بخشی از مقاله
چکیده:
مردمان اورامان در طول تاریخ چند هزار ساله ی خود به خاطر شرایط ژئوپلتیکی خاص منطقه همیشه در تکاپوهای تاریخی و در دفاع از خود در برابر هجوم همسایگان بوده اند و ساختار معماری آنها نیز با توجه به فرهنگ دفاع از خود به یک ساختار معماری دفاعی تبدیل شده است،با این وجود از خصوصیات اخلاقی مردمان اورامان همانند سایر کُردها می توان به اجتماعی بودن، خونگرمی و مهمانوازی آنها اشاره کرد. حال در این پژوهش سوال اینجاست که ساختار معماری روستاهای این مناطق چه تاثیری در روحیات و خلق و خوی مردمان روستا داشته است.؟
روستای پالنگان یکی از روستاهای پلکانی استان کردستان و منطقه ی وسیع اورامان است که دارای بافتی فشرده و ساختمان-هایی منسجم می باشد به طوریکه بام یک خانه، حیاط خانه دیگر است، پژوهش پیش رو با روش توصیفی تحلیلی و نیز مطالعه مقالات کار شده در این زمینه، و تحقیقات میدانی به بررسی مسائل فوق و تاثیرات آنها بر یکدیگر در روستای پالنگان می پردازد. نتایج تحقیق نشان میدهد که گرچه عامل مهم در ایجاد این نوع خاص از معماری، عوامل اقلیمی و جغرافیایی هستند، اما نکته ی حائز اهمیت، تاثیراتی است که اینگونه معماریها بر روحیات ساکنین و همچنین چگونگی تعاملات اجتماعی آنها با اطرافیان میگذارند.
.1 مقدمه :
شاید در اولین برخورد با معماری کوهستان، چیزی که به ذهن می رسد، ساخت فضای حداقل برای یک زندگی ساده باشد؛ اما در کنکاش های عمیق، وجود یک هوش جمعی کارآمد و زیبا، در پس کالبد معماری، مشهود است. می توان برای هر اتفاق و انتخابی، منطق های گوناگونی را در نظر گرفت و ادعا کرد که جواب در میان آنها است. با بررسی پیشینه یکُردها در زمینه روابط و تعاملات اجتماعی آنها، از دیدگاه صاحب نظران،مورخین و جهانگردان به این مهم دست خواهیم یافت که کُردها در طول تاریخ، همیشه از لحاظ فرهنگی، اجتماع پذیری بیشتری را نسبت به سایر اقوام و ملت ها داشته اند.
به عبارتی میوانت گفت کُردها همیشه در تعامل با محیط پیرامون خود بوده اند،تعامل بی چون و چرای آنها با طبیعت، تعامل با حکومت ها در طول تاریخ،ارتباط قوی و دوستی آنها با سایر اقوام و ملت ها از نمونه های تعاملات آنها با محیط پیرامونشان است به عنوان مثال محمدقاضی در ترجمه ی تابک کُرد و کردستان از زبان سوون چنین می نویسند که درستی و پاکدامنی تزلزل ناپذیر،وفاداری به قولی که بدهد،محبت خالصانه نسبت به خانواده و اقوام نزدیک،تمایل زیاد به دوستی و برقراری ارتباط و دادوستد با سایر عشیره ها،رفتاری انسانی تر از مسلمانان دیگر با زن و...از خصوصیاتبارز مردم کُرد است.
[1] با اندکی تامل در تاریخ کردها می توان به اصالت فرهنگی آنها پی برد، مردمان منطقه اورامان و روستای پالنگان نیز همانند سایر کردها از لحاظ فرهنگی دارای فرهنگ و تمدن درخشانی می باشند؛ که از زمان شکل گیری اولین تمدن ها در بین النهرین تا کنون حافظ اصالت فرهنگی خود بوده اند؛ و بسیاری از باورهای فرهنگی آنها، بهصورت بکر و دست نخورده باقی مانده است. از بدو ورود به این منطقه اولین عاملی که چشم هر بیننده ای را به خود خیره میکند، وجود خانه های ساخته شده با ساده ترین مصالح، در دل کوهستان سخت و صعب العبور است.
[2] به نظر بسیاری از پژوهشگران عوامل موثر در شکل گیری اینگونه سکونتگاهها عوامل جوی و اقلیمی بوده اند؛ یا به گفته برخی از کارشناسان مردمان منطقه برای دفاع از خود در برابر حملات دشمنان چنین ساختمانهایی را در دل کوهستان به وجود آورده اند؛ با این حال مسلما نمی توان این مهم را نادیده گرفت که مسایل فرهنگی در شکل گیری این نوع خاص از سکونتگاه ها تاثیرگذار بوده است.[2] این پژوهش به بررسی نظریات نظریه پردازان مختلف دراین خصوص می پردازد که معماری با بافت فشرده چه تاثیری در تعاملات اجتماعی و اجتماع پذیری افراد دارد و مردم روستای پالنگان بعنوان نمونه موردی در این وادی چه نقشی ایفا می کنند.
.2 روش شناسی تحقیق :
این پژوهش بر اساس مطالعات کتابخانه ای و میدانی و با روش توصیفی – تحلیلی انجام گرفته است؛ بطوریکه نگارندگان با مطالعه کتابها و مقالات به بررسی چگونگی تآثیرات معماریِ با بافت فشرده بر روابط اجتماعی مردم و با حضور در روستای پالنگان و همچنین با انجام تحقیقهای میدانی به بررسی عوامل مؤثر در تعاملات اجتماعی مردمان منطقه پرداخته اند.
.3 موقعیت جغرافیایی پژوهش :
روستای پالنگان روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان کامیاران در استان کردستان ایران است. این روستا که دارای قدمتی پیش از اسلام با چشمههای پرآب است و دره زیبای تنگیور در فاصله 800 متری آن قرار دارد، در ابتدای اورامان کردستان قرار دارد و دارای خانههایی با ساختار پلکانی میباشد.این روستا در طول تاریخ حیات خود چندین بار ویران گشته است و بار دیگر بنا شده است . پالنگان تا قبل از زمان هه لوخان اردلان 969 - 995 - شمسی - مرکز حکومت اردلان بوده است.
نظر غالب اکثر مورخان بر مسقط الراس بودن پالنگان برای حکومت اردلان است و از زمان پیدایش این امارت در سال 1168 میلادی 547 - شمسی و 562 قمری - تا زمان انتقال مرکز حکومتشان به قلعه حسنآباد سنندج در حدود سال 16000 میلادی - حدود سال980 شمسی و 1010 قمری - بمدت بیش از 400 سال مقر حکومت کداخدامنشی اردلان بوده است. پالنگان تا قبل از زمان هه لوخان اردلان 969 - 995 - شمسی - مرکز حکومت اردﻻن بوده است.[3] - تصویر شماره - 1
.4 روابط و تعاملات اجتماعی :
تعامل اجتماعی به معنای ایجاد رابطه بین دو نفر یا بیشتر است که منجر به واکنشی میان آنها شود و این نوع واکنش برای هر دو طرف شناخته شده است .بنابراین روابط بدون معنا در زمره این تعریف قرار نمیگیرند .البته تعاریف دیگری نیز برای تعاملات اجتماعی وجود دارد به عنوان نمونه، تعامل اجتماعی و برقراری ارتباط، میتواند یک موضوع فیزیکی، یک نگاه، یک مکالمه و ارتباط بین افراد باشد که خود مستلزم تعریف رویدادها و فعالیتهای متناسب و در نتیجه نقش پذیری مردم در فضا و عضویت آنها در گروه ها و شبکههای اجتماعی است [4] فضاهای باز در ایجاد حس اعتماد و اطمینان به مردم کمک میکرده و باعث افزایش حس همبستگی و تعلق در مردم میشوند.
در حقیقت این فضاها فراتر از مکانیصرفاً بر ای حضور منفعلانه هستند [5] لنارد دو عامل کالبد و پیشبینی و خلق رویدادهای اجتماعی را از عوامل تأثیرگذار در حضور و تعامل اجتماعی افراد میداند که در ارتقاء حس تعلق به مکان نیز مؤثر است. [6] کیفیات کالبدی یک فضای عمومی را مدیون وجود عناصر طبیعی دانسته که منجر به افزایش هیجان و سرزندگی محیط، امکان استراحت، تجارب خوشایند و سلامت بیشتر برای مردم میشود. لنگ در کتاب آفرینشهای نظری میگوید که اگر مردم به تماس اجتماعی نیاز داشته باشند، در هر محیطی زمینه آن را فراهم میکنند. رابطه متقابل اجتماعی برای پاسخ به نیازهای انسان به پیوندجویی و احساس تعلق به مکان یک ضرورت است که دلیل بر مطلوب بودن تعامل اجتماعی است .لذا هر فرصتی برای دست یافتن به چنین منظوری مثبت ارز یابی شده است.
