بخشی از مقاله
تبیین ارتباط بین تعارض زناشویی و نگرش به خیانت در ازدواج و نقش آن در پیشرفت تحصیلی
چکیده
پژوهش حاضر به منظور بررسی و تبیین ارتباط بین تعارض زناشویی و نگرش به خیانت در ازدواج و نقش آن در پیشرفت تحصیلی انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش توصیفی شامل کلیه دانشجویان دانشگاه پیام نور مرکز مشهد بوده است. حجم کل نمونه با استفاده از فرمول کوکران، 370 نفر تعیین شد. در این تحقیق از روش نمونه گیری تصادفی ساده استفاده شد. به منظور جمع آوری داده ها از مقیاس تعارض زناشویی کنزاس و مقیاس نگرش به خیانت زناشویی مارک واتلی استفاده شد. برای تحلیل داده ها از آزمون های آماری MANOVA و رگرسیون چندگانه استفاده شد. نتایج نشان داد که بین متغیر تعارض زناشویی با نگرش به خیانت در ازدواج رابطه مثبت و معناداری برقرار است. همچنین بین مؤلفه های تعارض زناشویی با پیشرفت تحصیلی دانشجویان رابطه منفی و معناداری وجود دارد. متغیرهای برنامه سازی، بحث و مجادله، مذاکره، از متغیر تعارض زناشویی متغیرهایی بودند که پیشرفت تحصیلی دانشجویان را پیش بینی میکردند. هر سه مرحله که از طریق مؤلفه های برنامه سازی، بحث و مجادله و مذاکره به پیش بینی نمرات پیشرفت تحصیلی دانشجویان میپردازد از لحاظ آماری معنادار است و میتوان گفت که با اضافه کردن مؤلفه های بحث و مجادله و مذاکره از متغیر تعارض زناشویی قدرت تبیین کنندگی مدل افزایش پیدا کرده است.
مقدمه
خانواده، یکی از رکن های اصلی جامعه به شمار می رود. دستبابی به جامعه سالم، آشکارا در گرو سلامت خانواده و تحقق خانواده سالم، مشروط به بهره مندی اعضای آن از سلامت روانی و داشتن روابط مطلوب با یکدیگر است. شواهد نشان می دهد که زوج ها در جامعه امروزی برای برقراری روابط صمیمی و درک احساسات از جانب همسران خود با مشکلات متعددی مواجه هستند، بدیهی است که کمبود های موجود در کفایت های عاطفی و هیجانی زوج ها، در کنار عوامل متعدد دیگر، بر زندگی تحصیلی، شغلی و خانوادگی آنها، اثرات نامطلوبی خواهد گذاشت(دیویس، .(1382 یکی از این مشکلات، تعارض زناشویی است، تعارض در زندگی زناشویی می تواند بنیان های خانواده را سست نماید و مقدمات طلاق و جدایی در زوجین را فراهم آورد. تعارض زناشویی1 نوعی فقدان توافق مداوم، و معنادار بین دو همسر است که یکی از آنها آن را گزارش می کند. منظور از معنادار بودن، تأثیر این مسأله بر عملکرد همسران و منظور از مداوم، اشاره به اختلافاتی است که به مرور زمان از بین نمی روند(هالفورد2، .(2001 تعارض بین اعضای خانواده به وحدت و یکپارچگی آن ضربه می زند. شدت تعارض موجب بروز نفاق و پرخاشگری و ستیزه جویی و سرانجام اضمحلال و زوال خانواده می گردد. کانون خانواده ای که بر اثر تعارض و نفاق و جدال بین زن و شوهر آشفته است آثار مخربی در حیات کودکی فرزندان و خانواده به جای می گذارد که در سال های آتی به صورت عصیان و سرکشی از مقررات اجتماعی بروز می کند(کیوچنگ3، .(1996 افزایش تعارض در ارتباط های زوجی، پیامدهایی مثل اختلالات اضطرابی(داس4 و دیگران، (2004، افسردگی(کوین5 و دیگران، (2002، ناسازگاری و پرخاشگری کودکان و نوجوانان(جرارد6 و دیگران((2003 و بیماری های فیزیکی مثل ناراحتی های قلبی(سالز7 و دیگران، (2005، را در بر دارند. این ارتباطات مخرب یا تعاملات منفی بین زوجین منجر به کاهش رضایت در رابطه و افزایش احتمال طلاق می شوند(آماتو8 و دیگران، .(2007 منبع تعارض زناشویی طبق نظر پاترسون9 و دیگران((1975، می تواند ناشی از زمینه های اجتماعی که در برگیرنده تغییر روابط افراد به دلایل مختلف از جمله تغییر در دانش، نگرش و بینشهای کسب شده از طرق مختلف و تغییرات اجتماعی باشد و یا تفاوت های ادراکی ایجاد شده در زوجین که شامل متفاوت دیدن موقعیت برای شروع و ادامه زندگی از زوجین می باشد که این تفاوت های ادراکی ایجاد شده ناشی از یادگیری ها و آموزش هایی است که به طور خواسته و یا ناخواسته فرد درک و دریافت می کند(منصور، .(1383
یکی از تم های اصلی زندگی زنانه در ایران، مسئله خیانت است بروز این نگرانی در جامعه، شاخصی از تحولی آرام و تدریجی یا به تعبیری حادتر انقلابی تدریجی در جامعه است(رضایی و کلانتری، .(1390 خیانت در ازدواج به معنای بی وفایی عدم تعهد به رابطه متعهدانه زوجین و برقراری هر گونه ارتباط عاطفی و جنسی با جنس مخالف خارج از تعهد مزبور می باشد. خیانت در ازدواج عامل عمده عدم رضایت زناشویی(باگاروزی10 و دیگران، (2012، زمینه اصلی تعارضات و اختلافات زناشویی(پلات11 و دیگران، (2008، یکی از مهم ترین مشکلات در روابط زناشویی و مهم ترین دلیل طلاق و جدایی زوجین تلقی می شود(مومنی جاوید12 و دیگران، .(2012 روزا13 و دیگران((2012، در پژوهش خود به این نتیجه رسیدند که زمینه ها عوامل اجتماعی و فرهنگی یکی از عوامل اصلی خیانت در ازدواج می باشد. همچنین دریگوتاس14 و دیگران((1999، عواملی همچون؛ رضایت هیجانی، تغییر در هنجارها و نگرش ها و زمینه های اجتماعی را از دلایل خیانت در ازدواج بیان کرده اند. نتایج پژوهش آلن15 و دیگران((2008، نشان داد که کاهش سطح ارتباطات مثبت بین زن و مرد و همچنین افزایش سطح ارتباطات منفی بین آنها به طور معناداری باعث روی آوردن زوجین به خیانت در ازدواج بوده است. پژوهشی توسط مومنی جاوید و دیگران((1390، با هدف بررسی تاثیر روان درمانی زوجینی بر بهبود کیفیت زندگی زوجین آسیب دیده از خیانت های زناشویی انجام داده اند. یافته ها حاکی از تفاوت معنادار در متغیر کیفیت زندگی شرکت کنندگان بین دو مرحله قبل و بعد از مداخله بود. جلسات روان درمانی احتمالا می توانند بر بهبود کیفیت زندگی زوجین آسیب دیده از خیانت های زناشویی تاثیرگذار باشند. یافته های پژوهش رفیعی و دیگران((1390 که با هدف بررسی رابطه بین سبک دلبستگی و طرحواره های ناسازگارانه اولیه در زنان دارای خیانت زناشویی شهر تهران طراحی و اجرا گردید، نشان داد که، بین سبک دلبستگی اجتنابی و 4 طرحواره های حوزه (بریدگی - طرد، خودگردانی و عملکرد مختل، محدودیت مختل، گوش به زنگی بیش از حد و بازداری) رابطه ای مثبت و معنادار وجود دارد. بین سبک دلبستگی دوسوگرا و طرحواره های حوزه بریدگی طرد، خودگردانی و عملکرد مختل و حوزه گوش به زنگی بیش از حد و بازداری رابطه ای مثبت و معنادار یافت شد. یافته ها، رابطه ای منفی و معنادار را بین سبک دلبستگی ایمن و طرحواره های حوزه بریدگی طرد و خودگردانی و عملکرد مختل و حوزه گوش به زنگی بیش از حد و بازداری نشان دادند. یافته های پژوهش سودانی و دیگران((1391، که هدف اثربخشی زوج درمانی هیجان مدار بر کاهش آسیب های ناشی از خیانت همسر صورت گرفت نشان داد که، زوج درمانی هیجان مدار، افسردگی و علایم استرس پس از سانحه را کاهش داده است و باعث افزایش بخشودگی و صمیمیت شده است. نتایج پی گیری پس از یک ماه نشان داد که بین گروه آزمایش و شاهد در نمرات افسردگی، علایم استرس پس از سانحه، بخشش و صمیمیت تفاوت وجود دارد و اثربخشی زوج درمانی هیجان مدار بعد از یک ماه باقی مانده است. نتایج پژوهش فرح بخش و دیگران((1385، که با هدف بررسی میزان اثربخشی زوج درمانی ساخت یافته به شیوه واقعیت درمانی گلاسر بر کاهش علایم نشانه های روانشناختی ناشی از ضربه خیانت به همسر انجام شده بود نشان داد که استفاده از برقراری ارتباط عاطفی، تشویق زوجین به قضاوت و ارزیابی رفتار خود در تعامل با همسر با استفاده از پنج سوال اساسی و دایره مشکل گشا که فنون زوج درمانی در نظریه مذکور است می تواند مشکلات روان شناختی ناشی از ضربه خیانت همسر را کاهش داده و موجب افزایش روابط محبت آمیز و صمیمانه زوجها با یکدیگر گردد. همانطوری که بررسی پژوهش های انجام شده نشان می دهد بیشتر این پژوهش ها بر درمان و کاهش آسیب های ناشی از خیانت متمرکز شده است بررسی علل و عوامل موثر بر خیانت زناشویی زوجین مورد توجه نبوده است.
نتایج پژوهش کامینگز1 و دیگران((2002، نشان داد که تعارض زناشویی باعث می شود که رشد اجتماعی، شناختی، هیجانی فیزیولوژیکی کودکان دچار آسیب شود. پژوهش بیردیت2 و دیگران((2010، نشان داد که رفتارهای مخرب و الگوهای رفتاری بین زوجین، یعنی قهر کردن و ترک خانه و تعارض زوجین، در سال های اول زندگی، بیشترین پیش بینی کننده میزان طلاق آنهاست. چوی3 و دیگران((2013، پژوهشی با هدف بررسی کیفیت زناشویی و ارتباط آن با وضعیت اقتصادی اجتماعی و سلامت فیزیکی انجام دادند نتایج پژوهش نشان داد که افزایش شادی و شادمانی زناشویی با افزایش سلامت و تعلیم و تربیت آنها همراه است و افزایش تعارض زناشویی همراه است با اختلال عملکردی افرادی که درآمد پایینی دارند. یو دیگران((2010، در پژوهشی به بررسی تاثیرات متقابل تعرض زناشویی و طلاق بر ارتباطات والدین با فرزندان و تفاوت های جنسیتی در این ارتباطات پرداخته اند، یافته های پژوهشی شان نشان داد که هم تعارض زناشویی و هم طلاق موجب شود که ارتباطات بسیار ضعیف و محدودی بین والدین و فرزندان شکل بگیرد. هانینگتون4 و دیگران((2011، در پژوهش خود به این نتیجه رسیدند که تعارض والدین و افسردگی آنها، تاثیرات منفی و مخربی بر روی نوزادان و کودکان می گذارد. نتایج پژوهش پارک1 و دیگران((2014، نشان داد که تعارض مداوم زوجین باعث افزایش فشار روانی و استرس شدید در بین هر دو زوج می شود. یافته های پژوهش خسروی و دیگران((1390، نشان داد که میان سبک های دلبستگی، تعارضات زناشویی و بخشش رابطه ای معنادار وجود دارد. همچنین، میزان تعارضات زناشویی در زوج هایی که سبک دلبستگی هر دوی آنها ایمن است کمتر و میزان بخشش در آنها بیشتر از زوج هایی است که سبک های دلبستگی هر دوی آنها ناایمن و یا سبک دلبستگی یکی از آنها ایمن و دیگری ناایمن است. در نهایت، زوج های بدون تعارض نسبت به زوج های دارای تعارضات زناشویی، یکدیگر را بیشتر می بخشند. همچنین نتایج پژوهش بخشی پور و دیگران((1391، نشان داد که از بین متغیرهای پیش بین، عملکرد کلی، حل مشکل، نقش ها، همراهی عاطفی و آمیزش عاطفی با متغیرهای ملاک رابطه معناداری دارند. علاوه بر این نتایج انجام شده با نرم افزار SAS نشان داد که در ایجاد اولین همبستگی بنیادی عملکرد کلی از متغیرهای پیش بین و افزایش واکنش های هیجانی از متغیرهای ملاک بیشترین نقش را دارند. یافته های پژوهش عنایت و دیگران((1391، هم نشان داد که بین متغیر کل تعارض زناشویی با خشونت والدین نسبت به دختران رابطه معناداری وجود دارد. هم چنین، بین ابعاد تعارض زناشویی (کاهش همکاری زوجین، افزایش واکنش های هیجانی، جلب حمایت فرزندان، رابطه با خویشاوندان و دوستان همسر) با خشونت والدین به دختران همبستگی معناداری وجود دارد. نتایج پژوهش کرمی و دیگران((1391، نشان داد که بین مهارتهای خودآگاهی، ارتباط انسانی و روابط بین فردی و افسردگی و اضطراب همبستگی منفی معناداری وجود دارد و بین تعارضات زناشویی با استرس، افسردگی و اضطراب رابطه مثبت معناداری وجود دارد. ضمن توجه به این امر که خانواده اولین و مهم ترین نظام ارتباطی برای هر فردی به شمار می رود و زمینه و بستر مناسبی برای ایجاد سلامت جامعه است(شکوهی یکتا و دیگران، .(1391 با توجه به تأثیرات و پیامدهای مختلفی که تعارض زناشویی و خیانت در ازدواج بر زندگی شغلی و خانوادگی دارد و در نتایج پژوهش های مختلف به آن اشاره شد در این پژوهش به بررسی این مسأله پرداخته شده است که نقش تعارض زناشویی و نگرش نسبت به خیانت در ازدواج در پیشرفت تحصیلی دانشجویان چگونه است؟
روش
این تحقیق از نظر ماهیت از نوع پژوهشهای کمی، از نظر میزان کنترل متغیرها از نوع غیر آزمایشی و از نظر هدف از نوع تحقیقات کاربردی محسوب میشود. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانشجویان دانشگاه پیام نور مرکز مشهد بوده است. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران، 370 نفر تعیین شد. در این تحقیق از روش نمونه گیری تصادفی ساده استفاده شد. ابزار پژوهش: الف- مقیاس تعارض زناشویی کنزاس2 در سال 1985 توسط موگسلی، اگمن و شام 3 به منظور سنجش میزان تعارضات زناشویی ساخته شد. این مقیاس، سه قسمتی است که برای سنجش میزان تعارضات زناشویی طرح شده است؛ مرحله اول 11 عبارت، مرحله دوم؛ 5 عبارت، مرحله سوم؛ 11 عبارت دارد که در مجموع شامل 27 عبارت است. مقیاس برپایه تحقیقات مشاهده ای است که نشان می دهد زوج های مضطرب و غیر مضطرب در سه مرحله تعارض زناشویی متفاوت هستند که شامل برنامه ریزی، بحث و مجادله، و مذاکره است. پایایی این مقیاس برای مردان در دامنه آلفای بین 0/91 و 0/95 و برای زنان بین 0/88 و 0/95 است. همبستگی حاصل از روش باز آزمایی در هر سه مرحله بین 0/64 تا 0/96 بوده است(کورکوران و فیشر1، .(2000 پایایی این مقیاس در پژوهش حاضر بر اساس ضریب آلفای کرونباخ r= 0/87 به دست آمد، که نشان دهنده پایایی مناسب پرسش نامه است.
مقیاس نگرش به خیانت زناشویی توسط مارک واتلی2 تهیه شده است. این مقیاس دارای 12 عبارت است که هر سوال در طیف هفت گانه، از بسیار موافق تا بسیار مخالف است(واتلی، .(2006 عبارت ها شامل جملاتی راجع به احساسات منفی و مثبت نسبت به مقوله خیانت است و هدف از این سنجش، نوع احساسات و تفکر افراد نسبت به مسائل مربوط به خیانت زناشویی است و در واقع این مقیاس، مقدار تمایل و میزان پذیرندگی و یا رد کنندگی خیانت را از منظر افراد مختلف می سنجد. در ایران این مقیاس توسط عبداله زاده((1389، در بین 383 نفر از زنان و مردان ساکن شهر های علی اباد و بهشهر که به صورت تصادفی انتخاب شده بودند اجرا شد و آلفای کرانباخ 0/84 بدست آمده است(عبداله زاده، .(1389 پایایی این مقیاس در پژوهش حاضر بر اساس ضریب آلفای کرونباخ r= 0/91 به دست آمد. روش های تجزیه و تحلیل داده ها: برای تجزیه و تحلیل نتایج حاصل از پرسشنامهها، از نرم افزار آماری spss 16 استفاده شد. بر اساس سوالات پژوهش در سطح آمار استنباطی از آزمون تجزیه و تحلیل واریانس چندمتغیری (مانوا) و رگرسیون چندگانه گام به گام برای سنجش سوالهای پژوهش استفاده گردید.
یافته ها
-1 آیا بین تعارض زناشویی دانشجویان با توجه به جنسیت تفاوت وجود دارد؟
جهت بررسی تفاوت مؤلفه های تعارض زناشویی دانشجویان با توجه به جنسیت آنان، از تجزیه و تحلیل واریانس چند متغیری(مانوا) استفاده شد. نتایج آزمون باکس برای برابری همگنی واریانس ها معنادار نبود(sig= 0/67 ، (f=0/92 بنابراین واریانس گروهها برابر نبود.
نتایج جدول فوق، نشان داد که آزمون اثر پیلایی و آزمون لامبدای ویلکز معنادار بود، لذا بین میزان تعارض زناشویی دانشجویان زن و مرد تفاوت معناداری مشاهده شد.
با استفاده از آزمون تعقیبی، تحلیل هر یک از متغیرهای وابسته به تنهایی، با استفاده از آلفای میزان شده بنفرونی((0/016، مورد بررسی قرار گرفت، نتایج جدول شماره (2)، نشان داد که در بررسی متغیرهای وابسته به تفکیک، تفاوت معناداری بین مؤلفه های تعارض زناشویی دانشجویان زن و مرد مشاهده شد و تعارض زناشویی دانشجویان زن به طور معناداری از میزان تعارض زناشویی دانشجویان مرد بیشتر بود.
