بخشی از مقاله
بررسی نمود معماری فولدینگ در بازار های سنتی ایرانی
خلاصه(چکیده)
با گذشت زمان و تحولات فکری جدید،اندیشه های جدیدی به وجود می آید که تاثیر آنها بر معماری غیر قابل انکار است.از جمله فضاهای معماری که جای بررسی و تامل دارد، بازار و چگونگی رشد کالبدی آن می باشد.این معماری از گذشته های دور به ما رسیده و با کالبد فیزیکی گذشته در کالبد فکری جدید همچنان به فعالیت خود ادامه داده است.اکنون باید دید با توجه به مباحث تفکری سبک فولدینگ (ارگانیک) آیا می توان ادعا کرد این تفکر در بازارهای تاریخی ایران نمود دارد؟ در این مقاله سعی شده با روش توصیفی-تطبیقی ابتدا به بررسی نحوه نمود تفکر فولدینگ و در پی آن معماری ارگانیک و تفکر ریزومی و سپس کالبد بازارها پرداخته شود.در آخر این دو تفکر و نمود آنها با هم مقایسه شده است.نتایج حاصله مبنی بر آن است که هر چند ظاهر بازارهای سنتی ایران تداعی کننده سبک فولدینگ نمی باشد،ولی مبانی معماری فولدینگ در بافت و نحوه توسعه بازار ها دیده می شود.
واژگان کلیدی:معماری بازار، سنتی، فولدینگ، کالبد، ریزوم.
.1 مقدمه
معماری و اندیشه فولدینگ در دهه های اخیر در بنا های مختلف نمود یافته و این نمود لزوما به یک صورت نبوده است.در برخی جاها این نمود در فرم بنا خود را نشان می دهد و در برخی موارد نیز بیشتر جنبه فکری داشته و شاید در این نوع بناها ظاهر بنا در ذهن مردم تداعی کننده سبک فولدینگ نباشد.با وجود این که معماری بازار های ایرانی قدیمی تر از سبک فولدینگ است با این حال این اندیشه در کالبد بازارها دیده می شود .با توسعه ارتباطات در جهان امروز یافتن ارتباط بین معماری های مکان ها و زما ن های مختلف ضرورت دارد. یافتن این ارتباط به ماندگاری و توسعه معماری هر سرزمین کمک می کند. در این مقاله هدف بررسی چگونگی نمود تفکر فولدینگ در بازار های ایرانی و مقایسه این دو می باشد.
.2معماری فولدینگ
معماری فولدینگ یکی از سبک های مطرح در دهه پایانی قرن گذشته بود. فلسفه فولدینگ برای نخستین بار توسط فیلسوف فقید فرانسوی ، ژیل دلوز مطرح شد . وی همچون ژاک دریدا از جمله فلاسفه مکتب پسا ساختارگرایی محسوب می شود. دلوز نیز مانند دریدا اساس اند یشه خود را بر زیر سوال بردن بینش مدرن و مکتب ساختارگرایی قرار داد.در فلسفه فولدینگ ، هیچ ارجحیتی در جهان وجود ندارد . زیر بنا و روبنا وجود ندارد . فولدینگ به دنبال تعدد است و می خواهد سلسله مراتب را از بین ببرد . این فلسفه در پی از بین بردن دو گانگی هاست .
فولد یعنی چین و لایه های هزار تو ، یعنی هر لایه در کنار لایه دیگر ، همه چیز در کنار هم است ، هیچ اندیشه ای بر دیگری ارجحیت ندارد ، تفسیری بالاتر و فراتر از دیگری نیست ، همه چیز افقی است . به عبارت دیگر فولدینگ می خواهد منطق دو ارزشی را دیکانستراکت کند و کثرت و تباین را جایگزین آن کند. [0]
شکل-1 فرم فولدینگ
.3اصول و مبانی معماری فولدینگ
اصول و مبانی معماری فولدینگ به شرح زیر می باشد:
- هیچ ارجحیتی در جهان وجود ندارد. (در تقابلها)
- معانی متون متکثراند.(از دیدگاه مفسران مختلف)
- سلسله مراتب وجود ندارد.
- لایه لایه بودن (چند لایگی) با حفظ ماهیت هر لایه و قرارگیری لایهها در کنار هم
- افق گرایی و همترازی لایهها
-فرم های قابل انعطاف و قابل تطبیق با شرایط محیطی ومعماری [2]
.4معماری ارگانیک
معماری ارگانیک نام دیگری است که می توان به معماری فولدینگ لقب داد،زیرا ساختمان های ساخته شده به این سبک با توجه به شرایط محیطی شکل می گیرند و گسترش می یابند. دارای ویژگی های زیر است:
- الهام گرفته از طبیعت ارگانیسم، از دانه درون
- پیرو جریان ها و قابل انعطاف و قابل انطباق
- ارضا کننده نیاز های اجتماعی، مادی و معنوی
- رویاننده سایت و بی همتا[2]
.4نمود کالبدی فولدینگ
هر اندیشه ای برای تاثیر گذاری و در محیط اطراف خود نیاز دارد تا خود را در کالبد و جسم نشان دهد و به این صورت پایداری خود را حفظ کند. فولد در واقع انتقال مرحله ای زمان را نشان می دهد که سیستم ها با وارد آمدن فشاری چون افزایش دما،انرژی یا اطلاعات،از حالت تعادل خارج می شوند.که این به دو صورت نمود می یابد:
-1 با دو شاخه شدن رشد تک خطی به دو خطی. -2توسط فولد،پیچش ،چین یا یک سطح مچاله شده.[3]
شکل-2نمود فولد(مچالگی). شکل-3نمود فولد(تاشدگی)
شکل -4نمود فولد(دو خطی شدن) شکل -5نمود فولد(چین خوردگی)
.5مفهوم فلسفی ریزوم
ریزوم (Rhizome) اصطلاحی است که توسط ژیل دلوز فیلسوف فرانسوی از زیست شناسی وارد فلسفه شده است. از دیدگاه ژیل دلوز، ریزوم (زمین ساقه) نمایانگر وضعیت نمادین پسامدرنیسم است و او در نقد فلسفه غرب به این موضوع اشاره کرده است.
در واقع گیاه ریزوم گیاهی است که به صورت افقی و ارگانیک رشد می کند و در صورت قطع کردن آن دوباره جوانه زده و رشد می کند و هیچ گاه از بین نمی رود.همین ویژگی گیاه موجب شده تا بتوان آن را به اندیشه بنیان فکنی و ضد ساختار های مدرن تشبیه کرد.[3]
شکل-6ریزوم
.6خصوصیات ریزوم
گیاه ریزوم دارای ویژگی هایی می باشد که این ویژگی ها به شرح زیر می باشند: -ریزوم ریشههای فرعی گیاه است و در فاصلههای میانی ریشه اصلی گیاه میروید. -گیاه ریزوم دار به صورت افقی رشد کرده و ساقه اش در خاک قرار میگیرد.
-با قطع بخشی از ساقه ریزوم، گیاه نه میخشکد و نه از بین میرود، همانجا در زیر خاک گسترش مییابد و جوانه های تازه ایجاد میکند. ریزوم،- برخلاف درخت حتی اگر تماماً شکسته یا از هم گسسته شود باز هم میتواند حیات خود را از سر بگیرد و در جهات دیگری رشد کند.
برخلاف- ریشه اصلی درخت که اساساً رو به زمین در دل خاک در یک جهت خاص سیر میکند، (ریزوم)ه بهر سو سَرک میکشد و روی خاک در جهات گوناگون پیش میرود.
-در بعضی گیاهان ریزومهای قدیمی خشک شده و میپوسند اما گیاهان جوان که از رشد جوانه ها در روی ریزوم تشکیل میشوند، خود به خود جدا و مستقل به حیات خود ادامه میدهند.
-گیاهان ریزوم دار از طریق قطع ریزومها یا قلمه گرفتن از آنها تکثیر میشوند.
-ریزومهایی که به سرما مقاوم نیستند. در فصل پاییز از خاک بیرون کشیده میشوند تا در فصل بهار از هم جدا شده، مجددا کشت شوند.[3]
