارسال شد و پیگیری از طریق ایمیل های مجدد در هفته های بعدی و در برخی موارد تماس تلفنی صـــورت گرفت. پس از پیگیری های لازم از 32 پرســـشـــنامه ارسالی تعداد 23 مورد تکمیل و برگشت داده شد. پس از جمع آوری پرسشنامه های مرحله اول، کلیه پاسخ های ارایه شده استخراج و سازماندهی شد. نظرات و پاسخ های مشابه مشخص گردید و پاسخ های حاشیه ای نیز حذف شدند. پس از بررسی کامل، فهرستی از موارد ذکر شده به ترتیب میزان فراوانی تهیه شد. سپس بر اساس پرسشنامه اول، پرسشنامه دوم به منظور اولویت بندی و تعیین میزان اهمیت هرکدام از عوامل ذکر شد که در مجموع 18 عامل شنا سایی و به صورت لیکرتی 7) درجه ای) تدوین گردید و برای اولویت بندی و درجه بندی مجدد به گروه پانل ار سال شد. از شــرکت کنندگان خواســته شــد به هر یک از گویه ها در یک مقیاس 7 تایی از 7 (میزان اهمیت زیاد) تا 1 (کم اهمیت) را به هر کدام از ســوالات اختصاص دهند و توافق و عدم توافق خود را با هریک از موارد مشخص کنند. سپس تماس تلفنی و پست الکترونیک به منظور یادآوری این که این پرسشنامه ادامه پرسشنامه قبلی می باشند، برقرار گردید. مهلت بازگرداندن پرسشنامه های مرحله دوم ده روز در نظر گرفته شد. بعد از اتمام فرصت در نظر گرفته شده مواردی که هنوز باز نگشته بود مشخص و تماس مجدد انجام شد. پس از جمع آوری پرسشنامه دوم، تحلیل و خلاصه آماری از قبیل میانگین و انحراف معیار به دست آمد.
